INICJATYWY CSR W5 z Etyki w biznesie 17 grudnia 2011 r. dr Ewa Jastrzębska Katedra Ekonomii Środowiska i Zasobów Naturalnych ejastr@sgh.waw.pl Szkoła Główna Handlowa Cel inicjatyw CSR W ramach koncepcji CSR powstało wiele inicjatyw, kodeksów postępowania oraz standardów zarządzania, które zawierają wytyczne dla organizacji, dotyczące tego jak odpowiedzialnie działać na rzecz społeczeństwa Wszystkie inicjatywy mają dobrowolny charakter, cały czas są udoskonalane i uaktualniane, powstawały jako wynik licznych konsultacji i szerokiego konsensusu różnych grup interesariuszy a ich celem jest: doprecyzowanie wymagań wobec przedsiębiorstw w zakresie społecznej odpowiedzialności próba określenia, jakie obszary powinny się w CSR wpisywać ułatwienie wdrażania CSR na poziomie strategicznym i operacyjnym przedsiębiorstwa umożliwienie sprawdzenia zgodności postępowania organizacji z CSR komunikowanie interesariuszom społecznej odpowiedzialności organizacji Global Compact (GC) ISO 26000 Konwencje Wytyczne OECD dla Międzynarodowej przedsiębiorstw Organizacji Pracy wielonarodowych Zasady prowadzenia Globalne zasady działalności Sullivana społecznej gospodarczej odpowiedzialności Okrągłego Stołu z Caux Standard Social Accountability 8000 Global Reporting (SA 8000) Initiative (GRI) Normy serii Standardy serii ISO 14000, AA1000 EMAS Klasyfikacja inicjatyw CSR " Global Compact określające zasady " Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych postępowania " ISO26000 " ISO 14001 dotyczące systemów " EMAS zarządzania oraz certyfikacji " SA8000 " GRI zawierające mierniki wyników w zakresie CSR " DJSI, FTSE4Good dotyczące komunikacji " seria AA1000 zewnętrznej Obecnie ten podział (UE, 2003 r.) nie jest do końca precyzyjny (i rozłączny), bowiem poszczególne inicjatywy CSR ewoluują w kierunku coraz większej kompleksowości. OECD OECD Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju powstała z inicjatywy 20 państw w 1960 r. OECD zajmuje się promowaniem polityki mającej na celu osiągnięcie wysokiego stałego wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu życia w krajach członkowskich, przyczynianie się do zdrowej ekspansji gospodarczej oraz do rozwoju gospodarki i handlu światowego na zasadach wielostronności i niedyskryminacji OECD zrzesza 30 krajów czynnie angażujących się w rozwój demokracji i gospodarki rynkowej, a dzięki współpracy z kolejnymi 70 krajami, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami (m. in. ONZ, UNESCO), OECD ma zasięg globalny Państwami założycielskimi OECD są: Austria, Belgia, Kanada, Dania, Francja, Niemcy, Grecja, Islandia, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Portugalia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Turcja, Wielka Brytania, USA Członkami OECD stały się następujące państwa: Japonia (1964 r.) Finlandia (1969 r.), Australia (1971 r.), Nowa Zelandia (1973 r.), Meksyk (1994 r.), Czechy (1995 r.), Węgry (1996 r.), Polska (1996 r.), Korea Płd. (1996 r.) oraz Słowacja (2000 r.). W pracach OECD bierze także udział KE Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych zostały opracowane w 1976 r., ostatnia rewizja maj 2011 r. (kwestie łańcuchów dostaw, praw człowieka) Wytyczne są jedynym zaaprobowanym na arenie międzynarodowej i wyczerpującym kodeksem postępowania, promowanym przez rządy poszczególnych państw Wytyczne są zaleceniami kierowanymi wspólnie przez rządy państw do przedsiębiorstw wielonarodowych Wytyczne OECD stanowią wszechstronny zbiór dobrowolnie stosowanych zasad i norm dobrej praktyki oraz odpowiedzialnego zachowania przedsiębiorstw, spójnych z przepisami prawa Przestrzeganie wytycznych przez przedsiębiorstwa ma dobrowolny charakter i nie podlega egzekwowaniu środkami prawnymi (soft law) Adresaci wytycznych: KTN z państw OECD, bez względu na to, w jakich państwach działające Procedura skargowa OECD Istnieje możliwość zgłaszania skarg, gdy KTN Procedura skargowa jest sformalizowana: naruszają Wytyczne OECD Wstępna ocena przypadku łamania wytycznych Reprezentujące ewentualnych Rozmowy ze stronami poszkodowanych organizacje pozarządowe Ocena przypadku lub związki zawodowe mogą zgłosić skargę Konsultacje z ekspertami, mediatorami / innymi do Krajowego Punktu Kontaktowego (KPK), KPK który ma obowiązek przyjrzeć się sprawie i o Końcowe oświadczenie i rekomendacje ile jest ona zasadna, rozpocząć mediacje W Polsce promowaniem wytycznych OECD między firmą a poszkodowanymi oraz rozpatrywaniem skarg przeciw KTN Celem mediacji jest znalezienie polubownego zajmuje się KPK, zlokalizowany od 2001 r. w rozwiązania sytuacji, które dodatkowo pozwoli Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji uniknąć podobnych sytuacji w przyszłości Zagranicznych S.A. KPK nie są sądami, nie ferują wyroków, nie ograniczają się jednak do nagłośnienia błędów firmy Zaangażowanie KPK ma być niezależne od punktów widzenia stron i prowadzić do W Polsce istnieje możliwość wypełnienia porozumienia oraz wypracowania nowych, ankiety i uzyskania logo Program Wdrażam lepszych rozwiązań Wytyczne. Odpowiedzialny biznes Skargi Od 2001 r. do czerwca 2011 r. zgłoszono 123 sprawy, najczęściej dotyczące niszczenia środowiska i naruszania praw człowieka w krajach rozwijających się w łańcuchu dostaw KTN: kilka spraw zgłoszonych przez NGO zakończyło się poprawą zachowania firm w kilkunastu przypadkach KPK wydały rekomendacje dotyczące poprawy praktyk biznesowych, ale ostatecznie nie zostały one faktycznie wdrożone zdecydowana większość spraw w ogóle nie przyczyniła się do rozwiązania konfliktów Taki sposób działania nie jest idealny, nie ma możliwości przeprowadzenia negocjacji bez woli i zainteresowania firmy i poszkodowanych Przypadki w Polsce (zgłaszane przez ZZ brak rozstrzygnięć, część zawieszono ze względu na toczące się równolegle postępowania sądowe) http://www.paiz.gov.pl/kpk_oecd/wazniejsze_sprawy_prowadzone_przez_kpk_oecd Z doświadczeń NSZZ Solidarność wynika, że ponieważ w procedurze uczestniczy przedstawiciel oskarżanej firmy, przypadki składania skarg nie są liczne i rzadko kończą się pomyślnie dla składającego skargę Inicjatywa Global Compact GC został przedstawiony po raz pierwszy przez K. Annana, Sekretarza Generalnego ONZ, na Światowym Forum Ekonomicznym w Davos 31 stycznia 1999 r. Zaapelował on wówczas do przedstawicieli świata biznesu, aby podjęli działania, które nadadzą ludzką twarz rynkowi globalnemu GC formalnie wprowadzony 26 lipca 2000 r. (w Polsce 2001 r.) GC to nie kodeks postępowania, norma czy system zarządzania, lecz 9 (od 2004 r. 10) zasad pogrupowanych w cztery obszary tematyczne (prawa człowieka, standardy pracy, środowisko naturalne, przeciwdziałanie korupcji) GC zachęca wszystkie organizacje i przedsiębiorstwa z każdej branży do kierowania się tymi regułami w całym obszarze działalności przez włączenie ich do swych strategii, a także do przyjęcia postawy społecznej odpowiedzialności wobec otoczenia 10 zasad GC " Popieranie i przestrzeganie praw człowieka przyjętych przez społeczność międzynarodową Prawa człowieka " Eliminacja wszelkich przypadków łamania praw człowieka przez firmę " Poszanowanie wolności stowarzyszania się " Eliminacja wszystkich form pracy przymusowej Standardy pracy " Zniesienie pracy dzieci " Efektywne przeciwdziałanie dyskryminacji w sferze zatrudnienia " Prewencyjne podejście do środowiska naturalnego Środowisko " Podejmowanie inicjatyw mających na celu promowanie postawy odpowiedzialności ekologicznej naturalne " Stosowanie i rozpowszechniania przyjaznych środowisku technologii Przeciwdziałanie " Przeciwdziałanie korupcji we wszystkich formach, w tym wymuszeniom i łapówkarstwu korupcji COP GC W 2003 r. GC wprowadziło narzędzie promujące w organizacjach odpowiedzialność, przejrzystość i ciągłe doskonalenie Communication on progress (COP), weszły w życie w 2005 r. i nałożyły na sygnatariuszy obowiązek corocznego ujawniania interesariuszom postępów we wprowadzaniu zasad GC do polityki, działań i kultury organizacyjnej firmy (organizacji) Zgodnie z wytycznymi COP na proces komunikacji z interesariuszami składają się następujące 3 elementy: oświadczenie najwyższego kierownictwa organizacji, wyrażające ciągłe poparcie dla GC i jego zasad, przesłane na adres Sekretarza Generalnego ONZ oraz publiczne ogłoszenie faktu o przystąpieniu do GC przedstawienie konkretnych działań podejmowanych przez organizację na rzecz wdrażania zasad GC konkretne przykłady świadczące o postępie w implementacji GC: formalne zapisy, wdrożone systemy zarządzania, działania operacyjne prezentowanie wskazników pokazujących osiągnięte lub oczekiwane wyniki w dziedzinie wdrażania zasad GC wskazników sugerowanych przez GRI Sprawozdanie COP w wersji elektronicznej powinno także zostać zamieszczone na internetowych stronach GC Sygnatariusze GC Uchylanie się od obowiązku publikowania COP przez kolejne dwa lata skutkuje usunięciem z programu i koniecznością ponownego ubiegania się o udział GC zapowiada kolejne zaostrzenia reguł w corocznym informowaniu o postępach Do stycznia 2011 r. z listy GC usunięto 2000 organizacji ze względu na brak raportowania Do GC należy: 9242 organizacji (ze 130 państw) w tym 6297 biznesowych w Polsce 67 organizacji (w tym 49 przedsiębiorstw) Participant Search, www.unglobalcompact.org/participants/search Pierwszą firmą w Polsce, która w marcu 2004 r. przystąpiła do GC, był PKN Orlen (w 2001 r. do GC przystąpił program Solidny Partner) GC podsumowanie GC jest najprostszą z inicjatyw CSR Składa się tylko z 10 zasad, a jej sygnatariusze, poza obowiązkiem publikowania corocznego sprawozdania, mają pełną dowolność w podejmowaniu działań na rzecz wdrażania społecznej odpowiedzialności Inicjatywa ta może stanowić jedynie pierwszy krok w kierunku CSR Zrównoważone raportowanie służy przedstawianiu działań podejmowanych przez każde przedsiębiorstwo na rzecz realizacji rozwoju zrównoważonego, w związku z czym uwzględnia równocześnie ekonomiczne, ekologiczne i społeczne aspekty działalności (obecnie obserwuje się trend raportowania zintegrowanego) służy przejrzystości, czyli pokazywaniu zarówno tego, co firmie udało się osiągnąć w działaniach na rzecz interesariuszy, jak i tego, czego nie zrealizowała powinno być trwającym, rutynowym i systematycznym działaniem, wpisanym w proces zarządzania całą organizacją, a nie jednorazową aktywnością kończącą się opracowaniem dokumentu i odłożeniem go na półkę powinno zostać wpisane w cały proces zarządzania organizacją wpływając na kształt strategii, programy działań oraz monitorowanie efektów przynosi wiele korzyści, które wpływają na długookresowy sukces przedsiębiorstwa Samo przygotowanie raportu udowodniło nam, że wartość raportowania wykracza daleko poza bycie przejrzystym. Staje się narzędziem umożliwiającym poprawę zarządzania biznesowego i dającym wskazówki, co robić dalej (P. Knight, założyciel i prezes firmy Nike) dzięki niemu organizacja może poprawiać swoje wyniki, zwiększyć swoją przejrzystość oraz wiarygodność jest narzędziem angażowania interesariuszy w działalność organizacji, ma służyć prowadzeniu z nimi dialogu i pozwala wyjść naprzeciw ich oczekiwaniom (G3.1 wymaga tego zaangażowania!) GRI Misją GRI jest dostarczenie wiarygodnych ogólnych zaleceń dla zrównoważonego raportowania Przy wsparciu i zaangażowaniu różnych grup interesariuszy GRI wypracowało wytyczne zrównoważonego raportowania (sustainability reporting guidelines) Są one okresowo weryfikowane i doskonalone na podstawie doświadczeń przedsiębiorstw i opinii interesariuszy Wytyczne GRI wyznaczają ramy dobrowolnej i elastycznej zrównoważonej sprawozdawczości, które mogą być stosowane w każdej organizacji G3 należy traktować jako narzędzie służące ciągłemu doskonaleniu zrównoważonego raportowania, a nie zbiór bezwzględnych zaleceń Wytyczne GRI w zakresie zrównoważonego raportowania powstały w 2000 r., zaś ostatnia rewizja miała miejsce w 2011 r. (wersja G3.1), rozpoczęto prace nad kolejną (G4) Wytyczne GRI Składają się z 2 równoważnych części: 10 ogólnych zasad raportowania dotyczących zawartości raportu, których powinno się przestrzegać w procesie konstruowania raportu a także wskazówek pomagających określić zakres raportowania oraz ogólną strukturę samego raportu (JAK raportować?) Rekomendowane wskazniki jakościowe i ilościowe (CO raportować?) Zgodnie z GRI w procesie zrównoważonego raportowania powinny zostać uwzględnione jednostki nad którymi organizacja sprawuje kontrolę i/lub wywiera znaczący wpływ Zasady raportowania GRI, 1 Do 10 podstawowych zasad raportowania według G3 zalicza się: 4 zasady dotyczące zawartości (treści) raportu (są ważniejsze): istotność - zagadnienia i wskazniki przedstawione w raporcie powinny dotyczyć znaczących oddziaływań organizacji na aspekty ekonomiczne, społeczne i ekologiczne lub być przedmiotem istotnego zainteresowania interesariuszy uwzględnianie interesariuszy - w raporcie należy pokazać kto jest interesariuszem organizacji, jak organizacja odpowiedziała na oczekiwania swoich interesariuszy oraz jak wyglądał proces ich angażowania kontekst zrównoważonego rozwoju - w raporcie powinny zostać przedstawione działania organizacji na rzecz rozwoju zrównoważonego w wielu różnorodnych obszarach kompletność - dotyczy kształtu, zawartości i zakresu czasowego raportu, a także prezentowanych w nim informacji w raporcie powinny zostać uwzględnione wszystkie właściwe tematy, dane, wskazniki, jednostki zależne od organizacji itp. odzwierciedlające istotne oddziaływania ekonomiczne, społeczne i ekologiczne organizacji oraz umożliwiające interesariuszom ocenę jej wyników Zasady raportowania GRI, 2 6 zasad dotyczących zapewniania jakości raportu (są bardziej intuicyjne): wyważenie - w raporcie powinny zostać przedstawione zarówno pozytywne, jak i negatywne efekty działalności organizacji, aby umożliwić właściwą całościową ocenę porównywalność - sposób przedstawienia w raporcie informacji i danych nie powinien się zmieniać, aby umożliwić okresowe porównywanie wyników, także z innymi organizacjami dokładność - przedstawione w raporcie informacje powinny być szczegółowe i wiernie odpowiadać rzeczywistości terminowość - raport powinien być przygotowywany w określonych cyklach raportowania i być stale dostępny dla interesariuszy, informacje aktualne a nie historyczne przejrzystość - informacje zawarte w raporcie powinny być przedstawione w sposób jasny i zrozumiały dla interesariuszy wiarygodność - sposób gromadzenia i przetwarzania informacji zaprezentowanych w raporcie powinien podlegać kontroli gwarantującej ich wysoką jakość (zewnętrzna weryfikacja) Przy opisie każdej z 10 zasad, obok definicji i komentarza, sformułowane zostały pytania sprawdzające, które mają pomóc raportującej organizacji samej ocenić czy stosuje ona daną zasadę czy też nie Zakres raportu GRI Strategia i profil oświadczenie najwyższego kierownictwa, misja i strategia, kluczowe wydarzenia, osiągnięcia i porażki ogólna charakterystyka organizacji wraz ze strukturą organizacyjną, strukturą zarządzania i obszarami działalności itp. Podejście do zarządzania bardziej szczegółowe informacje ilustrujące podejście organizacji do rozwoju zrównoważonego i wyjaśniające szerszy kontekst działań podejmowanych przez organizację w różnych obszarach spośród omówionych w tej części elementów mogą zostać zaprezentowane: polityki, postawione cele i ich realizacja, programy monitoringu oraz szkoleń, zobowiązania i zewnętrzne inicjatywy informacje obrazujące stanowisko organizacji w poszczególnych kwestiach należy przedstawić w podziale analogicznym do klasyfikacji wskazników GRI - na kategorie ekonomiczne, społeczne i ekologiczne ważne: proces zaangażowania interesariuszy oraz indeks GRI Wskazniki wyników efekty działań organizacji powinny zostać zaprezentowane za pomocą wskazników GRI w ostatniej części raportu Wskazniki GRI, 1 Wytyczne GRI rekomendują 84 operacyjne wskazniki ilościowe i jakościowe, podzielone na 3 (6) kategorii, służące zobrazowaniu wyników ekonomicznych, ekologicznych i społecznych organizacji, szczegółowo zdefiniowane, skomentowane i wyjaśnione Wskazniki ekonomiczne (9) dotyczą Wskazniki ekologiczne (30) identyfikują aspektów związanych z: oddziaływanie organizacji na środowisko przyrodnicze. Obejmuje to zarówno: wynikami ekonomicznymi (4) wpływ bezpośredni na środowisko: obecnością na rynku (3) surowce/materiały (2) pośrednim wpływem ekonomicznym (2) energia (5) woda (3) bioróżnorodność (5) emisje, ścieki i odpady (10) wpływ pośredni na środowisko produkty i usługi (2) zgodność z regulacjami (1) transport (1) wydatki na ochronę środowiska (1) Wskazniki GRI, 2 praktyki w zakresie bezpieczeństwa (1) Wskazniki społeczne (45) podzielone praw ludności rdzennej (1) zostały na cztery kategorie: ocen oddziaływania (1) formalnych skarg (1) zatrudnienie i godna praca (15) - wskazniki dotyczące: społeczeństwo (10) - wskazniki zatrudnienia (4) dotyczące: relacji pomiędzy pracownikami i/lub społeczności lokalnej (3) kierownictwem (2) korupcji (3) BHP (4) działań politycznych (2) edukacji i szkoleń (3) naruszenia zasad wolnej konkurencji (1) równości szans (1) sankcji za niezgodność z regulacjami (1) równości wynagrodzenia K&M (1) odpowiedzialność za produkt (9) - prawa człowieka (11) - wskazniki wskazniki dotyczące: dotyczące: zdrowia i bezpieczeństwa klienta (2) procedury zamówień i inwestycji (3) oznakowania wyrobów i usług (3) przeciwdziałanie dyskryminacji (1) komunikacji marketingowej (2) swoboda zrzeszania się i prawo do sporów zbiorowych (1) ochrony prywatności klienta (1) pracy dzieci (1) sankcji za niezgodność z regulacjami (1) pracy przymusowej i obowiązkowej (1) Wskazniki GRI, 3 Wśród wskazników GRI wyróżnia się: wskazniki podstawowe (55) dające się zastosować w prawie wszystkich organizacjach i istotne dla większości interesariuszy wskazniki dodatkowe (29) bardziej specyficzne Organizacja może także, jeśli uzna to za celowe i zasadne, przedstawić wskazniki proponowane przez GRI w odmiennym kontekście bądz też zastosować własne, unikalne (zasada istotności!) GRI opracowała także dodatkowe wytyczne szczegółowe (GRI sector suplements) dla 15 wybranych branż (7 gotowych, 5 pilotażowych, 3 w opracowaniu) przede wszystkim dodatkowe wskazniki http://www.globalreporting.org/ReportingFramework/SectorSupplements/ Ocena raportu GRI Każda organizacja sama decyduje, w jakim zakresie chce stosować wytyczne GRI w zależności od swoich potrzeb i doświadczenia w raportowaniu Jej raport może zostać oceniony w trzypoziomowej skali (C, B, A, z których A oznacza pełną zgodność z wytycznymi) w zależności od zakresu raportu i liczby raportowanych wskazników: w ramach samooceny ( self-declared ) przez zewnętrzną firmę audytorską (dostaje wówczas + ) przez GRI ( GRI checked ) Wytyczne GRI G3.1: http://www.globalreporting.org/NR/rdonlyres/53984807-9E9B-4B9F-B5E8- 77667F35CC83/0/G31GuidelinesinclTechnicalProtocolFinal.pdf Statystyka GRI Według GRI raportuje ponad 1800 organizacji, przede wszystkim z Europy (45% ogółu, głównie z Hiszpanii) i USA W bazie danych GRI znajduje się 65 raportów przygotowanych przez 16 firm z Polski: British American Tobacco Poland Telekomunikacja Polska Autostrady Eksploatacja BRE Bank Budimex Grupa Lotos PGNiG PKN Orlen Autostrada Eksploataca Bank Gospodarstwa Krajowego Coca-Cola HBC Polska Danone Poland Górnośląska Spółka Gazownictwa Pomorskiej Spółki Gazownictwa Totalizator Sportowy Ringier Axel Springer Polska Jednym z pierwszych w Polsce opracowań inspirowanych wytycznymi GRI był raport PKN Orlen z 2003 r. Partnerstwo i odpowiedzialność. Raport społecznej odpowiedzialności 2002 GRI podsumowanie Na świecie podejmowanych jest wiele różnych prób mających na celu opracowanie zestawu wskazników, pozwalających mierzyć wyniki przedsiębiorstw w zakresie CSR, a więc uwzględniających równocześnie ekonomiczne, społeczne i ekologiczne aspekty działalności dla rozwoju metodyki i praktyki budowy wskazników wiodące są doświadczenia instytucji takich, jak: ONZ i jej agendy (UNEP, UNDP, FAO), KE, BŚ, OECD Wskazniki GRI uznawane są jednak za jedne z najlepszych z punktu widzenia kompleksowości poruszanych przez nie zagadnień kluczowych dla CSR odwołuje się do nich wiele inicjatyw i organizacji O wzroście renomy i popularności tej inicjatywy decyduje jeszcze to, że GRI dostarcza wytycznych dotyczących konstruowania raportu zrównoważonego rozwoju opracowywanie takich raportów nabiera coraz większego znaczenia SA8000 SA 8000 jest normą dla organizacji, które szukają możliwości uczynienia miejsca pracy bardziej ludzkim Jej misją jest zagwarantowanie praw pracowników w skali globalnej, zapewnienie im godnych i bezpiecznych warunków pracy zgodnych z międzynarodowym prawem pracy i standardami dotyczącymi praw człowieka Po raz pierwszy norma została opublikowana w 1998 r. w Nowym Jorku przez Social Accountability International (SAI), rewizje standardu miały miejsce w 2001 r. i 2008 r. W tekście normy jest sformułowanych 8 szczegółowych warunków dotyczących przestrzegania podstawowych praw człowieka i praw pracowniczych Dopiero po ich spełnieniu można przystąpić do głównego, dziewiątego punktu normy, który definiuje system zarządzania w zakresie społecznej odpowiedzialności Struktura SA 8000 9. SYSTEM ZARZDZANIA 9. SYSTEM ZARZDZANIA WARUNKI WSTPNE WARUNKI WSTPNE Sformułowanie polityki społecznej firmy. Sformułowanie polityki społecznej firmy. 1. Nie zatrudnianie dzieci. 1. Nie zatrudnianie dzieci. Wyznaczenie przedstawiciela kierownictwa i Wyznaczenie przedstawiciela kierownictwa i 2. Nie stosowanie pracy przymusowej lub 2. Nie stosowanie pracy przymusowej lub pracowników ds. SA 8000. pracowników ds. SA 8000. obowiązkowej. obowiązkowej. Dokumentowanie zasad, sposobów realizacji i Dokumentowanie zasad, sposobów realizacji i 3. Spełnianie podstawowych zaleceń 3. Spełnianie podstawowych zaleceń wyników. wyników. bezpieczeństwa środowiska pracy. bezpieczeństwa środowiska pracy. Okresowe szkolenia dla pracowników. Okresowe szkolenia dla pracowników. STRATEGIA STRATEGIA 4. Zapewnienie wolności zrzeszania się i 4. Zapewnienie wolności zrzeszania się i SPOAECZNEJ SPOAECZNEJ Ciągły monitoring systemu zarządzania w celu Ciągły monitoring systemu zarządzania w celu prawa do negocjacji zbiorowych. prawa do negocjacji zbiorowych. ODPOWIEDZIALNOŚCI ODPOWIEDZIALNOŚCI sprawdzania skuteczności. sprawdzania skuteczności. 5. Nie stosowanie dyskryminacji. 5. Nie stosowanie dyskryminacji. Proces ciągłego doskonalenia. Proces ciągłego doskonalenia. 6. Nie stosowanie przymusu fizycznego i 6. Nie stosowanie przymusu fizycznego i Okresowe przeglądy zgodności polityki Okresowe przeglądy zgodności polityki psychicznego wobec pracowników. psychicznego wobec pracowników. społecznej firmy z wymaganiami normy SA społecznej firmy z wymaganiami normy SA 7. Przestrzeganie regulacji prawnych 7. Przestrzeganie regulacji prawnych 8000. 8000. odnośnie dopuszczalnej ilości godzin pracy. odnośnie dopuszczalnej ilości godzin pracy. Wybór i kontrolowanie dostawców i partnerów. Wybór i kontrolowanie dostawców i partnerów. 8. Zapewnianie godziwego wynagrodzenia 8. Zapewnianie godziwego wynagrodzenia Dialog z interesariuszami. Dialog z interesariuszami. nie niższego niż wymagane przez prawo. nie niższego niż wymagane przez prawo. Cechy SA 8000 Warunki wstępne SA 8000 są całkowicie elementarne i dotyczą w rzeczywistości przestrzegania podstawowych praw człowieka i praw pracowniczych (ujętych w kluczowych konwencjach MOP, Światowej Deklaracji Praw Człowieka oraz Konwencji Praw Dziecka ONZ) Dlatego SA 8000 może być stosowana we wszystkich krajach świata, w stosunku do organizacji o różnej wielkości i z dowolnej branży czy sektora SA 8000 jest wzorowana na normach ISO, obejmuje więc elementy wspólne dla większości systemów zarządzania, bazujących na cyklu Deminga (PDCA) Dzięki temu możliwe jest: zintegrowanie systemu społecznej odpowiedzialności zgodnego z tą normą z systemem zarządzania jakością (ISO 9001), środowiskiem (ISO 14001) czy BHP (PN-N/OHSAS 18001) przeprowadzenie niezależnego audytu przez trzecią stronę (weryfikacji opartej na profesjonalnej akredytacji i certyfikacji), co zwiększa obiektywizm i jakość nadzoru nad stosowaniem tej normy Statystyka SA 8000 Do 30 czerwca 2011 r. certyfikat SA 8000 uzyskało 2680 organizacji z 61 państw reprezentujących 65 gałęzi przemysłu i zatrudniających łącznie ponad 1,5 mln pracowników Standard ten jest najbardziej popularny wśród MŚP, czyli zatrudniających 1-250 pracowników (67% ogółu organizacji) SA 8000 najliczniej wdrażają firmy odzieżowe, potem tekstylne oraz budowlane i świadczące usługi porządkowe Najwięcej certyfikatów SA 8000 przyznano w: Włoszech (32% ogółu) Indiach (22%) Chinach (15%) Rumunii (8%) na 22. miejscu znajduje się Polska z 8 certyfikatami (ta liczba nie zmienia się od kilku lat) Heinz Plastics Polska Sp. z o.o, SANDVIK MINING AND CONSTRUCTION Sp. z o. o., WALL Bydgoska Drukarnia Akcydensowa Sp. z o.o., Petrochemia-Blachownia S.A., Regionalne Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej S.A., PGE Elektrownia Opole S.A., Aperam Stainless Services & Solutions Polska Sp. z o.o., MPS International Ltd. Sp. z o.o. SA8000 podsumowanie SA 8000 jest jedynym certyfikowanym standardem CSR mówiącym co jest społecznie odpowiedzialne (poza środowiskowymi normami EMAS i ISO14001) Jednak ogranicza się do kwestii związanych z przestrzeganiem praw pracowników i zapewnianiem odpowiednich warunków pracy Przedsiębiorstwo może jednak sformalizowany system społecznej odpowiedzialności, zbudowany zgodnie z wymaganiami tej normy, rozszerzyć o inne elementy społecznej odpowiedzialności (ale nie musi& ) ISO 26000 Idea budowy standardu 2002 r. Opublikowana przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) 1 listopada 2010 r. Opracowana przez międzynarodową grupę roboczą, w skład której wchodziło 450 ekspertów i obserwatorów z ponad 99 krajów (2/3 to kraje rozwijające się) oraz 42 organizacje międzynarodowe i regionalne (np. MOP, GRI, OECD), odbyło się 8 sesji plenarnych Celem ISO 26000 był ogólnoświatowy konsensus wszystkich zainteresowanych środowisk w zakresie: definicji i zasad społecznej odpowiedzialności kluczowych obszarów i zagadnień społecznej odpowiedzialności wytycznych (zaleceń) dotyczących wdrażania społecznej odpowiedzialności w organizacji Charakterystyka ISO 26000 Nie jest typową dla ISO normą techniczną jest to podręcznik zawierający wytyczne i rekomendacje a nie wymagania podlegające certyfikacji Norma jest kompleksowym i uniwersalnym przewodnikiem przeznaczonym dla każdej organizacji (niestety płatnym) Dotyczy różnych obszarów tematycznych, jest b. pojemna (106 stron) ISO 26000 jest oparta na już funkcjonujących inicjatywach CSR, przez co można wskazać wiele podobieństw i zależności z nimi Nie ogranicza się do społecznej odpowiedzialności biznesu ISO 26000 będzie stanowić pomoc dla organizacji w ich wkładzie w rozwój zrównoważony i będzie uzupełniać inne instrumenty i inicjatywy w zakresie odpowiedzialności społecznej Zawartość ISO 26000 ISO 26000 określa: precyzyjną definicję społecznej odpowiedzialności biznesu, którą interpretuje w kategoriach social responsibility każdej organizacji, nie tylko biznesowej wymienia 7 zasad (definicja+opis+praktyka): accountability transparency ethical behaviour respect for stakeholder interests respect for the rule of law respect for international norms of behaviour respect for human rights 2 fundamentalne praktyki społecznej odpowiedzialności (będące filarami normy, rozpatrywane w ramach każdego z kluczowych obszarów): rozpoznanie granic społecznej odpowiedzialności identyfikowanie i angażowanie interesariuszy 7 kluczowych obszarów obszary te podzielono na szczegółowe kwestie, w odniesieniu do których prezentowane są konkretne działania i zalecenia oraz dobre praktyki Obszary społecznej odpowiedzialności wg ISO 26000, 1 Aad organizacyjny zasady oraz normy odnoszące się do szeroko rozumianego zarządzania firmą służące poprawie efektywności zarządzania organizacją z uwzględnieniem interesu społecznego, poszanowania interesariuszy oraz zasad etycznych Prawa człowieka poszanowanie wszystkich praw człowieka oraz jego godności, w szczególności praw obywatelskich, politycznych, ekonomicznych, socjalnych i kulturowych Stosunki pracy wykraczają one poza relacje organizacji z jej pracownikami, dotykając również sfery współpracy z podwykonawcami, dostawcami, konkurencją etc., powinny wychodzić ponad obowiązki wynikające z przepisów prawa, mieć na uwadze warunki pracy, BHP, rozwój społeczny (szkolenia), potrzebę prowadzenia stałego dialogu społecznego Ochrona środowiska naturalnego przede wszystkim zagadnienie zmniejszenia i adaptacji zmian klimatycznych oraz ochrona i regeneracja środowiska naturalnego (mierzona obiektywnie dbałość o jak najmniejszą skalę zanieczyszczeń emitowanych do środowiska oraz podejmowanie wszelkich kroków zmniejszających poziom zużycia zasobów naturalnych) Obszary społecznej odpowiedzialności wg ISO 26000, 2 Uczciwe praktyki rynkowe etyczne zachowania firmy w relacjach z innymi organizacjami, w tym z organizacjami rządowymi, partnerami, dostawcami, wykonawcami, konkurencją (przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji, uczciwej współpracy oraz poszanowaniu praw własności, promocja zasady odpowiedzialności społecznej w swojej strefie wpływów) Relacje z konsumentami uczciwość i transparentność (w zakresie marketingu produktów i usług, warunków umów oraz obiektywna i rzetelna informacja, edukacja rynku, zaangażowanie w kwestie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów, jakość obsługi i wsparcia oraz rozpatrywania reklamacji) Zaangażowanie społeczne wspieranie społeczności lokalnych celem rozwiązywania ich problemów, zwłaszcza tych, które dotyczą interesariuszy organizacji (angażowanie organizacji społecznych w proces planowania i realizacji projektów społecznych, uwzględnianie przy wyborze kierunków zaangażowania realnych potrzeb społecznych, w tym podejmowanie inwestycji społecznych w takich obszarach, jak edukacja i kultura, zdrowie, rozwój i dostęp do technologii) Podsumowanie ISO 26000 ISO 26000 jasno rozróżnia często używane zamiennie pojęcia rozwoju zrównoważonego i odpowiedzialności społecznej celem społecznej odpowiedzialności organizacji powinien być wkład do realizacji tego nowego paradygmatu rozwoju Podkreśla, że każda organizacja powinna postępować społecznie odpowiedzialnie Opracowanie podręcznika a nie certyfikowanej normy było rezultatem długiej debaty z wszystkimi interesariuszami, którzy zostali włączeni w tworzenie i rozwój standardu GRI, MOP opublikowały dokument pokazujący jak wdrażać wytyczne GRI w zgodzie z ISO 26000 (poparcie innych inicjatyw CSR) Jednakże holistyczne podejście prezentowane w normie jest zarazem największą siłą, jak i słabością tego standardu, bowiem niesie ze sobą ryzyko braku zainteresowania i zniechęcenia organizacji do wdrażania CSR Brak wymagań dla systemu zarządzania utrudnia weryfikację stopnia wdrożenia ISO 26000 oraz zmniejsza obiektywizm i jakość nadzoru nad stosowaniem tej normy Planowany jest proces budowy certyfikowanego standardu zarządzania ISO 26001 Ministerstwo Gospodarki rozpoczęło prace na tłumaczeniem standardu (aktywność Polski) spodziewane w 2012 r. EMAS oraz ISO 14001 Standardy dotyczące zarządzania środowiskowego EMAS I przyjęto w 1993 r., nowelizacja w 2001 r., teraz obowiązuje EMAS III (weszło w życie 11 stycznia 2010 r.) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1221/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS), uchylające rozporządzenie (WE) nr 761/2001 oraz decyzje Komisji 2001/681/WE i 2006/193/WE ISO 14001 po raz pierwszy została wydana w 1996 r., nowelizacja w 2004 r. (wyjaśnienie wymagań i zwiększenie kompatybilności z ISO 9001) ISO 14001 jako jedyna w rodzinie norm ISO 14000 zawiera wymagania wobec SZŚ, których spełnienie daje podstawę do otrzymania certyfikatu, inne to zaplecze narzędziowe i techniczne; EMAS to opracowanie całościowe ISO 14001 i EMAS przeznaczone są dla wszystkich organizacji, niezależnie od rodzaju i wielkości, warunków geograficznych czy kulturowych oraz prowadzonej działalności Są to dobrowolne standardy System zarządzania środowiskowego (SZŚ) według ISO14001 opracowanie polityki środowiskowej, będącej publicznym, udokumentowanym i ramowym zobowiązaniem organizacji do ciągłego minimalizowania negatywnego wpływu na środowisko i spełniania odpowiednich przepisów prawnych zidentyfikowanie i wybranie ważnych aspektów środowiskowych określenie celów oraz zadań środowiskowych, spójnych z polityką środowiskową, ustanowionych względem aspektów środowiskowych i wymagań prawnych opracowanie programów środowiskowych pozwalających zrealizować cele i zadania środowiskowe określenie funkcji, zakresów odpowiedzialności i uprawnień pracowników stworzenie systemu wewnętrznej i zewnętrznej komunikacji przeprowadzanie w organizacji szkoleń zwiększających świadomość i kompetencje pracowników w zakresie SZŚ udokumentowanie SZŚ na trzech poziomach: strategicznym - polityka środowiskowa, taktycznym - cele, zadania, programy i procedury oraz operacyjnym - instrukcje, a także zapewnienie nadzoru nad dokumentacją stworzenie systemu zapobiegania i reagowania na wypadki i sytuacje awaryjne monitorowanie za pomocą wskazników działań, które mają znaczny wpływ na środowisko przyrodnicze przeprowadzanie audytów wewnętrznych, mających na celu nieustanną kontrolę nad funkcjonowaniem SZŚ i porównywanie go z wymaganiami normy ISO 14001 zobowiązanie się do ciągłego doskonalenia SZŚ coroczny przegląd SZŚ, dokonywany przez zarząd przedsiębiorstwa zewnętrzny audyt certyfikujący, prowadzony przez wyszkolonych specjalistów z niezależnych firm audytorskich, który jest podstawą do przyznania certyfikatu (jeśli SZŚ funkcjonuje bezbłędnie) oraz pózniejsze zewnętrzne audyty okresowe EMAS Udział w systemie EMAS polega na: wdrożeniu, utrzymywaniu i doskonaleniu w organizacji SZŚ zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001, podlegającego rejestracji i poddawanego okresowemu audytowi przez akredytowanych lub licencjonowanych, weryfikatorów EMAS działaniu w pełnej zgodności ze wszystkimi prawnymi wymogami ochrony środowiska, obowiązującymi organizację zapewnianiu ciągłej poprawy efektów działalności proekologicznej, tj. systematyczne zmniejszanie skali oddziaływania na środowisko we wszystkich kluczowych aspektach środowiskowych zapewnianiu aktywnego udziału pracowników w działaniu na rzecz ochrony środowiska publikowaniu deklaracji środowiskowej jako formy dialogu ze społeczeństwem EMAS a ISO 14001 EMAS I był konkurencyjny w stosunku do standardu ISO 14001 W jego nowelizacjach zastosowano definicje i pojęcia zasadniczo zgodne lub tożsame z zapisami normy ISO 14001 SZŚ według normy ISO 14001 został więc zaadaptowany i stał się fundamentem, na którym został zbudowany EMAS II i EMAS III Chociaż EMAS wymaga wdrożenia SZŚ zgodnego z normą ISO 14001, nie wymaga jednak certyfikacji potwierdzającej tę zgodność Jednocześnie chociaż EMAS promuje implementację i doskonalenie SZŚ zgodnego z normą ISO 14001, to wykracza istotnie poza zawarte w niej wymagania Porównanie ISO 14001 i EMAS Wyszczególnienie ISO 14001 EMAS Struktura wspomagana przez normy pomocnicze opracowanie całościowe uzupełnione przez 8 załączników Wdrożenie SZŚ zgodnego z potwierdzenie certyfikatem bez potwierdzenia certyfikatem wymaganiami ISO 14001 Wstępny przegląd nieobowiązkowy obowiązkowy środowiskowy Identyfikacja i klasyfikacja bezpośrednich bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych Efektywna komunikacja z deklaracja środowiskowa okresowo aktualizowana i weryfikowana nie wymagana interesariuszami przez weryfikatora środowiskowego " zgodność z prawem " wstępny przegląd środowiskowy Zakres audytowania SZŚ " deklaracja środowiskowa " SZŚ " uwzględnienie sektorowych dokumentów referencyjnych akredytowani lub licencjonowani weryfikatorzy środowiskowi, Audytorzy audytorzy z instytucji certyfikujących wpisywani do rejestrów krajowych i rejestru Komisji Europejskiej organizacja musi: " dokonać identyfikacji dotyczących jej przepisów ochrony Spełnianie wymagań środowiska zobowiązanie prawnych " gwarantować ich przestrzeganie " posiadać procedury pozwalające na spełnianie tych wymagań w sposób ciągły Nieprzestrzeganie przez sytuacja możliwa zawieszenie lub usunięcie organizacji z rejestru EMAS organizację prawa Ciągłe doskonalenie przede wszystkim dotyczy SZŚ przede wszystkim dotyczy efektów środowiskowych aktywne zaangażowanie przez: informowanie (np. szkolenia) oraz Pracownicy szkolenia różne formy uczestnictwa (system książki propozycji, praca zespołowa) " komunikacja powinna szczególnie dotyczyć społeczności w najbliższym otoczeniu organizacji Odpowiedzialność w norma odnosi się tylko do organizacji " organizacja powinna wdrożyć ten standard we wszystkich wymiarze lokalnym należących do niej obiektach (sites), nawet jeśli różnią się lokalizacją geograficzną Promocja certyfikat możliwość posługiwania się logo EMAS Statystyki ISO14001 i EMAS ISO 14001 do końca 2009 r.: największe zainteresowanie na Dalekim Wschodzie (50% certyfikatów) i w Europie (40%) wydano 223 149 certyfikatów w 159 krajach najwięcej certyfikatów wydano w: Chinach (25% ogółu) Japonii (18%) Hiszpanii Włoszech Wielkiej Brytanii W 2008 r. Polska znajdowała się na 18. miejscu na świecie i 12. miejscu wśród 48 krajów europejskich pod względem liczby certyfikatów (1544) EMAS pod koniec września 2011 r. w systemie uczestniczyły 4611 organizacje zajmujące 8092 obiektów Najliczniej standard wdrażany jest w: Niemczech (1412/1960) Włoszech Hiszpanii Polska 11. miejsce W Polsce EMAS wdrożyło 30 organizacji w 39 obiektach http://www.emas.mos.gov.pl/web/act/listOrgs.htm Standardy procesu AA1000 W przeciwieństwie do wszystkich przedstawionych inicjatyw, standardy serii AA1000 nie określają co jest społecznie odpowiedzialne, lecz pokazują jak prowadzić dialog z interesariuszami i przygotować raport będący efektem tego dialogu Standard sprawozdawczy AA1000 został opracowany przez Instytut na rzecz Społecznej i Etycznej Odpowiedzialności (Institute of Social and Ethical Accountability) w Wielkiej Brytanii i po raz pierwszy zaprezentowany w listopadzie 1999 r. Obecnie seria AA 1000 składa się z 3 norm, które można oddzielne stosować: AA1000 accountability principles (AA1000APS) określa podstawowe 3 zasady prowadzenia dialogu z interesariuszami), wyznaczające ramy zarządzania interesariuszami AA1000 stakeholder engagement standard (AA1000SES) to standard narzędziowy pokazuje jak zaplanować i przeprowadzić proces angażowania interesariuszy w formie dialogu AA1000 assurance standard (AA1000AS) służy weryfikacji i audytowi całego procesu dialogu oraz powstałego na jego bazie raportu CSR Każdy ze standardów wspiera organizację na innym etapie zarządzania relacjami z interesariuszami wszystkie służą angażowaniu interesariuszy AA1000AS staje się obecnie coraz popularniejszym narzędziem weryfikacji raportów CSR Zasady AA1000APS Do 3 podstawowych zasad stosowanych w budowaniu społecznej odpowiedzialności według AA1000APS zalicza się: zasadę inkluzyjności, włączania (inclusivity), która przede wszystkim oznacza włączanie interesariuszy w działania firmy na każdym etapie, poziomie zarządzania czy obszarze i wymaga ustanowienia określonego procesu angażowania interesariuszy w identyfikowaniu problemów i szukaniu rozwiązań, przekładającego się na konkretne rozwiązania w strategiach, planach i działaniach organizacji zasadę istotności (materiality), które oznacza gotowość organizacji do komunikowania interesariuszom i poddawania wymiernej ocenie wszystkich, ważnych z jej punktu widzenia i poszczególnych grup interesariuszy, kwestii, informacji i obszarów działania zasadę odpowiadania (responsiveness), która oznacza, że organizacja musi demonstrować swoją odpowiedzialność interesariuszom za pomocą różnych, zbilansowanych środków: ustanowionych polityk, celów, struktur i systemów zarządzania, decyzji, procesów, planów działania, zaangażowania społecznego, dialogu z interesariuszami oraz monitoringu podejmowanych działań i ich jakości organizacja odpowiada na kwestie podnoszone przez interesariuszy, które wpływają na jej działanie Wymogi AA1000SES Zgodność z 3 zasadami Interesariusze mapa, uwzględnienie wszystkich Uwzględnienie wszystkich etapów procesu Transparentność wszyscy uczestnicy mają dostęp do tej samej informacji (dotyczy także tego co się dzieje po) Seria AA1000 AA1000 instruuje organizacje w jaki sposób angażować interesariuszy w proces identyfikowania i odpowiadania na wyzwania związane ze społeczną odpowiedzialnością oraz jak komunikować im osiągnięte w tym obszarze wyniki (decyzje, działania i efekty) za pomocą raportu AA1000 sprawia, że bezpośredni dialog z interesariuszami zostaje włączony do oceny sprawozdawczości i efektów osiąganych w dziedzinie społecznej odpowiedzialności danej organizacji AA1000 pozwala monitorować i oceniać przebieg procesu składania sprawozdań w zakresie odpowiedzialności społecznej jest stosowany do oceny tego, czy firma zastosowała w procesie dialogu ustalone zasady, a nie do ilościowej oceny osiągniętych wyników AA1000AS jest to standard audytu, dzięki któremu organizacje mogą zapewnić interesariuszom wiarygodność i wysoką jakość działań na rzecz zrównoważonego raportowania pomaga organizacjom dowieść, że we właściwy sposób prowadzą dialog z interesariuszami i opracowują służące temu raporty CSR AA1000 w Polsce W Polsce pierwszą firmą, która poddała się audytowi według zasad AA1000AS jest British American Tobacco Polska W 2003 r. spółka rozpoczęła dialog z partnerami społecznymi, który zakończył się przygotowaniem raportu zweryfikowanego przez Bureau Veritas niezależnego audytora procesu social reporting W 2007 r. ukazał się kolejny raport na temat dialogu społecznego prowadzonego przez BAT Polska zawierający opis dyskusji prowadzonej z partnerami społecznymi w 2006 r. www.odpowiedzialnosc.pl/ Dialog ze wszystkimi swoimi interesariuszami zgodny z AA1000SES przeprowadził też Provident w pazdzierniku 2010 r. publikując raport (oczekiwania interesariuszy i zobowiązania firmy) www.csr-provident.pl/img/site/resources/files/interesariusze_okragly_stol.pdf W trakcie dialogu są Telekomunikacja Polska i Grupa Żywiec Cykl dialogu w BAT Podsumowanie inicjatyw CSR Nie ma uniwersalnego (kompleksowego i powszechnie przyjętego) standardu w zakresie CSR Chociaż dają one solidne podstawy w poszczególnych obszarach, to nie radzą sobie z dostarczaniem pełnego obrazu społecznej odpowiedzialności danej organizacji (ogranicza się tylko do pewnych zagadnień, inne cechuje wysoki stopień ogólności) Inicjatywy CSR różnią się: zakresem i zawartością, wszechstronnością i możliwością wdrażania, poziomem zaangażowania interesariuszy, sposobami pomiaru, jakością implementacji i raportowania, stopniem uwzględniania systemów zarządzania Współcześnie przedsiębiorstwo, chcąc w możliwie kompleksowy sposób realizować koncepcję CSR, musi zatem zdecydować się na równoległe wdrażanie kilku inicjatyw Mnogość i różnorodność inicjatyw może wpływać dezorientująco i zniechęcająco nie tylko na sektor biznesu, nie do końca w dodatku przekonany do samej idei działania na rzecz wspólnego dobra, lecz także i na samych interesariuszy, którzy gubiąc się w normach i symbolach, tracą chęć do nagradzania dobrych przykładów zachowań biznesu Pozytywnym trendem jest wprowadzanie przez inicjatywy CSR rozwiązań umożliwiających weryfikację stopnia ich wdrożenia, co zwiększa ich wiarygodność Coraz wyrazniejszy staje się również trend integrowania inicjatyw CSR: w maju 2010 r. GC i GRI podpisało porozumienie o współpracy na rzecz integrowania wytycznych w celu promocji CSR i zwiększenia przejrzystości firm w listopadzie 2010 r. GRI opublikowało dokument integrujący wskazniki GRI G3 z wytycznymi ISO 26000 w grudniu 2010 r. OECD i GRI podpisało partnerstwo na rzecz wsparcia działających odpowiedzialnie KTN Corporate governance Termin tłumaczony jako: nadzór korporacyjny, kontrola korporacyjna, ład korporacyjny, władanie korporacyjne lub władztwo korporacyjne Zgodnie z definicją zaprezentowaną w Zasadach nadzoru korporacyjnego OECD nadzór korporacyjny wiąże się z istnieniem sieci relacji między kadrą zarządzającą spółek, ich organami zarządzająco-nadzorczymi, wspólnikami\akcjonariuszami i innymi interesariuszami (& ), oferuje ponadto strukturę, za pośrednictwem której ustalane są cele spółki, środki realizacji tych celów oraz środki umożliwiające śledzenie wyników spółki Koncepcja ta dotyczy zatem zakresu i rodzaju odpowiedzialności rady dyrektorów lub zarządu i rady nadzorczej, w szczególności w związku z fuzjami i przejęciami, decyzjami inwestycyjnymi, praktykami związanymi z rachunkowością (księgowaniem) i audytem Corporate governance wg OECD W 1999 r. został przyjęty przez OECD pakiet norm i wytycznych w zakresie corporate governance, który stanowi podstawy nadzoru korporacyjnego (dokument koncentruje się na spółkach znajdujących się w obrocie publicznym, jednakże wytyczne te mogą być także użytecznym narzędziem doskonalenia nadzoru korporacyjnego w spółkach nieznajdujących się w publicznym obrocie) W nowelizacji dokumentu z 2004 r. w proponowanych rozwiązaniach pierwszeństwo przyznaje się odpowiedzialności społecznej wobec różnych grup interesariuszy, a nie wyłącznie akcjonariuszy, jak to było do tej pory Obecne zasady nadzoru korporacyjnego OECD obejmują 6 obszarów: zapewnienie podstawy dla skutecznych ram nadzoru korporacyjnego prawa wspólników (akcjonariuszy) oraz najważniejsze funkcje właścicielskie równoprawne traktowanie wspólników (akcjonariuszy) rola interesariuszy w procesach nadzoru korporacyjnego jawność i przejrzystość zakres odpowiedzialności organu spółki Geneza corporate governence Bezpośrednią przyczyną tworzenia współczesnych reguł corporate governance były głośne skandale finansowe oraz afery, które wstrząsnęły międzynarodowymi rynkami kapitałowymi: inwestorzy tracili pieniądze i zaufanie do mechanizmów chroniących ich interesy w spółkach publicznych negatywne efekty tych skandali dotknęły także sporą rzeszę pracowników (zwolnienia, zmniejszenie świadczeń emerytalnych) oraz ogólnie całą gospodarkę, ze względu na spadek zaufania do sektora biznesu i związane z tym pogorszenie warunków dostępu do zewnętrznego finansowania dla przedsiębiorstw Odpowiedzią na kryzys zaufania było wiele inicjatyw regulacyjnych (np. amerykańska ustawa Sarbanes Oxley Act z 2002 r., zaostrzająca wymogi w zakresie nadzoru korporacyjnego) Kolejne skandale na rynkach finansowych pokazały, że same przepisy prawa nie zapewniają sprawnego funkcjonowania spółek publicznych w sposób zgodny z oczekiwaniami wszystkich ich interesariuszy; z tego też względu kluczowe znaczenie dla ładu korporacyjnego mają dobrowolne i egzekwowane przez środowisko normy dobrych obyczajów Dobre praktyki w spółkach publicznych Przykładem dobrowolnej regulacji w zakresie corporate governance są np. Dobre praktyki w spółkach publicznych, sformułowane w 2002 r. i przyjęte dobrowolnie przez Zarząd i Radę GPW w Warszawie oraz większość spółek notowanych na GPW W oparciu o doświadczenia i sugestie podmiotów funkcjonujących na rynku kodeks ten był aktualizowany w 2005 r., 2007 r. i 2010 r. Kodeks ładu korporacyjnego GPW adresowany jest do spółek giełdowych na zasadzie domniemania, iż zasady te będą respektowane nie ma więc wymogu składania oświadczeń, co do przestrzegania tych zasad, jednak w myśl zasady stosuj lub wyjaśnij, dlaczego nie stosujesz (comply or explain) stosowne oświadczenie powinno się pojawić wówczas, gdy konkretna zasada nie może być stosowana przez spółkę Sens obowiązku ustosunkowania się do kodeksu GPW nie polega na narzuceniu wszystkim spółkom tych samych reguł, ale na ujawnieniu praktykowanego przez nie porządku korporacyjnego www.corp-gov.gpw.pl/assets/library/polish/publikacje/dpsn2010.pdf Podsumowanie corporate governance Jest cechą charakterystyczną i znaczącą dla teorii zarządzania, że uważa ona nadzór korporacyjny za kwestię istotną aktualnie dla inwestorów, a nie dla całej spółki i jej wszystkich interesariuszy Warto przy tym zauważyć, że o ile OECD nadzór korporacyjny postrzega jako odpowiedzialność wobec różnych grup interesariuszy, a nie wyłącznie akcjonariuszy, o tyle kodeks GPW już nie do końca Ten sam brak właściwego zrozumienia pojęcia corporate governance dostrzec można w postępowaniu wielu spółek giełdowych notowanych na GPW Tymczasem zdaniem wielu problematyka ładu korporacyjnego i CSR jest bardzo zbliżona SRI Inwestycje społecznie odpowiedzialne (ethical investment, socially responsible investment SRI) powstały w odpowiedzi na zapotrzebowanie inwestorów chcących łączyć korzyści materialne z opowiadaniem się na rzecz cenionych przez siebie wartości W funduszach SRI lokują swe środki zarówno inwestorzy instytucjonalni, jak i indywidualni, chcący osiągać określony dochód i jednocześnie przyczyniać się do rozwoju zrównoważonego Ruch został zainicjowany w latach 20. XX w. w Wielkiej Brytanii przez Kościół Metodystów, który chciał wykluczyć grzeszne akcje i papiery ze swoich inwestycji, jednak nurt ten wykrystalizował się dopiero w latach 70. XX w., a znaczący rozwój SRI nastąpił w latach 90. XX w. Głównym motorem wzrostu tego typu inwestycji są inwestorzy instytucjonalni, a w szczególności fundusze emerytalne, których akcjonariusze domagają się włączenia wartości etycznych, społecznych, ekologicznych oraz praktyk ładu korporacyjnego do strategii i praktyki zarządzania wybranych przez nich funduszy jak również stabilnych i pewnych inwestycji Selekcja wg SRI Fundusze SRI selekcjonują przedsiębiorstwa na podstawie ocen dokonywanych przez wyspecjalizowane zewnętrzne firmy audytorskie wybierające spółki do SRI przede wszystkim dwoma sposobami: negatywna selekcja (negative screening) najstarsza z metod, czyli wykluczanie firm, które są całkowicie lub częściowo zaangażowane w produkcję i handel pewnych dóbr czy usług takich jak: broń, alkohol, papierosy, pornografia, hazard, żywność genetycznie modyfikowana itp. lub takich, które naruszają pewne wartości, np. prowadząc sweatshopy, zatrudniając dzieci, zatruwając środowisko, przeprowadzając doświadczenia na zwierzętach itd. pozytywna selekcja (positive screening), polegająca na włączaniu do funduszy firm spełniających pewne pozytywne kryteria, dotyczące np. respektowania praw mniejszości przy zatrudnianiu, relacji z pracownikami i społecznościami lokalnymi, transparentności zarządzania, wykorzystywania odnawialnych zródeł energii SRI na świecie W latach 2005-2007 aktywa zgromadzone w SRI (czyli aktywa spółek poddających się dobrowolnemu, niezależnemu audytowi w obszarze społecznej i ekologicznej odpowiedzialności) wzrosły o 18%, podczas gdy ogół aktywów o mniej niż 3% W 2007 r. suma ogółu aktywów zainwestowanych na zasadach społecznej odpowiedzialności wynosiła 2,7 bln dolarów, co stanowiło około 11% wszystkich aktywów zainwestowanych przez amerykańskie instytucje i przedsiębiorstwa na globalnym rynku kapitałowym w 2007 r. Europejski rynek SRI wart był w 2009 r. 5 bln euro i tym samym stanowił 17,5% wszystkich aktywów funduszy inwestycyjnych zgromadzonych w krajach UE Według danych Eurosif z 2010 r. 65% globalnego rynku SRI przypada na Europę, 28% na Stany Zjednoczone, a 7% na pozostałą część świata Największy zasięg SRI mają w UE (Wielkiej Brytanii, Holandii, Francji, Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Belgii), Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i Japonii www.eurosif.org/images/stories/pdf/Research/Eurosif_2010_SRI_Study_WEB1.pdf Zrównoważone indeksy giełdowe Wzrastające zainteresowanie SRI i CSR sprawia, że podejmuje się wysiłki na rzecz tworzenia etycznych funduszy inwestycyjnych oraz budowania indeksów giełdowych firm społecznie odpowiedzialnych tzw. indeksów spółek rozwoju zrównoważonego: Indeksy typu SRI mają walor informacyjny i edukacyjny pozwalają inwestorom identyfikować spółki społecznie odpowiedzialne, zachęcają do kupowania ich akcji, a poprzez ukazywanie korzyści płynących ze społecznie odpowiedzialnego inwestowania dla firm i społeczeństwa, skłaniają inne przedsiębiorstwa do wdrażania CSR Indeksy SRI cechują się większą stabilnością nie tylko notują mniejsze wahania cen kursów akcji, ale i szybciej wychodzą z recesji Indeksy te dowodzą, że uwzględnianie przez firmy postulatów CSR jest doskonałą strategią inwestycyjną takie spółki są oceniane przez inwestorów jako mniej ryzykowne, co zwiększa ich wartość rynkową DJSI Funkcjonujący od 1999 r. Dow Jones Sustainability Index analizuje 2500 spółek o największej kapitalizacji na świecie (reprezentowanych w indeksie Dow Jones Global Index) Na listę DJSI zostaje wpisanych 10% przedsiębiorstw o najlepszych wynikach z punktu widzenia koncepcji rozwoju zrównoważonego Do rodziny indeksów DJSI należy indeks globalny, cztery regionalne (według kontynentów) i jeden krajowy (dla Stanów Zjednoczonych) W ramach każdego z tych indeksów są przygotowywane węższe, specjalistyczne indeksy, z których wyłączone są branże: alkoholowa, tytoniowa, zbrojeniowa i hazardowa FTSE4Good Jeden z najbardziej prestiżowych i najmłodszych indeksów giełdowych Jego inicjatorami jest Financial Times oraz londyńska giełda (London Stock Exchange) FTSE przeanalizowało 65 tys. przedsiębiorstw z 91 krajów w celu ułatwienia dokonania wyboru inwestorom poszukującym odpowiedzialnych firm W procesie selekcji spółek uwzględnia się 5 obszarów: zarządzanie środowiskowe przeciwdziałanie zmianom klimatycznym przeciwdziałanie korupcji przestrzeganie praw człowieka i pracownika zapewnianie właściwych standardów pracy w ramach całego łańcucha dostaw W ramach każdego z kryteriów wyszczególnione są wskazniki podstawowe i pożądane w odniesieniu do polityki firmy, zarządzania organizacją i raportowania Obecnie funkcjonuje 5 indeksów FTSE4Good: globalny, brytyjski, europejski, amerykański i japoński SRI w Polsce Etyczne fundusze SKOK FIO Etyczny 1 (2009 r.) Nie mniej niż 80% środków jest lokowane w tytuły uczestnictwa emitowane przez etyczny fundusz zagraniczny Oppenheim Ethik Bond Opportunities SKOK FIO Etyczny 2 (2010 r.) Indeks typu SRI Respect Index GPW w Warszawie (2009 r.) W 2009 r. do indeksu weszło 16 spółek (119 wypełniło ankietę z 316 do których ją wysłano). II edycja to także 16 spółek, obecną III edycję tworzą 22 spółki: Apator SA, Barlinek SA, Bank Handlowy w Warszawie SA, Bank Millennium SA, BRE Bank SA, Budimex SA, DM IDMSA, Elektrobudowa SA, Fabryka Farb i Lakierów Śnieżka SA, Grupa Lotos SA, ING Bank Śląski SA, KGHM Polska Miedz SA, Kredyt Bank SA, LW Bogdanka SA, Mondi Świecie SA, Netia SA, PBG SA, PGE Polska Grupa Energetyczna SA, PGNiG SA, PKN Orlen SA, Telekomunikacja Polska SA, Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach SA http://www.odpowiedzialni.gpw.pl/ Dziękuję za uwagę.