Odpowiedzi CKE 2006 Oryginalny arkusz maturalny 2 PR Wos
dysleksja Miejsce na naklejkÄ™ z kodem szkoÅ‚y MWO-R1A1P-062 EGZAMIN MATURALNY Z WIEDZY O SPOAECZECSTWIE ARKUSZ II Arkusz II MAJ POZIOM ROZSZERZONY ROK 2006 Czas pracy 150 minut Instrukcja dla zdajÄ…cego 1. Sprawdz, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron (zadania 26 33). Ewentualny brak zgÅ‚oÅ› przewodniczÄ…cemu zespoÅ‚u nadzorujÄ…cego egzamin. 2. Arkusz zawiera dwie części. Część pierwsza arkusza wymaga analizy materiałów zródÅ‚owych, a część druga napisania krótkiego wypracowania na jeden z podanych tematów. 3. RozwiÄ…zania zadaÅ„ zamieść w miejscu na to przeznaczonym. 4. Pisz czytelnie. Używaj dÅ‚ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 5. Nie używaj korektora, a bÅ‚Ä™dne zapisy przekreÅ›l. 6. PamiÄ™taj, że zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie. 7. WypeÅ‚nij tÄ™ część karty odpowiedzi, którÄ… koduje zdajÄ…cy. Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora. Za rozwiÄ…zanie 8. Na karcie odpowiedzi wpisz swojÄ… datÄ™ urodzenia i PESEL. wszystkich zadaÅ„ Zamaluj pola odpowiadajÄ…ce cyfrom numeru PESEL. BÅ‚Ä™dne można otrzymać zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz wÅ‚aÅ›ciwe. Å‚Ä…cznie 50 punktów Å»yczymy powodzenia! WypeÅ‚nia zdajÄ…cy przed rozpoczÄ™ciem pracy KOD PESEL ZDAJCEGO ZDAJCEGO 2 Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie Arkusz II Zadanie 26. (1 pkt) Na podstawie fragmentów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz wÅ‚asnej wiedzy wykonaj polecenie. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku. ArtykuÅ‚ 11 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i dziaÅ‚ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszajÄ… na zasadach dobrowolnoÅ›ci i równoÅ›ci obywateli polskich w celu wpÅ‚ywania metodami demokratycznymi na ksztaÅ‚towanie polityki paÅ„stwa. [...] ArtykuÅ‚ 13 Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwoÅ‚ujÄ…cych siÄ™ w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dziaÅ‚ania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub dziaÅ‚alność zakÅ‚ada lub dopuszcza nienawiść rasowÄ… i narodowoÅ›ciowÄ…, stosowanie przemocy w celu zdobycia wÅ‚adzy lub wpÅ‚ywu na politykÄ™ paÅ„stwa albo przewiduje utajnienie struktur lub czÅ‚onkostwa. yródÅ‚o: Dz. U. z 1997 roku, nr 78, poz. 483 Napisz, w jakich wypadkach można zakazać dziaÅ‚alnoÅ›ci partii politycznej. Gdy odwoÅ‚ujÄ… siÄ™ w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dziaÅ‚ania nazizmu, faszyzmu i komunizmu. Kiedy ich dziaÅ‚anie dopuszcza nienawiść rasowÄ… i narodowoÅ›ciowÄ…. Zadanie 27. (3 pkt) Przeczytaj zamieszczony poniżej tekst i wykonaj polecenia (27.1. 27.2.). Zasady i programy sÄ… w polityce ważne, ale decydujÄ…cÄ… rolÄ™ odgrywajÄ… okolicznoÅ›ci, które sÄ… tak nieskoÅ„czenie różnorodne, że myÅ›lÄ…c o polityce, musimy korzystać z doktryn. Przynajmniej one majÄ… jakÄ…Å› intelektualnÄ… spójność. CzÄ™sto doktryna jest jedynÄ… wskazówkÄ… pozwalajÄ…cÄ… ocenić zmiany polityczne. Zawsze też ma pewne walory intelektualne, dla których warto jÄ… studiować. JednoczeÅ›nie należy zdawać sobie sprawÄ™ z tego, że w rzeczywistym sprawowaniu wÅ‚adzy rola jej jest bardzo ograniczona. Każde bowiem uzasadnienie jakiegoÅ› kierunku politycznego formuÅ‚owane jest w kategoriach abstrakcyjnych i gdy zmieniajÄ… siÄ™ okolicznoÅ›ci, uzasadnienie to popycha partiÄ™ dalej, niż rzeczywiÅ›cie chciaÅ‚aby siÄ™ znalezć. Kiedy tak siÄ™ zdarza, zachodzi konieczność modyfikacji albo polityki, albo doktryny. Czasem obu . yródÅ‚o: K. Minogue, Polityka, Warszawa 1997, s. 85-89. Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie 3 Arkusz II 27.1. (1 pkt) WyjaÅ›nij przedstawionÄ… przez autora zależność pomiÄ™dzy doktrynÄ… a programem politycznym. Program polityczny budowany na podstawie doktryny jest jej uszczegółowieniem uwzglÄ™dniajÄ…cym aktualnÄ… sytuacjÄ™ w poszczególnych obszarach życia spoÅ‚ecznego, politycznego i gospodarczego. 27.2 (2 pkt) WyjaÅ›nij, dlaczego zdaniem autora programy partii politycznych powinny być budowane na podstawie doktryn (podaj dwie przyczyny). Ponieważ mogÄ…: 1. być bardziej kompletne i spójne, 2. bardziej integrować wyborcÄ™ z partiÄ…. Nr zadania 26 27.1 27.2 WypeÅ‚nia Maks. liczba pkt 1 1 2 egzaminator! Uzyskana liczba pkt 4 Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie Arkusz II Zadanie 28. (4 pkt) Przeczytaj tekst i na jego podstawie wykonaj polecenie. Czy sprawiedliwość wystarcza? Trudno nie stwierdzić, że w Å›wiecie współczesnym zostaÅ‚o rozbudzone na wielkÄ… skalÄ™ poczucie sprawiedliwoÅ›ci. Z pewnoÅ›ciÄ… też ono jeszcze bardziej uwydatnia to wszystko, co ze sprawiedliwoÅ›ciÄ… jest sprzeczne zarówno w stosunkach miÄ™dzy ludzmi, pomiÄ™dzy grupami spoÅ‚ecznymi czy klasami , jak też pomiÄ™dzy poszczególnymi narodami, paÅ„stwami, wreszcie systemami politycznymi, czy też caÅ‚ymi tak zwanymi Å›wiatami. Ów gÅ‚Ä™boki i wieloraki nurt, u podstaw którego Å›wiadomość współczesnych ludzi postawiÅ‚a sprawiedliwość, Å›wiadczy o etycznym charakterze owych napięć i zmagaÅ„, które przenikajÄ… Å›wiat. [...] Trudno wszakże nie zauważyć, iż bardzo czÄ™sto programy, które biorÄ… poczÄ…tek w idei sprawiedliwoÅ›ci, które majÄ… sÅ‚użyć jej urzeczywistnieniu we współżyciu ludzi, ludzkich grup i spoÅ‚eczeÅ„stw, ulegajÄ… w praktyce wypaczeniu. Chociaż wiÄ™c w dalszym ciÄ…gu na tÄ™ samÄ… ideÄ™ sprawiedliwoÅ›ci siÄ™ powoÅ‚ujÄ…, doÅ›wiadczenie wskazuje na to, że nad sprawiedliwoÅ›ciÄ… wzięły górÄ™ inne negatywne siÅ‚y, takie jak zawziÄ™tość, nienawiść czy nawet okrucieÅ„stwo. Wówczas chęć zniszczenia przeciwnika, narzucenia mu caÅ‚kowitej zależnoÅ›ci, ograniczenia jego wolnoÅ›ci, staje siÄ™ istotnym motywem dziaÅ‚ania; jest to sprzeczne z istotÄ… sprawiedliwoÅ›ci, która sama z siebie zmierza do ustalenia równoÅ›ci i prawidÅ‚owego podziaÅ‚u pomiÄ™dzy partnerami sporu. Ten rodzaj nadużycia samej idei sprawiedliwoÅ›ci oraz praktycznego jej wypaczania Å›wiadczy o tym, jak dalekie od sprawiedliwoÅ›ci może stać siÄ™ dziaÅ‚anie ludzkie, nawet jeÅ›li podjÄ™te jest w imiÄ™ sprawiedliwoÅ›ci. [...] DoÅ›wiadczenie przeszÅ‚oÅ›ci i współczesnoÅ›ci wskazuje na to, że sprawiedliwość sama nie wystarcza, że co wiÄ™cej może doprowadzić do zaprzeczenia i zniweczenia samej siebie, jeÅ›li nie dopuÅ›ci do ksztaÅ‚towania życia ludzkiego w różnych jego wymiarach owej gÅ‚Ä™bszej mocy, jakÄ… jest miÅ‚ość. To przecież doÅ›wiadczenie dziejowe pozwoliÅ‚o, miÄ™dzy innymi, na sformuÅ‚owanie twierdzenia: summum ius summa iniuria (najwyższe prawo najwyższym bezprawiem). Twierdzenie to nie deprecjonuje sprawiedliwoÅ›ci, nie pomniejsza znaczenia porzÄ…dku na niej budowanego, wskazuje tylko w innym aspekcie na tÄ™ samÄ… potrzebÄ™ siÄ™gania do gÅ‚Ä™bszych jeszcze siÅ‚ ducha, które warunkujÄ… porzÄ…dek sprawiedliwoÅ›ci. yródÅ‚o: Jan PaweÅ‚ II, Encyklika Dives in misericordia, pkt 12. Podaj dwie cechy programów politycznych, które byÅ‚yby zgodne z zaproponowanÄ… w tekÅ›cie wizjÄ… porzÄ…dku spoÅ‚ecznego. Uzasadnij wybór. 1. UwzglÄ™dnienie zasady sprawiedliwoÅ›ci sÅ‚uży budowaniu porzÄ…dku opartego na równoÅ›ci i poszanowaniu poglÄ…dów wszystkich uczestników życia spoÅ‚ecznego. 2. Zgodność konkretnych programów politycznych i dziaÅ‚aÅ„ z podstawowymi wartoÅ›ciami pozwala na zachowanie wolnoÅ›ci i godnoÅ›ci czÅ‚owieka. Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie 5 Arkusz II Zadanie 29. (3 pkt) Na podstawie zamieszczonego tekstu wykonaj polecenie. Traktat ustanawiajÄ…cy KonstytucjÄ™ dla Europy TytuÅ‚ I Definicja i cele Unii ArtykuÅ‚ I-2. WartoÅ›ci Unii Unia opiera siÄ™ na wartoÅ›ciach poszanowania godnoÅ›ci osoby ludzkiej, wolnoÅ›ci, demokracji, równoÅ›ci, paÅ„stwa prawa, jak również poszanowania praw czÅ‚owieka, w tym osób należących do mniejszoÅ›ci. WartoÅ›ci te sÄ… wspólne PaÅ„stwom CzÅ‚onkowskim w spoÅ‚eczeÅ„stwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwoÅ›ci, solidarnoÅ›ci oraz na równoÅ›ci kobiet i mężczyzn. ArtykuÅ‚ I-5. Stosunki miÄ™dzy UniÄ… a PaÅ„stwami CzÅ‚onkowskimi 1. Unia szanuje równość PaÅ„stw CzÅ‚onkowskich wobec Konstytucji, jak również ich tożsamość narodowÄ…, nierozerwalnie zwiÄ…zanÄ… z ich podstawowymi strukturami politycznymi i konstytucyjnymi, w tym w odniesieniu do samorzÄ…du lokalnego i regionalnego. Szanuje podstawowe funkcje paÅ„stwa, w tym majÄ…ce na celu zapewnienie jego integralnoÅ›ci terytorialnej, utrzymanie porzÄ…dku publicznego oraz ochronÄ™ bezpieczeÅ„stwa narodowego. [...] TytuÅ‚ III Kompetencje Unii Art. I-11. Zasady podstawowe [...] 3. Zgodnie z zasadÄ… pomocniczoÅ›ci, Unia w dziedzinach, które nie należą do jej wyÅ‚Ä…cznej kompetencji, podejmuje dziaÅ‚ania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego dziaÅ‚ania nie mogÄ… zostać osiÄ…gniÄ™te w sposób wystarczajÄ…cy przez PaÅ„stwa CzÅ‚onkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym, jeÅ›li ze wzglÄ™du na rozmiary lub skutki proponowanego dziaÅ‚ania możliwe jest lepsze jego osiÄ…gniÄ™cie na poziomie Unii. 4. Zgodnie z zasadÄ… proporcjonalnoÅ›ci, zakres i forma dziaÅ‚ania Unii nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiÄ…gniÄ™cia celów Konstytucji.[...] Napisz, jakie zaÅ‚ożenia leżą u podstaw zasady pomocniczoÅ›ci i zasady proporcjonalnoÅ›ci dziaÅ‚ania Unii Europejskiej w odniesieniu do PaÅ„stw CzÅ‚onkowskich. Rozpoznanie tożsamoÅ›ci narodowej i podmiotowoÅ›ci struktur politycznych i konstytucyjnych PaÅ„stw CzÅ‚onkowskich. PierwszeÅ„stwo struktur lokalnych i narodowych przed unijnymi w dziedzinach, które nie zostaÅ‚y przekazane do wyÅ‚Ä…cznej kompetencji UE. Ograniczenie dziaÅ‚aÅ„ UE tylko do tych, które sÄ… konieczne do osiÄ…gniÄ™cia celów Konstytucji. Nr zadania 28 29 WypeÅ‚niaa Maks. liczba pkt 4 3 egzaminator! Uzyskana liczba pkt 6 Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie Arkusz II Zadanie 30. (4 pkt) Na podstawie tekstu wykonaj polecenia (30.1., 30.2.). Czyje cele, które wartoÅ›ci Konkretna wizja ksztaÅ‚tu relacji miÄ™dzy obywatelami nakÅ‚ada na wÅ‚adzÄ™ publicznÄ… okreÅ›lone ograniczenia odnoÅ›nie motywów regulacji. Wyraża je tytuÅ‚owy dylemat: czyje cele i które wartoÅ›ci majÄ… być przez prawo realizowane i zabezpieczone, decydujÄ…cy dla rozstrzygniÄ™cia o ksztaÅ‚cie i granicach dopuszczalnej instrumentalizacji prawa. Spór ten można sprowadzić do dyskusji dotyczÄ…cej trzech zasad, sformuÅ‚owanych pierwotnie przez J.S. Milla. Stosownie do pierwszej z nich, wolność jednostki może być ograniczona wówczas, gdy ta swym zachowaniem wyrzÄ…dza krzywdÄ™ innym (tzw. zasada krzywdy). Należy jÄ… rozumieć jako zasadÄ™ oderwanÄ… w maksymalnie możliwy sposób od wartoÅ›ciowania. Dwie nastÄ™pne to zasada prawnego moralizmu i paternalizmu. Ich caÅ‚kowite zanegowanie bÄ™dzie oznaczaÅ‚o zakaz udziaÅ‚u paÅ„stwa odpowiednio: w ksztaÅ‚towaniu wÅ›ród obywateli przekonaÅ„ Å›wiatopoglÄ…dowych, etycznych lub religijnych (np. o niemoralnoÅ›ci bigamii) oraz nakazaniu obywatelom czegokolwiek, co byÅ‚oby konieczne ze wzglÄ™du na ich wÅ‚asne dobro (przejawia siÄ™ to np. w potencjalnym braku obowiÄ…zku zapinania pasów bezpieczeÅ„stwa lub zakazu zażywania narkotyków). Każda z tych zasad stanowi w istocie pÅ‚aszczyznÄ™, na której w okreÅ›lonej spoÅ‚ecznoÅ›ci balansuje siÄ™ rolÄ™ wartoÅ›ci indywidualnych ze wspólnotowymi. Nawet w skrajnie liberalnej spoÅ‚ecznoÅ›ci zajdzie potrzeba ochrony porzÄ…dku, bezpieczeÅ„stwa i wÅ‚asnoÅ›ci a zatem konieczność zgody na zasadÄ™ krzywdy i częściowej zgody na zasadÄ™ prawnego moralizmu (w postaci ksztaÅ‚towania przekonania o wartoÅ›ci wÅ‚asnoÅ›ci prywatnej, wolnoÅ›ci jednostki w sprawach moralnych itp.), jako podstawy ograniczenia caÅ‚kowitej wolnoÅ›ci jednostki. Dopuszczalność motywów regulacji i zakresu instrumentalnego posÅ‚ugiwania siÄ™ prawem zależy jak widać od konkretnej decyzji na obowiÄ…zujÄ…cy nas wszystkich ideaÅ‚ etyczny. Gdyby ze wzglÄ™du na wspomniane wspólnotowe dążenia liberalnych spoÅ‚eczeÅ„stw współczesnych zgodzić siÄ™ zatem na zaproponowanÄ… kompromisowÄ… wizjÄ™ ksztaÅ‚towania stosunków miÄ™dzy ludzmi, bÄ™dzie można posÅ‚użyć siÄ™ prawem dla gwarantowania autonomii, wolnoÅ›ci i prywatnoÅ›ci, ujÄ™tych w schemat pluralizmu i wzajemnego szacunku. Procedura realizowania tego ksztaÅ‚tu spoÅ‚eczeÅ„stwa nada prawu potrzebnÄ… legit-+ymizacjÄ™, przy czym konkretne rozwiÄ…zania prawne i sposób wykÅ‚adni przepisów bÄ™dÄ… musiaÅ‚y przejść test krytycznej oceny moralnej, zwÅ‚aszcza pod kÄ…tem praw czÅ‚owieka oraz wartoÅ›ci dla prawa wewnÄ™trznych celowoÅ›ci, uczciwoÅ›ci, sprawiedliwoÅ›ci, sÅ‚usznoÅ›ci itp. W ten sposób, tworzenie prawa staÅ‚o siÄ™ tam również instrumentem wypeÅ‚nienia obowiÄ…zku, na który wskazuje Ronald Dworkin, mówiÄ…c, że «rzÄ…dzÄ…cy muszÄ… traktować obywateli z respektem i szacunkiem. yródÅ‚o: M. Królikowski, Czyje cele, które wartoÅ›ci, Rzeczpospolita nr 83, 08.04.03 r. 30.1. (3 pkt) WyjaÅ›nij trzy zasady ograniczania wolnoÅ›ci jednostki w spoÅ‚eczeÅ„stwie. 1. Zasada krzywdy: wolność jednostki może być ograniczona wówczas, kiedy ta swym zachowaniem wyrzÄ…dza krzywdÄ™ innym. 2. Zasada prawnego moralizmu: wolność jednostki może być ograniczona wówczas, kiedy uważa siÄ™, że sÅ‚uży to ksztaÅ‚towaniu odpowiednich postaw. Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie 7 Arkusz II 3. Zasada paternalizmu: jednostce narzuca siÄ™ to, co jest uważane za dobre dla niej. 30.2. (1 pkt) Podaj interpretacjÄ™ pojÄ™cia dobra wspólnego wedÅ‚ug jednej z zasad ograniczania wolnoÅ›ci jednostki w spoÅ‚eczeÅ„stwie. Dobro wspólne pozwala na jak najszerszy zakres wolnoÅ›ci jednostki, granicÄ… tych swobód jest jednak jej bezpieczeÅ„stwo osobiste. Zadanie 31. (4 pkt) Przeczytaj zamieszczone teksty i na ich podstawie wykonaj polecenia (31.1. 31.3.). Tymczasem sygnaÅ‚y o radykalizowaniu siÄ™ elektoratu dochodziÅ‚y z dużym wyprzedzeniem. RosnÄ…ce bezrobocie, [& ] zapowiedzi cięć budżetowych, Å›lamazarne i nieudolne reformy, ogólnie zÅ‚y wizerunek rzÄ…du spowodowaÅ‚y generalne zniechÄ™cenie rzeczywistoÅ›ciÄ…, przesuniÄ™cie spoÅ‚ecznej sympatii w kierunku [& ] ugrupowaÅ„ nowych (lub pozornie nowych), nieskalanych dotÄ…d praktycznym sprawowaniem wÅ‚adzy. To widoczny efekt znużenia retorykÄ… rzÄ…dzÄ…cych, uwikÅ‚anych w codzienne administrowanie, przemawiajÄ…cych do ludzi jÄ™zykiem wyniesionym z posiedzeÅ„ Rady Ministrów. WÅ‚adza prosiÅ‚a o cierpliwość, obiecywaÅ‚a, że przyjdzie czas na efekty pozytywnych procesów i transformacji, usiÅ‚owaÅ‚a wyborcy coÅ› wytÅ‚umaczyć, negocjować z nim, wnioskować o kolejny kredyt zaufania. Ale wyborca nie chciaÅ‚ czekać, i tak zresztÄ… [& ] czekaÅ‚ zbyt dÅ‚ugo. Gdyby starać siÄ™ przeÅ‚ożyć wyniki tych dziwnych wyborów na jeden czytelny komunikat, jaki elektorat także przez nieobecność przy urnach wystosowaÅ‚ do swoich politycznych elit, to byÅ‚oby to dramatyczne woÅ‚anie: dajcie nam spokój. Dajcie nam odpocząć od wÅ‚asnych nieustajÄ…cych kłótni, chorych ambicji i wiecznych podziałów, przestaÅ„cie nami szarpać nieprzemyÅ›lanymi reformami, zmianami na gorsze, choć niby na lepsze, przestaÅ„cie nas strofować i wychowywać, decydować za nas, czy mamy na przykÅ‚ad robić zakupy w niedziele. PrzestaÅ„cie liczyć nasze pieniÄ…dze, jeÅ›li sami przeżarci jesteÅ›cie korupcjÄ…. Ale też hasÅ‚o ,,dajcie nam spokój oznaczaÅ‚o: przywróćcie nam utracone poczucie bezpieczeÅ„stwa i zacznijcie rzÄ…dzić w sposób przewidywalny. Mniej dworskiej polityki, a wiÄ™cej zrozumienia dla tych, którzy zarabiajÄ… 700 zÅ‚ miesiÄ™cznie albo i nie . yródÅ‚o: M. Janicki, W. WÅ‚adyka, Kto wpuÅ›ciÅ‚ Leppera?, ,,Polityka , 40 (2318) 2001, s. 3-9. Nr zadania 30.1 30.2 WypeÅ‚nia Maks. liczba pkt 3 1 egzaminator! Uzyskana liczba pkt 8 Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie Arkusz II Partie pozbawione etosu, bez tradycji, skupione na wÅ‚asnej rywalizacji pozmieniaÅ‚y siÄ™ na wyższych szczeblach wÅ‚adzy w grupy wielkich interesów, a w biura poÅ›rednictwa pracy na szczeblach niskich. Polskie partie staÅ‚y siÄ™ organizacjami partyzanckimi: nie majÄ… staÅ‚ych garnizonów, strategii, zaplecza, regulaminów, nastawione sÄ… na improwizowane ataki i obronÄ™. OddziaÅ‚om wystarczy jakiÅ› jeden prosty znak identyfikacji, osoba lidera, hasÅ‚o, wspólne doÅ›wiadczenia. Celem akcji jest zajÄ™cie instytucji publicznych i opanowanie miejscowej ludnoÅ›ci.[& ] Tym też można tÅ‚umaczyć niezwykle silnÄ… personifikacjÄ™ polskiej polityki, a raczej jej witryn. To liderzy (dowódcy) partyjni dajÄ… twarz swoim partiom, to z nimi wyborcy, a raczej respondenci kojarzÄ… partyjne szyldy, hasÅ‚a i zawoÅ‚ania, Å‚atwiej identyfikujÄ… swoje sympatie i antypatie. Z jednej strony, wiÄ™c silne pozycje przywódców w ich partiach sÄ… oznakÄ… sÅ‚aboÅ›ci tychże partii, z drugiej sÄ… oznakÄ… niedowÅ‚adu caÅ‚ego systemu politycznego, którego znakami identyfikacyjnymi sÄ… namaszczani liderzy i wodzowie, a nie treÅ›ci i sensy polityczne [& ] SÄ… wielorakie koszta takiej polityki. Odrywa siÄ™ ona od rzeczywistoÅ›ci, od życia, realizuje siÄ™ w permanentnej walce, o miejsca w parlamencie przede wszystkim, metodami najbardziej skutecznymi, czyli medialnymi i sondażowymi. Robi siÄ™ w ten sposób coraz bardziej cyniczna, zwÅ‚aszcza od 2001 r. Można zaryzykować takÄ… tezÄ™, że w pierwszym okresie, w latach 1989-1993, polska polityka byÅ‚a w najwiÄ™kszym stopniu misyjna, podporzÄ…dkowana wielkim celom i sÅ‚użąca bardzo udatnie wielkiej reformie i przemianie. Pózniej weszÅ‚a ona w fazÄ™ pragmatycznÄ…, co zapewne byÅ‚o wymogiem czasu i warunków. Niestety, od poÅ‚owy kadencji AWS, a już zdecydowanie po zwyciÄ™stwie Leszka Millera, przemieniÅ‚a siÄ™ w politykÄ™ cynicznÄ…, w której cele zostaÅ‚y podporzÄ…dkowane instrumentom i socjotechnice z opÅ‚akanymi skutkami i nie bez chÄ™tnego udziaÅ‚u w tego rodzaju polityce opozycji. IstniejÄ…ca geografia polityczna nijak nie pasuje do geografii problemów Polski i jej obywateli . yródÅ‚o: J. Paradowska, J. BaczyÅ„ski, Wyborcy bez wyboru, Polityka , 17 (2449), 2004, s. 3-8. SÄ…dzÄ…c z wyniku wyborów nastÄ…piÅ‚o przesuniÄ™cie sympatii ideowych Polaków w kierunku wartoÅ›ci konserwatywnych, tradycyjnych, gdzie liczy siÄ™ bezpieczeÅ„stwo, także socjalne, porzÄ…dek, surowe prawo i mniejsza niż dotÄ…d tolerancja wobec obyczajowych ekstrawagancji i mniejszoÅ›ci seksualnych. OkazaÅ‚o siÄ™, że wzorce politycznej poprawnoÅ›ci, spoÅ‚eczeÅ„stwa otwartego, laickiego, nierepresyjnego, lansowane przez część wielkomiejskiej inteligencji, nie byÅ‚y przekonujÄ…ce. Ugrupowania postulujÄ…ce swobody obyczajowe, liberalizacjÄ™ aborcji, rozważenie możliwoÅ›ci formalizacji zwiÄ…zków homoseksualnych poniosÅ‚y sromotnÄ… porażkÄ™. Podobnie jak ci, którzy wyraznie bronili III RP, OkrÄ…gÅ‚ego StoÅ‚u, ustrojowej i gospodarczej transformacji, dotychczasowej prywatyzacji.[& ] III RP odchodziÅ‚a poniewierana, niemodna, schyÅ‚kowa. Na topie znalazÅ‚y siÄ™ rozliczenia, lustrowanie, dekomunizowanie, oskarżenia i grozby: Jeszcze chwila, a siÄ™ z wami porachujemy, obudzicie siÄ™ w innej Polsce, gdzie już nie bÄ™dziecie tacy mÄ…drzy. Nigdy dotÄ…d wybory nie byÅ‚y tak silnie powiÄ…zane z atmosferÄ… rewolucyjnego przeÅ‚omu.[& ] Teraz po raz pierwszy prawicowe partie szÅ‚y do wyborów z postulatami caÅ‚kowitego zanegowania przeszÅ‚oÅ›ci, wrÄ™cz unieważnienia dorobku ustrojowych przemian. I niezależnie od tego, w jakim stopniu zrealizujÄ… te obietnice, takie wÅ‚aÅ›nie hasÅ‚a okazaÅ‚y siÄ™ zwyciÄ™skie. Czyli tego wyborcy oczekujÄ…, jeÅ›li akt wyborczy ma cokolwiek znaczyć . yródÅ‚o: M. Janicki, W. WÅ‚adyka, Mniejszość wybraÅ‚a wiÄ™kszość, ,,Polityka , 39 (2523) 2005, s. 6-7. 31.1. (1 pkt) Wskaż przedstawione przez autorów dwie przyczyny ewolucji poglÄ…dów politycznych Polaków po 1989 roku. Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie 9 Arkusz II - Å›lamazarne, nieudolne i nieprzemyÅ›lane reformy - cynizm polityczny 31.2. (1 pkt) Przedstaw dwie wymieniane przez autorów przyczyny kryzysu polskiego systemu partyjnego. - niespeÅ‚nienie obietnic wyborczych - brak stabilnego zaplecza politycznego 31.3. (2 pkt) Przedstaw dwa skutki kryzysu systemu partyjnego w Polsce, odwoÅ‚ujÄ…c siÄ™ także do wÅ‚asnej wiedzy. - poparcie programów politycznych gÅ‚oszÄ…cych tradycyjne wartoÅ›ci, bezpieczeÅ„stwo socjalne, porzÄ…dek i surowe prawo - przesuniÄ™cie spoÅ‚ecznej sympatii i poparcia dla ugrupowaÅ„, które dotÄ…d nie uczestniczyÅ‚y w sprawowaniu wÅ‚adzy Nr zadania 31.1 31.2 31.3 WypeÅ‚nia Maks. liczba pkt 1 1 2 egzaminator! Uzyskana liczba pkt 10 Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie Arkusz II Zadanie 32. (1 pkt) yródÅ‚o: http://ludzie.wprost.pl/G/pics/0/3636208/m.jpg Napisz, jaki problem ilustruje przedstawiony rysunek satyryczny Henryka Sawki. MaÅ‚a frekwencja wyborcza powoduje, że podważana jest reprezentatywność parlamentu. Zadanie 33. (30 pkt) UwzglÄ™dniajÄ…c poniższy tekst, opracuj wybrany przez siebie temat. Wykorzystaj przynajmniej trzy materiaÅ‚y zródÅ‚owe zamieszczone w tym arkuszu. Analiza pojÄ™cia ojczyzny i jej zwiÄ…zku z ojcostwem i rodzeniem tÅ‚umaczy zasadniczo wartość moralnÄ… patriotyzmu. JeÅ›li pytamy o miejsce patriotyzmu w Dekalogu, to odpowiedz jest jednoznaczna: wchodzi on w zakres czwartego przykazania, które zobowiÄ…zuje nas, aby czcić ojca i matkÄ™. [...] Patriotyzm oznacza umiÅ‚owanie tego, co ojczyste: umiÅ‚owanie historii, tradycji, jÄ™zyka czy samego krajobrazu ojczystego. Jest to miÅ‚ość, która obejmuje również dzieÅ‚a rodaków i owoce ich geniuszu. PróbÄ… dla tego umiÅ‚owania staje siÄ™ każde zagrożenie tego dobra, jakim jest ojczyzna. [...] Ojczyzna jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli jako taka, jest też wielkim obowiÄ…zkiem. Analiza dziejów dawniejszych i współczesnych dowodzi, że Polacy mieli odwagÄ™, nawet w stopniu heroicznym, dziÄ™ki której potrafili wywiÄ…zywać siÄ™ z tego obowiÄ…zku, gdy chodziÅ‚o o obronÄ™ ojczyzny jako naczelnego dobra. Nie oznacza to, że w niektórych okresach nie można byÅ‚o dostrzec osÅ‚abienia tej gotowoÅ›ci do ofiary, jakiej wymagaÅ‚o wprowadzanie w życie wartoÅ›ci i ideałów zwiÄ…zanych z pojÄ™ciem Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie 11 Arkusz II ojczyzny. ByÅ‚y to te momenty, w których prywata i tradycyjny polski indywidualizm dawaÅ‚y o sobie znać jako przeszkody. [...] Tożsamość kulturalna i historyczna spoÅ‚eczeÅ„stw jest zabezpieczana i ożywiana przez to, co mieÅ›ci siÄ™ w pojÄ™ciu narodu. OczywiÅ›cie, trzeba bezwzglÄ™dnie unikać pewnego ryzyka: tego, ażeby ta niezbywalna funkcja narodu nie wyrodziÅ‚a siÄ™ w nacjonalizm. XX stulecie dostarczyÅ‚o nam pod tym wzglÄ™dem doÅ›wiadczeÅ„ skrajnie wymownych, również w Å›wietle ich dramatycznych konsekwencji. W jaki sposób wyzwolić siÄ™ od tego zagrożenia. Charakterystyczne dla nacjonalizmu jest bowiem to, że uznaje dobro wÅ‚asnego narodu i tylko do niego dąży, nie liczÄ…c siÄ™ z prawami innych. Patriotyzm natomiast, jako miÅ‚ość ojczyzny, przyznaje wszystkim innym narodom takie same prawo jak wÅ‚asnemu, a zatem jest drogÄ… do uporzÄ…dkowanej miÅ‚oÅ›ci spoÅ‚ecznej . yródÅ‚o: Jan PaweÅ‚ II, Pamięć i tożsamość, Kraków 2005, s. 71 73. Temat 1. Skonfrontuj koncepcjÄ™ programowÄ… Unii Europejskiej (wartoÅ›ci i relacje miÄ™dzy UE a PaÅ„stwami CzÅ‚onkowskimi) i zasady jej pomocniczego dziaÅ‚ania z pojÄ™ciem ojczyzny, dobra wspólnego i patriotyzmu. Czy dostrzegasz w niej zagrożenie dla tożsamoÅ›ci narodu politycznego, czy szansÄ™ dla jego promocji? Omów dwa przykÅ‚ady. Temat 2. PowoÅ‚ujÄ…c siÄ™ na zaprezentowane teksty zródÅ‚owe, przedstaw, jakie sÄ… cechy jawnego życia publicznego we współczesnej demokracji (omów trzy cechy). W jaki sposób mogÄ… one pozwolić na rozwój prywaty i tradycyjnego polskiego indywidualizmu , a w jaki pomóc w realizacji dobra wspólnego? WymieÅ„ dwa przykÅ‚ady rozwiÄ…zaÅ„ mogÄ…cych zagwarantować to ostatnie. Wybieram temat nr ......... Temat 1 Unia Europejska opiera siÄ™ na okreÅ›lonych wartoÅ›ciach, które warunkujÄ… ksztaÅ‚t jej instytucji, ich dziaÅ‚ania, relacje miÄ™dzy organami wspólnotowymi a paÅ„stwami czÅ‚onkowskimi oraz charakter instrumentów prawnych. Mimo że u podstaw powstania Unii Europejskiej znajdowaÅ‚a siÄ™ koncepcja współpracy gospodarczej, to zgodnie z zamierzeniem ojców zjednoczonej Europy miaÅ‚a ona sÅ‚użyć budowie spoÅ‚eczeÅ„stwa europejskiego opartego na takich wartoÅ›ciach, jak pokój, poszanowanie podmiotowoÅ›ci ludzi i kultur oraz rozwój współpracy w tych dziedzinach. W zwiÄ…zku z tym, do podstawowych idei Unii Europejskiej, niezatraconych mimo fiaska Traktatu Konstytucyjnego, należy poszanowanie Nr zadania 32 33.1 33.2 33.3 WypeÅ‚nia Maks. liczba pkt 1 28 1 1 egzaminator! Uzyskana liczba pkt 12 Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie Arkusz II godnoÅ›ci osoby ludzkiej i praw czÅ‚owieka, obrona demokracji, wolnoÅ›ci i równoÅ›ci obywateli Unii i paÅ„stw czÅ‚onkowskich, jak również organizowanie dziaÅ‚aÅ„ Unii Europejskiej na zasadach solidarnoÅ›ci, pomocniczoÅ›ci i proporcjonalnoÅ›ci. Nie ma wÄ…tpliwoÅ›ci, że integracja europejska stanowi wyzwanie dla tradycyjnych wartoÅ›ci i pojęć, czasem odbierane jako zagrożenie. Do zespoÅ‚u tych wartoÅ›ci należy idea ojczyzny (rozumianej jako zbiorowość kulturowa, narodowa i jako system wartoÅ›ci), oparta na silnie podkreÅ›lanej koncepcji paÅ„stwa narodowego. Wiąże siÄ™ z niÄ… idea patriotyzmu wyrastajÄ…ca z doÅ›wiadczenia obrony tożsamoÅ›ci narodowej przed obcymi wpÅ‚ywami. W tym kontekÅ›cie pojawia siÄ™ też doktryna dobra wspólnego dziaÅ‚ania zorientowanego na identyfikacjÄ™ i obronÄ™ interesu wyrastajÄ…cego ponad sumÄ™ interesów jednostkowych przez niektórych wpisywana w kontekst integracji europejskiej. Wydaje siÄ™, że szereg tych obaw jest zÅ‚udnych. Zgodnie z zapisami Traktatu ustanawiajÄ…cego KonstytucjÄ™ dla Europy , który stanowi przecież zbiór obowiÄ…zujÄ…cych praw, w centrum funkcjonowania UE znajduje siÄ™ podmiotowość paÅ„stw czÅ‚onkowskich. Wyraża jÄ… przekonujÄ…co mocne akcentowanie roli zasady pomocniczoÅ›ci, zgodnie z którÄ… Unia podejmuje dziaÅ‚ania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego dziaÅ‚ania nie mogÄ… zostać osiÄ…gniÄ™te w sposób wystarczajÄ…cy przez paÅ„stwa czÅ‚onkowskie. Uznaje ona pierwszeÅ„stwo dziaÅ‚aÅ„ paÅ„stw czÅ‚onkowskich, natomiast swoje kompetencje uzasadnia troskÄ… o prawidÅ‚owÄ… realizacjÄ™ przywoÅ‚anych przeze mnie na poczÄ…tku wartoÅ›ci, które UE chroni. Z drugiej strony pragnÄ™ zwrócić uwagÄ™ na rolÄ™ prawa wtórnego europejskiego (dyrektywy, rozporzÄ…dzenia itp.), które zgodnie z zasadami prawnego moralizmu lub paternalizmu (jest o nich mowa w tekÅ›cie MichaÅ‚a Królikowskiego pt. Czyje cele, które wartoÅ›ci ) może kreować okreÅ›lonÄ…, wÅ‚asnÄ… wizjÄ™ porzÄ…dku prawnego. Nadużywanie dziaÅ‚aÅ„ odwoÅ‚ujÄ…cych siÄ™ do tych zasad, mogÅ‚oby z kolei doprowadzić do ograniczania tych prawnych rozwiÄ…zaÅ„ krajowych, które chroniÄ… odpowiednio zidentyfikowane dobro wspólne. Obawa, Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie 13 Arkusz II którÄ… wyraziÅ‚am, zostaje jednak osÅ‚abiona dziÄ™ki respektowaniu zasad proporcjonalnoÅ›ci i pomocniczoÅ›ci oraz uznawaniu podmiotowoÅ›ci paÅ„stw czÅ‚onkowskich. Organy UE nie mogÄ… przynajmniej teoretycznie narzucać danemu narodowi swojej woli wbrew dobru wspólnemu, o ile da siÄ™ je pogodzić z wartoÅ›ciami wspólnymi dla wszystkich narodów europejskich. Trudno nie spostrzec, że integracja europejska nie stanowi realnego zagrożenia dla prawidÅ‚owo ujÄ™tego pojÄ™cia patriotyzmu i ojczyzny. Jak zauważa Jan PaweÅ‚ II, serce każdego narodu politycznego i kulturowego, a zatem takiego, który zwiÄ…zany jest z tożsamoÅ›ciÄ… kulturowo-historycznÄ…, stanowi pojÄ™cie ojczyzny tego, co ojczyste, zwiÄ…zane z dziedzictwem rodaków, dobrem bliskim każdemu z nas i jednoczeÅ›nie przez nas wszystkich dzielonym. Jest nim również pojÄ™cie patriotyzmu, które podkreÅ›la znaczenie narodu i ojczyzny, ale jednoczeÅ›nie nie przeradza siÄ™ w zamkniÄ™ty i niechÄ™tny innym nacjonalizm. Pozwala obrać drogÄ™ do uporzÄ…dkowanej miÅ‚oÅ›ci spoÅ‚ecznej , a przecież nie sposób zaprzeczyć, że droga ta opiera siÄ™ na poszanowaniu dobra wspólnego tak poszczególnych narodów, jak i narodu europejskiego , uznaniu zasady pomocniczoÅ›ci i pluralizmu. Wskazuje siÄ™, że integracja europejska może stanowić sama z siebie zaprzeczenie tradycyjnego ujÄ™cia idei paÅ„stwa narodowego. W Å›wietle powyższych uwag taka teza nie wydaje siÄ™ do koÅ„ca trafna. Warto chyba powoÅ‚ać siÄ™, parafrazujÄ…c nieco, raz jeszcze na Jana PawÅ‚a II, który przestrzegajÄ…c nas przed nadmiernym indywidualizmem i prywatÄ…, oponowaÅ‚ przeciwko nadmiernym tendencjom separatystycznym odnoszÄ…cym siÄ™ do podmiotowoÅ›ci wspólnot kulturowych. PrawdÄ… jest, że proces integracji powoduje, że paÅ„stwa przestajÄ… być typowymi suwerenami, w peÅ‚ni niezależnymi od zewnÄ™trznego podmiotu, ale stajÄ… siÄ™ czÅ‚onkami wspólnego i zorganizowanego dziaÅ‚ania, które przez przyjÄ™cie pewnej formy organizacyjnej ogranicza ich niezależność. Jednak z drugiej strony wspiera realizacjÄ™ dzielonych przez nie celów i wartoÅ›ci, stanowiÄ…c dla narodu kolejnÄ… szansÄ™ jego promocji. 14 Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie Arkusz II Temat 2 JednÄ… z najważniejszych cech współczesnych demokracji, wyrastajÄ…cych z tradycji obywatelstwa i liberalizmu, jest jawność życia publicznego. Stanowi to nie tylko przywilej wypracowany w doÅ›wiadczeniu historycznym i rozwoju myÅ›li politycznej, ale istotny skÅ‚adnik gwarancji praw jednostki i mniejszoÅ›ci, jak również mechanizmów kontrolnych sprawowania wÅ‚adzy publicznej. Do najważniejszych cech jawnego życia publicznego we współczesnej demokracji należy zaliczyć: usankcjonowany pluralizm poglÄ…dów i argumentacji w debatach publicznych, uczestnictwo ugrupowaÅ„ politycznych w debacie publicznej, które jest niejednokrotnie ksztaÅ‚towanie przez chęć uzyskania poparcia spoÅ‚ecznego dla konkretnych rozwiÄ…zaÅ„ spoÅ‚ecznych i prawnych, w koÅ„cu odpowiedzialność politycznÄ…, która pozwala realizować mechanizmy weryfikacji prawdomównoÅ›ci, sprawnoÅ›ci i rzetelnoÅ›ci samych polityków, jak również podejmowanych przez nich dziaÅ‚aÅ„. Nie ma wÄ…tpliwoÅ›ci, że wszystkie elementy jawnego życia publicznego sÄ… podatne na dysonans jaki wystÄ™puje miÄ™dzy ideÄ… dobra wspólnego i tendencjÄ… do tradycyjnego polskiego indywidualizmu i prywaty , o której pisze Jan PaweÅ‚ II. Idea dobra wspólnego ukierunkowuje wspólne dziaÅ‚anie na realizacjÄ™ tego, co wyrasta ponad sumÄ™ interesów jednostkowych. Indywidualizm znieksztaÅ‚ca tak wypracowany kompromis żądaniem uwzglÄ™dnienia prywatnego interesu, niezależnie od jego relacji do dobra wspólnego. AnalizujÄ…c wspomniany dysonans, trzeba zwrócić uwagÄ™ na znużenie retorykÄ… rzÄ…dzÄ…cych i brakiem wymiernych efektów realizacji programów politycznych, nieustajÄ…ce kłótnie i rozczarowanie spowodowane brakiem dziaÅ‚ania polityków na rzecz dobra wspólnego (o problemach tych piszÄ… M. Janicki, W. WÅ‚adyka). Wobec powyższego zanika rozumienie idei dobra wspólnego. JÄ™zyk życia publicznego, zamiast przejrzycie definiować realizowane cele (nawet te, które podlegajÄ… ograniczeniom wynikajÄ…cym ze stosowania zasad prawnego moralizmu, pluralizmu lub zasady krzywdy) staje siÄ™ nieprzejrzysty. W zwiÄ…zku z tym koncepcja odpowiedzialnoÅ›ci politycznej wymyka siÄ™ kryteriom Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie 15 Arkusz II racjonalnej oceny odnoszonej do idei dobra wspólnego. W konsekwencji zasady i programy polityczne jak wskazuje to K. Minoque tracÄ… intelektualnÄ… spójność, stajÄ…c siÄ™ podatne na bieżący koniunkturalizm, jakże odlegÅ‚y od dobra wspólnego, a zarazem jakże bliski tradycji pejoratywnie ocenianego indywidualizmu i partykularyzmu. PrzestajÄ… też niejednokrotnie odgrywać decydujÄ…cÄ… rolÄ™ w życiu publicznym. Przedstawione wyżej zagrożenia dla realizacji idei dobra wspólnego należy ocenić jako realne i poważne. Co może stanowić dla nich przeciwwagÄ™? Z pewnoÅ›ciÄ… stanowiÄ… jÄ… cykliczne wybory powszechne, które sÄ… najpoważniejszym sprawdzianem odpowiedzialnoÅ›ci politycznej. Czyż nie jest znaczÄ…ce, że ponad poÅ‚owa posłów nie zostaje wybrana na nastÄ™pnÄ… kadencjÄ™, co z pewnoÅ›ciÄ… stanowi odpowiedz na politykÄ™ cynicznÄ…, o której pisze J. Paradowska i J. BaczyÅ„ski. DrugÄ… przeciwwagÄ… jest oczywiÅ›cie funkcjonowanie wolnych i niezależnych mediów. To one mogÄ… ukazywać, że programy, które biorÄ… poczÄ…tek w szczytnych ideach, mogÄ… ulec w praktyce wypaczeniu, powodujÄ…c że realizacje konkretnych programów politycznych sÄ… dalekie od zamierzonego efektu. One też mogÄ… ukazywać wzorce postÄ™powania w życiu publicznym, odwoÅ‚ujÄ…ce siÄ™ do ogólnie przyjÄ™tego systemu wartoÅ›ci. BÄ™dÄ…c częściÄ… życia publicznego mogÄ… wiÄ™c ukierunkowywać dziaÅ‚ania podejmowane w spoÅ‚eczeÅ„stwie demokratycznym nie tyle w kierunku prywaty i tradycyjnego polskiego indywidualizmu , ile w stronÄ™ troski o dobro wspólne. Jakże przekonujÄ…co brzmiÄ… w tym kontekÅ›cie sÅ‚owa Jana PawÅ‚a II, że nawet programy siÄ™gajÄ…ce do naszego poczucia sprawiedliwoÅ›ci, najbardziej dla nas bliskiego, mogÄ… w praktyce zaprzeczyć jej istocie. 16 Egzamin maturalny z wiedzy o spoÅ‚eczeÅ„stwie Arkusz II Brudnopis (nie podlega ocenie)