Obrót pienię\
ny bezgotówkowy - środki pienię\
ne na rachunkach bankowych
1. W jakim przypadku przedsiębiorca ma obowiązek dokonywania płatności za pośrednictwem banku?
Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze
zm.), dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem
rachunku bankowego przedsiębiorcy w ka\
dym przypadku, gdy:
1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 euro
przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca
poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.
Przykład
Spółka z o.o.  X zawarła ze spółką jawną  Y w lipcu 2009 r. umowę sprzeda\
y towarów. Transakcja opiewała na kwotę: 70.000 zł,
która zgodnie z umową jest płatna w dwóch równych ratach po: 35.000 zł.
Równowartość 15.000 EUR przeliczonych na złote według kursu: 4,4696 zł/EUR (średni kurs euro ogłoszony przez NBP na dzień 30
czerwca 2009 r. w tabeli nr 125/A/NBP/2009) wyniosła: 67.044 zł.
Zatem, mimo i\
ka\
da z rat nie przekroczy kwoty: 67.044 zł, jednostka jest zobowiązana dokonać płatności za pośrednictwem
rachunku bankowego. Jednorazowa wartość transakcji wynosi: 70.000 zł, przekroczyła więc 15.000 EUR.
Zasady tworzenia i funkcjonowania rachunków bankowych zostały określone w art. 49-62 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo
bankowe (Dz. U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 ze zm.).
Banki mogą prowadzić w szczególności następujące rodzaje rachunków bankowych:
1) rachunki rozliczeniowe, w tym bie\
ące i pomocnicze,
2) rachunki lokat terminowych,
3) rachunki oszczędnościowe, rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe oraz rachunki terminowych lokat oszczędnościowych,
4) rachunki powiernicze.
2. Kiedy i na jakiej podstawie mo\
na dokonywać rozliczeń bezgotówkowych za pośrednictwem banków?
W sytuacji gdy przynajmniej jedna ze stron rozliczenia pienię\
nego (dłu\
nik lub wierzyciel) posiada rachunek bankowy, wówczas
zgodnie z art. 63 ustawy Prawo bankowe, rozliczenia pienię\
ne mogą być przeprowadzane za pośrednictwem banków.
Bezgotówkowe rozliczenia pienię\
ne przeprowadzane za pośrednictwem banków dokonywane są w szczególności:
" poleceniem przelewu,
" poleceniem zapłaty,
" czekiem rozrachunkowym,
" kartą płatniczą,
" akredytywą.
Polecenie przelewu (art. 63c ustawy Prawo bankowe) stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłu\
nika obcią\
enia jego rachunku
określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłu\
nika w sposób przewidziany w umowie
rachunku bankowego.
Polecenie zapłaty (art. 63d ustawy Prawo bankowe) stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obcią\
enia określoną kwotą
rachunku bankowego dłu\
nika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela oznacza równocześnie jego zgodę na
cofnięcie przez bank dłu\
nika obcią\
enia rachunku dłu\
nika i cofnięcie uznania rachunku wierzyciela w przypadku dokonanego przez
dłu\
nika odwołania polecenia zapłaty.
Czek rozrachunkowy (art. 63e ustawy Prawo bankowe) stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną trasatowi do obcią\
enia jego
rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Na wniosek wystawcy czeku
bank mo\
e potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie czeku.
Bank mo\
e potwierdzić równie\
czek niezupełny. Czek rozrachunkowy mo\
e być przedstawiony do rozrachunku ze skutkami zapłaty
bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym posiadacz czeku ma rachunek. Uznanie rachunku posiadacza czeku sumą czekową,
z zastrze\
eniem następuje po uzyskaniu przez bank posiadacza czeku od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku.
Szczegółowe warunki przedstawienia czeku do rozrachunku ze skutkami zapłaty w banku innym ni\
trasata określa umowa między
tym bankiem i posiadaczem czeku.
Karta płatnicza (art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo bankowe) to karta identyfikująca wydawcę i upowa\
nionego posiadacza,
uprawniająca do wypłaty gotówki lub dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo
upowa\
nioną do udzielania kredytu - tak\
e do dokonywania wypłaty gotówki lub zapłaty z wykorzystaniem kredytu. Zasady
wydawania i u\
ywania kart płatniczych oraz prawa i obowiązki stron umów o karty płatnicze reguluje ustawa z dnia 12 września
2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. nr 169, poz. 1385 ze zm.).
Akredytywa (art. 85 i 86 ustawy Prawo bankowe) to forma rozliczeń, polegająca na zobowiązaniu banku (działającego na zlecenie
klienta, ale we własnym imieniu) wobec osoby trzeciej (beneficjenta) dokonania zapłaty beneficjentowi akredytywy ustalonej kwoty
pienię\
nej, po spełnieniu przez beneficjenta wszystkich warunków określonych w akredytywie.
3. Jak powinna przebiegać ewidencja księgowa środków pienię\
nych na rachunkach bankowych?
Ewidencję krajowych i zagranicznych środków pienię\
nych znajdujących się na rachunkach bankowych, w tym tak\
e lokat,
akredytyw i kredytów, prowadzi się na przeznaczonym do tego celu koncie 13  Rachunki i kredyty bankowe . Podstawę zapisów na
tym koncie stanowią wyciągi bankowe potwierdzające wpływ i rozchód środków z rachunku. Po stronie Wn księgowane są wpływy
środków na rachunek bankowy, naliczone przez bank odsetki od lokat oraz spłaty kredytów. Po stronie Ma tego konta ujmuje się
rozchody środków pienię\
nych z rachunku, otrzymane kredyty wraz z naliczonymi odsetkami, koszty usług bankowych oraz własne
czeki rozrachunkowe.
Środki pienię\
ne jednostki gromadzone są w banku na jej rachunku bie\
ącym, przy czym w miarę potrzeby jednostki oraz gdy
wynika to z obowiązujących przepisów prawnych, środki pienię\
ne wyodrębnia się równie\
na rachunku bankowym innym ni\

rachunek bie\
ący. Prowadzenie odrębnego rachunku bankowego jest wymagane m.in. przepisami:
" art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996 r. nr 70, poz. 335
ze zm.),
" art. 33 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. nr 14, poz. 92 ze zm.).
Ewidencja szczegółowa do konta 13 powinna umo\
liwić:
" wyodrębnienie stanu środków na poszczególnych rachunkach bankowych,
" ustalenie stanu wykorzystanych kredytów i ich podział w zale\
ności od terminu spłaty,
" podział rachunków bankowych według walut obcych i ich wyra\
enie w walucie polskiej.
Do konta 13 mo\
na prowadzić następujące konta analityczne:
" konto 13-0  Rachunek bie\
ący ,
" konto 13-1  Rachunek walutowy (ewidencja i wycena środków pienię\
nych w walucie obcej będzie tematem odrębnego
opracowania),
" konto 13-4  Kredyty bankowe ,
" konto 13-5  Inne rachunki bankowe - np. Rachunek bankowy wyodrębnionych środków pienię\
nych ZFŚS lub ZFRON,
Rachunki bankowe lokat terminowych (według poszczególnych lokat), Rachunek bankowy akredytywy (według
poszczególnych kontrahentów),
" konto 13-9  Środki pienię\
ne w drodze .
Konto 13 mo\
e wykazywać saldo:
" debetowe - wyra\
ające stan środków pienię\
nych na rachunku,
" kredytowe - wyra\
ające stan wykorzystanych kredytów.
Podstawą zapisów księgowych na koncie 13 są otrzymywane z banku dokumenty, tzw. wyciągi bankowe wraz z załączonymi
dowodami, które stanowiły podstawę zapisów na rachunku bankowym, tj.: polecenie przelewu, polecenie zapłaty, bankowe dowody
wpłat, czeki.
Środki pienię\
ne wykazuje się w księgach rachunkowych danej jednostki w wartości nominalnej, z tym \
e wartość gotówki na
rachunkach bankowych obejmuje tak\
e skapitalizowane odsetki od lokat i na rachunku bie\
ącym. Odsetki te zalicza się
do przychodów finansowych, oprócz odsetek od środków zgromadzonych na rachunku zakładowego funduszu świadczeń socjalnych
i ZFRON, które zwiększają te fundusze (Ma konto 85).
3.1. Ewidencja wpłat i wypłat środków pienię\
nych na rachunku bankowym
Przykład
I. Zało\
enia:
W czerwcu 2009 r. w jednostce  X miały miejsce następujące operacje dotyczące środków pienię\
nych na rachunku bankowym -
fragment wyciągu bankowego za czerwiec 2009 r.:
Data Data Kwota
Opis operacji
księgowania operacji operacji
2009/06/02 2009/06/02 Nr rachunku przeciwstawnego: 12 1250 0011 0025 1111 3021 0235 7.320,00 zł
Dane rachunku przeciwstawnego: Zakład Budowlany Jan Mak 66-
400 Gorzów Wlkp. ul. Długa 22 Tytuł: Faktura VAT nr 567/2008
z 19.05.2009
2009/06/05 2009/06/05 Wpłata gotówki z utargu 8.000,00 zł
2009/06/09 2009/06/09 Nr rachunku przeciwstawnego: 11 1150 0011 0000 1111 3021 0298 - 9.520,00 zł
Dane rachunku przeciwstawnego: DEKOR spółka z o.o. 02-251
Warszawa ul. Krótka 2 Tytuł: Faktura VAT nr 1234/2008
z 26.05.2009
2009/06/09 2009/06/09 Tytuł: Prowizja za operację: Faktura VAT nr 1234/2009 - 1,50 zł
z 26.05.2009
2009/06/20 2009/06/20 Nr rachunku przeciwstawnego: 32 1010 1704 0023 8122 2300 0000 - 225,00 zł
Dane rachunku przeciwstawnego: Urząd Skarbowy w Gorzowie
Wlkp. Tytuł: ID:N5992826165 Okres: 09M05 PIT-4
2009/06/30 2009/06/30 Tytuł: Odsetki pełne 0,05 zł
II. Dekretacja:
Konto
Opis operacji Kwota
Wn Ma
1. WB - uregulowanie przez kontrahenta nale\
ności z tytułu dostaw i usług (wpływ
7.320,00 zł 13-0 20
środków pienię\
nych)
13-9
2. WB - wpłata na rachunek bie\
ący środków pienię\
nych z utargu 8.000,00 zł 13-0
lub 10
3. WB - zapłata zobowiązania wobec kontrahenta z tytułu dostaw i usług (rozchód
9.520,00 zł 21 13-0
środków pienię\
nych)
4. WB - potrącenie prowizji bankowej od operacji zapłaty 1,50 zł 40 13-0
5. WB - zapłata zobowiązania z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych 225,00 zł 22 13-0
6. WB - wpływ odsetek od środków zgromadzonych na rachunku bie\
ącym 0,05 zł 13-0 75-0
III. Księgowania:
3.2. Otrzymanie kredytu
Przykład
I. Zało\
enia:
Jednostka otrzymała 15 kwietnia 2009 r. kredyt obrotowy w wysokości: 100.000 zł. Zgodnie z umową, prowizja za udzielenie kredytu
wyniosła: 2.000 zł. Oprocentowanie kredytu wynosiło 8% w skali roku. Spłatę kredytu rozło\
ono na 2 lata. Ustalono, i\
raty będą
płatne miesięcznie wraz z odsetkami. Rata kredytu wynosi: (100.000 zł : 24 m-ce) = 4.166,67 zł. Spłata pierwszej raty przypadała na
15 maja 2009 r.
II. Dekretacja:
Konto
Opis operacji Kwota
Wn Ma
1. WB - zapłata prowizji za uruchomienie kredytu 2.000,00 zł 75-1 13-0
2. WB - uruchomienie kredytu - kwota przyznanego kredytu 100.000,00 zł 13-0 13-4
3. WB - spłata raty kredytu wraz z odsetkami:
a) rata kredytu
4.166,67 zł 13-4 13-0
b) odsetki za okres od 15 kwietnia 2009 r. do 15 maja 2009 r.:
[(100.000 zł x 8%) : 12 m-cy] =
666,67 zł 75-1 13-0
III. Księgowania:
3.3. Środki pienię\
ne na lokatach bankowych
Przykład
I. Zało\
enia:
Spółka z o.o. posiadała na własnym rachunku bie\
ącym: 50.000 zł, całą kwotę wpłaciła na lokatę terminową. Po upływie kwartału
otrzymała odsetki (5% w stosunku rocznym) w kwocie: 625 zł.
II. Dekretacja:
Konto
Opis operacji Kwota
Wn Ma
1. WB - zało\
enie lokaty - przesunięcie środków z rachunku
bie\
ącego
50.000 zł 13-5/1 13-0
2. WB - likwidacja lokaty (w dniu likwidacji bank przypisał
odsetki):
a) kwota lokaty
50.000 zł 13-0 13-5/1
b) przypisane odsetki 625 zł 13-0 75-0
III. Księgowania:
3.4. Zapłata nale\
ności czekiem rozrachunkowym
Przykład
I. Zało\
enia:
Jednostka posiada nale\
ność z tytułu sprzeda\
y towarów w wysokości: 12.000 zł. Kontrahent dokonał zapłaty czekiem
rozrachunkowym. Jednostka oddała czek do realizacji przez bank.
II. Dekretacja:
Konto
Opis operacji Kwota
Wn Ma
1. Zapłata za fakturę czekiem rozrachunkowym 12.000 zł 14 20
2. Oddanie czeku do realizacji przez bank jednostki 12.000 zł 13-9 14
3. Wyciąg bankowy z rachunku bie\
ącego potwierdzający realizację czeku
rozrachunkowego
12.000 zł 13-0 13-9
III. Księgowania:
3.5. Pobranie gotówki z bankomatu za pomocą karty płatniczej
Przykład
I. Zało\
enia:
1. Przy u\
yciu karty płatniczej jednostka w sierpniu podjęła z bankomatu do kasy gotówkę w łącznej kwocie: 20.000 zł.
2. Prowizje za podejmowanie gotówki z bankomatu (na podstawie zestawienia banku) wyniosły łącznie: 10 zł.
3. Z przyjętych przez jednostkę zasad (polityki) rachunkowości wynika, \
e pobranie gotówki z bankomatu za pośrednictwem karty
płatniczej jednostka ewidencjonuje przy u\
yciu konta 13-9  Środki pienię\
ne w drodze .
II. Dekretacja:
Konto
Opis operacji Kwota
Wn Ma
1. KP - podjęcie gotówki z bankomatu i przyjęcie do kasy 20.000 zł 10 13-9
2. WB - obcią\
enie rachunku bankowego kwotą podjętej gotówki 20.000 zł 13-9 13-0
3. WB - prowizje od operacji związanych z podejmowaniem
gotówki z bankomatu
10 zł 40 13-0
III. Księgowania:
3.6. Ewidencja księgowa akredytywy
Przykład
I. Zało\
enia:
Spółka została zobowiązana do utworzenia akredytywy na rzecz kontrahenta. W związku z tym przekazała, zgodnie z umową,
z rachunku bie\
ącego na rachunek akredytywy kwotę: 15.000 zł. Jednostka zobowiązana była do opłacenia kosztów zało\
enia
akredytywy, w związku z czym bank pobrał z rachunku bie\
ącego kwotę: 100 zł. Dostawca przedstawił bankowi dokumenty
wymagane do wypłaty akredytywy.
II. Dekretacja:
Konto
Opis operacji Kwota
Wn Ma
1. WB - utworzenie akredytywy - przesunięcie środków 15.000 zł 13-5/2 13-0
2. WB - dodatkowe koszty dotyczące otwarcia akredytywy 100 zł 75-1 13-0
3. Faktura VAT od dostawcy (dla uproszczenia zaksięgowano
wyłącznie zobowiązanie)
15.000 zł 30 21
4. WB - przelew środków z konta akredytywy na rachunek
15.000 zł 21 13-5/2
wierzyciela
III. Księgowania: