ZMIANY KLIMATU JAKO WYZWANIE DLA ROZWOJU dr Maciej Bukowski Ekonomia rozwoju Plan �� Wprowadzenie czym jest globalne ocieplenie �� Potencjalne skutki zmian klimatu �� Polityki ograniczania emisji �� Polityki adaptacji do zmian klimatu �� Czemu należy działać już teraz? �� Czemu należy działać globalnie? �� Kto powinien zapłacić globalny rachunek? �� Czy walka ze zmianami klimatu to tylko koszty? �� Podsumowanie Wprowadzenie czym jest globalne ocieplenie �� Obserwowane od początku XX w. szybkie zmiany klimatu wzrost globalnych temperatur �� Przypisywane głównie działalności człowieka " XIX wiek odkrycie efektu cieplarnianego " XIX-XX wiek badania nad możliwym wpływem emisji przemysłowych na klimat Ziemi (ocieplenie (CO2, metan& ) lub oziębienie (pyły)) " druga poł. XX w. modele komputerowe i nowe dane pozwalają na weryfikację hipotez i prognoz " do lat 90-tych ukształtował się konsensus naukowy, utrzymany do dziś globalny klimat zmienia się w bardzo szybkim tempie i to emisje GHG (greenhouse gases) przez człowieka są temu winne " niepewność dot. tempa zmian w przyszłości i zakresu ich wpływu na ekosystem i gospodarkę prognozy modeli służą jako najlepsze możliwe przybliżenie. Jednak jakościowo wnioski są zbieżne zmiany nadal będą zachodziły, ich efekt netto będzie negatywny, główne ryzyko daleko idąca destabilizacja ekosystemu planety w razie dalszego wzrostu emisji GHG. Wprowadzenie czym jest globalne ocieplenie yródło: IPCC (2007), New Scientist Wprowadzenie czym jest globalne ocieplenie �� Problemem jest nie tyle sama zmiana klimatu, co jej tempo niespotykane przy naturalnych fluktuacjach. �� Zbyt mało czasu na adaptację ekosystemów, konieczność szybkiej adaptacji społeczeństw yródło: WDR 2010 Wprowadzenie czym jest globalne ocieplenie yródło: IPCC (2007) Potencjalne skutki zmian klimatu Wpływ globalnego ocieplenia na ekosystemy będzie odczuwalny na całym świecie, największe zmiany będą zachodziły w pasie umiarkowanym Predicted percentage of ecological landscape being driven toward biome-level changes in plant species as a result of projected human-induced climate change by 2100. Biomes are major ecological community types. yródło: NASA (2011) Potencjalne skutki zmian klimatu Gospodarcze skutki ocieplenia najmocniej dotkną kraje rozwijające się, zależne od rolnictwa. Jednak katastrofy naturalne, braki wody, zagrożenia zdrowotne czy podnoszenie się poziomu wód dotkną wszystkie kraje. Wg szacunków Raportu Sterna (2006), globalne ocieplenie doprowadzi do trwałej utraty 3-5 proc. światowego PKB do 2050 roku, chociaż ryzyko katastrofalnych zmian przesuwa szacunki do 5-20 proc. Straty te będą wyższe w państwach rozwijających się. yródło: WDR 2010 Potencjalne skutki zmian klimatu �� Europa wzrost zagrożenia powodziami, suszami i falami ciepła. Podtopienia przybrzeżnych miast. Znaczące pogorszenie sytuacji na południu kontynentu, relatywna poprawa na północy, jednak efekt netto zmian raczej negatywny. �� Ameryka Północna powodzie i susze, fale ciepła szczególnie grozne w wielkich miastach. Tereny przybrzeżne zagrożone przez podnoszenie się wód oraz częstsze huragany. Potencjalne skutki zmian klimatu �� Afryka Subsaharyjska wrażliwość przyrody (duży udział pustyń, wysuszonych gruntów) narażenie na susze i powodzie, duża zależność gospodarek od rolnictwa, infrastruktura nieprzygotowana do adaptacji do zmian klimatu, rozprzestrzenianie się chorób (malaria). �� Azja Wschodnia i Pacyfik duże skupiska ludności na wybrzeżach i wyspach zagrożonych zalaniem, duża zależność od rolnictwa i zasobów morskich zagrożonych przez zmiany klimatu i acydyfikację oceanu. �� Europa Wschodnia i Azja Centralna słabe przystosowanie poradzieckiej infrastruktury do zwiększonej presji środowiska naturalnego, pogłębianie się katastrof naturalnych spowodowanych przez chybione projekty czasów ZSRR (np. wysychające Morze Aralskie). Potencjalne skutki zmian klimatu �� Ameryka Aacińska i Karaiby zanik lodowców w Andach doprowadzi do braków wody i zagrozi energetyce (elektrownie wodne), wyższe temperatury i acydyfikacja będą wyniszczać zasoby morskie Karaibów, zwiększenie wrażliwości na huragany w Zatoce Meksykańskiej, dramatyczne skurczenie się dżungli amazońskiej. �� Bliski Wschód i Afryka Północna braki wody, zagrożenie dla rolnictwa, duża koncentracja ludności na terenach zagrożonych zalaniem. �� Azja Południowa braki wody (wpływ zmian klimatu na monsuny oraz lodowce w Himalajach), gęsto zaludnione tereny oraz pola uprawne zagrożone zalaniem. yródło: IPCC (2007) Skutki zmian klimatu Polityki ograniczania emisji �� mitigation policies �� Główny cel redukcja emisji GHG i przejście do niskoemisyjnego wzrostu gospodarczego �� Główne obszary energetyka (odejście od paliw kopalnych), ale też efektywniejsze wykorzystanie zasobów w przemyśle oraz racjonalne wykorzystanie gruntów yródło: IPCC (2007) Polityki adaptacji do zmian klimatu �� Drugi składnik klimatycznego policy mix �� Część zmian już zachodzi lub jest nieodwracalna �� Bardziej opłaca się zawczasu przygotować do negatywnych skutków zmian klimatu, wzmacniając odporność i elastyczność społeczeństwa i gospodarki �� Szczególnie ważne w krajach rozwijających się, które nie posiadają wystarczających zasobów by wdrożyć działania adaptacyjne Czemu należy działać już teraz? �� Analiza kosztów i korzyści koszty redukcji GHG oraz korzyści zmniejszenia ryzyka klimatycznego �� optymalna polityka klimatyczna ą� minimalizacja strat NPV konsumpcji (straty klimatyczne i redukcyjne ) �� Problemy: " Niepewność szacunków przełożenia redukcji na zmiany klimatu oraz ich skutki gospodarcze " Niepewność dot. postępu technologicznego (koszty redukcji) " Kwestia dyskontowania jak wyceniamy użyteczność przyszłych pokoleń względem naszej yródło: WDR 2010 Czemu należy działać już teraz? �� Inercja klimatyczna redukcja emisji nie zatrzyma od razu zmian klimatu. Inercja instytucjonalna i gospodarcza niskoemisyjna transformacja będzie długotrwała �� Uwzględnienie ryzyka katastrofalnej destabilizacji klimatu ą� zalecenia naukowców utrzymania zmian w granicach 2 st. Celsjusza względem okresu preindustrialnego �� Względnie niewielka różnica kosztów bardziej i mniej ambitnych polityk klimatycznych (ok. 0,5 proc. NPV konsumpcji) polisa klimatyczna �� ALE wyższe koszty w państwach rozwijających się (ok. 1 proc.), odciąganie zasobów od innych wyzwań rozwojowych Czemu należy działać globalnie? �� Globalny dylemat więznia żadne z państw samo nie jest w stanie zmienić sytuacji, a jednostronna polityka redukcji może osłabić jego konkurencyjność ą� konieczność zawarcia globalnego porozumienia. �� Transgraniczne inwestycje w redukcję emisji GHG optymalna alokacja zasobów yródło: WDR 2010 Kto powinien zapłacić globalny rachunek? Carbon footprint państw rozwiniętych i rozwijających się yródło: WDR 2010 Carbon footprint państw rozwiniętych i rozwijających się yródło: WDR 2010 Carbon footprint państw rozwiniętych i rozwijających się Przykład: redukcja emisji dzięki zamianie 40 mln samochodów SUV w USA na samochody spełniające europejskie standardy paliwochłonności odpowiada wzrostowi emisji związanemu z zapewnieniem dostępu do elektryczności 1,6 mld ludziom w krajach rozwijających się yródło: WDR 2010 Kto powinien zapłacić globalny rachunek? �� Historycznie i obecnie to państwa Zachodu były głównymi emitentami �� Ograniczone zasoby dla polityk mitygacji i adaptacji w państwach rozwijających się �� Wyzwania " ograniczenie emisji w krajach rozwiniętych " przestawienie krajów rozwijających się na niskoemisyjną ścieżkę rozwoju oraz wzmocnienie potencjału adaptacji �� Państwa rozwinięte powinny zaangażować zasoby w ambitne polityki redukcji i wsparcie adaptacji państw najbiedniejszych, państwa o średnim dochodzie przestawiać się na niskoemisyjny wzrost gospodarczy wykorzystując m.in. doświadczenia zachodnie Kto powinien zapłacić globalny rachunek? yródło: WDR 2010 Czy walka ze zmianami klimatu to tylko koszty? �� W długim okresie odejście od paliw kopalnych przynosi znaczące oszczędności operacyjne (koszty paliwa), które przynajmniej częściowo wynagradzają poniesienie początkowych nakładów inwestycyjnych �� Zmniejszenie innych efektów zewnętrznych wykorzystania paliw kopalnych korzyści zdrowotne, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego �� Koszty transformacji są jednorazowe, wzrost gospodarczy w długim okresie nie musi ulec spowolnieniu. �� Warunek udanego przejścia do niskoemisyjnej gospodarki rozwój nowych technologii. Pole do interwencji publicznej uzasadnienie: " energetyka długi okres inwestycjny, kosztowna demonstracja nowych technologii ą� jedna z najmniej innowacyjnych gałęzi gospodarki " transport efekty sieciowe (samochody elektryczne) " ukierunkowana zmiana technologiczna. Efekty skali w sektorze B+R ą� interwencja publiczna wystarczy jako początkowy impuls kierujący badania w stronę rozwiązań niskoemisyjnych (tworzenie ośrodków naukowych, bazy wiedzy, kształcenie ekspertów) + liberalizacja handlu i wsparcie międzynarodowego transferu technologii niskoemisyjnych Podsumowanie (1) �� Konsensus naukowy gwałtowne zmiany klimatu spowodowane przez człowieka �� Tempo zmian zagraża ekosystemowi oraz społeczeństwom we wszystkich krajach �� Główne zidentyfikowane zagrożenia: katastrofy naturalne, wzrost poziomu wód, fale ciepła, susze, powodzie, topnienie lodowców, acydyfikacja oceanu, rozprzestrzenianie się chorób, erozja gleb, presja na ekosystemy różny stopień zagrożenia w zależności od regionu. �� Najmocniej zostaną dotknięte kraje rozwijające się, najmniej zdolne do adaptacji. Podsumowanie (2) Globalne wyzwania dla polityki publicznej �� Działać teraz ograniczenie ryzyka najgorszych scenariuszy ( polisa klimatyczna ), przełamanie inercji systemowej �� Działać globalnie rozwiązanie dylematu więznia, efektywna alokacja zasobów, wsparcie dla najbardziej narażonych krajów �� Działać ambitnie konieczna jest niskoemisyjna transformacja całej gospodarki. Efektywność zależy od innowacji technologicznych wymagających początkowego wsparcia publicznego. Dziękuję za uwagę