List Al-WalÈda II o dziedziczeniu w"adzy
List Al-WalÈda II jest dokumentem o szczególnym znaczeniu dla dziejów politycznych isla-
mu, zawiera bowiem teori´ politycznÄ… dynastii Umajjadów. Jest to teoria tym cenniejsza, Å»e
wydana przez kancelari´ kalifów, a wi´c nie stanowiÄ…ca poĘredniego omówienia ich poli-
tycznych koncepcji. Inne bowiem zachowane omówienia pochodzą g"ównie z póęniejszych
opracował
wrogich Umajjadom, a przez to nieobiektywnych.
List kalifa Al-WalÈda II zosta" skierowany do miast nadgranicznych (@u©Ër). Kalif, powia-
damiajÄ…c poddanych i urz´dników o mianowaniu swoich nast´pców: Al-"akama
i  U@mÇna, korzysta z okazji i prezentuje swojÄ… teori´ w"adzy i paÅ‚
stwa.
Wed"ug tej teorii dzieje ludzkoĘci dzieli si´ na dwa okresy: okres proroków i okres kali-
fów. Pierwszy z nich, okres proroków, zaczÄ…" si´ w czasach prahistorycznych i trwa" do cza-
sów, kiedy Mahomet, powtarzając objawienia poprzednich proroków, zyska" pos"uch wĘród
UMAJJADZI
ludu, do którego Bóg go wys"a". PoniewaÅ» ludzie (tzn. muzu"manie) wys"uchali go i przyj´li
objawienie BoÅ»e, w zwiÄ…zku z tym po Mahomecie nie musi byç wi´cej proroków. Z jego
Ęmiercią koł
czy si´ epoka proroków.
Po raz pierwszy w oryginalnym dokumencie muzu"mał
skim pojawia si´ stwierdzenie,
Å»e Mahomet jest  piecz´ciÄ… proroków (ĆÇtam an-nabiyyÈn). Oznacza to, Å»e juÅ» wtedy ta kon-
cepcja si´ ukszta"towa"a, choç prawdopodobnie powsta"a juÅ» wczeĘniej. Tutaj zosta"a jedy-
nie powtórzona i potwierdzona.
Po zakoł
czeniu okresu proroctw nasta"a druga epoka: epoka w"adzy czysto ludzkiej: pa-
nowania kalifów. Kalifowie zarządzają spadkiem po prorokach w imieniu Boga. W związku
z tym obowiązkiem ludzi jest okazywanie kalifom pos"uszeł
stwa. Kto im b´dzie pos"uszny,
osiÄ…gnie szcz´Ä˜cie i dobrobyt, kto nie b´dzie im pos"uszny, zostanie ukrany na tym i na tam-
tym Ęwiecie.
Wed"ug tej teorii kalifowie nie sÄ… zatem gorsi od proroków. Powiada si´ nawet wprost:
 potem wyznaczy" kalifów na wzór proroctwa (@umma istaĆlafa ĆulafÇ ahu  alò minhÇ" nu-
buwwatihi). Oznacza to podniesienie rangi kalifów i zrównanie kalifów z prorokami. Jedni
przekazujÄ… polecenia Boga (prorocy), drudzy dopilnowujÄ…, by by"y one stosowane w prak-
tyce (kalifowie). Pozycja proroków i kalifów jest równa, w równym stopniu są oni wykonaw-
cami woli Boskiej.
J´zykowo tekst listu jest niezwykle z"oÅ»ony. Mamy tu wyraÄ™nie do czynienia z popisem
biurokratycznej stylistyki dworskiej. Zdania są nadmiernie d"ugie i z"oŻone, co utrudnia ich
odbiór i zrozumienie. Ch´ç wyraÅ»enia wszystkiego do koÅ‚
ca i niepomijania Żadnych istot-
57
nych spraw spowodowa"a niezwyk"e nagromadzenie epitetów i synonimicznych, paralel-
i przyj´li religi´, jakÄ… Bóg ich uszlachetni", potwierdzili, co wczeĘniej
nych okreĘleł
.
lud proroków Boga uznawa" za k"amstwo, przyj´li jako dobrÄ… rad´ to,
Przek"ad tego tekstu jest rzeczą trudną, stąd przedstawiona tu jest jedynie próba odda-
co tamci odrzucali, bronili Ęwi´toĘci (& urma) tego, co tamci starali si´
nia jego treĘci. Przy t"umaczeniu korzysta"em z t"umaczenia zaproponowanego przez P.Cro-
ne i M.Hindsa1, a zw"aszcza emendacji tekstu, jakiej dokonali.
pomniejszaç, g"osili wielkoĘç tego, co tamci uznawali za ma"e.
W spo"ecznoĘci Mahometa, oby Bóg go b"ogos"awi" i obdarzy" po-
kojem, nie ma nikogo, kto uzna"by5 za k"amstwo to, z czym Bóg wy-
[Tekst]
s"a" proroków, ani nie ma nikogo, kto by to krytykowa", kto by go uzna-
wa" za g"upca, albo kto by mu si´ przeciwstawia", kto przeczy"by temu,
A zatem:
co Bóg jemu i z nim zes"a".6 W przeciwnym bowiem razie dopuĘci"by,
Bóg, oby Jego imiona by"y b"ogos"awione, oby Jego chwa"a by"a
aby jego krew by"a dozwolona, zerwa"by zwiÄ…zki jakie go z nim "Ä…czy-
wielka, i wznios"e by"y s"owa o Nim, wybra" islam jako SwojÄ… religi´.
"y,  nawet gdyby to byli ich7 ojcowie, albo ich synowie, albo ich bra-
Uczyni" go religią Swojego wybranego ludu. Potem spoĘród anio"ów
cia, albo ich ród .
i ludzi wybra" wys"anników, wys"a" ich z nim [islamem] i nakaza" go.
Potem Bóg na swoich nast´pców wyznaczy" kalifów, tak samo jak
WĘród nich, wĘród minionych narodów i wĘród pokoleł
przemija-
przedtem wyznaczy" proroków. Uczyni" to wtedy, gdy przyją" do siebie
jÄ…cych jedno po drugim byli [...]1 wzywali do tego, co lepsze 2, prowa-
swojego proroka, oby Bóg go b"ogos"awi" i obdarzy" pokojem, w które-
dzili prostą ĘcieŻką. Wreszcie "aska Boga zakoł
czy"a si´ na proroctwie
go osobie zamknÄ…" swoje objawienie. [Zamierza" bowiem] wprowadziç
Mahometa, oby Bóg go b"ogos"awi". By"y to czasy, kiedy zatar"a si´
w Å»ycie swoje postanowienie, ustanowiç swojÄ… tradycj´ (sunna) i swoje
wiedza, a ludzie stali si´ Ęlepi, kiedy zachcianki mnoÅ»y"y si´, drogi, któ-
kary (& udËd), by stosowane by"y jego nakazy i prawa, czym wspiera" is-
rymi zmierzali, rozesz"y si´, a drogowskazy prawdy sta"y si´ niewidocz-
lam, a dzi´ki nim [kalifom] umacnia"8 swoje wi´zy i utrwala" przy ich
ne.
pomocy swoje zwiÄ…zki, odsuwa" przez nich to, co zakazane, ustanawia"
Dzi´ki niemu [Prorokowi] Bóg ukaza" w"aĘciwÄ… drog´ i usunÄ…" Ęle-
dzi´ki nim równowag´ wĘród swoich s"ug, naprawia" za ich poĘrednic-
pot´. Dzi´ki niemu moÅ»na si´ by"o ratowaç od zb"Ä…dzenia i Ęmierci.
twem swój kraj.
Dzi´ki niemu rozjaĘni" religi´, a jego samego uczyni" mi"osierdziem dla
B"ogos"awiony i najwyŻszy Bóg mówi:  I gdyby Bóg nie powstrzy-
Ęwiata. Na nim zakoł
czy" Swoje objawienie. W nim zgromadzi" wszyst-
ma" jednych ludzi przez drugich, to ziemia zosta"aby zniszczona. Ale,
ko to, czym uszanowa" proroków przed nim; jego poprowadzi" ich Ęla-
zaprawd´, Bóg jest w"adcÄ… "aski dla Ęwiatów! 9 Kalifowie Boga kolejno
dem3, potwierdzajÄ…c to, co przez nich objawi" i zachowujÄ…c4, nawo"u-
5
Crone i Hinds t"umaczÄ…:  No member of Mu& ammad s nation would hear so-
jÄ…c do tego i to nakazujÄ…c.
meone give the lie to one of God s prophets... czytajÄ… bowiem yasma u li-a& ad.
Wreszcie ci z jego narodu, którzy odpowiedzieli [na jego wezwanie]
Proponuj´ czytaç yusmi u li-a& ad czyli sprawiç, Å»eby s"yszeli (od któregoĘ z pro-
roków Boga).
6 Pomijam zdanie fa-lam yabqa kÇfir jako wtrÄ…cone i zak"ócajÄ…ce logik´ wypo-
1
W tekĘcie luka, prawdopodobnie chodzi o tych, którzy mimo przeciwnoĘci
wiedzi.
pozostali wierni islamowi.
7
Jest to nieco zmieniony cytat koraniczny (58:22) zamiast jego jak w Koranie
2
Koran, 17:55; 29: 45; 41:34.
pojawia si´ liczba mnoga  ich, by cytat by" dostosowany do kontekstu.
3
Koran 2:81; 5:50; 57:27.
8
Przyjmuj´ lekcj´ ta0 dÈd anie ta0 yÈd.
4
Koran 5:52.
9
Koran 2:251.
58 59
czuwali nad tym, co odziedziczyli po prorokach za sprawą Boga i tego, w tych sprawach, ten traci swój udzia". Jest niepos"uszny swojemu Pa-
co Bóg im powierzy". Kto si´ sprzeciwi ich prawom, tego Bóg powali, nu, traci Ęwiat doczesny i pozagrobowy. Staje si´ kimĘ, kto pada ofiarÄ…
kto si´ oddzieli od ich spo"ecznoĘci, tego Bóg zgubi. Kto b´dzie lekce- n´dzy, poch"aniajÄ… go sprawy pod"e. Tacy ludzie pijÄ… z najwstr´tniej-
waÅ»y" ich w"adz´ (wilÇya) i kto b´dzie stawia" znak zapytania w sprawie szych Ä™róde", zmierzajÄ… do najgorszych miejsc kaÄ™ni. To sÄ… ludzie,
Boskiego wyroku dotyczÄ…cego ich, ten za sprawÄ… Boga znajdzie si´ przez których Bóg dopuĘci" na tym Ęwiecie poniÅ»enie i mĘciwoĘç. Spra-
w ich r´kach, b´dzie pod ich w"adzÄ… i tego Bóg uczyni ostrzeÅ»eniem wi, Å»e za to wszystko spotkajÄ… ich m´ki i cierpienie.
i nauczkÄ… dla innych. Tak post´puje Bóg z tym, kto odmawia pos"u- Poza wypowiedzeniem oddania [Bogu], dzi´ki któremu Bóg wpro-
szeł
stwa, które nakaza" i którego trzeba si´ trzymaç, któremu trzeba si´ wadzi" rozróŻnienie pomi´dzy swoimi s"ugami, naczelnÄ… sprawÄ… jest
podporzÄ…dkowywaç, na którym oparte jest niebo i ziemia. Bóg najwyÅ»- pos"uszeÅ‚
stwo b´dÄ…ce szczytem, garbem, lejcami i cuglami, obroŻą
szy, niechaj b´dzie b"ogos"awiony, rzek":  Potem zwróci" si´ ku niebu i podstawÄ…. Dzi´ki pos"uszeÅ‚
stwu ci, którym si´ poszcz´Ä˜ci"o, pozysku-
 ono by"o dymem  i powiedzia" jemu i ziemi: «PrzychodÄ™cie dobro- jÄ… od Boga swojÄ… pozycj´, u Niego zas"uÅ»yç mogÄ… na nagrod´. Niepo-
wolnie lub wbrew woli! One powiedzia"y: «Przychodzimy pos"usz- s"uszeÅ‚
stwo powoduje, Å»e inni sciÄ…gnÄ… na siebie Jego kar´, zas"uŻą na
ne. .10 Bóg, którego wspominanie jest wspania"Ä… rzeczÄ…, rzek" rów- Jego gniew i na m´ki. Za odrzucanie pos"uszeÅ‚
stwa, jego utrat´, odej-
nieÅ»:  I oto powiedzia" twój Pan do anio"ów: «Ja umieszcz´ na ziemi Ęcie od niego, odwrócenie si´ od niego i szastanie nim, Bóg narazi na
namiestnika. Oni powiedzieli: «Czy Ty umieĘcisz na niej tego, kto b´- zgub´ kaÅ»dego, kto zb"Ä…dzi", by" niepos"uszny, oĘlep" i popad" w prze-
dzie szerzy" na niej zepsucie i b´dzie przelewa" krew, kiedy my g"osi- sad´, porzuci" ĘcieÅ»ki poboÅ»noĘci i bogobojnoĘci.
my TwojÄ… chwa"´ i g"osimy TwojÄ… Ęwi´toĘç? Powiedzia": «Zaprawd´, Trzymajcie si´ zatem pos"uszeÅ‚
stwa Boga w tym, co was spotyka,
Ja wiem to, czego wy nie wiecie! 11. w tym, co na was spada, i w sprawach, jakie was dotyczÄ…. RadÄ™cie si´
Za pomocą kalifatu Bóg umocni" na ziemi tych swoich poddanych, go [pos"uszeł
stwa], umacniajcie si´ dzi´ki niemu, spieszcie ku niemu,
których chcia" [umocniç], i dla nich go przeznaczy". A dzi´ki pos"uszeÅ‚
- oddajcie si´ mu, i przez nie starajcie si´ zbliÅ»yç do Boga. WidzieliĘcie
stwu tych, którym go powierzy", ci, którzy go [kalifat] wspomagajÄ… ra- przecieÅ» sytuacje, w których Bóg wywyÅ»sza" tych, którzy si´ mu podda-
dÄ… i pomocÄ…12, stali si´ szcz´Ä˜liwi. Bóg najpot´Å»niejszy i najwspanial- wali, wspiera" ich argumenty, a oddala" nies"uszne opinie tych, którzy
szy wie, Å»e nic nie ma podpory i nie przynosi dobra, jeĘli nie ma pos"u- si´ im sprzeciwiali, wspó"zawodniczyli z nimi i ich zwalczali, którzy
szeł
stwa, dzi´ki któremu Bóg chroni SwojÄ… prawd´, wprowadza w Å»y- pragn´li zgasiç Ęwiat"o Boga, jakie tamci posiedli. Ponadto dowiedzie-
cie Swoje nakazy, odwraca ludzi od niepos"uszeł
stwa, powstrzymuje liĘcie si´ przecieÅ», jakie zarzuty i ograniczenia spotykajÄ… ludzi niepo-
przed tym, czego zakaza", broni tego, co jest nietykalne. A wi´c ten, kto s"usznych, powodujÄ…ce, Å»e ich sprawy si´ rozpadajÄ…, s"abnÄ…, ulegajÄ…
ma w tym swój udzia", jest Bogu bliski. Taki cz"owiek jest pos"uszny Je- upadkowi i zniszczeniu. Dla cz"owieka rozsądnego jest w tym rada i na-
go nakazom, a swojemu rozsÄ…dkowi daje to, co mu si´ naleÅ»y. Przezna- uczka, którÄ… winien spoÅ»ytkowaç, której winien si´ trzymaç, i dzi´ki
czone mu jest dobro na tym i na tamtym Ęwiecie. której moÅ»e poznaç "ask´ Boskiego wyroku dla tych, którzy tak post´-
Kto jednak to odrzuca, od tego odchodzi i kto si´ sprzeciwia Bogu pujÄ….
Nast´pnie Bóg, chwa"a niech Mu b´dzie, od Niego bowiem pocho-
10 Koran 41:11.
dzÄ… dary i "aski, poprowadzi" spo"ecznoĘç (umma) ku sprawom, które
11
Koran 2:30.
zmierzają do najlepszego skutku, jeĘli chodzi o powstrzymanie rozlewu
12
Czasownik alhama t"umacz´ jako:  udzielaç rad .
60 61
krwi, umocnienie jej [ummy] spójnoĘci, ujednolicenie jej doktryny (ka- przekszta"ca w ich si"´, os"ania ich za jej pomocÄ… przed wszelkÄ… zgubÄ…,
lima), prostot´ jej zasad, popraw´ jej ludzi i gromadzenie dla niej "aski "Ä…czy ich, zabezpieczajÄ…c przed wszelkim podzia"em, podporzÄ…dkowu-
[BoŻej] na tym Ęwiecie. [Najlepszego skutku] po kalifacie, który ustano- je ludzi ob"udnych, chroni ich przed wszelkim poróŻnieniem i rozpa-
wi" dla nich jako system w"adzy i podstaw´ ich spraw. Jest to przymie- dem.
rze, do którego zawarcia Bóg, dba"y o najwaÅ»niejsze sprawy muzu"ma- G"oĘcie zatem chwa"´ Boga, waszego Pana, wobec was litoĘciwego.
nów, natchnÄ…" kalifów. Gdy coĘ si´ przydarzy kalifom, b´dÄ… nim [przy- On wspó"dzia"a z wami w sprawach, ku którym was poprowadzi" dzi´ki
mierzem] dysponowaç, b´dÄ… w nim pok"adaç swojÄ… ufnoĘç i szukaç temu przymierzu. Uczyni" je waszym mieszkaniem i schronieniem,
ucieczki, b´dzie ono ich jednoczyç w chwilach rozbicia, ratowaç przy w którym moÅ»ecie szukaç ucieczki, w którym znajdziecie cieÅ‚
. Dzi´ki
rozpadzie, umacniaç zasady islamu13, k"aĘç kres poduszczeniom Sza- niemu wskazuje wam w"aĘciwÄ… drog´ w kierunku, w którym zwrócicie
tana w sprawach, które stanowią przedmiot dąŻeł
tych, którzy sÄ… mu wasze szyje i wasze twarze, w"aĘciwÄ… drog´, byĘcie dzia"ali wspólnie
bliscy, a których on nak"ania do niszczenia tej religii i wbicia klina mi´- w sprawach religii i Ęwiata doczesnego. W tym wszystkim mieĘci si´
dzy jej wyznawców, do poróŻnienia ich w tym, w czym Bóg ich zjed- wspania"a "aska; jest w tym pi´kny dar Boga w postaci zdrowia. Do-
noczy". W tym ich dziele Bóg ujawni im tylko to, co przyniesie szkod´, strzegÄ… to ludzie mÄ…drzy o dobrych intencjach, patrzÄ…cy na skutki swo-
co zawiedzie ich nadzieje. Zobaczą, Że swoimi postanowieniami Bóg ich dzia"ał
, widzÄ…cy Ęwiat"o na drodze ku rozsÄ…dkowi. A wi´c winni-
umocni" sprawy Mu bliskich, zaĘ przegna" tych, którzy chcieliby te Ęcie wdzi´cznoĘç Bogu za ochron´ waszej religii i spraw waszej spo"ecz-
sprawy zniszczyç lub ich naduÅ»yç, albo chcieliby os"abiç to, co Bóg noĘci, zas"uÅ»yliĘcie na to, by poznaç w nim [przymierzu] istot´ Jego
umocni", czy oprzeç si´ na tym, od czego Bóg si´ odwróci". praw i g"osiç jego chwa"´ za to, co wobec was postanowi". Niechaj zna-
W ten sposób Bóg udoskonali" wszystko co najlepsze14 i wszystko czenie tego dla was i "aska b´dzie proporcjonalna do dobroci Boga wo-
do czego nawykli; uczyni" to dla swoich kalifów i dla swojego poboŻ- bec was tam zawartej, jeĘli Bóg tak zechce. Si"a jest tylko w Bogu.
nego stronnictwa obdarzonego pos"uszeł
stwem. Przeznaczy" dla nich A dalej: Rozkazodawca wiernych od czasu, gdy Bóg go uczyni" swo-
coĘ ze (sabbaba lahum min) swojej pot´gi, s"awy, wielkoĘci i moÅ»liwoĘci im zast´pcÄ…, Å»adnymi sprawami tak si´ nie interesowa" i nie zajmowa"
dzia"ania. Znaczenie tego przymierza wynika z doskona"oĘci islamu, jak tym przymierzem. Wiedzia" bowiem, jakie ono ma znaczenie dla
pe"ni wspania"ych darów, za które Bóg wymaga zobowiązał
od Swo- muzu"manów, podobnie jak te sprawy, które w nim Bóg im pokaza", by
ich wyznawców. [Znaczenie przymierza wynika] z tego, co Bóg umie- ich ucieszyç. [Kalif] uszlachetnia ich tym, co dla nich postanawia. Po-
Ęci" w cz"owieku, przez którego je przekaza" i przez czyj j´zyk je narzu- dejmuje z w"asnej woli wysi"ki dla siebie i dla nich. Dla siebie i dla nich
ci". Przyniós" pe"ny sukces temu, komu powierzy" to dzie"o, które uwa- zwraca si´ w tym o decyzj´ do swojego Boga i zwierzchnika, w które-
Å»a za najwi´kszy skarb, a które dla muzu"manów jest najlepszym darem go r´ku jest w"adza, u którego jest to, co niewidoczne. On wszystko mo-
przynoszÄ…cym poÅ»ytek. Powi´ksza swoje "aski wobec nich, a oni wspie- Å»e. Prosi Go o pomoc w tym, co najs"uszniejsze dla niego w szczegól-
rajÄ… si´ jego pot´gÄ…. Dzi´ki temu wchodzÄ… pod Jego ochron´, którÄ… noĘci, a dla muzu"manów w ogóle.
Rozkazodawca wiernych uzna", by dawaç wam jedno przymierze
13
Przyjmuj´ sugesti´ Crone/Hindsa i czytam arkÇn a nie ar"Ç jak jest w
po drugim15, abyĘcie byli w takiej sytuacji jak ci, którzy byli przed wa-
tekĘcie.
mi, spokojni, pe"ni nadziei, zabezpieczeni przed rozpadem, znajÄ…cy po-
14
Mimo zastrzeŻeł
wysuwanych przez Hinds/Crone przyjmuj´ takie rozu-
"oŻenie spraw, które Bóg uczyni" dla swoich wiernych ochroną, ratun-
mienie   udoskonali" to co najlepsze  za moŻliwe do zaakceptowania.
62 63
kiem, dobrem i Życiem, a dla wszystkich ob"udników i rozpustników Prosimy Boga, a oprócz Niego nie ma innego, znającego to, co nie-
pragnących zniszczenia tej religii oraz upadku jej wyznawców  poni- widzialne i widzialne, mi"osiernego i litoĘciwego, aby pob"ogos"awi"
Å»enie, strat´ i ograniczenie. rozkazodawc´ wiernych oraz was w tym, co okreĘli" jego ustami i co
Rozkazodawca wiernych wyznaczy" do tego Al-"akama syna roz- przez niego okreĘli". Oby skutkiem tego by"o zdrowie, radoĘç i zado-
kazodawcy wiernych, a po nim  U@mÇna, syna rozkazodawcy wier- wolenie. To jest w Jego r´ku i nikt prócz niego nie ma nad tym w"adzy,
nych. Rozkazodawca wiernych ma nadziej´, Å»e obydwaj sÄ… takimi, któ- tylko u niego moÅ»na o to prosiç. Pokój niech wam b´dzie i zmi"owanie
rych Bóg do tego stworzy" i ukszta"towa", Że udoskonali" w nich najlep- BoŻe.
sze zalety osób wyznaczanych na takie stanowisko pod wzgl´dem do-
skona"oĘci umys"u i pe"ni wiary, wielkiego m´stwa (murË a) i znajomo- Napisa" SamÇl we wtorek na osiem dni przed koÅ‚
cem ra"aba roku
Ęci w"aĘciwych spraw. Rozkazodawca wiernych nie szcz´dzi" ani dla 125 (=20 maja 743).
was ani dla siebie wysi"ków ani dobrych uczynków.
Z"óŻcie wi´c pos"usznie i z oddaniem przysi´g´ na wiernoĘç Al- Prze"oÅ»y" Janusz Danecki
"akamowi, synowi rozkazodawcy wiernych, a po nim jego bratu,
w imi´ Boga i z Jego b"ogos"awieÅ‚
stwem.15 Zastanówcie si´ przy tym
nad dobrem, jakie Bóg wam objawi" i którym was obdarzy", do czego
was przyzwyczaja" i czego was uczy" w podobnych sytuacjach w prze-
sz"oĘci w formie wielkiego dostatku i ogólnego dobra, wspania"ej "aski,
która sta"a si´ waszym udzia"em bezpieczeÅ‚
stwem, dobrobytem, szcz´-
Ęciem, zabezpieczeniem i ochroną.16 Do tej sprawy zmierzaliĘcie raz
powoli, raz szybko, okazywaliĘcie Bogu wdzi´cznoĘç za to, Å»e was
w nią wyposaŻy", Że wam ją przeznaczy", wypowiadaliĘcie swoje po-
dzi´kowania, uznaliĘcie jÄ… za szcz´Ä˜liwy los, pragn´liĘcie jÄ… utrzymaç,
dok"adaliĘcie starał
, by oddaç Bogu to, co mu naleÅ»ne, poniewaÅ» otrzy-
maliĘcie wczeĘniej tak wiele "ask, dóbr i przydzielonych nagród od Bo-
ga. Zas"ugujecie wi´c na to, by pragnÄ…ç i chcieç tyle, ile kiedyĘ Bóg
wam zes"a" i ile wam przydzieli".
W zwiÄ…zku z tym rozkazodawca wiernych, gdyby jednemu z jego
dwóch nast´pców mia"o si´ coĘ przydarzyç, ma prawo wyznaczyç w to
miejsce kogo zechce spoĘród swojej spo"ecznoĘci (umma) lub spoĘród
synów, i jeĘli tak zechce, to daç mu pierwszeÅ‚
stwo, albo umieĘciç na
drugim miejscu. Wiedzcie o tym i to zrozumcie.
15
Tu chodzi o to, Å»e wyznaczy" swoich dwóch kolejnych nast´pców.
16
Czytam & ifd" anie ĆafŹ.
64 65