ZMIANY KLIMATU JAKO
WYZWANIE DLA ROZWOJU
dr Maciej Bukowski
Ekonomia rozwoju
Plan
¨ð Wprowadzenie  czym jest globalne ocieplenie
¨ð Potencjalne skutki zmian klimatu
¨ð Polityki ograniczania emisji
¨ð Polityki adaptacji do zmian klimatu
¨ð Czemu należy dziaÅ‚ać już teraz?
¨ð Czemu należy dziaÅ‚ać globalnie?
¨ð Kto powinien zapÅ‚acić globalny rachunek?
¨ð Czy walka ze zmianami klimatu to tylko koszty?
¨ð Podsumowanie
Wprowadzenie  czym jest globalne
ocieplenie
¨ð Obserwowane od poczÄ…tku XX w. szybkie zmiany klimatu  wzrost
globalnych temperatur
¨ð Przypisywane głównie dziaÅ‚alnoÅ›ci czÅ‚owieka
" XIX wiek  odkrycie efektu cieplarnianego
" XIX-XX wiek  badania nad możliwym wpływem emisji przemysłowych na klimat
Ziemi (ocieplenie (CO2, metan& ) lub oziębienie (pyły))
" druga poł. XX w.  modele komputerowe i nowe dane pozwalają na weryfikację
hipotez i prognoz
" do lat 90-tych ukształtował się konsensus naukowy, utrzymany do dziś  globalny
klimat zmienia siÄ™ w bardzo szybkim tempie i to emisje GHG (greenhouse gases)
przez człowieka są temu winne
" niepewność dot. tempa zmian w przyszłości i zakresu ich wpływu na ekosystem i
gospodarkę  prognozy modeli służą jako najlepsze możliwe przybliżenie. Jednak
jakościowo wnioski są zbieżne  zmiany nadal będą zachodziły, ich efekt netto
będzie negatywny, główne ryzyko  daleko idąca destabilizacja ekosystemu
planety w razie dalszego wzrostu emisji GHG.
Wprowadzenie  czym jest globalne
ocieplenie
y
ródło: IPCC (2007), New Scientist
Wprowadzenie  czym jest globalne
ocieplenie
¨ð Problemem jest nie tyle sama zmiana klimatu, co jej
tempo  niespotykane przy naturalnych
fluktuacjach.
¨ð Zbyt maÅ‚o czasu na
adaptację ekosystemów,
konieczność szybkiej
adaptacji społeczeństw
y
ródło: WDR 2010
Wprowadzenie  czym jest globalne
ocieplenie
y
ródło: IPCC (2007)
Potencjalne skutki zmian klimatu
Wpływ globalnego
ocieplenia na
ekosystemy będzie
odczuwalny na
całym świecie,
największe zmiany
będą zachodziły w
pasie
umiarkowanym
Predicted percentage of ecological landscape being driven toward biome-level changes in plant species as a
result of projected human-induced climate change by 2100. Biomes are major ecological community types.
y
ródło: NASA (2011)
Potencjalne skutki zmian klimatu
Gospodarcze skutki ocieplenia
najmocniej dotknÄ… kraje rozwijajÄ…ce
się, zależne od rolnictwa.
Jednak katastrofy naturalne, braki
wody, zagrożenia zdrowotne czy
podnoszenie się poziomu wód
dotknÄ… wszystkie kraje.
Wg szacunków Raportu Sterna
(2006), globalne ocieplenie
doprowadzi do trwałej utraty 3-5
proc. światowego PKB do 2050
roku, chociaż ryzyko katastrofalnych
zmian przesuwa szacunki do 5-20
proc. Straty te będą wyższe w
państwach rozwijających się.
y
ródło: WDR 2010
Potencjalne skutki zmian klimatu
¨ð Europa  wzrost zagrożenia powodziami, suszami i
falami ciepła. Podtopienia przybrzeżnych miast.
Znaczące pogorszenie sytuacji na południu kontynentu,
relatywna poprawa na północy, jednak efekt netto
zmian raczej negatywny.
¨ð Ameryka Północna  powodzie i susze, fale ciepÅ‚a
szczególnie groz
ne w wielkich miastach. Tereny
przybrzeżne zagrożone przez podnoszenie się wód
oraz częstsze huragany.
Potencjalne skutki zmian klimatu
¨ð Afryka Subsaharyjska  wrażliwość przyrody (duży udziaÅ‚ pustyÅ„,
wysuszonych gruntów)  narażenie na susze i powodzie, duża
zależność gospodarek od rolnictwa, infrastruktura nieprzygotowana
do adaptacji do zmian klimatu, rozprzestrzenianie się chorób
(malaria).
¨ð Azja Wschodnia i Pacyfik  duże skupiska ludnoÅ›ci na wybrzeżach i
wyspach zagrożonych zalaniem, duża zależność od rolnictwa i
zasobów morskich zagrożonych przez zmiany klimatu i acydyfikację
oceanu.
¨ð Europa Wschodnia i Azja Centralna  sÅ‚abe przystosowanie
poradzieckiej infrastruktury do zwiększonej presji środowiska
naturalnego, pogłębianie się katastrof naturalnych spowodowanych
przez chybione projekty czasów ZSRR (np. wysychające Morze
Aralskie).
Potencjalne skutki zmian klimatu
¨ð Ameryka A
acińska i Karaiby  zanik lodowców w Andach
doprowadzi do braków wody i zagrozi energetyce (elektrownie
wodne), wyższe temperatury i acydyfikacja będą wyniszczać
zasoby morskie Karaibów, zwiększenie wrażliwości na huragany w
Zatoce Meksykańskiej, dramatyczne skurczenie się dżungli
amazońskiej.
¨ð Bliski Wschód i Afryka Północna  braki wody, zagrożenie dla
rolnictwa, duża koncentracja ludności na terenach zagrożonych
zalaniem.
¨ð Azja PoÅ‚udniowa  braki wody (wpÅ‚yw zmian klimatu na monsuny
oraz lodowce w Himalajach), gęsto zaludnione tereny oraz pola
uprawne zagrożone zalaniem.
y
ródło: IPCC (2007)
Skutki zmian klimatu
Polityki ograniczania emisji
¨ð mitigation policies
¨ð Główny cel  redukcja emisji GHG i przejÅ›cie do
niskoemisyjnego wzrostu gospodarczego
¨ð Główne obszary  energetyka
(odejście od paliw kopalnych), ale
też efektywniejsze wykorzystanie
zasobów w przemyśle oraz
racjonalne wykorzystanie gruntów
y
ródło: IPCC (2007)
Polityki adaptacji do zmian klimatu
¨ð Drugi skÅ‚adnik klimatycznego policy mix
¨ð Część zmian już zachodzi lub jest nieodwracalna
¨ð Bardziej opÅ‚aca siÄ™ zawczasu przygotować do
negatywnych skutków zmian klimatu, wzmacniając
odporność i elastyczność społeczeństwa i
gospodarki
¨ð Szczególnie ważne w krajach rozwijajÄ…cych siÄ™,
które nie posiadają wystarczających zasobów by
wdrożyć działania adaptacyjne
Czemu należy działać już teraz?
¨ð Analiza kosztów i korzyÅ›ci  koszty redukcji GHG oraz
korzyści zmniejszenia ryzyka klimatycznego
¨ð optymalna polityka klimatyczna Ä…ð minimalizacja strat NPV
konsumpcji (straty  klimatyczne i  redukcyjne )
¨ð Problemy:
" Niepewność szacunków przełożenia
redukcji na zmiany klimatu oraz ich
skutki gospodarcze
" Niepewność dot. postępu
technologicznego (koszty redukcji)
" Kwestia dyskontowania  jak
wyceniamy użyteczność przyszłych
pokoleń względem naszej
y
ródło: WDR 2010
Czemu należy działać już teraz?
¨ð Inercja klimatyczna  redukcja emisji nie zatrzyma od razu
zmian klimatu. Inercja instytucjonalna i gospodarcza 
niskoemisyjna transformacja będzie długotrwała
¨ð UwzglÄ™dnienie ryzyka katastrofalnej destabilizacji klimatu
Ä…ð zalecenia naukowców utrzymania zmian w granicach 2
st. Celsjusza względem okresu preindustrialnego
¨ð WzglÄ™dnie niewielka różnica kosztów bardziej i mniej
ambitnych polityk klimatycznych (ok. 0,5 proc. NPV
konsumpcji)   polisa klimatyczna
¨ð ALE wyższe koszty w paÅ„stwach rozwijajÄ…cych siÄ™ (ok. 1
proc.), odciąganie zasobów od innych wyzwań rozwojowych
Czemu należy działać globalnie?
¨ð Globalny dylemat wiÄ™z
nia  żadne z państw samo nie jest w
stanie zmienić sytuacji, a jednostronna polityka redukcji może
osÅ‚abić jego konkurencyjność Ä…ð konieczność zawarcia
globalnego porozumienia.
¨ð Transgraniczne inwestycje w redukcjÄ™ emisji GHG  optymalna
alokacja zasobów
y
ródło: WDR 2010
Kto powinien zapłacić globalny rachunek?
Carbon footprint państw rozwiniętych i rozwijających się
y
ródło: WDR 2010
Carbon footprint
państw rozwiniętych i rozwijających się
y
ródło: WDR 2010
Carbon footprint
państw rozwiniętych i rozwijających się
Przykład:
redukcja emisji dzięki
zamianie 40 mln
samochodów SUV w USA
na samochody spełniające
europejskie standardy
paliwochłonności
odpowiada
wzrostowi emisji zwiÄ…zanemu
z zapewnieniem dostępu
do elektryczności 1,6 mld
ludziom w krajach
rozwijajÄ…cych siÄ™
y
ródło: WDR 2010
Kto powinien zapłacić globalny
rachunek?
¨ð Historycznie i obecnie to paÅ„stwa Zachodu byÅ‚y głównymi emitentami
¨ð Ograniczone zasoby dla polityk mitygacji i adaptacji w paÅ„stwach
rozwijajÄ…cych siÄ™
¨ð Wyzwania
" ograniczenie emisji w krajach rozwiniętych
" przestawienie krajów rozwijających się na niskoemisyjną ścieżkę
rozwoju oraz wzmocnienie potencjału adaptacji
¨ð PaÅ„stwa rozwiniÄ™te powinny zaangażować zasoby w ambitne polityki
redukcji i wsparcie adaptacji państw najbiedniejszych, państwa o średnim
dochodzie  przestawiać się na niskoemisyjny wzrost gospodarczy
wykorzystując m.in. doświadczenia zachodnie
Kto powinien zapłacić globalny
rachunek?
y
ródło: WDR 2010
Czy walka ze zmianami klimatu to
tylko koszty?
¨ð W dÅ‚ugim okresie odejÅ›cie od paliw kopalnych przynosi znaczÄ…ce oszczÄ™dnoÅ›ci operacyjne
(koszty paliwa), które przynajmniej częściowo wynagradzają poniesienie początkowych
nakładów inwestycyjnych
¨ð Zmniejszenie innych efektów zewnÄ™trznych wykorzystania paliw kopalnych  korzyÅ›ci
zdrowotne, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego
¨ð Koszty transformacji sÄ… jednorazowe, wzrost gospodarczy w dÅ‚ugim okresie nie musi ulec
spowolnieniu.
¨ð Warunek udanego przejÅ›cia do niskoemisyjnej gospodarki  rozwój nowych technologii. Pole
do interwencji publicznej  uzasadnienie:
" energetyka  dÅ‚ugi okres inwestycjny, kosztowna demonstracja nowych technologii Ä…ð
jedna z najmniej innowacyjnych gałęzi gospodarki
" transport  efekty sieciowe (samochody elektryczne)
" ukierunkowana zmiana technologiczna. Efekty skali w sektorze B+R Ä…ð interwencja
publiczna wystarczy jako początkowy impuls kierujący badania w stronę rozwiązań
niskoemisyjnych (tworzenie ośrodków naukowych, bazy wiedzy, kształcenie ekspertów)
+ liberalizacja handlu i wsparcie międzynarodowego transferu technologii niskoemisyjnych
Podsumowanie (1)
¨ð Konsensus naukowy  gwaÅ‚towne zmiany klimatu
spowodowane przez człowieka
¨ð Tempo zmian zagraża ekosystemowi oraz spoÅ‚eczeÅ„stwom
we wszystkich krajach
¨ð Główne zidentyfikowane zagrożenia: katastrofy naturalne,
wzrost poziomu wód, fale ciepła, susze, powodzie, topnienie
lodowców, acydyfikacja oceanu, rozprzestrzenianie się
chorób, erozja gleb, presja na ekosystemy  różny stopień
zagrożenia w zależności od regionu.
¨ð Najmocniej zostanÄ… dotkniÄ™te kraje rozwijajÄ…ce siÄ™, najmniej
zdolne do adaptacji.
Podsumowanie (2)
Globalne wyzwania dla polityki publicznej
¨ð DziaÅ‚ać teraz  ograniczenie ryzyka najgorszych
scenariuszy ( polisa klimatyczna ), przełamanie inercji
systemowej
¨ð DziaÅ‚ać globalnie  rozwiÄ…zanie dylematu wiÄ™z
nia,
efektywna alokacja zasobów, wsparcie dla najbardziej
narażonych krajów
¨ð DziaÅ‚ać ambitnie  konieczna jest niskoemisyjna
transformacja całej gospodarki. Efektywność zależy od
innowacji technologicznych wymagajÄ…cych poczÄ…tkowego
wsparcia publicznego.
Dziękuję za uwagę