Ćwiczenia 04 13 stycznia 2012 12:19 Patofizjologia w obrębie hormonów Hormon: - aktywna biologicznie substancja, wydzielana przez gruczoły dokrewne do krwi, spełniająca rolę pierwszego przekaznika informacji przeznaczonej dla komórek docelowych - działanie - endokrynne - parakrynne - autokrynne - neurokrynne Uwzględniając budowę chemiczną hormony można podzielid na - aminokwasowe - ... Mechanizm działania hormonów - działają w obecności receptorów 1. wnikają do komórki, dalej do jądra komórkowego, gdzie jest receptor, który działa na DNA i powoduje budowę białka -> hormony steroidowe 2. działają na receptor w błonie komórkowej, który wytwarza mediatory wewnątrzkomórkowe działające na DNA Regulacja gruczołów dokrewnych - kontrola typu nerwowego - układ autonomiczny - kontrola typu hormonalnego - polega na pobudzającym/hamującym wpływie hormonów na wydzielanie gruczołów - kontrola typu metabolicznego - bezpośredni wpływ produktów lub substratów przemiany materii na sekrecję hormonów Układ dokrewny działa za pośrednictwem zamkniętych pętli sprzężeo zwrotnych (ujemnych bądz dodatnich, pętle krótkie i długie). Ujemne działają w warunkach fizjologicznych, dodatnie natomiast w patologii Przykładem pętli sprzężeo zwrotnych jest oś podwzgórze - przysadka - gruczoł docelowy Przysadka mózgowa - Płat przedni syntetyzuje hormony tropowe, prolaktynę i hormon wzrostu - częśd pośrednia, w stadium zaniku, produkuje hormony melanotropowe - płat tylny magazynje i uwalnia oksytocynę i wazopresynę Zaburzenia ilości wazopresyny - moczówka prosta - brak wazopresyny, wydalanie bardzo dużej ilości rozcieoczonego moczu, może byd pierwotna bądz wtórna (uszkodzenie osi podwzgórzowo-przysadkowej) - objawy: poliuria, polidypsja - zespół Schwartza-Barttera - polegający na patologicznym zwiększeniu produkcji wazopresyny - objawy: ból głowy, apatia, zaburzenia świadomości, wymioty, śpiączka, drgawki Hormon wzrostu - GH - hormon polipeptydowy - stężenie GH jest najwyższe u płodów i noworodków, u dzieci jest wyższe niż u dorosłych i wykazuje rytm okołodobowy (największe wydzielanie w czasie snu REM) - wzrost wydzielania powodują: - stres, wysiłek fizyczny - hipoglikemia, dieta wysokobiałkowa - środki alfa - adrenergiczne wydzielanie somatotropiny jest regulowane przez hormony podwzgórzowe: Patologia Strona 1 środki alfa - adrenergiczne - wydzielanie somatotropiny jest regulowane przez hormony podwzgórzowe: - GH-RH-somatoliberyna - hormon uwalniający GH - GHIF-somatostatyna - hormon hamujący wydzielanie GH - zaburzenia - gigantyzm - skutek nadmiernego wydzielania hormonu GH przez przedni płat przysadki, powoduje nadmierny wzrost i wydłużanie się kości długich, zaburzenie spowodowane gruczolakiem przysadki lub powstałe na skutek nadmiernego pobudzania przed podwzgórzowy GHRH - akromegalia- spowodowana nadmiernym wydzielaniem GH przez hormonalnie czynnego gruczolaka komórek kwasochłonnych przedniego płata przysadki mózgowej - rozrost tkanek miękkich - stóp i rąk, żuchwy, nosa, małżowin usznych, języka - przerost i deformacja kości, deformacja stawów - .. - karłowatość przysadkowa (somatotropinowa niedoczynnośd przysadki) - jest chorobą wywołaną niewystarczającą sekrecją somatotropiny. Niedoczynnośd przysadki rozwija się w dzieciostwie. Charakteryzuje się przede wszystkim niskim wzrostem i niedorozwojem płciowym, z cechami infantylizmu przyczyną zaburzeo mogą byd: - wrodzone zmiany w podwzgórzu z niedoborem neurohormonów pobudzających uwalnianie hormonów tropowych przysadki - guzy nowotworowe albo zapalne w obrębie przysadki lub w jej sąsiedztwie zmiany - zapalne przysadki - choroby podwzgórza - karłowatość Larona - brak receptorów obwodowych GHRH Tarczyca - jest umiejscowiona w odcinku szyjnym i złożona z dwóch płatów połączonych cieśnią - wydzielanie hormonów jest pod kontrolą podwzgórza i przysadki - ujemne sprzężenie zwrotne między hormonami tarczycy, a hormonem uwalniającym hormon tyreotropowy i hormon -----------zapobiega nadmiernej stymulacji tego gruczołu nadczynnośd - gruczolak przedniego płata przysadki - hipersekrecja TSH - choroba Gravesa-Basedowa (nadczynnośd tarczycy) - o podłożu autoimmunologicznym (przeciwciała IgG przeciw receptorom TSH w tarczycy); wzrost poziomu T3, T4, TSH ulega obniżeniu - choroba Plummera - gruczolak tarczycy produkujący T3 i T4; poziom TSH ulega znacznemu obniżeniu - zapalenie tarczycy - niekontrolowane uwalnianie zgromadzonych T3 i T4, poziom TSH maleje niedoczynnośd: - pierwotna - defekty wrodzone: aplazja i hipoplazja tarczycy u płodu, zaburzenie syntezy hormonów. U dzieci objawia się to kretynizmem i obrzękiem śluzowatym - defekty nabyte - zniszczenie miąższu w przebiegu procesu zapalnego - przeciwciała przeciw receptorowi TSH - niedobór (wole niedoczynne) bądz nadmiar jodu (z. Wolff-Chaikoffa) - leki hamujące syntezę hormonów tarczycy (sole litu) - choroba Hashimoto (przewlekłe limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego) - najczęstrszy rodzaj zapalenia tarczycy i najczęstsza przyczyna wtórnej niedoczynności gruczołu tarczowego. Choroba o podłożu autoimmunologicznym: przeciwciała anty- TPO-Ab, skierowane przeciwko peroksydazie (TPO), przeciwciała antytyreoglobulinowe - wtórna - uszkodzenie wzgórza lub przysadki mózgowej Przytarczyce - nadczynnośd pierwotna: wzmożone wytwarzanie i wydzielanie PTH, gruczolak przytarczyc, przeorst Patologia Strona 2 - pierwotna: wzmożone wytwarzanie i wydzielanie PTH, gruczolak przytarczyc, przeorst - wtórna: hipokalcemia w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek - objawy: hiperkalcemia i hipofosfatemia - niedoczynnośd - usunięcie przytarczyc, zniszczeni wskutek naświetlania, urazu szyi - objawy: hipokalcemia, tężyczka Nadnercza - hormony rdzenia nadnerczy - Andrenalina, noradrenalina: - hormony aminokwasowe, powstałe z tyrozyny - uwalnianie amin katecholowych: - pobudzenie nerwowe - hipoglikemia - czynniki stresowe - rozkładane dzięki oksydazie monoaminowej (MAO) - działanie - receptory alfa i beta-adrenergiczne - na układ sercowo-naczyniowy: - przyspieszenie rytmu serca, skurcz tętniczek krążenia skórnego - Guz chromochłonny rdzenia nadnerczy - Kora nadnerczy - warstwa kłębkowata - produkuje mineralokortykoidy: aldosteron - warstwa pasmowata - glikokrytykoidy: kortyzol, kortykosteron, kortyzon - warstę siatkowatą (wewnątrz) - androgeny: DHEA - nadczynnośd kory nadnerczy - hiperaldosteronizm, zespół Conna - zespół chorobowy wywołany zwiększonym wytwarzaniem aldosteronu z jednoczesnym zahamowaniem aktywności reninowej osocza - nadmierna produkcja tego hormonu spowodowana jest najczęściej gruczolakiem z warstwy kłębkowatej kory nadnercza lub też przerostem warstwy kłębkowatej kory - zaburzenia obserwowane w zespole Conna spowodowane są działaniem aldosteronu na dystalną częśd nefronu: - retencja wodu i sodu powoduje hipowolemię i wzrost ciśnienia tętniczego - wzmożona sekrecja potasu powoduje hipokaliemię - wzmożona sekrecja jonu wodorowego powoduje zasadowicę metaboliczną - zespół Cushinga - nadmierne wydzielanie glikokortykosteroidów przez korę nadnerczy, spowodowane z reguły obecnością czynnego hormonalnie guza wywodzącego się z warstwy pasmowatej kory nadnerczy - choroba Cushinga (ACTH-zależny zespół Cushinga) - spowodowana jest nadmiernym wydzielaniem ACTH przez gruczolaka przysadki mózgowej lub ekotopową produkcją hormonu - objawy zespołu Cushinga - cienka skór i jej zanik - nadciśnienie tętnicze - otyłośd - hiperlipidemia - upośledzona tolerancja glukozy i cukrzyca - zespół metaboliczny - osteoporoza - zaburzenia psychiczne - zespół nadnerczowo-płciowy - wrodzony przerost nadnerczy związany z występowaniem bloków enzymatycznych na szlaku biosyntezy glikokortykoidów i mineralokortykoidów. Najczęściej niedobór enzymatyczny dotyczy 21- hydroksylazy - niewystarczająca produkcja glikokortykoidów oraz mineralokortykoidów powoduje zachwianie równowagi hormonalnej. Pod wpływem ACTH nadnercza Patologia Strona 3 powoduje zachwianie równowagi hormonalnej. Pod wpływem ACTH nadnercza zwiększają produkcję androgenów - Klasyczny przerost nadnerczy ujawnia się po porodzie lub w dzieciostwie i obejmuje z reguły objawy związane z zaburzeniami elektrolitowymi, występowaniem nadciśnienia tętniczego, maskulinizację i hirsutyzm, obojniactwo płodów XX - niedoczynnośd nadnerczy - choroba Addisona (cisawica) - przewlekła niedoczynnośd, spowodowana niedostatecznym wytwarzaniem hormonów w korze nadnerczy, na skutek jej zniszczenia w procesie autoagresji (HLA DR3), przez gruzlicę nadnerczy i inne przewlekłe zakażenia, szczególnie grzybicze czy wirusowe, zajęcie nadnerczy przez przerzuty nowotworowe lub krwotok niszczący komórki kory nadnerczy. - choroba Addisona prowadzi do zaburzeni gospodarki wodno-elektrolitowej oraz węglowodanowej organizmu - objawy - ogólne osłabieni i łatwie męczenie się - brunatne przebarwienie skóry, hiperpigmentacja - napady hipoglikemii Patofizjologia układu nerwowego - zaburzenia rozwojowe - wykładniki chorób sercowo-naczyniowych - urazy - zakażenia - choroby demielinizacyjne - choroby zwyrodnieniowe - nowotwory Toxoplasma, Rubella(różyczka), Cytomegalovirus, Herper simplex virus - TORCH - grupa infekcji przenoszonych z matki na płód. Podobna manifestacja kliniczna - zajęte narządy to serce, skóra, oko; mikrocefalia Wodogłowie - związane ze wzrostem objętości płynu mózgowo-rdzeniowego w jamie czaszki, co powoduje zwiększenie wymiarów czaszki - najczęstszą przyczyną - przeszkoda w krążeniu płynu (-> zaburzenia rozwojowe, guzy) Malformacja Arnold-Chiari - przemieszczenie się migdałków móżdżku do otworu potylicznego wielkiego. Następuje zanik uciskowy mózgu oraz wodogłowie Zespół poalkoholowy - związany z nadużywaniem alkoholu w czasie ciąży. - manifestacja: mikrocephalia, ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej, zahamowanie rozwoju umysłowego i wzrostu Choroby sercowo-naczyniowe - udar móżgu - nagłe wystąpienie ogniskowych deficytowych objawów neurologicznych powstały w wyniku zaburzenia krążenia mózgowego i utrzymujący się ponad 24h - udary niedokrwienne - zakrzepica w przebiegu miażdżycy, zatory (tłuszcz, powietrze) - udary krwotoczne - śródmózgowe - wywołane nadciśnieniem - podpajęczynówkowe - tętniaki, naczyniaki Zakażenia OUN -brak układu limfocytarnego wrota infekcji: hematogenna, uraz otwarty Patologia Strona 4 wrota infekcji: hematogenna, uraz otwarty - infekcje wirusowe - Herpes simplex virus - polio - wścieklizna Stwardnienie rozsiane - SM choroba OUN, charakteryzująca się obecnością rozsianych ognisk demielinizacji w mózgowiu i rdzeniu kręgowym. - objawy choroby początkowo zanikają i nawracają (tzw. rzuty choroby), a w dalszej fazie choroby następuje ich utrwalenie się. - Etiologia choroby nie jest w pełni poznana (autoagresja) - jest najczęstszą chorobą neurologiczną "młodych dorosłych" Zespół otępienny - jest to zespól objawó zwykle o charakterze przewlekłym i postępującym wynikających ze zmian zwyrodnieniowych w mózgu. - Prowadzi do upośledzenia wyższych funkcji korowych pamięci, myślenia, rozumienia oraz do zaburzeo zachowania i zmiany osobowści - otępienie nie jest normalnym procesem starzenia się organizmu Choroba Alzheimera - Choroba Alzheimera należy do grupy chorób neurozwyrodnieniowych (neurodegeneracyjnych). - w odniesieniu do choroby Alzheimera używa się również określenia otępienie. - Przyczyna choroby nie jest znana i nie istnieją metody pozwalające na jej wyleczenie Choroba Parkinsona - postępująca, zwyrodnieniowa choroba ośrodkowego układu nerwowego - patogeneza - neurony istoty czarnej wytwarzają neurotransmiter dopaminę oraz melaninę - neurony dopaminergiczne barwnikonośne - Dochodzi do zmian zwyrodnieniowych neuronów w istocie czarnej i innych obszarach barwnikonośnych mózgowia - konsekwencją jest niedobór dopaminy w istocie czarnej i prążkowiu. - przyczyny - predyspozycje genetyczne - neuroinfekcje - wolne rodniki - działanie uboczne niektórych leków antypsychotycznych (np. fenotiazydów) - mutacja genu SNCA - objawy - drżenie spoczynkowe rąk, ramion, nóg, żuchwy i twarzy - sztywnośd kooczyn tułowia - spowolnienie ruchów - upośledzenie koordynacji ruchowej - zaburzenia mowy i oddychania - mowa monotonna, słaba artykulacja Patologia Strona 5