Funkcjonowanie polityki rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa Unii Europejskiej
MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Przemysław Śmietana Funkcjonowanie polityki rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa Unii Europejskiej 632[01].Z5.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Recenzenci: dr inż. Marcin Biernaczyk dr inż. Sławomir Keszka Opracowanie redakcyjne: dr inż. Przemysław Śmietana Konsultacja: mgr inż. Aneta Kozłowska Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 632[01].Z5.01, Funkcjonowanie polityki rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa Unii Europejskiej , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu rybak śródlądowy. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 1 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiały nauczania 6 4.1. Prawo europejskiej integracji społecznej i gospodarczej oraz instytucje prawa europejskiego 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 11 4.1.3. Ćwiczenia 11 4.1.4. Sprawdzian postępów 13 4.2. Polska polityka rolna i rybacka w ramach europejskiej integracji 14 gospodarczej 4.2.1. Materiał nauczania 14 4.2.2. Pytania sprawdzające 35 4.2.3. Ćwiczenia 35 4.2.4. Sprawdzian postępów 39 4.3. Instytucje wdrażające programy pomocowe Unii Europejskiej 40 4.3.1. Materiał nauczania 40 4.3.2. Pytania sprawdzające 42 4.3.3. Ćwiczenia 43 4.3.4. Sprawdzian postępów 44 4.4. Praca i zatrudnienie w Unii Europejskiej 45 4.4.1. Materiał nauczania 46 4.4.2. Pytania sprawdzające 49 4.4.3. Ćwiczenia 50 4.4.4. Sprawdzian postępów 51 5. Sprawdzian osiągnięć 52 6. Literatura 57 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu polityki rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa Unii Europejskiej. Poradnik posiada następującą strukturę: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiadomości, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 2. Cele kształcenia wykaz umiejętności jakie ukształtujesz. 3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń. Materiał nauczania obejmuje: - informacje, opisy, tabele, z danego tematu, - pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń, - zestaw ćwiczeń, - sprawdzian postępów. 4. Poradnik zawiera materiał nauczania składający się z 4 tematów, są to: Prawo europejskiej integracji społecznej i gospodarczej oraz instytucje prawa europejskiego, Polska polityka rolna i rybacka w ramach europejskiej integracji gospodarczej, Instytucje wdrażające programy pomocowe Unii Europejskiej oraz Praca i zatrudnienie w Unii Europejskiej. 5. Sprawdzian osiągnięć zawierający zestaw zadań testowych z zakresu całej jednostki modułowej. 6. Zestaw literatury przydatnej do wykonywania ćwiczeń oraz uzupełniania wiadomości. Jeżeli będziesz miał trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po zakończeniu zajęć spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej. Moduł 632[01].Z5 Przedsiębiorstwo w agrobiznesie 632[01].Z5.01 Funkcjonowanie polityki rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa Unii Europejskiej 632[01].Z5.02 632[01].Z5.03 Planowanie, organizowanie Prowadzenie działalności i finansowanie działalności marketingowej przedsiębiorstwa 632[01].Z5.04 Zarządzanie przedsiębiorstwem Schemat układu jednostek modułowych Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 3 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: - korzystać z różnych zródeł informacji, - korzystać z aktów prawnych takich jak: Dzienniki Ustaw, Monitory Polskie, dzienniki urzędowe ministrów i wojewodów, - poszukiwać w Internecie odpowiednich witryn internetowych instytucji i portali tematycznych, - określać podstawowe wymagania prawno-administracyjno-fiskalne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (np. terminów: numer NIP numer regon, numer ewidencji działalności gospodarczej itp.), - pobierać z Internetu odpowiednie wnioski i formularze, - interpretować własny stan prawny w świetle obowiązujących przepisów prawnych. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 4 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: - zinterpretować przepisy prawa europejskiej integracji gospodarczej, - scharakteryzować założenia polityki Unii Europejskiej wobec wsi i rolnictwa, - określić zasady funkcjonowania polskiego rolnictwa i rybactwa śródlądowego w Unii Europejskiej, - określić problemy polityki rolnej i obszarów wiejskich w Polsce, - scharakteryzować zasady obrotu ziemią i nieruchomościami, - zinterpretować instrumenty polityki rolnej i rybackiej, - określić kierunki i zasady wspierania branży rybackiej, - określić procedury ubiegania się o dofinansowanie projektu z Funduszy Strukturalnych, - sporządzić wniosek o dofinansowanie projektu z Funduszy Strukturalnych, - zinterpretować przepisy dotyczące zatrudnienia w państwach Unii Europejskiej. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 5 4. MATERIAAY NAUCZANIA 4.1. Prawo europejskiej integracji społecznej i gospodarczej oraz instytucje prawa europejskiego 4.1.1. Materiał nauczania Prawo europejskie jest swoistym systemem prawa; odrębnym od prawa międzynarodowego, a także różniącym się od prawa poszczególnych państw członkowskich. Prawo europejskie rozumiemy jak dotychczasowe prawo Unii Europejskiej. Przyjmując jako kryterium sposób stanowienia prawa, prawo europejskie dzielimy na: - prawo pierwotne, które stanowione przez państwa członkowskie za pośrednictwem umów międzynarodowych - prawo wtórne, które stanowią organy wspólnotowe; na podstawie i w granicach prawa pierwotnego. W skład prawa pierwotnego wchodzą następujące akty prawne: 1. Traktaty założycielskie gdzie najważniejszy to: - Traktat rzymski, traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej z dn. 25.03.1957 - Traktat z 07.02.1992r. Traktat o Unii Europejskiej TUE zwany traktatem z Maastricht 2. Aneksy i protokoły do traktatu 3. Traktaty akcesyjne 4. Konwencja o niektórych instytucjach wspólnotowych dla wspólnot europejskich oraz konwencja o ustanowieniu jednej rady i jednej komisji wspólnot europejskich; uzupełniające znaczenie mają jeszcze traktaty budżetowe oraz ogólne zasady, które wynikają z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. WSPÓLNOTA EUROPEJSKA (WE) jest szczególną organizacją międzynarodową określoną jako organizację ponad międzynarodową, która posiada swój porządek prawny i która obowiązuje na terytorium państw członkowskich. Wspólnota Europejska może nabywać a także zbywać mienie ruchome i nieruchome a także może stawać przed sądem w tym wypadku jest reprezentowana przez Komisję Europejską. TRAKTAT RZYMSKI w swej treści wskazuje na prawa obywatelskie określając pojęcie obywatela UE a także wskazuje na swobody, które mają zastosowanie w państwach członkowskich. Swobodami tymi są: - Swobody przepływu towarów ich podstawą jest Unia Celna. - Swobody przemieszczania się pracowników (celem tej grupy swobód jest znoszenie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami państw członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy). - Swobody przedsiębiorczości (podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na własny rachunek jak również zarządzanie przedsiębiorstwami i spółkami). - Swobody świadczenia usług. - Swobody przepływu kapitału i płatności. Traktat ten w swej treści zawiera przepisy dotyczące konkurencji podatków czy też ujednolicenie ustawodawstw (prawa). Przepisy traktatu zmierzają do uregulowania wspólnych polityk takich jak: polityka rolna, transportowa czy polityka handlowa. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 6 TRAKTAT Z MAASTRICHT z 07.02.1992r. jest traktatem, który zmienił w sposób zasadniczy wiele przepisów Traktatu Rzymskiego. Przyczyną ustanowienia traktatu z Maastricht było poszerzenie UE o kolejne państwa europejskie a z drugiej strony chodziło o opracowanie aktu prawnego, który wskazywać będzie państwom kandydującym, jakie cele mają zrealizować po to, aby ubiegać się o członkostwo w UE. Traktat ten wskazywał na tworzenie nowych form współpracy państw członkowskich w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa; przepisy tego traktatu wskazują również na założenie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych a także przepisy traktatu znowelizowały funkcjonowanie współpracy gospodarczej. Art. 6 traktatu z Maarstricht kładzie szczególny nacisk na takie zasady, jak: - wolność, - demokracja, - poszanowanie praw człowieka, - poszanowanie wspólnych wartości, - poszanowanie prawa państwowego. UNIA EUROPEJSKA (UE) jest organizacją o charakterze międzynarodowym; organizacją podlegającą przepisom międzynarodowym. Jest to organizacja wykonująca swoje zadania w myśl przepisów traktatu. Traktat Unii Europejskiej zapewnia, że celem Unii jest: 1. Popieranie rozwoju gospodarczego i społecznego a także wysokiego poziomu zatrudnienia w państwach członkowskich, 2. Utrwalanie tożsamości narodowej na arenie międzynarodowej zwłaszcza przez realizowanie wspólnej polityki zagranicznej bezpieczeństwa i obronności, 3. Umacnianie ochrony, praw i interesów obywatel, 4. Rozwijanie Unii (zapewnienie azylu), 5. Zachowanie dorobku wspólnotowego a także rozwój dorobku wspólnotowego. TRAKTAT AKCESYJNY został uchwalony 16.04.2003 r. a wszedł w życie 01.05.2004 r. jest wielostronną umową międzynarodową; jest zawierany z jednej strony z dotychczasowymi 15 państwami członkowskimi Unii z drugiej strony z 10 państwami, które kandydowały do UE (otwarty adresowany jest do wszystkich państw kandydujących a zamknięty ściśle zamkniętym dokumentem), Traktat akcesyjny dzieli się na 4 części: 1. stanowią części ogólne, jest to zasadnicza część traktatu, 2. druga część stanowi akt dotyczący warunków przystąpienia 10 państw, 3. część trzecia stanowią załączniki, 4. część czwarta to protokoły, akt końcowy, deklaracje, wymiana listów. Zgodnie z traktatem akcesyjnym, nowe państwa członkowskie stają się członkami UE a także stronami traktatów stanowionych przez Unię. Traktat akcesyjny zobowiązuje państwa członkowskie do przestrzegania przepisów prawa europejskiego w szczególności do respektowania konwencji, które mają na celu stworzenie jednolitej wspólnoty europejskiej. Zgodnie z postanowieniami tego traktatu nowe państwa członkowskie zajmują taką samą pozycję, co obecne państwa członkowskie wobec deklaracji, rezolucji a także stanowisk przyjętych przez Radę Europejską. INSTYTUCJE PRAWA EUROPEJSKIEGO W traktacie Wspólnoty Europejskiej w art. 5 znajdują się postanowienia, które dotyczą instytucji organów o charakterze pomocniczym, a także pozostałych organów wspólnoty europejskiej. Wszystkie te organy określone są jako najważniejsze instytucje wspólnotowe. W ramach art. 5 w rozdz. 7 ujętych jest 5 instytucji. Należą do nich: - Parlament Europejski, - Rada Unii Europejskiej, Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 7 - Komisja Europejska, - Trybunał Sprawiedliwości, - Trybunał Obrachunkowy. Oprócz tych instytucji w Traktacie Wspólnotowym przewidziano organy, które odpowiadają za wybrane dziedziny Wspólnoty Europejskiej są to organy o charakterze konsultacyjnym. Zaliczamy do nich Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski System Banków Centralnych, Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów. PARLAMENT EUROPEJSKI Jednoizbowy parlament reprezentujący obywateli państw należących do Unii Europejskiej. Kompetencje Parlamentu Europejskiego dzielimy na: - kontrolne, - inne kompetencje potrzebne do współdziałania aktów prawa pochodnego i wspólnotowego a także prawa budżetowego. Największe kompetencje w zakresie kontroli ma Parlament Europejski w stosunku do Komisji. W myśl art. 197 Traktatu Wspólnoty Europejskiej Parlament Europejski ma prawo zadawania pytań Komisji, zaś Komisja ma obowiązek przedłożenia Parlamentowi przysługuje prawo wniesienia votum nieufności wobec Komisji a w konsekwencji może prowadzić do dymisji Komisji. Parlament Europejski składa się z przedstawicieli narodów państw należących do WE. Ogólnie rzecz biorąc deputowani nie reprezentują tylko jednego narodu, ale reprezentują interesy wszystkich należących do Wspólnoty. Od 1979 r. deputowani wybierani są bezpośrednio przez społeczeństwo w drodze powszechnych i bezpośrednich wyborów. RADA UNII EUROPEJSKIEJ Jest głównym organem decyzyjnym WE. Dawniej była nazywana Radą Ministrów Unii Europejskiej. W jej skład wchodzi po jednym przedstawicielu szczebla ministerialnego każdego państwa członkowskiego. Przedstawiciel ten upoważniony jest do zaciągania zobowiązań w imieniu państwa, które reprezentuje. Do Rady odnosi się pojęcie prezydencja, która w Radzie zmienia się, co 6 miesięcy w kolejności ustalonej w art. 203 Traktatu WE. Rada jest instytucją zajmującą się problematyką polityki zagranicznej, bezpieczeństwa. Powoływana jest większością kwalifikowaną, na czele, której stoi Sekretarz Generalny. KOMISJA EUROPEJSKA Komisja odpowiedzialna jest za bieżącą politykę Unii, nadzoruje prace wszystkich jej agencji i zarządza jej funduszami. W skład Komisji wchodzi po 1 obywatelu każdego państwa członkowskiego. Staje się on Komisarzem, co oznacza, że liczba Komisarzy jest równa liczbie państw członkowskich. Każdemu Komisarzowi podlega tzw. Dyrektor Generalny pełniący funkcje administracji pomocniczej. TRYBUNAA SPRAWIEDLIWOŚCI Pełni funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego. Jest instytucją, która składa się z sędziów po jednej osobie z każdego państwa członkowskiego. Sędziowie Trybunału powoływani są na 6 letnią kadencję przez zebranych w Radzie przedstawicieli państw członkowskich. - orzeka o legalności aktów prawnych wydawanych przez inne organy UE oraz ich zgodności z Traktatami, - rozstrzyga spory kompetencyjne między organami Wspólnot, - dokonuje obowiązującej wykładni aktów prawnych, - zapewnia jednolitą wykładnię prawa wspólnotowego, - na wniosek Komisji Europejskiej podejmuje decyzje wobec państw nie wypełniających zobowiązań traktatowych, Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 8 - rozpoznaje spory między państwami członkowskimi lub między tymi państwami a Komisją Europejską, - rozpoznaje i rozstrzyga spory pomiędzy Instytucjami Europejskimi a ich pracownikami (Trybunał Spraw Pracowniczych), - dokonuje rewizji wyroków Sądu I Instancji, - może też rozstrzygać skargi wniesione przez osoby fizyczne i prawne do Sądu Pierwszej Instancji, od których z przyczyn proceduralnych strony sporu się odwołały. TRYBUNAA OBRACHUNKOWY Kontroluje wykonanie budżetu oraz wpływy i wydatki WE. W skład Trybunału wchodzi po jednej osobie z każdego państwa członkowskiego. Skład Trybunału powoływany jest przez Radę zaś zadaniem jest kontrola finansów Wspólnoty. INTEGRACJA EUROPEJSKA Integracja oznacza proces tworzenia całości lub części, które tworzą z tych elementów większą całość. Termin integracja europejska używany jest w zestawieniu z takimi określeniami jak integracja gospodarcza, integracja polityczna, integracja społeczna, kulturowa, międzynarodowa czy też integracja regionalna. W skali międzynarodowej od dawna zachodziły procesy polegające na jednoczeniu się państw w większe organizmy czy też organizacje, które spełniały funkcje gospodarcze, polityczne, obronne czy też realizowały cele religijne. Na poziomie integracji wpływ miały i mają nadal związki między państwami, a także tworzone przez te państwa różne formy instytucjonalne. Obecnie przedmiotem szczególnego zainteresowania wszystkich państw członkowskich jest integracja gospodarcza. Integracja ta realizowana jest w kilku etapach, ma ona postać strefy wolnego handlu unii celnej, wspólnego rynku unii gospodarczej i pieniężnej a także ostatecznie ma postać pełnej integracji. Strefy wolnego rynku charakteryzują się likwidacją ceł i wszelkich ograniczeń w obrotach handlowych wewnątrz unii, a także wprowadzeniem jednolitych wspólnych taryf celnych w obrocie zewnętrznym. Unię celną obejmuje wspólny rynek i ustanawia się go dla urzeczywistnienia swobodnego przepływu towarów, osób, usług, kapitału. Przy pomocy unii gospodarczej i pieniężnej koordynuje się wspólne polityki gospodarcze państw. Koordynuje się również politykę fiskalną i budżetową, co prowadzić może do centralizacji polityki pieniężnej. Końcowym efektem połączenia się gospodarek państwowych w jeden organizm gospodarczy, który kierowany jest przez jeden ośrodek władzy i który pozwala na takie gospodarowanie, który wiąże się z polityką zagraniczną obronną, a także ze sprawami z wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Wspólnota Europejska funkcjonuje w oparciu o trzy podstawowe filary. Z tych trzech filarów drugi (II) dotyczy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa a trzeci (III) dotyczy współpracy sądowej i policji w sprawach karnych. Natomiast odniesienia do rolnictwa i rybołówstwa znajdziemy w filarze pierwszym (I). Odgrywa on najistotniejszą rolę i dotyczy integracji gospodarczej. Celami tej integracji są: - zapewnienie poziomu zatrudnienia, - zapewnienie wzrostu gospodarczego, - podnoszenie i wyrównywanie poziomu życia pomiędzy poszczególnymi regionami, - osiągnięcie spójności gospodarczej i społecznej, a także solidarności między państwami członkowskimi, w tym także przestrzeganie równouprawnienia kobiet i mężczyzn. Celem Wspólnoty Europejskiej jest zapewnienie rozwoju gospodarczego i społecznego dla wszystkich państw członkowskich. Realizacja tych celów opiera się na ogólnych zasadach, które wynikają z traktatów założycielskich. Do zasad tych zaliczamy: Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 9 - zasada niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo (zgodnie z tą zasadą należy prowadzić działalność gospodarczą w jednakowy sposób z wszystkimi stronami), - zasada lojalności pod pojęciem, które rozumiemy takie działania państw członkowskich, które zmierzają do zapewnienia skuteczności prawa, a także zobowiązują państwa członkowskie do powstrzymania się od jakichkolwiek działań, które mogłyby podważyć skuteczność prawa, - zasada proporcjonalności i subsydiarności. Zasady te wiążą się z podejmowaniem decyzji. Przede wszystkim chodzi o przeniesienie podejmowania decyzji na możliwie najniższy szczebel adm. i po drugie, że kompetencje przyznane muszą być proporcjonalnie do możliwości tych instytucji. W ramach I filaru materialno-prawnymi podstawami są przepisy, które odnoszą się do swobodnego: - przepływu towarów, - przepływu osób, - przepływu kapitału. Aby realizować wszystkie założenia I filaru konieczna jest pomoc państw, która musi być zgłaszana do Komisji Europejskiej. Istotne znaczenie w integracji gospodarczej odgrywają wspólne polityki (wspólne działania w jednym kierunku). Najważniejszą z tych polityk jest handlowa. Ta wspólna polityka jest jedną z dwóch dziedzin obok polityki, rybołówstwa, które zastrzeżone są do wyłącznej kompetencji wspólnoty europejskiej. Wspólna polityka handlowa reguluje stosunki handlowe między wspólnotą europ. i państwami nie członkowskimi tj. w szczególności reguluje politykę celną i politykę eksportową. Drugą istotną polityką jest polityka ochrony środowiska. Celem wspólnej polityki ochrony środowiska jest unikanie zagrożeń ekologicznych zarówno na etapie ewentualnego zagrożenia. W ramach tej polityki określa się też zasady odpowiedzialności sprawców zanieczyszczeń za spowodowane szkody. Najważniejszym instrumentem realizacji jednego z celów integracji gospodarczej jest polityka rolna. Zadaniem działań w tym zakresie jest zrównanie poziomów życia między regionami miejskimi i wiejskimi, a także podejmowanie takich działań, aby poszczególne państwa członkowskie były samowystarczalne w zakresie wyżywienia ludności i utrzymywania dotychczasowego poziomu produkcji rolnej. Gospodarka rolna opiera na dwóch kategoriach przepisów. Z jednej strony mamy do czynienia z przepisami dotyczącymi rynku wewnętrznego z drugiej zaś występują szczegółowe regulacje, które odnoszą się np. do wspólnej organizacji rynku rolnego. Organizacja rynku rolnego może mieć charakter pełny np. dotyczy zbóż, mleka i produktów mlecznych, może mieć charakter częściowy dotyczący np. cukru, mięsa wieprzowego a także może mieć charakter ramowy i ma zastosowanie np. do drobiu czy jajek. Podstawowym sposobem stabilizacji rynku rolnego jest system interwencyjny skupu produktów rolnych. 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie akty wchodzą w skład pierwotnego prawa europejskiego? 2. Jakie są instytucje prawa europejskiego? 3. Co oznacza termin integracja europejska? 4. Jakie są główne cele integracji europejskiej? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 10 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Przeanalizuj informacje w materiałach nauczania dotyczące podstawowych aktów europejskiego prawa pierwotnego. Poszukaj dodatkowych informacji w Internecie. Na podstawie zebranych wiadomości wypełnij tabelę do rubryki nr 3. Zaprezentuj wyniki kolegom i nauczycielowi. Korzystając z pomocy nauczyciela w wyniku przeprowadzonej dyskusji ustal ostateczną interpretację danego aktu prawnego i wpisz ją do rubryki 4. Jego rola i ogólna Jego rola i ogólna interpretacja. interpretacja. Lp. Akt prawny Opis aktu prawnego Wynik analizy własnej Wynik analizy własnej przed dyskusją po dyskusji 1 2 3 4 1 Traktat Rzymski 2 Aneksy i protokoły do traktatu 3 Traktat z Maastricht 4 Traktaty akcesyjne 5 Konwencja o niektórych instytucjach wspólnotowych dla wspólnot europejskich oraz konwencja o ustanowieniu jednej rady i jednej komisji wspólnot europejskich Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) wpisać w tabelę podstawowe akty prawne prawa europejskiego, 2) wpisać w tabelę opis podstawowych aktów prawnych prawa europejskiego znaleziony w materiałach nauczania i Internecie, 3) wpisać po zastanowieniu własną kilkuzdaniową ogólną interpretację aktów prawnych, 4) porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów, 5) wziąść aktywny udział w dyskusji dotyczącej interpretacji aktów prawnych, 6) wpisać w tabelę ustaloną interpretację zaakceptowaną przez nauczyciela. Wyposażenie stanowiska pracy: - Komputer z dostępem do Internetu, - literatura wymieniana w części 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Przeanalizuj informacje zawarte w materiałach nauczania dotyczące głównych instytucji prawa pierwotnego. Poszukaj dodatkowych informacji w Internecie. Na podstawie zebranych wiadomości wypełnij tabelę do rubryki nr 3. Zaprezentuj wyniki kolegom i nauczycielowi. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 11 Korzystając z pomocy nauczyciela w rezultacie przeprowadzonej dyskusji ustal ostateczną interpretację danego aktu prawnego i wpisz ją do rubryki 4. Jej rola i ogólna Jej rola i ogólna Opis roli i znaczenia Instytucja prawa interpretacja znaczenia. interpretacja znaczenia. instytucji prawa europejskiego Wynik analizy własnej Wynik analizy własnej europejskiego przed dyskusją po dyskusji 1 2 3 4 Parlament Europejski Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczeni, powinieneś: 1) wpisać w tabelę podstawowe instytucje prawa europejskiego, 2) wpisać w tabelę opis podstawowych instytucji prawa europejskiego znaleziony w materiałach nauczania i Internecie, 3) wpisać własną kilkuzdaniową ogólną opinię znaczenia i roli instytucji prawa europejskiego, 4) porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów, 5) być aktywnym w dyskusji dotyczącej interpretacji 6) wpisać w tabelę ustaloną interpretację zaakceptowaną przez nauczyciela. Wyposażenie stanowiska pracy: - komputer z dostępem do Internetu, - literatura wymieniana w części 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Przeanalizuj informacje zawarte w materiale nauczania dotyczące celów europejskiej integracji gospodarczej. Poszukaj dodatkowych informacji w Internecie. Na podstawie zebranych wiadomości wypełnij tabelę do rubryki nr 2. Zaprezentuj wyniki kolegom i nauczycielowi. Korzystając z pomocy nauczyciela w rezultacie przeprowadzonej dyskusji ustal ostateczną interpretację danego aktu prawnego i wpisz ją do rubryki 3. Jej rola i ogólna interpretacja Jej rola i ogólna interpretacja znaczenia. znaczenia. Cel integracji Wynik analizy własnej przed Wynik analizy własnej dyskusją po dyskusji 1 2 3 Zapewnienie poziomu zatrudnienia Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) wpisać w tabelę podstawowe cele europejskiej integracji gospodarczej., Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 12 2) wpisać w tabelę opis celów europejskiej integracji gospodarczej znalezionych w materiale nauczania i Internecie, 3) wpisać własną ogólną opinię znaczenia celów europejskiej integracji gospodarczej, 4) porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów, 5) wsiąść aktywny udział w dyskusji na temat celów integracji, 6) wpisać w tabelę interpretację zaakceptowaną przez nauczyciela. Wyposażenie stanowiska pracy: - komputer z dostępem do Internetu, - literatura wymieniana w części 6 niniejszego poradnika dla ucznia. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić nazwę podstawowych aktów prawnych prawa
europejskiego, 2) określić ogólne znaczenie podstawowych aktów prawnych prawa europejskiego,
3) podać nazwę podstawowych instytucji prawa europejskiego,
4) określić rolę nazwę podstawowych aktów prawnych prawa europejskiego,
5) wyjaśnić znaczenie terminu integracja europejska,
6) wskazać ogólne cele gospodarczej integracji europejskiej,
7) określić ogólne cele gospodarczej integracji europejskiej w rolnictwie
i rybactwie (rybołówstwie), Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 13 4.2. Polska polityka rolna i rybacka w ramach europejskiej integracji gospodarczej 4.2.1. Materiał nauczania PODSTAWY POLITYKI ROLNEJ Jednym z aspektów rozwoju państwa polskiego jest dbałość o ukierunkowany rozwój gospodarczy w ramach europejskiej integracji gospodarczej. Rozwój ten oparty jest również o takie dziedziny gospodarki jak rolnictwo czy rybactwo. Ta ostatnia funkcjonuje w nomenklaturze organów państwowych pod terminem rybołówstwo. Ukierunkowany rozwój to znaczy zgodny z ustalonym kierunkiem polityki rolnej państwa. Polityka rolna państwa odnosi się w chwili obecnej głownie do różnorodnych opłat i premii. Instrumentem tej polityki jest również stosowanie polityki strukturalnej, której celem jest dostosowanie struktury upraw do potrzeb gospodarki wspólnotowej. Finansowanie wspólnej polityki rolnej odbywa się z budżetu wspólnot poprzez europejski fundusz gwarancji i ukierunkowania rolnictwa. Dokładnie w obrębie polityka rolna państwa polskiego można bardziej szczegółowo wyodrębnić zespół elementów, do których należą między innymi: polityka strukturalna, dochodowa, podatkowa, kredytowa i ubezpieczeniowa. Polityka strukturalna ma na celu podniesienie produktywności rolnictwa oraz postęp techniczny, optymalizację zatrudnienia i racjonalizację wytwórczości rolnej. Preferowane zmiany w ramach polityki strukturalnej, to np: - wyłączanie gruntów rolnych z produkcji (np. odłogowanie, zalesienie), - ekstensyfikacja i konwersja produkcji (tj. stosowanie metod ekstensywnych w produkcji rolniczej np. poprzez ograniczanie zastosowania nawozów sztucznych), - system premii przy przeznaczeniu produkcji rolnej na cele niespożywcze, - system pomocy finansowej dla inwestycji mających na celu zmianę charakteru produkcji (np. przetwórstwo, agroturystyka. Polityka dochodowa to zespół różnorodnych działań, poprzez które państwo dąży do zmniejszenia wzrostu dochodu nominalnego (wyrażonego w jednostkach pieniężnych, nie uwzględniającego zmiany poziomu cen), wywierając bezpośredni wpływ na płace i ceny. Celami polityki dochodowej są: - przeciwdziałanie inflacji, - zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów, - zmniejszenie przestrzennych dysproporcji dochodowych, - poprawa systemu płac w celu zwiększenia wydajności, - przeciwdziałanie bezrobociu. W przypadku polityki rolnej, polityka dochodowa jest ukierunkowana na sytuację dochodową ludności rolniczej, głownie poprzez wpływ na rynek rolny. Polityka kredytowa polega na uruchamianiu instrumentów, które dzięki zastosowaniu swoich procedur (np. racjonowanie kredytów) lub dzięki pośrednictwu sieci instytucji finansowych modyfikują zachowania instytucji pożyczkowych lub ułatwiają dostęp do kredytu pewnej kategorii przedsiębiorców w tym wypadku związanych z rolnictwem i rybactwem. Polityka kredytowa realizowana jest przez system bankowy czy Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w celu zapewnienia rolnictwu określonej puli kredytów celowych o obniżonej stopie procentowej. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 14 Celem polityki podatkowej jest taki wpływ na system podatków, aby oddziaływał on na promowane procesy rozwoju i modernizacji rolnictwa (wprowadzenie VAT w rolnictwie oraz system ulg i zwolnień podatkowych). Polityka ubezpieczeniowa uwidacznia się we wpływie na ubezpieczenia społeczne dotyczące ludności rolniczej (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego [KRUS], system wcześniejszych emerytur, zmiany w ubezpieczeniach, zróżnicowanie składek i świadczeń). ROLNICTWO I OBSZARY WIEJSKIE W UNII EUROPEJSKIEJ Rolnictwo i obszary wiejskie w Unii Europejskiej są przedmiotem zespołu działań zwanych Wspólną Polityką Rolną (WPE). Cele, jakie przyjęto w chwili ustanowienia WPE były następujące: - podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wspieranie m.in. postępu technologicznego, - zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków życia, - stabilizacja rynków rolnych, - zapewnienie odpowiedniego poziomu zaopatrzenia w produkty rolne, - umożliwienie konsumentom kupna produktów po niewygórowanych cenach. W ramach wspólnej polityki rolnej przyjęto 3 podstawowe zasady: 1. zasada wspólnego rynku, oznaczającą swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi, 2. zasada preferencji Wspólnoty, która oznacza pierwszeństwo zbytu na rynku Unii Europejskiej dla produktów rolnych, wytworzonych na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed importem, 3. zasada solidarności finansowej, która zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do partycypowania w kosztach polityki rolnej. Wspólna polityka rolna realizowana jest w ramach tzw. dwóch filarów. Filar I obejmuje wspieranie sektora rolnego poprzez płatności bezpośrednie i rynkowe, filar II określa politykę strukturalną, mającą na celu wyrównanie warunków rozwoju i zapewnienie odpowiednich warunków życia mieszkańcom wsi. Głównym zródłem finansowania w Unii Europejskiej jest Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR), składający się z Sekcji Gwarancji oraz Sekcji Orientacji. Sekcja Gwarancji wspiera wspólną politykę rolną i w 100% finansuje płatności bezpośrednie oraz współfinansuje działania Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich, a Sekcja Orientacji jest instrumentem polityki strukturalnej i wspiera przekształcenia w rolnictwie w poszczególnych państwach Unii Europejskiej. Programy rozwojowe rybactwa i obszarów wiejskich, fundusze strukturalne Polska spodziewając się objęcia całego terytorium celem 1 polityki strukturalnej Unii Europejskiej, przygotowała Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004 2006. Narodowy Plan Rozwoju określał cele, priorytetowe działania oraz ramy instytucjonalne i finansowe działań strukturalnych państwa. Służył on jako podstawa do negocjacji z Komisją Europejską Podstaw Wsparcia Wspólnoty, określających cele oraz wielkość pomocy z funduszy strukturalnych przyznanych Polsce. Zasadniczym elementem Narodowego Planu Rozwoju są realizowane w jego ramach programy operacyjne. Programy operacyjne służą wdrażaniu podstaw wsparcia Wspólnoty na poziomie centralnym w postaci sektorowych programów operacyjnych oraz dla działań o charakterze regionalnym w postaci Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego: 1. Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich celem programu jest budowa otwartego, opartego na wiedzy społeczeństwa poprzez zapewnienie warunków do rozwoju zasobów ludzkich w drodze kształcenia, szkolenia i pracy Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 15 2. Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw celem strategicznym programu jest poprawa pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw działających na terenie Polski w warunkach jednolitego rynku europejskiego 3. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego celem programu jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów 4. Sektorowy Program Operacyjny Transport i Gospodarka Morska celem programu jest zwiększenie spójności transportowej kraju 5. Sektorowy Program Operacyjny Rolnictwo odnosi się do instrumentów rozwoju obszarów wiejskich i dotyczy wsparcia przemian strukturalnych terenów wiejskich i rolnictwa 6. Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb celem programu jest racjonalizacja gospodarki zasobami wód, poprawa efektywności sektora rybackiego i podniesienie konkurencyjności polskiego rybołówstwa Wdrażanie programów sektorowych finansowo bazują na funduszach strukturalnych Fundusze Strukturalne są podstawowymi instrumentami polityki strukturalnej i regionalnej Unii Europejskiej. Celem funkcjonowania tych funduszy jest wspieranie przekształceń i modernizacji krajów członkowskich. W sektorze rolnym działania finansowane są z Sekcji Orientacji EFOiGR, która wspiera procesy przekształcania rolnictwa i szeroko rozumiany rozwój obszarów wiejskich. RYBACTWO, RYBOAÓWSTWO W sektorze rybołówstwa, działania finansowane są w ramach Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa (FIWR). W połowie lipca 2004 r. Komisja Europejska zatwierdziła projekt Rozporządzenia Rady (WE) w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Misją tego Funduszu jest promocja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich na terenie całej Wspólnoty w sposób komplementarny do instrumentów rynkowych i wspierania dochodów w ramach wspólnej polityki rolnej oraz do polityki spójności i do wspólnej polityki rybołówstwa. Inne fundusze strukturalne oprócz to (FIWR): - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) inwestycje w zakresie infrastruktury społecznej (edukacja, turystyka, zdrowie i społeczeństwo informacyjne), technicznej (transport, ochrona środowiska) oraz inwestycje z zakresu rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności; - Europejski Fundusz Społeczny (EFS) szkolenia, mające na celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych, wiedzy i umiejętności oraz reorientację zawodową, a także programy stypendialne i doradztwo pracy; Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIWR) znany również pod nazwą Finansowy Instrument Ukierunkowania Rybołówstwa (ang. Financial Instrument for Fisheries Guidance) powstał w 1993 roku. IFWR rozpoczął działanie w Polsce z dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, a formalna możliwość uzyskania wsparcia finansowego tego funduszu nastąpiła z chwilą ogłoszenia możliwości składania wniosków o dofinansowanie, czyli od dnia 2 sierpnia 2004 r. Działania IFWR w Polsce zaprogramowane były na lata 2004 2006 i zakończyły się 31 grudnia 2006 r. Działania strukturalne realizowane z pomocą finansową tego funduszu dotyczą sektora rybołówstwa oraz kultur wodnych i przetwórstwa, a także sprzedaży produktów pochodzących z tego sektora. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 16 Miały one na celu: - udział w osiągnięciu trwałej równowagi pomiędzy zasobami rybnymi i ich eksploatacją; - wzmocnienie konkurencyjności struktur oraz rozwój ekonomicznie stabilnych przedsiębiorstw w sektorze; - poprawa zaopatrzenia rynku oraz wzrost wartości produktów rybołówstwa i kultur wodnych; - udział w ożywieniu gospodarczym obszarów uzależnionych od rybołówstwa i kultur wodnych. Realizując wskazane cele fundusz podejmuje interwencje w następujących dziedzinach: - odnowa floty oraz modernizacja jednostek połowowych, - dostosowywanie połowów, - wspólne przedsiębiorstwa, - połowy przybrzeżne na małą skalę, - środki społeczno-ekonomiczne, - ochrona zasobów rybnych na wodach przybrzeżnych, - kultury wodne, - wyposażenie portów rybackich, - przetwórstwo i marketing produktów rybołówstwa i kultur wodnych, - znajdowania i promowanie nowych rynków zbytu, - operacje podejmowane przez przedstawicieli branży, - czasowe zawieszenie działalności i inne rekompensaty finansowe, - działania innowacyjne i pomoc techniczna. Przewidziane dla Polski na lata 2004 2006 środki Finansowego Instrumentu Wsparcia Rybołówstwa miały wynieść 178,6 mln euro co stanowi 2,4% ogółu funduszy strukturalnych, dostępnych w naszym kraju. Środki te wspierały realizację następujących priorytetów i działań Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb : Priorytet 1: Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów Działanie 1.1: Złomowanie Działanie 1.2: Przeniesienie do działalności innej niż rybołówstwo Działanie 1.3: Wspólne przedsiębiorstwa Priorytet 2: Odnowa i modernizacja statków rybackich Działanie 2.1: Budowa nowych statków Działanie 2.2: Modernizacja statków rybackich Działanie 2.3: Wycofanie statku z eksploatacji Priorytet 3: Ochrona i rozwój wodnych zasobów naturalnych, chów i hodowla ryb, rybackie urządzenia portowe, przetwórstwo i rynek rybny, rybołówstwo śródlądowe Działanie 3.1: Ochrona i rozwój zasobów wodnych Działanie 3.2: Chów i hodowla ryb Działanie 3.3: Rybackie urządzenia portowe Działanie 3.4: Przetwórstwo i rynek rybny Działanie 3.5: Rybołówstwo śródlądowe W ramach działania 3.2. o pomoc finansową mogli się starać: - właściciele, posiadacze gruntu pod stawami, - inwestorzy, którzy zgłosili zamiar prowadzenia działalności w zakresie chowu lub hodowli ryb i innych organizmów wodnych - uprawnieni do rybactwa, a także posiadający zezwolenie na prowadzenie chowu i hodowli w wodach płynących i polskich obszarach morskich. - stowarzyszenia producentów i hodowców ryb i innych organizmów wodnych. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 17 - dzierżawcy obiektów chowu i hodowli ryb, - obiekty doświadczalne Lasów Państwowych i PZW. Pomoc ta mogła mieć następującą formę i wysokość pomocy finansowej: - refundacja 40% kosztów kwalifikowalnych w przypadku projektów wdrażających techniki w znaczącym stopniu redukujące oddziaływanie na środowisko istnieje możliwość zwrotu 70% kosztów kwalifikowalnych poniesionych bezpośrednio na te techniki. - dofinansowanie przysługuje, jeżeli wartość projektu netto jest wyższa od 10 000 PLN. Projekty, które mogły być dofinansowane dotyczyły następujących działań: - budowa, odbudowa, rozbudowa, przebudowa, adaptacja, remont, wyposażenie obiektów chowu lub hodowli ryb lub innych organizmów wodnych, z wyłączeniem ryb akwariowych, - zakup i naprawa urządzeń technicznych dla potrzeb akwakultury, - zakup materiału obsadowego dla obiektów chowu i hodowli ryb i innych organizmów wodnych, - zakup środków transportu wewnętrznego, specjalistycznych środków transportu zewnętrznego oraz urządzeń i instalacji bezpośrednio związanych z chowem lub hodowlą ryb. Podstawowe wymagania jaki stawia się przed projektami określono w formie poniższych zasad w myśl których: - projekt powinien przyczyniać się do powstania trwałych korzyści gospodarczych - proponowany przez inwestora sposób finansowania i realizacji projektu powinien prowadzić do wzrostu dochodów inwestora lub wzrostu opłacalności prowadzonej działalności. - projekt nie powinien spowodować utraty jego płynności finansowej w okresie 3 lat od akceptacji wniosku, - spełniać należyte gwarancje techniczne - projekt musi posiadać dokumentację techniczną i właściwe pozwolenia, - zapewniać gospodarczą trwałość czyli 10 letni okres użytkowania obiektu chowu lub hodowli ryb oraz 5 letni okres prawidłowego działania urządzeń technicznych, - nie wpływać negatywnie na środowisko wodne, - nie powodować ryzyka nadmiernych zdolności produkcyjnych (konieczność uzyskania pozytywnej opinii IRŚ w przypadku inwestycji zwiększającej zdolności produkcyjne), - prowadzić zakładaną w projekcie działalność przez minimum 5 lat od daty podpisania umowy z ARiMR, - nie zalegać z wypełnieniem zobowiązań wobec Skarbu Państwa i instytucji ubezpieczeń społecznych, - wobec przedsiębiorstwa nie może być wydane postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Fundusz ten został powołany ustawą z 16 kwietnia 2004 roku. Znowelizowana ustawa o FPU z 6 lipca 2006 r. obowiązuje od 7 pazdziernika 2006 roku. Celem działania Funduszu jest wspieranie polskich przedsiębiorców, samorządów i ich związków realizujących w Polsce projekty współfinansowane ze środków Unii Europejskiej. Skorzystanie z mechanizmu zabezpieczeń FPU umożliwia podmiotom absorpcję środków unijnych. Fundusz jest obsługiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Odpowiednie wnioski o pomoc finansową należało składać w Agencjach Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Ponieważ jednak z dniem 31.12.2006 działania IFWR zostały formalnie zakończone, zgodnie z decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dniem 18.06.2007 r. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wstrzymała nabór wniosków o dofinansowanie realizacji projektów w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004 2006 w zakresie Działania 3.1 Ochrona i rozwój zasobów wodnych , Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 18 Działania 3.2 Chów i hodowla ryb , Działania 3.3 Rybacka infrastruktura portowa , Działania 3.4 Przetwórstwo i rynek rybny , Działania 3.5 Rybołówstwo śródlądowe . W pierwszych latach naszego członkostwa w Unii obowiązywał Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004 2006, natomiast 11 stycznia 2005 r. Rada Ministrów przyjęła wstępny projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007 2013. Ten dokument spaja wszystkie przedsięwzięcia i działania o charakterze rozwojowym podejmowane w kraju. NPR to kompleksowy program rozwoju społecznego, który finansowany jest przy współudziale środków unijnych oraz krajowych. Narodowy Plan Rozwoju ma sprzyjać realizowaniu interesów różnych grup ludności, ukierunkowywać i stabilizować działanie instytucji publicznych i społecznych i zapobiegać napięciom. Dlatego też powinien stać się podstawowym narzędziem programowania i koordynowania działań podmiotów publicznych, prywatnych i społecznych. W latach 2007 2013 funkcje IFWR przejął Europejski Fundusz Rybacki, ustanowiony w 2006 r., na mocy Rozporządzenia Rady (WE) NR 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (EFR). Całość działań dotyczących rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich ma zostać przesunięta do Wspólnej Polityki Rolnej i uruchamiana w ramach nowego Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich. Zakres finansowania w ramach tych obydwu funduszy strukturalnych ma być zasadniczo podobny do obowiązującego w latach 2000 2006. Za pośrednictwem EFR jest realizowana wspólna polityka rybołówstwa całego terytorium WE. Fundusz wspiera wspólną politykę rybołówstwa w celu zapewnienia eksploatacji żywych zasobów wodnych i wsparcie dla akwakultury w celu zapewnienia trwałości w sensie gospodarczym, środowiskowym i społecznym. Podstawą prawną funkcjonowania Funduszu jest Rozporządzenie Rady (WE) NR 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego. Priorytetami funduszu zwanymi osiami są: - adaptacja floty, - akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót, - działania służące wspólnemu interesowi, - trwały rozwój obszarów rybołówstwa, - pomoc techniczna. W przypadku osi drugiej finansowe wsparcie będzie przydzielane na rzecz niżej wymienionych działań.: - akwakultura: działania dotyczące środowiska wodnego na rzecz: 1. hodowli przyjaznej dla środowiska; 2. uczestnictwa w programie EMAS 3. (Program Zarządzania Środowiskowego i Kontroli); 4. hodowli organicznej; 5. trwałej akwakultury zgodnej z ograniczeniami środowiskowymi 6. wynikających z wyznaczenia obszarów w ramach programu Natura 2000. - działania na rzecz zdrowia publicznego 7. rekompensat dla hodowców mięczaków w przypadku niektórych skażeń. - akwakultura: działania na rzecz zdrowia zwierząt 8. pomocy na kontrolę i zwalczanie chorób w akwakulturze na mocy decyzji 90/424/EWG. - rybołówstwo śródlądowe (środki kwalifikujące się do udzielenia pomocy): 9. pomoc dla rybołówstwa śródlądowego i rybołówstwa pod lodem, zgodnie z podobnymi postanowieniami, jak w bieżącym FIFG, 10. pomoc na przeznaczanie statków śródlądowych do celów innych niż rybołówstwo, 11. tymczasowe zaprzestanie działalności przewidziane w akcie prawnym Wspólnoty. - przetwórstwo i obrót (środki kwalifikujące się do udzielenia pomocy): Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 19 12. poprawa warunków pracy, zdrowotnych, higienicznych i jakości produktów, 13. ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko, 14. poprawa wykorzystania nie w pełni eksploatowanych gatunków, produktów ubocznych i odpadów, 15. zastosowanie nowych technologii, opracowanie innowacyjnych metod produkcji, 16. obrót produktami (pochodzącymi głównie z lokalnych wyładunków i akwakultury), 17. kształcenie ustawiczne. Najprawdopodobniej procedury udzielania środków pomocowych będą proceduralnie podobnie jak to było w przypadku środków przyznawanych w ramach funkcjonowania Finansowego Instrumentu Wsparcia Rybołówstwa w latach 2004 2006. Od 2007 r., zgodnie z założeniami reformy polityki wobec obszarów wiejskich wsparcie rozwoju obszarów wiejskich jest finansowane w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Zadaniem tego funduszu jest promocja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich we Wspólnocie, która ma uzupełniać politykę rynkową i politykę wspierania dochodów w ramach wspólnej polityki rolnej, politykę spójności i wspólna politykę rybołówstwa. ROLNICTWO I OBSZARY WIEJSKIE W wyniku utworzenia EFRROW nastąpiło połączenie dotychczasowych instrumentów finansowych rozwoju obszarów wiejskich, realizowanych do tej pory w dwóch programach: Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich i Sektorowy Program Operacyjny w jeden spójny program Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Obecnie, w związku z zakończeniem pierwszego okresu programowania, została przygotowana propozycja kolejnego Programu rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007 2013. Nowa polityka rozwoju obszarów wiejskich, w ramach priorytetowych kierunków wsparcia obszarów wiejskich UE, zdefiniowała 4 osie priorytetowe: a) gospodarczą, której celem jest poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, b) środowiskową, mającą za zadanie poprawę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich, c) społeczną zakładającą dywersyfikację ekonomiczną obszarów wiejskich i podniesienie jakości życia na tych obszarach d) Leader. Osie priorytetowe odzwierciedlają potrzeby Polski w zakresie rozwoju obszarów wiejskich i ustanawiają podstawowe sfery, wokół których zostaną zaprogramowane szczegółowe instrumenty wsparcia. Oś gospodarcza poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Największy nacisk w przypadku osi gospodarczej zostanie położony na działania związane z modernizacją gospodarstw rolnych i przemysł, a najmniejszy na działania o charakterze innowacyjnym. Dlatego też w tej osi relatywnie większy wymiar finansowy będą miały działania na rzecz podniesienia kapitału rzeczowego i dość duży inwestycje w kapitał ludzki. Celem działań jest unowocześnienie gospodarstw rolnych, poszerzenie ekonomicznej wartości lasów prywatnych, doskonalenie przetwórstwa i marketingu podstawowej produkcji rolnej i leśnej oraz poprawa stanu potencjału ludzkiego obszarów wiejskich poprzez działania szkoleniowe, informacyjne, doradcze dla osób zatrudnionych w leśnictwie i rolnictwie oraz działania przyczyniające się do ułatwiania startu młodym rolnikom lub do zakończenia działalności rolniczej. Priorytety Polski w zakresie osi gospodarczej w założeniu służyć mają, wzrostowi potencjału ludzkiego, w latach 2007 2013 poprzez: - poprawę przygotowania zawodowego, Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 20 - poprawę jakości i wydajności produkcji rolnej i leśnej, - poprawę współpracy i koncentracji zaopatrzenia oraz przetwórstwa, - przygotowanie do wdrażania zasady wzajemnej zgodności (tzw. cross compliance). Działania przewidziane do realizacji w latach 2007 2013 w ramach osi gospodarczej 1. Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie. Celem tego działania jest doskonalenie zawodowe rolników i posiadaczy lasów oraz osób planujących podjęcie działalności rolniczej, które ma doprowadzić do restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa, zwiększać konkurencyjność i dochodowość działalności rolniczej i leśnej oraz spełniać odpowiednie normy krajowe i unijne. Szkolenia będą przeprowadzane poprzez organizację kursów, warsztatów, wyjazdów studyjnych lub staży i będą dotyczyć następujących zagadnień: - zasada wzajemnej zgodności (cross compliance), - upowszechnianie nowoczesnych technologii w rolnictwie i leśnictwie, - upowszechnianie zasad proekologicznych metod produkcji rolniczej, a w szczególności integrowanej produkcji rolniczej i rolnictwa ekologicznego, - upowszechnianie standardów jakościowych w produkcji rolniczej i leśnej, - ekonomika i zarządzanie gospodarstwem rolnym lub produkcja leśna, - podejmowanie nowych, rynkowo zorientowanych kierunków produkcji rolnej, - popularyzacja nowych kierunków działalności rolniczej w celu uzyskiwania dodatkowych dochodów, - poprawa jakości i higieny produkcji, - prawidłowe warunki utrzymania zwierząt, - ochrona środowiska w gospodarstwie rolnym, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarstw na Obszarach Szczególnie Narażonych (OSN), - zastosowanie minikomputerów i programów komputerowych w celu usprawnienia zarządzania gospodarstwem rolnym lub leśnym, - warunki bezpiecznego wytwarzania i przechowywania pasz w gospodarstwie w kontekście bezpieczeństwa żywnościowego. Instytucje uprawnione do przeprowadzania szkoleń to instytucje i podmioty szkoleniowe, prywatne lub publiczne oraz konsorcja przez nie tworzone, posiadające doświadczenie w organizacji szkoleń dla rolników, a także odpowiednią kadrę dydaktyczna i bazę szkoleniową. Wsparcie nie obejmuje szkoleń, które stanowią część programów nauczania obowiązujących w szkołach rolniczych i leśnych na poziomie szkoły średniej lub wyższej. Beneficjent: osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka nie posiadająca osobowości prawnej, prowadząca działalność szkoleniową. 2. Ułatwianie startu młodym rolnikom W tym działaniu najważniejszym celem jest wsparcie zakładania lub przejmowania gospodarstw rolnych przez młodych rolników, którzy po raz pierwszy rozpoczną samodzielne prowadzenie gospodarstwa oraz ułatwianie modernizacji tych gospodarstw, ale także przyspieszenie procesu wymiany pokoleń w rolnictwie. Przejmowanie gospodarstw przez młodych rolników sprzyja zmianom strukturalnym w rolnictwie i prowadzi do wzrostu konkurencyjności sektora rolnego. Rozpoczęcie samodzielnej działalności wymaga znacznych środków finansowych, stąd też uzyskana pomoc finansowa ma pomóc w realizacji planu działalności rolniczej. Pomoc będzie wypłacana w postaci premii. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 21 Beneficjent: osoba fizyczna, która nie ukończyła 40 lat, posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe lub uzupełni wykształcenie w ciągu 3 lat od dnia rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego. 3. Renty strukturalne To działanie skierowane jest do rolników w wieku przedemerytalnym, podlegającym ubezpieczeniu społecznemu rolników, którzy prowadzą działalność rolniczą w gospodarstwie będącym ich własnością lub własnością małżonka. Warunkiem uzyskania wsparcia jest zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej i trwałe przekazanie gospodarstwa innym rolnikom lub instytucjom. W wyniku przekazania żywotność ekonomiczna powinna ulec poprawie lub służyć osiągnięciu celów nierolniczych. Celem tego działania jest przyspieszenie wymiany pokoleń w rolnictwie poprzez przejmowanie gospodarstw przez osoby młodsze i dobrze przygotowane do zawodu rolnika, poprawa struktury agrarnej kraju w wyniku przejmowania gospodarstw oraz poprawa rentowności i konkurencyjności gospodarstw. Pomoc będzie wypłacana w postaci comiesięcznej renty. Beneficjent: osoba fizyczna producent rolny, który ukończył 55 lat, lecz nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego, zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, prowadził działalność rolniczą samodzielnie przez co najmniej ostatnie 10 lat. 4. Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów W związku z obowiązkiem wprowadzenia zasady wzajemnej zgodności (cross compliance), poprawą konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa, ochroną środowiska i koniecznością spełnienia norm dotyczących bezpieczeństwa pracy opartych na przepisach unijnych, wprowadzono to działanie, które zakłada zapewnienie dostępu do usług doradczych z zakresu doradztwa rolniczego i leśnego rolnikom otrzymującym płatności bezpośrednie oraz posiadaczom lasów. Pomoc polegająca na świadczeniu usług doradczych będzie udzielana w zakresie: - dostosowania gospodarstw do zasady wzajemnej zgodności, tj. gospodarki gruntami, ochrony środowiska, zdrowia publicznego, dobrostanu i zdrowia zwierząt oraz zdrowotności roślin, - zwiększenia konkurencyjności i dochodowości gospodarstw rolnych i leśnych, - wspierania restrukturyzacji, rozwoju i innowacji w gospodarstwach rolnych i leśnych, - ochrony środowiska naturalnego, - poprawy bezpieczeństwa pracy. Usługi doradcze dla rolników będą świadczyły instytucje i podmioty doradcze prywatne i publiczne, które prowadzą działalność z zakresu doradztwa. Pomoc będzie wypłacana w wysokości 80% poniesionych kosztów, jednak w kwocie nie większej niż 1500 euro na jedno gospodarstwo w całym okresie programowania. Beneficjent: osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej prowadząca działalność rolniczą w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej lub będąca posiadaczem lasu. 5. Modernizacja gospodarstw rolnych Celem tego działania jest wsparcie modernizacji gospodarstw rolnych, które ma się przyczynić do zwiększenia ich efektywności poprzez lepsze wykorzystanie nowych technologii produkcji, poprawę jakości produkcji, różnicowanie działalności rolniczej oraz zharmonizowanie warunków produkcji rolnej z wymogami dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego, higieny produkcji i warunków utrzymania zwierząt. Wsparcie będzie udzielane na inwestycje, które przyczynią się do poprawy ogólnych wyników gospodarstwa, w tym: wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie, a w szczególności w wyniku racjonalizacji technologii produkcji lub wprowadzenia innowacji, zmiany profilu lub eskalacji produkcji, poprawy jakości produkcji lub zwiększenia wartości dodanej produktu, poprawy sytuacji w gospodarstwie w zakresie ochrony środowiska, poprawy sytuacji Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 22 w gospodarstwie w zakresie warunków utrzymania zwierząt, higieny i bezpieczeństwa pracy oraz poprawy sytuacji w gospodarstwie w zakresie infrastruktury drogowej. Ponadto inwestycje musza spełniać wymagania określone przepisami prawa, musza być uzasadnione pod względem wysokości kosztów oraz mieć charakter inwestycji odtworzeniowej. Rodzaje inwestycji, na które będzie udzielana pomoc finansowa: 1. inwestycje materialne: - budowa lub remont połączony z modernizacją budynków lub budowli, - zakup instalacji maszyn, urządzeń w tym sprzętu komputerowego, - zakładanie, modernizacja sadów lub plantacji wieloletnich, - zakup, instalacja lub budowa elementów infrastruktury technicznej wpływających bezpośrednio na warunki prowadzenia działalności rolniczej, przygotowania do sprzedaży lub sprzedaży bezpośredniej; 2. inwestycje niematerialne: - zakup patentów, licencji, w tym licencji na oprogramowanie, - usługi związane z przygotowaniem dokumentacji technicznej lub ekonomicznej dotyczącej projektu oraz nadzorem technicznym, związane bezpośrednio z realizacją projektu. Wsparcie będzie miało postać refundacji części kosztów kwalifikowanych. Beneficjent: osoba fizyczna, osoba prawna lub spółka osobowa prowadząca działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej. 6. Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Celem działania jest poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw w sektorze przetwórstwa i wprowadzania do obrotu produktów rolnych, uwarunkowane wzrostem wartości dodanej, jakości produkcji, obniżeniem kosztów oraz rozwojem nowych produktów, procesów i technologii produkcji, jak również poprawa warunków produkcji w odniesieniu do obowiązujących lub nowowprowadzanych standardów. Wsparcie przetwórstwa produktów rolnych jest szczególnie ważne, ponieważ sektor ten zaliczany jest do najważniejszych gałęzi polskiej gospodarki, zarówno pod względem zatrudnienia jak i wartości produkcji. Pomoc będzie kierowana przede wszystkim do małych i średnich przedsiębiorstw, których rozwój warunkuje powstawanie nowych miejsc pracy, natomiast wsparcie większych zakładów będzie się przyczyniać do poprawy ich pozycji konkurencyjnej na rynkach globalnych. Pomoc udzielona w ramach tego działania będzie wpływać również na sytuację producentów rolnych, którzy ze względu na powiązania kontraktacyjne z zakładami przetwórczymi, stabilizować będą zbyt produktów rolnych. W ramach tego działania pomoc będzie udzielana na realizację projektów związanych z modernizacją lub budową zakładów przetwórstwa produktów rolnych lub infrastruktury handlu hurtowego produktami rolnymi. Wspierane będą inwestycje, których celem jest poprawa ogólnych wyników przedsiębiorstw, warunków ochrony środowiska, dostosowanie do nowowprowadzonych norm wspólnotowych (dotyczy to tylko mikroprzedsiębiorstw). Wspierane będą inwestycje w sektorach przetwórstwa mleka (z wyjątkiem produkcji masła), mięsa, owoców i warzyw (z wyjątkiem napojów winopodobnych i winopochodnych), zbóż (z wyjątkiem produkcji słodu), ziemniaków, jaj, miodu, lnu i konopi, roślin oleistych, wysokobiałkowych, przetwarzania produktów rolnych na cele energetyczne, a także usuługowe zamrażanie wraz z przechowywaniem produktów rolnych. Inwestycje objęte wsparciem: - budowa, modernizacja lub przebudowa budynków lub budowli stanowiących infrastrukturę zakładów przetwórstwa lub handlu hurtowego produktami rolnymi, - zakup lub instalacja maszyn i urządzeń do przetwarzania, magazynowania lub przygotowania produktów do sprzedaży, Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 23 - zakup lub instalacja aparatury pomiarowej, kontrolnej oraz sprzętu do sterowania procesem produkcji lub magazynowania, w tym oprogramowanie, - zakup specjalistycznych środków transportu, - zakup lub instalacja urządzeń służących poprawie ochrony środowiska. Beneficjent: osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która prowadzi działalność w zakresie przetwórstwa lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych lub działa jako przedsiębiorca prowadzący małe bądz średnie przedsiębiorstwo albo przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 750 pracowników albo przedsiębiorstwo, którego obrót nie przekracza równowartości w złotych 200 mln euro. 7. Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa. W tym przypadku pomoc będzie udzielana w ramach dwóch schematów: Schemat I scalanie gruntów Schemat II gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi. Cele schematu I to poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych poprzez wykonanie prac scaleniowych, wytyczenie i urządzenie funkcjonalnej sieci dróg dojazdowych do gruntów rolnych i leśnych oraz dojazdów do zabudowań gospodarczych, a także wydzielenie, bez procedury wywłaszczeniowej, niezbędnych gruntów na cele infrastruktury technicznej i społecznej w ramach postępowania scaleniowego. Zmniejszanie liczby działek pozwala na poprawę efektywności gospodarowania poprzez zmniejszenie kosztów transportu oraz ułatwienie mechanizacji upraw. Pomoc finansowa ma pokrywać koszty sporządzania dokumentacji geodezyjnej i prawnej, wytyczania i urządzania funkcjonalnej sieci dróg dojazdowych do gruntów rolnych i leśnych oraz wydzielania gruntów ekwiwalentnych dla rolników w niewielkiej odległości od siedziby gospodarstwa rolnego. W ramach projektów scaleniowych mają być również prowadzone prace w zakresie zagospodarowania poscaleniowego, uwzględniające wymogi ochrony środowiska naturalnego. Beneficjent: starosta. Schemat II zakłada poprawę jakości gleb poprzez regulację stosunków wodnych, zwiększenie retencji wodnej oraz poprawę ochrony użytków rolnych przed powodziami. Pomoc udzielana w ramach tego schematu dotyczy realizacji projektów z zakresu melioracji wodnych oraz projektów związanych z kształtowaniem przekroju podłużnego i poprzecznego i układu poziomego koryta cieku naturalnego, pod warunkiem, że służą one regulacji stosunków wodnych w glebie, ułatwianiu jej uprawy oraz ochronie przeciwpowodziowej użytków rolnych. Pomoc będzie udzielana na: - budowę lub remont urządzeń melioracji wodnych służących do retencjonowania i regulacji poziomu wód, np. jazów, zastawek, zbiorników wodnych, stopni wodnych itp., - budowę lub remont systemów nawodnień grawitacyjnych, - remont istniejących urządzeń melioracji wodnych w celu dostosowania ich do nawodnień grawitacyjnych, - budowa lub remont urządzeń doprowadzających i odprowadzających wodę w ramach systemów urządzeń melioracji wodnych, - projekty służące poprawie warunków korzystania z wód dla potrzeb rolnictwa, - projekty z zakresu poprawy ochrony przeciwpowodziowej użytków rolnych. Beneficjent: Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych. 8. Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności. Celem tego działania jest poprawa jakości produkcji i produktów rolnych przeznaczonych do spożycia przez ludzi poprzez zwiększenie spożycia żywności wysokiej jakości oraz wsparcie rolników wytwarzających taką żywność. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 24 To wsparcie jest szczególnie ważne, ponieważ rynek produktów uczestniczących w tych systemach dopiero się w Polsce rozwija. Udział rolników w systemie umożliwi osiąganie wyższych dochodów przy jednoczesnej ochronie dziedzictwa narodowego oraz dbaniu o wpływ procesu wytwarzania na środowisko. Wytwarzanie produktów objętych tym systemem pozwoli na zmianę sposobu konkurowania zamiast wytwarzania dużej ilości produktów homogenicznych produkowane są wyroby wysokiej jakości. Ponadto współpraca producentów objętych systemami żywności wysokiej jakości będzie sprzyjać zwiększaniu siły ekonomicznej podmiotów znajdujących się na rynku. Systemy, w których będą uczestniczyć beneficjenci: - System Chronionych Nazw Pochodzenia, Chronionych Oznaczeń Geograficznych, - System Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności, - produkcja ekologiczna, - produkcja integrowana. - Inne krajowe systemy jakości. Beneficjent: osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która została wpisana do ewidencji producentów oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, a także wytwarza produkty uczestniczące w systemach jakości. 9. Działania informacyjne i promocyjne Zarówno wśród producentów jak i konsumentów obserwuje się niski poziom wiedzy na temat istnienia systemów wytwarzania i kontroli produktów rolnych o wysokiej jakości. W wyniku tego utrzymuje się niska podaż tych produktów oraz niski popyt. Działania informacyjne i promocyjne mają za zadanie zwiększenie popytu na produktu rolne i środki spożywcze objęte mechanizmem jakości żywności, pogłębienie wiedzy konsumentów o zaletach produktów objętych mechanizmem jakości żywności, pogłębienie wiedzy konsumentów o samym mechanizmie jakości żywności oraz wsparcie grup producentów skupiających podmioty aktywnie uczestniczące w systemach jakości żywności. Beneficjent: grupa producentów niezależnie od jej formy prawnej, rozumiana jako organizacja producentów lub przetwórców aktywnie uczestniczących w mechanizmie jakości i skupionych wokół produktu rolnego, środka spożywczego lub sposobu produkcji. Za grupę producentów nie uważa się organizacji branżowych i międzybranżowych reprezentujących jeden lub więcej sektorów. 10. Grupy producentów rolnych Pomimo wielu korzyści, jakie mogą odnieść rolnicy działający w grupie, nie są oni przekonani do podejmowania wspólnych działań, ponieważ silny indywidualizm poszczególnych producentów rolnych ogranicza ich zainteresowanie tym działaniem. Proces zmiany zachowań jest dość powolny, a jego przyspieszenie najczęściej następuje w wyniku zmian pokoleniowych. Dlatego też celem działania Grupy producentów rolnych będzie wzmocnienie struktury instytucjonalnej w sektorze prywatnej produkcji rolnej w celu wsparcia funkcjonowania producentów rolnych poprzez zachęcanie ich do tworzenia grup producentów rolnych i współpracy. Celem szczególnym jest też dostosowanie produkcji prowadzonej w gospodarstwach członków grup producentów rolnych do wymogów rynkowych poprzez wspólne wprowadzenie towarów do obrotu, a w tym przygotowanie do sprzedaży, jej centralizacji i dostawy do odbiorców oraz ustanowienia wspólnych zasad dotyczących informacji o produkcji. Beneficjent: nowo utworzona grupa producentów rolnych. Oś środowiskowa zrównoważone gospodarowanie obszarami (zasobami) gruntów rolnych i leśnych. Na tle innych krajów europejskich polski stan środowiska naturalnego oraz różnorodność biologiczna znacznie się wyróżnia. W związku z tym oś środowiskowa zakłada wprowadzenie Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 25 takich działań zachęcających rolników, które będą sprzyjały zachowaniu i poprawie stanu siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków, stanowiących dobro publiczne. Cel tej osi będzie realizowany poprzez bezpośrednie działania, związane z odpowiednimi praktykami rolniczymi w obrębie gospodarstwa, takimi jak promowanie zrównoważonego sposobu gospodarowania, odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód, kształtowanie struktury krajobrazu, przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo. W tym aspekcie szczególne znaczenie będą miały obszary Natura 2000 oraz obszary, na których będą realizowane działania zgodne z Ramową Dyrektywą Wodną w zakresie wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Zachowanie i dobry stan środowiska obszarów rolnych, w tym osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu gleb i wód, wiąże się miedzy innymi z utrzymaniem ciągłości ich użytkowania rolniczego, tradycyjnego użytkowania łąk i pastwisk. Dotyczy to także obszarów, gdzie ze względu na utrudnienia wynikające z obecności gruntów słabszej jakości oraz położeniu na stokach i w paśmie podgórskim oraz górskim, jest mało opłacalne. Rejony te są narażone na marginalizację i zaprzestanie działalności rolniczej na gruntach rolnych o słabszej jakości. Tam szczególnie będzie konieczne zapewnienie wsparcia dla użytkowania rolniczego. Poprawa środowiska i zrównoważone użytkowanie obszarów wiejskich wiąże się nie tylko z gruntami rolnymi, ale również z lasami. W tym celu planowane są działania, które przyczynią się do zwiększenia lesistości w Polsce, poprzez przeznaczanie gruntów rolnych oraz obszarów wyłączonych z produkcji rolnej pod zalesianie. Większość działań przewidzianych do realizacji to działania o charakterze wieloletnim, a ich realizacja będzie wpływać na zrównoważony i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich w sposób trwały. Ze względu na uniwersalny charakter działań i zróżnicowaną ofertę ze wsparcia będą mogły skorzystać zarówno duże i dobrze zorganizowane gospodarstwa, jak i te małe, funkcjonujące w sposób tradycyjny, przy dużych nakładach pracy własnej i niewielkiej presji na środowisko. Działania przewidziane do realizacji w latach 2007 2013 w ramach osi środowiskowej. 1. Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Celem wsparcia gospodarowania na obszarach ONW jest zachęcenie rolników do kontynuowania działalności rolniczej na obszarach charakteryzujących się szczególnymi warunkami gospodarowania oraz utrzymanie i promocja zrównoważonych systemów rolnych. Pomoc finansowa przeznaczona na to działanie powinna przyczynić się do zachowania krajobrazu oraz zachęcać do stosowania metod przyjaznych dla środowiska. Wsparcie polega na dopłatach wyrównawczych udzielanych dla gospodarstw położonych na terenach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne. Dopłaty te mają za zadanie kompensację istniejących utrudnień w stosunku do gospodarstw położonych poza strefami ONW i przeciwdziałanie wyludnianiu się obszarów wiejskich i zatracaniu ich rolniczego wykorzystania. Podział stref ONW: - strefy górskie produkcja rolna utrudniona ze względu na niekorzystne warunki klimatyczne i ukształtowanie terenu; - strefy nizinne ograniczenia produktywności związane z niską jakością gleb, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, wodnymi, niesprzyjającą rzezbą terenu, wskaznikiem demograficznym i znacznym udziałem ludności związanej z rolnictwem; - strefy ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami gminy i obręby rejonów podgórskich; Obszary te charakteryzują się co najmniej dwiema z następujących cech: - średnia powierzchnia gospodarstw rolnych wynosi poniżej 7,5 ha; Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 26 - gleby są zagrożone występowaniem erozji wodnej; - udział gospodarstw rolnych, które zaprzestały produkcji rolnej, wynosi powyżej 25% wszystkich gospodarstw; - udział trwałych użytków zielonych wynosi powyżej 40% w strukturze użytkowania gruntów. Pomoc finansowa w tym działaniu będzie podlegać degresywności, czyli zmniejszeniu w zależności od powierzchni gospodarstwa: - do 50 ha 100% płatności, - 50,01 100 ha 50% płatności, - 100,01 300 ha 25% płatności, - powyżej 300 ha brak płatności. Warunkiem uzyskanie wsparcia jest prowadzenie działalności rolniczej przez co najmniej 5 lat od momentu uzyskania pierwszej płatności oraz przestrzeganie podstawowych wymagań na obszarze całego gospodarstwa. Beneficjent: osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, prowadząca działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej. 2. Program rolno-środowiskowy (płatności rolno-środowiskowe) To działanie ma na celu przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo; promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania, odpowiednie użytkowanie gleb i wód, kształtowanie struktury krajobrazu oraz ochronę lokalnych ras zwierząt gospodarskich i lokalnych odmian roślin uprawnych. Program rolno-środowiskowy obejmuje 9 pakietów, w ramach których przewidziano warianty: Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone: wariant 1.1 zrównoważony system gospodarowania; Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne: wariant 2.1 uprawy rolnicze z certyfikatem zgodności, wariant 2.2 uprawy rolnicze w okresie przestawiania, wariant 2.3 trwałe użytki zielone z certyfikatem zgodności , wariant 2.4 trwałe użytki zielone w okresie przestawiania, wariant 2.5 uprawy warzywne z certyfikatem zgodności, wariant 2.6 uprawy warzywne w okresie przestawiania, wariant 2.7 uprawy zielarskie z certyfikatem zgodności, wariant 2.8 uprawy zielarskie w okresie przestawiania, wariant 2.9 uprawy + jagodowe z certyfikatem zgodności, wariant 2.10 uprawy sadownicze + jagodowe w okresie przestawiania, wariant 2.11 pozostałe uprawy sadownicze + jagodowe z certyfikatem zgodności, wariant 2.12 pozostałe uprawy sadownicze + jagodowe w okresie przestawiania; Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone: wariant 3.1 ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach; Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000: wariant 4.1 ochrona siedlisk lęgowych ptaków, wariant 4.1 mechowiska, wariant 4.2 szuwary wielkoturzycowe, wariant 4.3 łąki trzęślicowe i selernicowe, wariant 4.4 murawy ciepłolubne, wariant 4.5 półnaturalne łąki wilgotne, wariant 4.6 półnaturalne łąki siedlisk świeżych, wariant 4.7 bogate gatunkowo murawy blizniczkowe, Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 27 wariant 4.8 słonorośla, wariant 4.9 użytki przyrodnicze; Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000: wariant 4.1 ochrona siedlisk lęgowych ptaków, wariant 4.1 mechowiska, wariant 4.2 szuwary wielkoturzycowe, wariant 4.3 łąki trzęślicowe i selernicowe, wariant 4.4 murawy ciepłolubne, wariant 4.5 półnaturalne łąki wilgotne, wariant 4.6 półnaturalne łąki siedlisk świeżych, wariant 4.7 bogate gatunkowo murawy blizniczkowe, wariant 4.8 słonorośla, wariant 4.9 użytki przyrodnicze; Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie: wariant 6.1 produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych, wariant 6.2 produkcja towarowa nasienna lokalnych roślin uprawnych, wariant 6.3 produkcja nasienna na zlecenie banku genów, wariant 564 sady tradycyjne; Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie: wariant 6.1 zachowanie lokalnych ras bydła, wariant 6.2 zachowanie lokalnych ras koni, wariant 6.3 utrzymanie lokalnych ras owiec, wariant 6.4 utrzymanie lokalnych ras świń; Pakiet 8. ochrona gleb i wód: wariant 8.1 wsiewki poplonowe, wariant 8.2 międzyplon ozimy, wariant 8.3 międzyplon ścierniskowy; Pakiet 9. strefy buforowe: wariant 9.1 utrzymanie 2 metrowych stref buforowych, wariant 9.2 utrzymanie 5 metrowych stref buforowych, wariant 9.3 utrzymanie 2 metrowych miedz śródpolnych, wariant 9.4 utrzymanie 5 metrowych miedz śródpolnych. Program rolno-środowiskowy jest działaniem 5-letnim i obejmuje zobowiązania wykraczające poza wymogi wynikające ze Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej oraz minimalne wymogi z zakresu stosowania nawozów i środków ochrony roślin. Producenci muszą przestrzegać tych wymogów oraz dodatkowych zadań wynikających z poszczególnych pakietów i wariantów, które prowadzą do osiągnięcia określonego celu środowiskowego. Ponadto w gospodarstwie zakwalifikowanym do płatności rolno-środowiskowych będzie obowiązek pozostawienia trwałych użytków zielonych oraz elementów krajobrazu nie użytkowanych rolniczo. Beneficjent: osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, prowadząca działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej. 3. Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne W Polsce występuje wiele gruntów rolnych niskich klas bonitacyjnych, które są lub jeszcze do niedawna były użytkowane rolniczo. Ze względu na ich niską produktywność wyłączenie ich z uprawy jest uzasadnione ekonomicznie, w związku z tym zalesienie takich gruntów wpłynie Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 28 korzystnie na ich wartość ekonomiczną i pozwoli na znaczną poprawę wskazników statystycznych dotyczących obszarów leśnych w Polsce. Cele wsparcia to przede wszystkim powiększenie obszarów leśnych, utrzymanie i wzmocnienie ekologicznej stabilności obszarów leśnych poprzez zmniejszenie fragmentacji kompleksów leśnych i tworzenie korytarzy ekologicznych oraz zwiększanie udziału lasów w globalnym bilansie węgla. Pomoc finansowa będzie udzielana w ramach dwóch schematów: Schemat I zalesianie gruntów rolnych Schemat II zalesianie gruntów nie uprawianych rolniczo. Schemat I polega na udzielaniu pomocy finansowej na zagospodarowanie gruntów rolnych pod sztucznie założony las (nasadzenia). Wsparcie będzie udzielane na założenie uprawy leśnej (tzw. wsparcie na zalesianie), na pielęgnację uprawy leśnej (tzw. premia pielęgnacyjna), oraz będzie dotyczyć utraconego dochodu z tytułu wyłączenia gruntów spod uprawy rolnej (tzw. premia zalesieniowa). Schemat II dotyczy tylko leśnego zagospodarowania gruntów lasotwórczych, na których wystąpiła sukcesja naturalna. Aby uzyskać pomoc w ramach tego działania maksymalny wiek drzew już rosnących nie może przekraczać 20 lat, a pokrycie powierzchni gruntu przez drzewa i krzewy powinno przekraczać 50%. Warunki uzyskania wsparcia dla obu schematów: - zalesienia gruntów rolnych mogą być wykonane na gruntach użytkowanych jako grunty orne lub sady, które nie są położone na obszarze Natura, - zalesienia gruntów innych niż rolnicze mogą być wykonane na gruntach rolnych odłogowanych, szczególnie z samosiewem gatunków rodzimych drzew lasotwórczych i w wieku do 20 lat oraz na innych gruntach wymagających ochrony przed erozja, położonych poza obszarami Natura 2000, - grunty przeznaczone pod zalesienia muszą być przewidziane do zalesienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub na podstawie zapisów w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, - zalesienia musza być wykonane z godnie z wymogami ochrony przeciwpożarowej, - na obszarze całego gospodarstwa rolnego należy przestrzegać podstawowych wymagań (schemat I), - minimalna powierzchnia, na której należy wykonać zalesienie nie może być mniejsza niż 0,5 ha, przy minimalnej szerokości działki 20 m, z wyjątkiem gruntów graniczących z lasem, - powierzchnia maksymalna, zgłaszana przez jednego beneficjenta w okresie 2007 2013 nie może być większa niż 20 ha, - do zalesień można wykorzystać jedynie rodzime gatunki drzew i krzewów, - zalesienie musi być dostosowane do lokalnych warunków siedliskowych, dlatego przy ustalaniu składu gatunkowego uprawy należy wziąć pod uwagę rolniczą klasyfikację gruntów rolnych oraz regionalizację przyrodniczo-leśną, - materiał do nasadzeń musi spełniać wymagania jakościowe. Beneficjent: osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, z wyłączeniem jednostki organizacyjnej reprezentującej Skarb Państwa w zakresie zarządzania mieniem stanowiącym własność Skarbu Państwa. 4. Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych To działanie dotyczy lasów zniszczonych w wyniku katastrof naturalnych oraz klęsk żywiołowych. Celem wsparcia jest przywrócenie potencjału biologicznego poprzez odnowienie i pielęgnację drzewostanów zniszczonych przez czynniki biotyczne i abiotyczne oraz Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 29 wprowadzenie mechanizmów zapobiegających katastrofom naturalnym, ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczeń przeciwpożarowych. Zakłada się, iż cele działania zostaną zrealizowane przez uporządkowanie uszkodzonych powierzchni leśnych, przygotowanie leśnego materiału sadzeniowego, stopniowe odnawianie drzewostanów wraz z pielęgnacją i ochroną założonych upraw, pielęgnację i ochronę uszkodzonych drzewostanów we wszystkich klasach wieków oraz cennych leśnych obiektów przyrodniczych, udostępnienie lasu społeczeństwu poprzez budowę i modernizację leśnej bazy turystycznej i edukacyjnej oraz wzmocnienie systemu ochrony przeciwpożarowej obszarów leśnych. Wsparcie będzie można uzyskać na: - przygotowanie leśnego materiału rozmnożeniowego na potrzeby odbudowy uszkodzonych lasów, - uporządkowanie uszkodzonej powierzchni leśnej, - odnowienia lasów wraz z pielęgnacją i ochroną założonych upraw, - pielęgnację i ochronę uszkodzonych drzewostanów oraz cennych obiektów przyrodniczych, wzmocnienie systemu ochrony przeciwpożarowej. Działanie to będzie realizowane w ramach 2 schematów: Schemat I będzie dotyczył wsparcia dla obszarów, na których nastąpiła katastrofa naturalna lub klęska żywiołowa. Schemat II to wprowadzenie elementów zapobiegawczych na terenach zaliczonych do dwóch najwyższych kategorii zagrożenia pożarowego. Beneficjent: jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej Nadleśnictwa Państwowego Gospodarstwa Leśnego, Lasy Państwowe. Oś społeczna jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej Głównym celem tej osi jest poprawa jakości życia na obszarach wiejskich. Cel ten łączy się zarówno z podstawowymi kierunkami rozwoju ekonomicznego i społecznego gospodarstw rolnych poprzez wzmocnienie potencjału ekonomicznego, restrukturyzację i modernizację, jak i dobrymi warunkami do życia pod względem jakości środowiska i krajobrazu, infrastrukturę społeczną i techniczną. Działania dostępne w ramach tej osi uzupełniają priorytety z dwóch pierwszych osi i w sposób synergiczny mogą oddziaływać pozytywnie na mieszkańców obszarów wiejskich. Zamierzeniem osi 3 jest także pobudzanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich, co pośrednio może wpłynąć na możliwość koncentracji produkcji rolniczej i przejścia ludności związanej z rolnictwem do pracy w innych sektorach gospodarki, a co za tym idzie tworzyć warunki dla przekształceń wewnątrz sektora rolnego, a zwłaszcza redukcji bezrobocia ukrytego, powiększania areału gospodarstw rolnych, ich modernizacji, poprawy konkurencyjności i ukierunkowania rynkowego produkcji. W ramach osi 3 przewidziano działania dotyczące różnicowania działalności gospodarczej, które w Polsce stanowią ogromną szansę dla mieszkańców wsi przede wszystkim ze względu na duże zasoby ludzkie i wysoki poziom bezrobocia. Priorytet stanowi zapewnienie pracy i dochodów poprzez rozwój działalności pozarolniczej, ponieważ niskie dochody wynikają z niedostatecznego wykorzystania pracy rodzin wiejskich. Rolnictwo powinno absorbować coraz mniejszy zasób siły roboczej, a wizja strategiczna zakłada utrzymanie żywotności obszarów wiejskich. Dlatego też tak ważne jet wsparcie procesów tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na wsi oraz ułatwiania zatrudnienia w lokalnych ośrodkach miejskich. Innego rodzaju działaniami przewidzianymi do realizacji w ramach tej osi są instrumenty mające na celu poprawę jakości życia na wsi. Dotyczą one poprawy odnowy wsi, poprawy stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, uwzględniają ważne funkcje społeczne i kulturalne. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 30 To powinno przyczynić się do polepszenia jakości życia i stanowić dodatkowy czynnik, kształtujący przemiany strukturalne i przeciwdziałające depopulacji, a nawet stworzyć silniejsze poczucie identyfikacji mieszkańców z obszarów wiejskich z ich regionem i jego tradycjami i wartościami. Działania przewidziane do realizacji w latach 2007 2013 w ramach osi społecznej: 1. Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Celem tego działania jest różnicowanie działalności rolniczej w kierunku podejmowania lub rozwijania przez rolników, domowników i małżonków rolników działalności nierolniczej lub związanej z rolnictwem, co wpłynie na tworzenie pozarolniczych zródeł dochodów i promocję zatrudnienia poza rolnictwem na obszarach wiejskich. Realizacja tego działania powinna stworzyć warunki do zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego obszarów wiejskich. Wsparcie będzie można uzyskać na szereg działań, jak: - usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnych, - usługi dla ludności, - sprzedaż hurtowa i detaliczna, - rzemiosło lub rękodzielnictwo, - roboty i usługi budowlane i instalacyjne, - usługi turystyczne oraz związane ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem, - usługi transportowe, - usługi komunalne, - przetwórstwo produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych, - magazynowanie lub przechowywanie towarów, - wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy, - rachunkowość, doradztwo lub usługi informatyczne. Podstawowe warunki uzyskania wsparcia to uzasadnienie ekonomiczne, zarejestrowanie działalności w miejscowości należącej do gminy wiejskiej lub gminy miejsko-wiejskiej oraz miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5000 mieszkańców oraz możliwość zatrudnienia w ramach podjętej lub rozwijanej działalności nierolniczej. Beneficjent: osoba fizyczna (rolnik lub małżonek rolnika lub domownik) podlegająca ubezpieczeniu społecznemu rolników. 2. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw To działanie ma służyć wzrostowi konkurencyjności gospodarczej obszarów wiejskich, rozwojowi przedsiębiorczości i rynku pracy, a w konsekwencji wzrostowi zatrudnienia na obszarach wiejskich. Realizacja powinna stworzyć warunki do dywersyfikacji działalności gospodarczej i poprawy możliwości zatrudnienia, tym samym przyczyniając się do zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego obszarów wiejskich. Pomoc będzie udzielana podmiot z tytułu inwestycji związanych z tworzeniem lub rozwojem już istniejących mikroprzedsiębiorstw na działania z zakresu: - usług dla gospodarstw rolnych lub leśnych, - usług dla ludności, - sprzedaży hurtowej i detalicznej, - rzemiosła lub rękodzielnictwo, - robót i usług budowlanych i instalacyjnych, Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 31 - usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem, - usług transportowych, - usług komunalnych, - przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych, - magazynowania lub przechowywanie towarów, - wytwarzania produktów energetycznych z biomasy, - rachunkowości i doradztwa lub usługi informatycznej. Podstawowe warunki uzyskania wsparcia to uzasadnienie ekonomiczne oraz przygotowanie biznesplanu, który przewiduje możliwość utworzenia co najmniej 1 miejsca pracy. Pozostałe warunki uzależnione są od rodzaju beneficjenta. Beneficjent będący podmiotem innym niż grupa producentów rolnych, wstępnie uznana grupa producentów owoców i warzyw, uznane organizacje producentów owoców i warzyw oraz podmioty świadczące usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnych musi zarejestrować działalność w miejscowości należącej do gminy wiejskiej lub gminy miejsko-wiejskiej oraz miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5000 mieszkańców. Natomiast beneficjent będący grupą producentów rolnych, wstępnie uznaną grupą producentów owoców i warzyw, uznaną organizacją producentów owoców i warzyw oraz podmiotem świadczącym usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnych musi zarejestrować działalność w miejscowości należącej do gminy wiejskiej lub gminy miejsko-wiejskiej z wyłączeniem miast liczących poniżej 20 000 mieszkańców oraz gminy miejskiej z wyłączeniem miejscowości liczących poniżej 5000 mieszkańców. Beneficjent: osoba fizyczna (rolnik lub małżonek rolnika lub domownik) podlegająca ubezpieczeniu społecznemu rolników. 3. Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Brak podstawowych elementów infrastruktury technicznej stanowi barierę dla rozwoju obszarów wiejskich. Szczególne utrudnienia w tym zakresie występują w najmniejszych miejscowościach, dlatego realizacja tego działania ma stanowić uzupełnienie zakresu wsparcia obejmującego inwestycje przewidziane do finansowania w ramach programów operacyjnych, współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju regionalnego (ESRR) oraz programów krajowych. Celem działania jest więc poprawa podstawowych usług na obszarach wiejskich, obejmujących elementy infrastruktury technicznej, warunkujących rozwój społeczno- gospodarczy, co przyczyni się do poprawy warunków życia oraz prowadzenia działalności gospodarczej. W ramach tego działania przewidziano wsparcie finansowe na realizację projektów z zakresu: - gospodarki wodno-ściekowej, a w szczególności zaopatrzenia w wodę oraz odprowadzania i oczyszczania ścieków, w tym systemów kanalizacji sieciowej lub kanalizacji zagrodowej, - tworzenia systemu zbioru, segregacji i wywozu odpadów komunalnych, - wytwarzania lub dystrybucji energii ze zródeł odnawialnych, a w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu lub biomasy. Beneficjent: gmina lub jednostka organizacyjna, dla której organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego. 4. Odnowa i rozwój wsi To działanie tworzy warunki dla rozwoju społeczno-ekonomicznego obszarów wiejskich i aktywizacji ludności wiejskiej poprzez wsparcie inwestycyjne przyznawane na realizację projektów związanych z zagospodarowaniem przestrzeni publicznej, w tym utrzymaniem, odbudową i poprawą dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi oraz podniesienie atrakcyjności turystycznej obszarów wiejskich. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 32 Celem działania jest poprawa jakości życia na obszarach wiejskich poprzez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Ponadto realizacja tego działania powinna umożliwić rozwój tożsamości społeczności wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynąć na wzrost atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej obszarów wiejskich. Wsparcie finansowe będzie udzielane na działania w zakresie: - budowy, przebudowy, remontu lub wyposażenia obiektów pełniących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe oraz służących promocji obszarów wiejskich, a w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki i kultury, - kształtowaniu obszaru przestrzeni publicznej, - budowy, remontu lub przebudowy infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych lub społeczno-kulturalnych, - zakupu obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie, a w tym budynków będących zabytkami lub miejsc pracy, - odnawiania, eksponowania lub konserwacji lokalnych pomników historycznych i budynków będących zabytkami lub miejsc pamięci, - kultywowania tradycji społeczności lokalnej oraz tradycyjnych zawodów. Pomoc finansowa może być udzielona m.in. do projektów realizowanych w miejscowości należącej do gminy wiejskiej, miejsko-wiejskiej lub miejskiej, z wyłączeniem miejscowości liczących powyżej 5000 mieszkańców, projekt musi wpisywać się w zakres Planu Odnowy Miejscowości i mieć charakter komercyjny. Beneficjent: osoba prawna gmina, instytucja kultury, dla której organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego, kościół lub inny związek wyznaniowy, organizacja pozarządowa mająca status organizacji pożytku publicznego. Oś Leader Celem osi Leader jest aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich poprzez budowanie potencjału społecznego na wsi, zwiększenie potencjału zdobywania środków finansowych i ich wykorzystania oraz polepszenia zarządzania lokalnymi zasobami ich waloryzacja. Aktywizacja społeczności wiejskiej wymaga włączenia do planowania i wdrażania inicjatyw partnerów społecznych i właśnie temu ma służyć Leader. Leader jest takim podejściem do obszarów wiejskich, które polega na oddolnym opracowaniu przez lokalną społeczność wiejską lokalnej strategii rozwoju obszarów wiejskich oraz realizację wynikających z niej innowacyjnych projektów łączących zasoby, wiedzę i umiejętności przedstawicieli 3 sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego. Przedstawiciele ci mają za zadanie stworzenie lokalnej grupy działania (LGD), czyli partnerstwo sektorowe, samodzielnie wybierające projekty, których realizacja przyczynia się do osiągnięcia celów wspólnie opracowanej strategii. Budowa lokalnych strategii niesie za sobą szereg korzyści, wśród których najważniejsze to lepsze wykorzystanie posiadanych zasobów ludzkich i naturalnych i dostosowanie kierunków działania do potrzeb podmiotów funkcjonujących na danym obszarze. Dodatkowo podejście lokalne pomaga w wyznaczeniu pożądanych i najlepiej dopasowanych kierunków rozwoju oraz pozwala na lepsze zdefiniowanie problemów obszaru i określenie sposobu ich rozwiązywania. OBRÓT ZIEMI Obrót nieruchomościami rolnymi w Polsce reguluje Ustawa z dnia 11 kwietnia o kształtowaniu ustroju rolnego. Celem ustawy jest poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych, przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych oraz zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 33 Zasady gospodarowania mieniem Skarbu Państwa w odniesieniu do nieruchomości rolnych, w rozumieniu Kodeksu cywilnego, położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele gospodarki rolnej, z wyłączeniem gruntów znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych i parków narodowych oraz innych nieruchomości i składników mienia powstałych po likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej oraz ich zjednoczeń i zrzeszeń reguluje Ustawa z dnia 19 pazdziernika 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Instytucją wykonującą prawo własności i inne prawa rzeczowe na rzecz Skarbu Państwa jest Agencja Nieruchomości Rolnych (ANR), która realizuje zadania wynikające z polityki państwa, w tym: - tworzenia oraz poprawy struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych, - tworzenia warunków sprzyjających racjonalnemu wykorzystaniu potencjału produkcyjnego Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, - restrukturyzacji oraz prywatyzacji mienia Skarbu Państwa użytkowanego na cele rolnicze, - obrotu nieruchomościami oraz innymi składnikami majątku Skarbu Państwa użytkowanymi na cele rolnicze, - administrowania zasobami majątkowymi Skarbu Państwa przeznaczonymi na cele rolnicze. Agencja gospodaruje Zasobem Skarbu Państwa poprzez: - sprzedaż mienia w całości lub w części, - oddanie na czas określony do odpłatnego korzystania osobom prawnym lub osobom fizycznym, - wniesienie mienia lub jego części do spółki, - oddanie na czas oznaczony administratorowi całości lub części mienia, w celu gospodarowania, - przekazanie w zarząd, - zamianę nieruchomości. Oddanie na czas określony polega na wydzierżawieniu lub wynajęciu mienia należącego do Skarbu Państwa, zarówno osobom fizycznym jak i prawnym, z zapewnieniem dzierżawcy lub najemcy prawa kupna przedmiotu dzierżawy lub najmu, najpózniej z upływem okresu, na jaki została zawarta umowa. Zarówno sprzedaż jak i dzierżawa mienia Skarbu Państwa odbywa się w drodze przetargu ofert pisemnych lub publicznego przetargu ustnego. Pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości rolnych przysługuje byłym właścicielom zbywanych nieruchomości lub ich spadkobiercom, jeżeli nieruchomość została przejęta na rzecz Skarbu Państwa przed dniem 1 stycznia 1992 r., spółdzielni produkcji rolnej władającej faktycznie zbywaną nieruchomością, której użytkowanie ustanowione na rzecz tej spółdzielni wygasło z dniem 31 grudnia 1993 r. oraz dzierżawcy zbywanej nieruchomości, jeżeli dzierżawa trwała co najmniej 3 lata. Agencja Nieruchomości Rolnych może zastrzec, iż w przetargu mogą uczestniczyć osoby fizyczne, spełniające warunki określone w przepisach o kształtowaniu ustroju rolnego, zamierzające utworzyć lub powiększyć gospodarstwo rodzinne. Osoby te muszą być: - rolnikami posiadającymi gospodarstwo rolne w gminie, na obszarze której położona jest nieruchomość wystawiona do przetargu oraz zamierzającymi powiększyć to gospodarstwo, - pracownikami zlikwidowanych państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, zamierzającymi utworzyć gospodarstwo, lub - rolnikami, którzy po dniu 31 grudnia 1991 r. sprzedali Skarbowi Państwa nieruchomości niezbędne na cele publiczne, lub Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 34 - członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych postawionych w stan likwidacji lub upadłości. Ponadto przetarg może zostać ograniczony do osób, które spełniają warunki do objęcia programem osadnictwa rolniczego, repatriantów w rozumieniu przepisów o obywatelstwie polskim, przybyłych do Polski nie wcześniej niż 6 lat przed dniem przetargu oraz do spółek utworzonych przez pracowników państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej. W przypadku nie rozstrzygnięcia przetargu, Agencja Nieruchomości Rolnych może, podczas ogłaszania kolejnych przetargów, ustalić niższą cenę wywoławczą, nie niższą jednak niż połowa ceny ustalonej. Jeżeli w drodze kolejnego przetargu nie zostanie wyłoniony nabywca, wówczas Agencja może sprzedać nieruchomość bez przetargu, jednak za cenę nie niższą, niż cena wywoławcza ostatniego przetargu. Agencji przysługuje prawo pierwokupu na rzecz Skarbu Państwa przy odsprzedaży nieruchomości przez nabywcę w okresie 5 lat od nabycia tej nieruchomości od Agencji. Ustawa o ustroju rolnym reguluje także zasady sprzedaży ziemi cudzoziemcom. Zgodnie z przepisami krajowymi oraz Traktatem Akcesyjnym Polska przez 12 lat od dnia wejścia do Unii Europejskiej może stosować ograniczenia w handlu gruntami rolnymi i leśnymi. Natomiast cudzoziemcy dzierżawiący ziemię w województwach północno-zachodnich będą mogli ją wykupić po upływie 7 lat od daty podpisania umowy dzierżawy i pod warunkiem użytkowania nieruchomości oraz legalnego zamieszkiwania na terytorium Polski. W pozostałych województwach okres ochronny na grunty rolne i leśne obowiązuje przez 3 lata. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są elementy polityki rolnej państwa? 2. Co to są fundusze strukturalne i czemu mają służyć? 3. Jakie fundusze strukturalne obejmują działania związane z rolnictwem i rybactwem (rybołówstwem)? 4. Jakie są główne priorytety Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb ? 5. Jakie są promowane działania w ramach 3 priorytetu Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb ? 6. Co to jest Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIWR)? 7. Jakie są wymagania uzyskania dofinansowania projektów służących realizacji priorytetu nr 3, działania 3.2 Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 8. Co to jest Fundusz Poręczeń Unijnych? 9. Jakie działania mogą liczyć na wsparcie finansowe z Europejskiego Funduszu Rybackiego (EFR)? 10. Jakie działania mogą liczyć na wsparcie finansowe z Europejskiego Funduszu na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)? 11. Jakie akty prawne regulują zasady obrotu nieruchomościami rolnymi? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dokonaj oceny poszczególnych działań pod kątem ich zgodności z wymaganiami uzyskania finansowego wsparcia z Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa (FIWR). Wpisz w tabelę wyniki własnej analizy zgodności planowanych działań z wymaganiami i uzasadnij swoją interpretację Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 35 Interpretacja zgodności, spodziewana Opis planowanego Koszt netto Czas Podmiot realizujący wielkość dofinansowania w % kosztów działania realizacji realizacji kwalifikowanych i uzasadnienie Utworzenie hodowli Właściciel sklepu 6000 zł 3 lata ryby akwaryjnej akwarystycznego. (nowej odmiany Członek Polskiego barwnej gupika) Związku Miłośników Akwarium Zakup materiału Polski Związek 5000 zł 2 lata zarybieniowego Wędkarski (szczupaka) do (PZW) obsady rybacko użytkowanych jezior Zakup materiału Właściciel stawów 8000 zł 1 rok zarybieniowego hodowlanych (narybku o łącznej lina)stawów powierzchni 20 ha Zakup materiału Polski Związek 15 000 zł 1 rok zarybieniowego Wędkarski (narybku lina) (PZW) stawów doświadczalnych Rozbudowa i Właściciel stawów 100 000 zł 3 lata modernizacja hodowlanych o stawów łącznej powierzchni hodowlanych 20 ha podnosząca wydajność produkcji Remont progu Przedsiębiorstwo 120 000 zł 2 lata wodnego i jego Produkcyjno- modernizacja Handlowe Spółka z (budowa ograniczoną przepławki) odpowiedzialnością spiętrzającego wodę . dopływającą do obiektu hodowlanego pstrąga tęczowego Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować priorytetowe kierunki wsparcia rybołówstwa w UE. 2) określić procentowo maksymalną wielkość możliwego dofinansowania z Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa (FIWR) (0%; 40%; 70%), 3) podać przesłanki takiej interpretacji oraz wskazać na brakujące informacje mogące mieć wpływ na interpretację odmienną od podanej. 4) porównać swoje tabele z tabelami kolegów, 5) przedyskutować interpretacje poszczególnych przypadków. Wyposażenie stanowiska pracy: - komputer z dostępem do Internetu, - odpowiednie akty prawne. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 36 Ćwiczenie 2 Zakładając, że planowane jest przejęcie przez młodego rolnika gospodarstwa po rodzicach składającego się z 10 ha upraw rolnych (zboże), 15 ha łąk, przeprowadzić analizę dostępnych form pomocy finansowej z funduszu strukturalnego EFRROW dla młodego rolnika i jego rodziny. Staraj się znalezć maksymalną liczbę rodzajów działań i tytułów wnioskowania o pomoc. Rodzaj działania lub tytuł Beneficjent Forma pomocy wnioskowania o pomoc Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować priorytetowe kierunki wsparcia obszarów wiejskich UE, 2) określić uwarunkowania znalezienia się w grupie beneficjentów młodego rolnika czy jego rodziców, 3) przedstawić przesłanki takiej interpretacji oraz wskazać na brakujące informacje mogące mieć wpływ na interpretację odmienną od podanej, 4) porównać swoje tabele z tabelami kolegów, 5) przedyskutować interpretacje poszczególnych przypadków. Wyposażenie stanowiska pracy: - odpowiednie przepisy prawne, - komputer z dostępem do Internetu. Ćwiczenie 3 Posługując się własnymi danymi wypełnij wniosek o przyznanie jednolitej płatności obszarowej zakładając, że jesteś rolnikiem opisanym w ćwiczeniu 2. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 37 1) pobrać ze strony Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa odpowiednie wnioski: wniosek o wpis do ewidencji producentów oraz wniosek o przyznanie płatności wielkoobszarowej. 2) przeczytać objaśnienia załączone do wniosków 3) starać się w sposób maksymalnie pełny wypełnić formularze, 4) uwzględnić we wniosku możliwość wykorzystania pomocy z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Założyć lokalizację swojego gospodarstwa możliwie blisko miejsca obecnego zamieszkania, 5) posłużyć się wykazem obszarów ONW. Wyposażenie stanowiska pracy: - odpowiednie przepisy prawne, - komputer z dostępem do Internetu. Ćwiczenie 4 Wypełnij wniosek o dofinansowanie realizacji projektu w ramach działania 3.2 Chów i hodowla ryb . Zakładając, że planujesz pogłębić istniejące stawy o powierzchni 5 ha ze średniej głębokości 60 cm do średniej głębokości 130 cm. Inwestycja spowoduje dodatkowo powiększenie powierzchni stawów o jeden ha. Planowany wzrost wydajności produkcji karpia z 153 kg/ha do 330 kg/ha rocznie w systemie dwuletnim chowu. Planowany koszt projektu 100 000 złotych. Czas realizacji 1 rok. Planowany początek realizacji projektu 2005 rok. Nie jesteś płatnikiem podatku Vat. Brakujące dane wyjściowe uzupełnić dowolnie na podstawie własnej wiedzy na temat zasad prowadzenia akwakultury. UWAGA: W chwili opracowania poradnika, wnioski te były już nieaktualne. Z powodu braku dostępności nowych wniosków i zakładając ich podobieństwo do tych już nieaktualnych, proponowane ćwiczenie bazuje na starym formularzu wniosku. Dlatego w chwili przystępowania do wykonywania niniejszego ćwiczenia proponujemy sprawdzić aktualny stan wdrażania założeń EFR i wykorzystać aktualne formularze. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) pobrać ze strony Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa: wniosek o dofinansowanie realizacji projektu w ramach działania 3.2 Chów i hodowla ryb 2004 2006 (zastosować wskazówki zamieszczone w powyższym akapicie UWAGA ), 2) przeczytać objaśnienia załączone do wniosków, 3) starać się w sposób maksymalnie pełny wypełnić formularze, 4) uwzględnić we wniosku możliwość wykorzystania pomocy z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Założyć lokalizację swojego gospodarstwa możliwie blisko miejsca obecnego zamieszkania, 5) założyć, że z tytułu niemożności odzyskania podatku Vat całkowite koszty należy traktować jako kwalifikowane. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura podana w poradniku, - przepisy prawne, - komputer z dostępem do Internetu, - kalkulator. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 38 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) scharakteryzować politykę rolną państwa,
3) dokonać analizy środków pomocowych Unii Europejskiej dla sektora
rolnego, 4) dokonać analizy środków pomocowych Unii Europejskiej dla sektora
rybackiego, 5) wypełnić wniosek o pomoc finansową w ramach funkcjonowania funduszy
strukturalnych, 6) określić zasady obrotu ziemią w Polsce.
Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 39 4.3. Instytucje wdrażajÄ…ce programy pomocowe Unii Europejskiej 4.3.1. MateriaÅ‚ nauczania Instytucjami wdrażajÄ…cymi programy pomocowe Unii Europejskiej dla rolnictwa i rybołówstwa sÄ… Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Agencja Rynku Rolnego. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jest instytucjÄ… rzÄ…dowÄ…, która powstaÅ‚a w 1994 r. Celem ARiMR jest wspieranie dziaÅ‚aÅ„ sÅ‚użących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich a także rybactwa. Agencja zajmuje siÄ™ wdrażaniem instrumentów współfinansowanych z budżetu Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze Å›rodków krajowych. Zlecanie zadaÅ„ ARiMR oraz nadzór nad ich realizacjÄ… znajduje siÄ™ w gestii Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. AgencjÄ… Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa kieruje Prezes powoÅ‚any przez Premiera RP na wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministra Finansów. Struktura ARiMR jest trzypoziomowa Centrala, 16 Oddziałów Regionalnych oraz 314 Biur Powiatowych. DziaÅ‚alność ARiMR wzoruje siÄ™ na praktykach stosowanych przez podobne instytucje wspierajÄ…ce rozwój rolnictwa w krajach Unii Europejskiej. ARiMR zostaÅ‚a wyznaczona przez RzÄ…d RP do peÅ‚nienia roli akredytowanej agencji pÅ‚atniczej oraz instytucji wdrożeniowej dla Å›rodków pochodzÄ…cych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. W praktyce oznacza to, że Agencja dokonuje transferów finansowych dla wiÄ™kszoÅ›ci dziaÅ‚aÅ„ w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i Funduszy Strukturalnych tj. Sektorowych Programów Operacyjnych Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnoÅ›ciowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 2006 oraz Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004 2006 . W ramach pomocy krajowej, ARiMR dopÅ‚aca do oprocentowania kredytów bankowych, udziela gwarancji, porÄ™czeÅ„ oraz pożyczek. Fundusz PorÄ™czeÅ„ Unijnych W przypadku uzyskania dofinansowania realizacji projektu (np. takiego jak wnioskowanego w ćwiczeniu 3 rozdziaÅ‚u 4.2.), część Å›rodków finansowych, deklarowanych jako udziaÅ‚ wÅ‚asny (czyli 60% bÄ…dz 30%) można pozyskać w formie kredytu bankowego. UÅ‚atwieniem w dostÄ™pie do takiego kredytu może być porÄ™czenie spÅ‚aty tego kredytu udzielone przez Fundusz PorÄ™czeÅ„ Unijnych. Fundusz PorÄ™czeÅ„ Unijnych zostaÅ‚ powoÅ‚any ustawÄ… z 16 kwietnia 2004 roku. Celem dziaÅ‚ania Funduszu jest wspieranie polskich przedsiÄ™biorców, samorzÄ…dów i ich zwiÄ…zków realizujÄ…cych w Polsce projekty współfinansowane ze Å›rodków Unii Europejskiej. Skorzystanie z mechanizmu zabezpieczeÅ„ FPU umożliwia podmiotom absorpcjÄ™ Å›rodków unijnych. Fundusz jest obsÅ‚ugiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego. PorÄ™czenia, gwarancje i regwarancje udzielane sÄ… poprzez sieć ponad 4 tys. placówek banków współpracujÄ…cych na terenie caÅ‚ej Polski. Agencja Rynku Rolnego PowoÅ‚ana w 1991 r. do stabilizacji rynku rolnego i ochrony dochodów uzyskiwanych z produkcji rolniczej, od 1 maja 2004 roku jest agencjÄ… pÅ‚atniczÄ… i dziaÅ‚a zgodnie z prawodawstwem unijnym. W skÅ‚ad Agencji wchodzi 16 Oddziałów Terenowych. ZasiÄ™g terytorialny OddziaÅ‚u Terenowego obejmuje obszar województwa. ARR jako agencja pÅ‚atnicza administruje w Polsce wybranymi mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. BezpoÅ›rednie stosowanie Wspólnej Polityki Rolnej w Polsce oznacza, że programy interwencyjne uruchamiane sÄ… w przypadkach okreÅ›lonych w prawodawstwie UE bÄ…dz decyzjÄ… Komisji Europejskiej podejmowanÄ… po przeanalizowaniu sytuacji na rynkach rolnych. Agencja Rynku Rolnego jako agencja pÅ‚atnicza: Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 40 - wydaje decyzje administracyjne umożliwiajÄ…ce producentom rolnym, przedsiÄ™biorcom z branży rolno-spożywczej, w tym podmiotom skupujÄ…cym i przetwórczym oraz importerom i eksporterom uczestniczenie w mechanizmach WPR, za które odpowiedzialna jest ARR, - kontroluje prawidÅ‚owość wykorzystania Å›rodków finansowych wypÅ‚acanych uczestnikom poszczególnych mechanizmów WPR, - wypÅ‚aca Å›rodki finansowe uczestnikom poszczególnych mechanizmów WPR, - przekazuje Komisji Europejskiej informacje dotyczÄ…ce mechanizmów WPR realizowanych przez ARR, - informuje uczestników mechanizmów o decyzjach podjÄ™tych na szczeblu Wspólnoty w odniesieniu do realizowanych przez ARR mechanizmów WPR. Agencja Rynku Rolnego swojÄ… dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… obejmuje ponad 20 grup towarowych, realizujÄ…c w ich obrÄ™bie blisko 60 mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej, miÄ™dzy innymi: - interwencyjny zakup i sprzedaż produktów rolnych i ich przetworów, - dopÅ‚aty do prywatnego przechowywania produktów, - administrowanie regulacjami handlowymi, w tym wydawanie pozwoleÅ„ na przywóz i wywóz oraz wypÅ‚acanie refundacji wywozowych, - administrowanie systemami kwotowania produkcji wybranych produktów: mleka, skrobi ziemniaczanej oraz tytoniu, - wsparcie popytu wewnÄ™trznego poprzez stosowanie dopÅ‚at, w tym dopÅ‚at do przetwórstwa, spożycia oraz sprzedaży po obniżonych cenach produktów organizacjom o charakterze niedochodowym. Lista mechanizmów administrowanych przez AgencjÄ™ Rynku Rolnego obejmuje: mechanizmy WPR. 1. DopÅ‚aty do prywatnego przechowywania wieprzowiny 2. DopÅ‚aty do prywatnego przechowywania baraniny/koziny 3. DopÅ‚aty do prywatnego przechowywania woÅ‚owiny/cielÄ™ciny 4. Interwencyjny zakup i sprzedaż woÅ‚owiny 5. Interwencyjny zakup i sprzedaż masÅ‚a 6. Interwencyjny zakup i sprzedaż odtÅ‚uszczonego mleka w proszku 7. DopÅ‚aty do prywatnego przechowywania masÅ‚a 8. DopÅ‚aty do prywatnego przechowywania odtÅ‚uszczonego mleka w proszku 9. DopÅ‚aty do prywatnego przechowywania serów 10. DopÅ‚aty do przetwórstwa masÅ‚a, masÅ‚a skoncentrowanego i Å›mietanki 11. DopÅ‚aty do zakupu masÅ‚a przez instytucje i organizacje niedochodowe 12. DopÅ‚aty do odtÅ‚uszczonego mleka w proszku wykorzystywanego do produkcji pasz 13. DopÅ‚aty do masÅ‚a skoncentrowanego wykorzystywanego w bezpoÅ›redniej konsumpcji 14. DopÅ‚aty do odtÅ‚uszczonego mleka przeznaczonego do produkcji kazeiny i kazeinianów 15. DopÅ‚aty do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oÅ›wiatowych 16. Kwotowanie produkcji mleka 17. Interwencyjny zakup i sprzedaż zbóż 18. DopÅ‚aty w ramach kwotowania produkcji skrobi ziemniaczanej 19. DopÅ‚aty do skrobi wykorzystywanej na cele niespożywcze 20. Administrowanie rozdysponowaniem owoców i warzyw nieprzeznaczonych do sprzedaży 21. DopÅ‚aty dla hodowców jedwabników 22. DopÅ‚aty do produkcji suszu paszowego 23. DopÅ‚aty do przetwórstwa sÅ‚omy lnianej i konopnej na włókno 24. DopÅ‚aty do wykorzystywania moszczu gronowego i zagÄ™szczonego moszczu gronowego 25. Administrowanie potencjaÅ‚em produkcyjnym winoroÅ›li i wina 26. Pomoc do destylacji wina oraz produktów ubocznych pochodzÄ…cych z wyrobu wina Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 41 27. DopÅ‚aty do prywatnego skÅ‚adowania wina stoÅ‚owego i moszczy gronowych 28. Interwencyjny zakup i sprzedaż cukru 29. OpÅ‚aty cukrowe 30. Monitorowanie produkcji oraz opÅ‚aty na rynku cukru 31. Kontrola cukru pozakwotowego 32. Restrukturyzacja przemysÅ‚u cukrowniczego 33. Wsparcie rynku produktów pszczelich 34. Wsparcie rynku w sektorze jaj i drobiu 35. Handel zagraniczny na rynku mleka 36. Handel zagraniczny na rynku zbóż 37. Handel zagraniczny na rynku cukru 38. Handel zagraniczny na rynku woÅ‚owiny i cielÄ™ciny 39. Handel zagraniczny na rynku wieprzowiny 40. Handel zagraniczny na rynku drobiu i jaj oraz na rynku albumin 41. Handel zagraniczny na rynku olejów i tÅ‚uszczów 42. Handel zagraniczny na rynku ryżu 43. Handel zagraniczny na rynku Å›wieżych owoców i warzyw 44. Handel zagraniczny na rynku bananów 45. Handel zagraniczny na rynku przetworów owocowych i warzywnych 46. Handel zagraniczny na rynku wina 47. Handel zagraniczny w zakresie produktów przetworzonych non-aneks I 48. Handel zagraniczny na rynku baraniny i koziny 49. Handel zagraniczny na rynku lnu i konopi 50. Handel zagraniczny na rynku nasion 51. Handel zagraniczny na rynku alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego 52. Handel zagraniczny zasady horyzontalne 53. Wsparcie dziaÅ‚aÅ„ promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych 54. Dostarczanie nadwyżek żywnoÅ›ci najuboższej ludnoÅ›ci Unii Europejskiej 55. Kontrola wykorzystania surowców uprawianych na gruntach odÅ‚ogowanych z przeznaczeniem do wytworzenia produktów nieżywnoÅ›ciowych 56. Wydawanie zezwoleÅ„ na wykorzystanie kazeiny i kazeinianów do produkcji serów 57. Kontrola wykorzystania roÅ›lin energetycznych mechanizmy krajowe 58. Kontraktacja, odbiór i przetwórstwo surowca tytoniowego 59. Ustalanie nadmiernych zapasów produktów rolnych i cukrowych 60. PÅ‚atnoÅ›ci dla plantatorów ziemniaków w ramach kwotowania produkcji skrobi ziemniaczanej 61. PÅ‚atnoÅ›ci dla producentów surowca tytoniowego 62. Administrowanie Funduszem Promocji Mleczarstwa 63. Monitorowanie rynku biokomponentów i biopaliw ciekÅ‚ych 64. DopÅ‚aty do materiaÅ‚u siewnego 4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce OdpowiadajÄ…c na pytania, sprawdzisz, czy jesteÅ› przygotowany do wykonania ćwiczeÅ„. 1. Co to jest i jakie ma zadania Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa? 2. Co to jest i jak dziaÅ‚a Fundusz PorÄ™czeÅ„ Unijnych ? 3. Gdzie zdobyć informacje o warunkach uzyskania gwarancji kredytowych Funduszu PorÄ™czeÅ„ Unijnych? 4. Co to jest i jakie ma zadania Agencja Rynku Rolnego? 4.3.3. Ćwiczenia Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 42 Ćwiczenie 1 KorzystajÄ…c z głównie Internetu odszukaj na stronie Banku Gospodarstwa Krajowego informacji o Funduszu PorÄ™czeÅ„ Unijnych. Pobierz odpowiedni wniosek o udzielenie przez BGK gwarancji/porÄ™czenia spÅ‚aty kredytu ze Å›rodków FPU. WypeÅ‚nij wniosek. Oblicz wielkość prowizji stosowanÄ… w przypadku kredytu o wysokoÅ›ci 60 000 zÅ‚ i 10-letnim terminie jego spÅ‚aty i przy kwocie porÄ™czenia 80% kwoty kredytu. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneÅ›: 1) pozyskać ze strony internetowej Banku Gospodarstwa Krajowego informacje o Funduszu PorÄ™czeÅ„ Unijnych. Pobrać odpowiedni wniosek o udzielenie przez BGK gwarancji/porÄ™czenia spÅ‚aty kredytu ze Å›rodków FPU, 2) przeczytać objaÅ›nienia zaÅ‚Ä…czone do wniosku, 3) starać siÄ™ w sposób maksymalnie peÅ‚ny wypeÅ‚nić formularz, 4) na stronie PORCZENIE/GWARANCJA SPAATY KREDYTU odszukać sposób naliczania kosztów udzielenia gwarancji. Skorzystać z zamieszczonego wzoru: ZaÅ‚ożenia: KREDYT kwota kredytu 500 000 zÅ‚ okres kredytu 5 lat PORCZENIE FPU kwota porÄ™czenia (80% kwoty kredytu) 400 000 zÅ‚ okres porÄ™czenia 5 lat + 3 miesiÄ…ce prowizja BGK za porÄ™czenie 1,5% (pÅ‚atna gotówkÄ…/przelewem przez KredytobiorcÄ™) Ile wynosi kwota porÄ™czenia? kwota kredytu x procent porÄ™czenia = kwota porÄ™czenia 500 000 zÅ‚ × 80% = 400 000 zÅ‚ Ile wynosi prowizja z tytuÅ‚u udzielenia porÄ™czenia? kwota porÄ™czenia x procent prowizji za porÄ™czenie uzależniony od okresu trwania zabezpieczenia = kwota prowizji za porÄ™czenie FPU 400 000 zÅ‚ × 1,5% = 6000 zÅ‚ (kwota prowizji za porÄ™czenie FPU uiszczana przez KredytobiorcÄ™). Wyposażenie stanowiska pracy: - komputer z dostÄ™pem do Internetu, - kalkulator. Ćwiczenie 2 Opracuj wykaz dokumentów potrzebnych do sporzÄ…dzenia i zÅ‚ożenia wniosku o udzielenie przez BGK gwarancji/porÄ™czenia spÅ‚aty kredytu ze Å›rodków FPU. Sposób wykonania ćwiczenia Projekt współfinansowany ze Å›rodków Europejskiego Funduszu SpoÅ‚ecznego 43 Aby wykonać ćwiczenie, powinieneÅ›: 1) pobrać ze strony internetowej Banku Gospodarstwa Krajowego informacje o Funduszu PorÄ™czeÅ„ Unijnych oraz odpowiedni wniosek o udzielenie przez BGK gwarancji/porÄ™czenia spÅ‚aty kredytu ze Å›rodków FPU, 2) przeczytać i wynotować wymagania przedstawione w części II. ZAACZNIKI oraz objaÅ›nienia zaÅ‚Ä…czone do wniosku, 3) wykonać wykaz w postaci punktowej listy. Wyposażenie stanowiska pracy: - komputer z dostÄ™pem do Internetu. 4.3.4. Sprawdzian postÄ™pów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okreÅ›lić rolÄ™ Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
2) korzystać z informacji o formach pomocy finansowej dla rolników i rybaków
zamieszczonych na stronach internetowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, 3) określić rolę Agencji Rynku Rolnego,
4) złożyć aplikację o udzielenie przez BGK gwarancji/poręczenia spłaty kredytu
ze środków FPU. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 44 4.4. Praca i zatrudnienie w Unii Europejskiej 4.4.1. Materiał nauczania Polityka w zakresie zatrudnienia w UE i Polsce Polityka zatrudnienia w Unii Europejskiej jest stosunkowo nowa polityką. Jej koordynację UE rozpoczęła w listopadzie 1997 r. podczas Szczytu Luksemburskiego. Przyjęto wówczas traktat amsterdamski, w którym stworzono podstawę do formułowania Europejskiej Strategii Zatrudnienia (ESZ). Z uwagi na przybierający na sile problem bezrobocia w krajach członkowskich (17 mln osób pozostawało w tym czasie bez pracy) nadano jej priorytetowy charakter. Celem Europejskiej Strategii Zatrudnienia jest powiązanie wzrostu gospodarczego Unii z powstaniem nowych miejsc pracy, a także określenie zadań dla ponadnarodowej współpracy państw UE w celu ograniczenia bezrobocia, redukcji ubóstwa i marginalizacji społecznej. ESZ opiera się na czterech filarach: 1. Zatrudnialność oznacza starania o możliwości powrotu bezrobotnych do pracy, a także promocję rynku pracy otwartego dla wszystkich. Zadaniem tego filaru jest przeciwdziałanie długoterminowemu bezrobociu poprzez wzmacnianie kształcenia ustawicznego, wspieranie programów szkoleniowych i przekwalifikowań, opracowanie programów doradczych, pomoc w dostosowywaniu programów edukacyjnych do zmieniających się potrzeb rynku pracy. 2. Przedsiębiorczość oznacza dążenie do ułatwiania obywatelom UE zakładania i prowadzenia firm oraz zatrudniania innych osób. Mocno akcentowana jest tu kwestia tworzenia nowych miejsc pracy, w tym także motywacja do samozatrudnienia. 3. Zdolność adaptacyjna pracowników i pracodawców ma na celu promowanie modernizacji organizacji pracy, uelastycznienia czasu pracy, przyjmowania różnorodnych form zatrudnienia, unowocześniania kontraktów o pracę, utrzymywania zdolności dostosowawczych przedsiębiorstw poprzez przeprowadzane w firmach szkolenia pracowników. 4. Równość szans filar ten skupia się na poszukiwaniu dróg pogodzenia życia zawodowego z życiem rodzinnym, próbując rozwiązać problem nierówności w zatrudnianiu kobiet i mężczyzn. Chodzi tu o ułatwianie powrotu na rynek pracy po dłuższej przerwie, a także tworzenie warunków pracy dla osób niepełnosprawnych. Wytyczne Polityki Zatrudnienia, przyjęte przez Radę Europejską dla państw członkowskich decyzją Rady 2003/578/EC, wytyczają trzy główne cele: 1. pełne zatrudnienie, 2. poprawę jakości i produktywności pracy, 3. wzmocnienie spójności społecznej i integracji. Rada Europejska przyjęła także szczegółowe wytyczne polityki zatrudnienia, które obejmują: 1. aktywne i prewencyjne działania na rzecz bezrobotnych i biernych zawodowo, 2. tworzenie miejsc pracy i przedsiębiorczość, 3. promocję adaptacyjności i mobilności na rynku pracy, 4. promocję rozwoju kapitału ludzkiego i kształcenia ustawicznego, 5. wzrost podaży pracy i promowanie aktywnego starzenia się, 6. politykę równości szans dla kobiet i mężczyzn, 7. wspieranie integracji i zwalczanie dyskryminacji osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, 8. rozwijanie finansowych zachęt do podejmowania zatrudnienia, 9. ograniczenie szarej strefy zatrudnienia, 10. zmniejszanie regionalnych zróżnicowań w zatrudnieniu. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 45 ESZ jest realizowana za pośrednictwem funduszy pomocowych, wspierających rynek pracy. W Polsce jest ona wspomagana przede wszystkim przez Europejski Fundusz Społeczny, Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich oraz Inicjatywę Wspólnotową EQUAL. Narzędziem ułatwiającym odpowiednie wykorzystanie środków przeznaczonych dla Polski z UE jest m.in. Narodowa strategia wzrostu zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich, określająca zadania i cele polityki zatrudnienia zgodnie z priorytetami Europejskiej Strategii Zatrudnienia, w której szczegółowo opisano potencjalne działania finansowane przez programy pomocowe. Obszary wsparcia w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2000 2006, które określiła Rada i Parlament Europejski, to: - aktywne formy walki z bezrobociem, - przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, - kształcenie ustawiczne, - doskonalenie kadry pracowniczej i rozwój przedsiębiorczości, - aktywizacja zawodowa kobiet. Działania realizowane w ramach EFS to: - wspieranie osób (edukacja i szkolenia zawodowe, pomoc w zatrudnieniu, szkolnictwo wyższe, rozwój nauk i badań nad zagadnieniami objętymi przez EFS, tworzenie miejsc pracy), - wspieranie struktur i systemów (poprawa systemu edukacji i szkoleń, modernizowanie usług zatrudnienia, integrowanie systemu edukacji ze światem pracy, tworzenie systemów przewidywania potrzeb kwalifikacji), - środki dodatkowe i podwyższenie świadomości (zapewnienie świadczeń dodatkowych dla osób, które biorą udział w organizowanych programach, a które mają na utrzymaniu inne osoby, rozwój umiejętności, podwyższanie świadomości społecznej, rozpowszechnianie informacji). Głównym celem Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich jest budowa otwartego, opartego na wiedzy społeczeństwa poprzez zapewnienie warunków do rozwoju zasobów ludzkich na drodze kształcenia, szkolenia i pracy. Wynikające zeń cele szczegółowe są następujące: - poprawa zatrudnialności poprzez rozwój jakości zasobów ludzkich, - rozwój przedsiębiorczości, - poprawa zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i ich pracowników do warunków zmieniającego się rynku, - wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy. Celem Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL jest promowanie innowacyjnych rozwiązań, prowadzących do zwalczania wszelkich form dyskryminacji i nierówności, związanych z rynkiem pracy w ramach współpracy ponadnarodowej. Kierunki działań związane z czterema filarami Europejskiej Strategii Zatrudnienia są następujące: - ułatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy, - zwalczanie rasizmu i ksenofobii w miejscu pracy, - zapewnienie powszechnego dostępu do tworzenia biznesu, - umocnienie gospodarki społecznej (w tym tzw. trzeciego sektora), w szczególności usług na rzecz społeczności lokalnych oraz poprawa jakości miejsc pracy w gospodarce społecznej , - wspieranie idei uczenia się przez całe życie oraz integracyjnych form organizacji pracy, sprzyjających zatrudnianiu i utrzymywaniu zatrudnienia osób doświadczających dyskryminacji i nierówności na rynku pracy, Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 46 - wspieranie zdolności przystosowawczych przedsiębiorstw i pracowników do zmian strukturalnych w gospodarce oraz wykorzystania technologii informatycznej i nowych technologii, - godzenie życia rodzinnego i zawodowego, jak również ponowna integracja zawodowa kobiet i mężczyzn, którzy opuścili rynek pracy, poprzez wdrażanie bardziej elastycznych i efektywnych form organizacji pracy oraz działań towarzyszących, - ograniczenie nierówności w traktowaniu ze względu na płeć i przeciwdziałanie segregacji zawodowej, - pomoc w integracji osób ubiegających się o status uchodzcy. Wsparcie dla instytucji (systemu) zajmujących się osobami ubiegającymi się o status uchodzcy. Wspólne priorytety oraz indywidualne cele polityki zatrudnienia w poszczególnych państwach członkowskich określone zostały w wieloletnich wytycznych w sprawie zatrudnienia, uzgodnionych wspólnie przez wszystkie państwa. Obecne wytyczne obejmują okres 2005 2008. Stanowią one część zintegrowanych wytycznych na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia na lata 2005 2008, które dotyczą także zarządzania gospodarką. Wytyczne w sprawie zatrudnienia stanowią podstawę krajowych programów reform oraz dotyczący zatrudnienia składnik przyjętego przez UE programu lizbońskiego , który obejmuje wszelkie działania Unii propagujące rozwój wiedzy oraz innowacyjność, które z kolei mają sprawić, że Europa stanie się bardziej atrakcyjnym miejscem pracy i inwestowania, a także zapewnić tworzenie nowych, lepszych miejsc pracy. Agenda społeczna Agenda społeczna na lata 2005 2010 obejmuje działania programowe, których celem jest tworzenie miejsc pracy, zwalczanie ubóstwa oraz wpieranie równości szans dla wszystkich, w tym również dla pracowników migrujących, aby zapewnić im takie samo ubezpieczenie społeczne i prawa do emerytury w całej UE. Podejmowane działania są opracowywane we współpracy z władzami publicznymi wszystkich szczebli od lokalnego po ogólnokrajowy a także z przedstawicielami pracodawców i pracowników oraz organizacjami pozarządowymi. Agenda jest ponadto ramowym dokumentem wspierającym państwa członkowskie w reformowaniu systemów zabezpieczeń emerytalno-rentowych i systemów ochrony zdrowia, zwalczaniu ubóstwa, rozwiązywaniu problemów społecznych i dotyczących zatrudnienia, pojawiających się w miarę starzenia się ludności, a także w ich działaniach na rzecz równości szans i w przeciwdziałaniu nierównościom i dyskryminacji. Rok 2007 ogłoszono Rokiem równych szans dla wszystkich . Inwestowanie w kapitał ludzki UE odgrywa zasadniczą rolę w inwestowaniu w kapitał ludzki. Fundusz społeczny dysponuje na okres 2007 2013 środkami w wysokości 308 mld euro, które przeznaczone zostaną na zwiększanie elastyczności pracowników i przedsiębiorstw, dostępu do zatrudnienia i udziału w rynku pracy; na zwalczanie dyskryminacji i ułatwianie dostępu do rynku pracy osobom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji; na promowanie reform w całej UE; oraz na doskonalenie systemu edukacji i kształcenia oraz tworzenie zdolności instytucjonalnych w regionach znajdujących się w trudnej sytuacji. W ramach funduszu PROGRESS w tym samym okresie dostępne są środki w kwocie 700 mln euro na prowadzenie ogólnoeuropejskich badań w dziedzinie zatrudnienia i spraw socjalnych, szkolenie prawników i polityków, budowanie międzynarodowych sieci ułatwiających wymianę wiedzy, doświadczeń i najbardziej sprawdzonych rozwiązań oraz zwiększanie wiedzy społeczeństwa na temat działalności UE. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 47 Z kolei 500 mln euro rocznie z europejskiego funduszu dostosowania do globalizacji będzie przeznaczane na udzielanie dostosowanej do indywidualnych potrzeb pomocy pracownikom, którzy w wyniku liberalizacji handlu stracili pracę. Minimalne standardy dla wszystkich UE ma długą tradycję gwarantowania w całej Unii przyzwoitych warunków pracy oraz ochrony praw pracowniczych poprzez wprowadzenie wspólnych minimalnych wymogów dotyczących warunków pracy, zwolnień grupowych, pracy w niepełnym wymiarze godzin lub na umowę na czas określony, jak również bezpieczeństwa i higieny pracy. Prawo UE chroni także zasadę równości wynagrodzenia za tę samą pracę oraz ochrony przed molestowaniem seksualnym. Obecnie UE zajmuje się kwestią elastyczności i pewności zatrudnienia (flexicurity), zastanawiając się, jaką rolę powinno odgrywać bezpieczeństwo zatrudnienia i zabezpieczenie społeczne w dobie globalizacji i w obliczu szybkiego postępu technologicznego. UE zakazuje dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, niepełnosprawność, orientację seksualną, wiek oraz wyznanie lub światopogląd. Zakaz ten znajduje wsparcie w prawodawstwie zakazującym dyskryminacji ze względu na płeć w dostępie do towarów i usług (z pewnymi wyjątkami w branży ubezpieczeń), w strategiach programowych dotyczących zwalczania dyskryminacji i ksenofobii oraz w fakcie uwzględniania spraw równości płci we wszystkich obszarach polityki UE. UE wspiera nowoczesne stosunki pracy oraz dialog między przedstawicielami pracowników a pracodawcami. Zdrowe stosunki pracy służą nie tylko lepszej ochronie pracowników, lecz także poprawie konkurencyjności. Komisja Europejska zachęca do stosowania zasad odpowiedzialności społecznej w biznesie, propagując ideę, według której aspekty społeczne i ekologiczne powinny stanowić integralną część strategii biznesowych. Prawo do podjęcia pracy w dowolnym miejscu w UE jest fundamentalnym prawem wszystkich obywateli UE, podlegającym pewnym przejściowym ograniczeniom w stosunku do krajów, które przystąpiły do Unii od 2004 r. Pracownicy czasowo delegowani do innego kraju lub pracujący tam na stałe dzięki przepisom unijnym korzystają z ułatwień administracyjnych, zaś prawa związane z ochroną socjalną ich rodzin i ich samych nie tracą ważności za granicą. Podobne ustalenia obowiązują w przypadku osób przechodzących na emeryturę w innym państwie członkowskim. Prawo do opieki zdrowotnej w innym kraju obejmuje również pomoc podróżnym w nagłych wypadkach. Celem ułatwienia mobilności publiczne urzędy pracy z 31 państw zamieszczają na stronach portalu Eures ogłoszenia dotyczące wolnych miejsc pracy. Portal ten jest punktem kompleksowej obsługi dla osób poszukujących pracy. UE sprzyja mobilności pracowników, z uwagi na korzyści jakie ona przynosi pod względem rozwoju osobistego i zawodowego oraz ze względu na jej rolę jako jednego ze sposobów lepszego dopasowania kwalifikacji do zapotrzebowania na rynku pracy. Integracja społeczna i ochrona socjalna Systemy zabezpieczenia społecznego w poszczególnych państwach UE są odzwierciedleniem odrębnych narodowych tradycji, postępu społecznego i dziedzictwa kulturowego; reguluje je prawo krajowe. Jednak państwa członkowskie koordynują swoją politykę w tym zakresie, kierując się założeniem, że wszyscy powinni mieć dostęp do świadczeń społecznych, które: - stanowią zabezpieczenie społeczne, zarazem jednak sprawiając że zatrudnienie jeśli tylko jest możliwe jest atrakcyjniejsze niż jego brak; - zapewniają racjonalny koszt świadczeń emerytalno-rentowych i opieki zdrowotnej, nienaruszający wydolności systemu; - sprzyjają integracji społecznej i zwalczaniu ubóstwa. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 48 W przypadku gdy dana osoba przenosi się do innego kraju UE, zachowuje swe prawa do zabezpieczenia społecznego. Pomoc specjalistyczna W UE działają dwie agencje, które zajmują się opracowywaniem i udostępnianiem wiedzy specjalistycznej na temat zatrudnienia w UE, badaniami naukowymi w tej dziedzinie oraz upowszechnianiem najlepszych wzorców. Są to: - Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Miejscu Pracy, z siedzibą w Bilbao; - Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy, z siedzibą w Dublinie; Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej zapewnia Polakom prawo do podejmowania legalnej pracy w innych państwach członkowskich. Obecnie obywatele polscy mogą bez ograniczeń pracować w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji (od 1 maja 2004 r.), Hiszpanii, Portugalii, Grecji, Finlandii i Islandii (od 1 maja 2006 r.), we Włoszech (od 31 lipca 2006 r.), Holandii (od 1 maja 2007 r.) oraz w tzw. nowych państwach członkowskich UE za wyjątkiem Malty (od 1 maja 2004 r.). Wraz z wejściem do Unii Europejskiej w dniu 1 stycznia 2007 r. Bułgarii i Rumunii, Polacy zyskali dostęp do rynku pracy tych państw. W pozostałych krajach obowiązują tak zwane okresy przejściowe, czyli ograniczenia w dostępie do rynku pracy. Zostaną one zniesione z dniem 1 maja 2009 r.; w wyjątkowych przypadkach w razie wystąpienia poważnych zakłóceń na rynku pracy danego państwa lub grozby ich wystąpienia ograniczenia mogą zostać utrzymane jeszcze do 30 kwietnia 2011 roku. Możliwość stosowania rozwiązań przejściowych zawarta została w Traktacie o Przystąpieniu do UE. Przewiduje on, że w okresie przejściowym będzie lub może być zawieszone stosowanie artykułów 1 6 Rozporządzenia Rady (EWG) nr 1612/68 w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty Europejskiej. Okresowe ograniczenia dotyczą pracowników, czyli osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Natomiast nie ma ograniczeń dla osób chcących pracować na własny rachunek, czyli osób prowadzących działalność gospodarczą. Zgodnie z Traktatem ograniczenia w dostępie do pracy nie dotyczą jednak pewnych kategorii osób, jak np.: pracowników, którzy w dniu 1 maja 2004 roku byli dopuszczeni do pracy w danym państwie przez nieprzerwany okres 12 miesięcy (czyli posiadali zezwolenie lub kolejno po sobie następujące zezwolenia na pracę, pokrywające okres np.: od 1 czerwca 2003 do 1 czerwca 2004) oraz osób, które po 1 maja 2004 roku będą legalnie zatrudnione przez nieprzerwany okres co najmniej 12 miesięcy. Pracownicy tacy korzystają z postanowień art. 1 6 Rozporządzenia 1612/68, ale tylko w państwie, w którym to zezwolenie na pracę uprzednio otrzymali i pod warunkiem, że nie opuszczą z własnej woli rynku pracy danego państwa. Oznacza to, że po legalnym przepracowaniu roku można zmienić pracodawcę i nie ma wymogu uzyskiwania zezwolenia na kolejną pracę w tym państwie. Obywatele wszystkich państw UE/EOG, podejmujący legalną pracę w innym państwie członkowskim, mają takie same prawa i obowiązki jak pracownicy lokalni. Jakakolwiek dyskryminacja ze względu na obywatelstwo jest zakazana. Analogiczne zasady są stosowane w pozostałych państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) Norwegii, Islandii i Lichtensteinie. 4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaki jest główny cel Europejskiej Strategii Zatrudnienia i na jakich głownych filarach opiera się ESZ? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 49 2. Co jest głównym celem Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich? 3. Jaki jest podstawowy fundusz pomocowy wspierających rynek pracy w ramach ESZ w Polsce ? 4. Jakie są minimalne standardy dla wszystkich obowiązujące na rynku pracy w Unii Europejskiej? 5. Co to jest portal Eures i jak z niego korzystać? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Korzystając z informacji w portalu EURES (http://www.eures.praca.gov.pl/) przeprowadz następujące analizy: - sporządz listę krajów Unii Europejskiej, w których obywatel Polski musi starać się o pozwolenie o pracę, - podaj zakres i terminy występujących ograniczeń dostępu do rynku pracy w tych krajach. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) otworzyć korzystając z komputera z dostępem do Internetu stronę (http://www.eures.praca.gov.pl/), 2) odszukać potrzebne informacje na podstawie analizy zawartości portalu 3) wykonać listę krajów i podać szczegóły dotyczące ograniczeń dostępności do rynków pracy dla obywateli Polski. Wyposażenie stanowiska pracy: - komputer z dostępem do Internetu. Ćwiczenie 2 Korzystając z informacji w portalu EURES (http://www.eures.praca.gov.pl/) oraz odsyłaczy do stron tematycznych przeprowadz analizę rynków pracy Francji i Włoch oraz udziel odpowiedzi na następujące pytania: - jakie zawody związane z rolnictwem są uważane we Francji za tzw.: wolne zawody , a ich uprawianie we Francji przez obywatela polskiego, nie wiąże się z koniecznością starania się o zezwolenie na pracę? - jakie rodzaje umów o pracę obowiązują we Francji? - jaka jest maksymalna stawka podatku dochodowego od osób fizycznych we Francji? - jakie jest minimalne godzinne wynagrodzenie netto pracownika kategorii 3a (zdolnego do wykonywania tylko prostych zadań o charakterze ogólnym bez specjalnych wymagań zawodowych) zatrudnionego w ogrodnictwie we Włoszech? - ile wynoszą średnie miesięczne zarobki netto /w Euro/ imigrantów zatrudnionych w sektorze rolnym we Włoszech? Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) korzystając z komputera z dostępem do Internetu otworzyć stronę (http://www.eures.praca.gov.pl/), 2) odszukać potrzebne informacje na podstawie analizy zawartości portalu i wykorzystaniu odsyłaczy do odpowiednich stron interentowych, 3) udzielić pisemnych odpowiedzi na zadane pytania. Wyposażenie stanowiska pracy: Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 50 - komputer z dostępem do Internetu, - literatura podana w poradniku. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) scharakteryzować politykę zatrudnienia w Polsce i Unii Europejskiej?
2) określić zadania Europejskiego Funduszu Społecznego?
3) korzystać z informacji zamieszczonych w portalu Eures?
4) analizować możliwości i warunki zatrudnienia w różnych krajach Unii
Europejskiej? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 51 5. SPRAWDZIAN OSIGNIĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi. 5. W przypadku odpowiedzi zbliżonych wybierz tę, która wydaje ci się najlepsza. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 8. Na rozwiązanie testu masz 45 min. ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Instytucji prawa europejskiego wymienionych w 5 art. Traktatu Wspólnoty Europejskiej jest a) 7. b) 5. c) 3. d) 1. 2. Głównym organem decyzyjnym w Unii Europejskiej jest a) Parlament Europejski. b) Rada Unii Europejskiej. c) Komisja Europejska. d) Trybunał Sprawiedliwości. 3. Instytucją odpowiedzialną w Unii Europejskiej za bieżącą politykę jest a) Parlament Europejski. b) Rada Unii Europejskiej. c) Komisja Europejska. d) Trybunał Sprawiedliwości. 4. Podstawą integracji europejskiej obecnie jest integracja a) regionalna. b) gospodarcza. c) kulturalna. d) społeczna. 5. Przy realizacji polityki rolnej państwa najmniej wykorzystywana jest polityka a) dochodowa. b) podatkowa. c) strukturalna. d) kulturalna. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 52 6. Polityka rolna w Unii Europejskiej jest realizowana zgodnie z założeniami a) polityki zagranicznej poszczególnych państw członkowskich. b) polityki zagranicznej Unii Europejskiej. c) Wspólnej Polityki Rolnej. d) polityki rolnej kraju obejmującego Prezydencję w Unii Europejskiej. 7. Głównym zródłem finansowania realizacji polityki rolnej w Unii Europejskiej jest a) Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR). b) Europejski Fundusz Społeczny (EFS). c) Europejski Fundusz Rybacki (EFR). d) Fundusz Spójności. 8. Wdrażaniu podstaw wsparcia Wspólnoty na poziomie centralnym służą działania w postaci a) programów strategicznych. b) sektorowych programów strategicznych. c) sektorowych programów operacyjnych. d) programów restrukturyzacyjnych. 9. Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa to fundusz a) wspierania działań strukturalnych dotyczących rybołówstwa. b) wspierania działań strukturalnych dotyczących rolnictwa i rybołówstwa. c) emerytalny i ubezpieczeń w rybołówstwie. d) dotowania płac w rybołówstwie i rolnictwie. 10. Działania na rzecz chowu i hodowli ryb jeżeli wiążą się z realizacją technik redukujących oddziaływanie na środowisko mogą liczyć na dofinansowanie z IFWR na poziomie a) 40%. b) 100%. c) 70%. d) 50%. 11. Działania na rzecz chowu i hodowli ryb jeżeli nie wiążą się z realizacją technik redukujących oddziaływanie na środowisko mogą liczyć na dofinansowanie z IFWR na poziomie a) 40%. b) 100%. c) 70%. d) 50%. 12. Hodowca rybek akwariowych może liczyć na wsparcie finansowe z IFWR jeżeli a) projekt wiąże się z większą sprzedaże ryb akwariowych. b) projekt dotyczy wyhodowania odmiany ozdobnej z gatunku użytkowego. c) jest właścicielem stawów hodowlanych i jego projekt dotyczy hodowli ryb stawowych. d) ma własny sklep akwarystyczny. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 53 13. Polski Związek Wędkarski może stać się beneficjentem dofinansowania projektu z IFWR a) tylko gdy projekt dotyczy zarybień. b) tylko gdy projekt dotyczy działań wspierających chów i hodowlę ryb na terenie ośrodka doświadczalnego. c) w każdym przypadku gdy projekt dotyczy hodowli ryb. d) nie może być beneficjentem w żadnym wypadku. 14. W latach 2007 2013 rolę IWFR przejmuje a) Europejski Fundusz Rybactwa. b) Fundusz Spójności. c) Europejski Fundusz Społeczny. d) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. 15. Głównym celem funkcjonowania Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) jest a) jest promocja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich we Wspólnocie Europejskiej. b) likwidacja nieefektywnych sposobów gospodarowania ziemią. c) zwiększenie powierzchni upraw we wspólnocie Europejskiej i intensyfikacja produkcji rolnej. d) zmniejszenie powierzchni upraw we wspólnocie Europejskiej. 16. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich ma priorytetowe osie a) 10. b) 5. c) 2. d) 4. 17. Ułatwianie startu młodym rolnikom to zadanie realizowane w ramach osi a) gospodarczej, której celem jest poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego. b) środowiskowej, mającą za zadanie poprawę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich. c) społecznej zakładającą dywersyfikację ekonomiczną obszarów wiejskich i podniesienie jakości życia na tych obszarach. d) Leader. 18. Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) to zadanie realizowane w ramach osi a) gospodarczej, której celem jest poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego. b) środowiskowej, mającą za zadanie poprawę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich. c) społecznej zakładającą dywersyfikację ekonomiczną obszarów wiejskich i podniesienie jakości życia na tych obszarach. d) Leader. 19. Instytucją wykonującą prawo własności i inne prawa rzeczowe na rzecz Skarbu Państwa jest a) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. b) Agencja Rynku Rolnego. c) Agencja Nieruchomości Rolnych. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 54 d) Fundusz Poręczeń Unijnych. 20. Publiczne urzędy pracy z 31 państw zamieszczają informacje o rynkach pracy na stronach portalu a) Eural. b) Eurojob . c) Europrac. d) Eures. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 55 KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko.......................................................................................... Funkcjonowanie polityki rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa Unii Europejskiej Zakreśl poprawną odpowiedz. Nr Odpowiedz Punkty zadania 1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d Razem: Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 56 6. LITERATURA 1. Chmielewska-Gill W., Czapla J., Dąbrowski J., Guba W.: Wspólna Polityka Rolna zasady funkcjonowania oraz ich reforma. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa. Warszawa 2003 2. Co to jest Wspólna Polityka Rolna. www.agro.eko.org.pl 3. Dudziuk S.: Interwencja na rynku zbóż. Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie. www.odr.pl 4. Wysocki G.: Mechanizm WPR interwencyjny zakup zbóż. Wielkopolska Izba Rolnicza. www.wir.org.pl 5. IRZ System Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt. Kaszubski Uniwersytet Ludowy. www.kfhs.com.pl 6. Kozłowska A.: Poradnik dla rolników przyjaznych przyrodzie. Federacja Zielonych GAJA. Szczecin 2007 7. Krajowy Plan Strategiczny Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013. Projekt 2006. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Warszawa 2006 8. Biuletyn Informacji Publicznej. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. www.bip.minrol.gov.pl 9. Matyka W.: Wsparcie bezpośrednie a zasada wzajemnej zgodności. Lubuskie Aktualności Rolnicze nr 9/2006. Lubuski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Kalsku. Kalsk 2006. 10. Na czym polega Wspólna Polityka Rolna? Fundacja Batorego. www.batory.org.pl 11. Narodowy Plan Rozwoju 2007 2013 Serwis Informacyjny Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/Wiadomosci/Narodowy+Plan+Rozwoju/ 12. Akty prawne UE dotyczące funduszy unijnych na lata 2004 2006, Serwis Informacyjny Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/Dokumenty/20042006/PRAWO+UE/ 13. Rozporządzenie RADY (WE) NR 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego http://prawo.lex.pl/akty/ue/L/06.223.1.html Europejskie Służby Zatrudnienia, http://www.eures.praca.gov.pl/ Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, http://www.minrol.gov.pl/DesktopDefault.aspx?TabOrgId=1469&LangId=0 Sektorowy Program Operacyjny Rybactwo 2004 2006, http://www.arimr.gov.pl/index.php?id=7&id1=0&id2=0 Strategia Rozwoju Rybołówstwa 2007 2013, http://www.mgm.gov.pl/?sr=lista&dz=prawo Strona www. Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, http://www.arimr.gov.pl/ Strona www. Agencji Rynku Rolnego, http://www.arn.gov.pl/ Dzienniki Ustaw, Monitory Polskie, dzienniki urzędowe ministrów i wojewodów Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 57