Prawo kanoniczne małżeńskie


PRAWO KANONICZNE MAAŻECSKIE  WYKAADY Z PROF. PASTW
Po co prawo w Kościele prawo skoro mamy przykazanie miłości? Bo prawo miłości potrzebuje
przełożenia na prawo w postaci kodeksów.
Fenomen prawa
- normatywność (reproduktywość  bo odczytujemy) - proceduralność (kreatywność)  tutaj wartości są
ŁI etap: prawda społeczna (socjologia) tłem, tworzenie procedur /proceduralność bez
ŁII etap: ideowe uzasadnienie porządku normatywności może prowadzić do nihilizmu/
społecznego (teoria prawa)
ŁIII etap: porządek prawny (ustawodawca
państwowy)
Bez prawdy społecznej, przez ustalenie norm
dochodzimy do utworzenia praw.
/normatywność bez proceduralności może prowadzić
do totalitaryzmu/
Prawo
- ze względu na pluralizm aksjologiczny społeczeństwa ustawodawca państwowy decyduje się na  nihilizm
etyczny;
- to  nihilizmy etyczne możemy znalezć w Konstytucji RP
Prawo kanoniczne odwołuje się do  teologicznej bazy wyjściowej . Jaki jest cel prawa kościelnego?
- zbawienie dusz /personalizm, osoba w centrum/,
- uporządkowanie działania Kościoła (Kościół prowadzi do zbawienia).
Cel prawa jest tożsamy z celem Kościoła  prowadzić do zbawienia.
LexŁzakazy/nakazyŁ(zewnętrzne przestrzeganie przepisów prawa)
CanonŁprzekaz i realizacja wiaryŁ(ma motywować do działania)
KDK 47-52  o małżeństwie
Gaudium et spes 48 (KDK 48)   święty węzeł Ł święty od początku  już w zamyśle Stwórcy
Historia prawa małżeńskiego
I tysiąclecie:
- małżeństwo  rzeczywistość sakralna;
- brak próby rozdziału rzeczywistości naturalnej od transcendentnej;
- forma publiczna.
XII-XIV wiek  utrwalenie wyłącznej jurysdykcji Kościoła nad małżeństwem
XII wiek:
- dwie szkoły prawne:
Szkoła bolońska (Grazia) uzależnia ważność małżeństwa od współżycia;
Szkoła paryska (Sorbona) uzależnia ważność małżeństwa od zgody małżonków;
Święty Tomasz z Akwinu (XIII wiek)  ustala, że sakrament, który trwa całe życie składa się ze:
- fieri  zgody małżeńskiej (kontraktu);
- facto esse  małżeństwa ustanowionego.
Święty Robert Bellarmin (XVI/XVII wiek)  eo ipso sacrametnum  dwoje ludzi są małżeństwem
sakramentalnym jeżeli są ochrzczeni
Powstawanie prawa wyznaniowego, czyli jednej z gałęzi prawa cywilnego regulującego stosunek państwo-
Kościół (religia).
Kształtowanie się państw narodowych (koniec XVIII, cały XIX)  małżeństwo musi zachować obowiązki
prawa kanonicznego, prawo cywilne w tym zakresie nie istnieje.
Prawo Kościelne Prawo wyznaniowe
- sobór trydencki: - 313r. edykt mediolański  względna równowaga w
jurysdykcji Kościoła nad małżeństwem;
1563 r. dekret Tametsi  forma kanoniczna
zawarcia małżeństwa (dawniej publiczna) - 1000r. zanik jurysdykcji państwowej nad
małżeństwem;
pod grozbą nieważności, zakaz małżeństw
- reformacja;
tajnych,
- sobór trydencki;
nierozerwalność małżeństwa;
- pierwsze małżeństwo cywilne;
- Pius IX  Sylabus ;
- Robert Belarmin;
- Leon XIII  pierwsza encyklika o małżeństwie
- kodeks Napoleona (1804r.)  podział na
 Arcanum divinae sapientiae (1880r.);
jurysdykcję państwową i kościelną
- 1917r. kodeks prawa kanonicznego;
- Pius X;
- Pius XI  druga encyklika o małżeństwie  Casti
- sobór watykański II
conubi ;
- Pius XII  liczne przemówienia o małżeństwie;
- sobór watykański II;
- Paweł VI  encyklika  Humanae vitae (1968r.);
- Jan Paweł II:  Familiaris consortio (1981r.),
 Mulieris dignitate ;  List do rodzin ;  Evangelium
vitae
Małżeństwo rzeczywistością wewnętrznie świętą jeszcze przed usankcjonowaniem przez Chrystusa. Spór
między szkołami bolońską a paryską wygrywa ta druga. Już w IX wieku Mikołaj I stwierdził, że do
zawarcia małżeństwa wystarczy zgoda małżonków. Od tego czasu rozdzielał się kontrakt z sakramentem.
Scholastyka podkreśla, że łaska nie niszczy, a doskonali naturę.
Luter stwierdzał, że małżeństwo to tylko rzeczywistość ziemska, a Kalwin odwoływał się do przymierza.
Robert Belarmin twierdził, że istnieje nierozerwalność kontraktu i sakramentu.
Pod koniec XIX wieku magisterium papieskie chce wrócić do początku ( Arcanum Leona XIII), że
małżeństwo jest wewnętrznie święte.
Neoscholastyka odwoływała się do Bellarminiego.
Arcanum Casti conubi
- nierozdzielność kontraktu z sakramentem; - centralne miejsce sakramentalnego kontraktu;
- legitymizacja wyłącznej jurysdykcji nad -  bonum sacramenti  dobro nierozerwalności;
małżeństwem - zagadnienie etyczno-moralne  punkt ciężkości;
- nienaruszalność obiektywnego porządku
moralnego
Wykazanie jurydycznego i kontraktowego celu małżeństwa
W latach 30 poza Kościołem pojawia się myśl personalistyczna u Herberta Domsa  pierwszorzędnym
celem małżeństwa jest miłość, którego pochodnym jest zrodzenie potomstwa. Było to odwrócenie celów
zawartych w KPK z 1917 r. Pius XII i Święte Oficjum potępili tą naukę.
 Gaudium et spes (KDK) nr 47-52 (48-49  kluczowe, w szczególności 48)  definicja małżeństwa:
głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej. Kluczowym wyrazem odnośnie małżeństwa: przymierze
(foedus).
Jan Paweł II używa terminu: przymierze miłości małżeńskiej (1981r.  Familiaris consortio . Przymierze 
foedus  to termin tak teologiczny, jak i prawny, doskonale łączy rzeczywistość naturalną i nadprzyrodzoną
(kontrakt i sakrament).
System rozdziału Kościoła od państwa  doktryna właściwej separacji Gaudium et spes:
- separacja czysta;
- separacja wroga;
- separacja skoordynowana (przyjazna), zasady którymi się kieruje:
poszanowanie autonomii, niezależności Kościoła i państwa,
poszanowanie wolności religijnej w wymiarze indywidualnym i wspólnotowym,
współdziałanie między Kościołem i państwem.
Konkordat to umowa międzynarodowa.
Konkordaty:
- konkordat laterański (1929r.)  państwo włoski porzuciło styl wrogi; do tej pory małżeństwo cywilne jako
jedyne wywiera skutki prawne; wprowadzono zasadę uznania małżeństwa kanonicznego; zasada
podtrzymana w Protokole Uzupełniającym z 1984r.;
- konkordat z 1925r.  zerwany przez komunistów w 1945r.;
- konkordat z 28 VII 1993r. w siedzibie rządu RP, ratyfikowany 23 XII 1998r.  artykuł 10 wprowadza
instytucję małżeństwa kanonicznego; małżeństwo kanoniczne wywiera skutki prawne, trzy warunki jakie
muszą spełniać małżonkowie:
między nukturientami nie zachodzi sprzeczność z prawem polskim,
nukturienci złożą zgodne oświadczenie woli wywołujące skutki państwowe,
fakt zawarcia małżeństwa został wpisany do akt stanu cywilnego w określonym terminie (5 dni).
Ślub konkordatowy jest formą zawarcia związku cywilnego.
Określanie małżeństwa w KPK
KDK 48-49 wizja optymistyczna, idealna małżeństwa KPK 1983
KK 11 na język kanonów
DA 11 przeszczepić, przełożyć KKKW 1990
Kanony KPK są dostosowywane do KKKW. Odpowiednia komisja pracuje nad ujednoliceniem. Nie ma
definicji małżeństwa, ale jest określenie czym jest. Najbardziej uzgodniony jest KKKW 776.
KKKW 776
KPK 1055 KPK 1135 KPK 1063 nr 3 KPK 1983
KDK 48   głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej (w KPK 1055)
- comunitas,
- coniunctis,
- communio,
- consortio  to określenie wybrano; cum (razem) + sors (los) = wspólny los, wspólna droga.
 consortio totius vitae
CIC 1917r.  małżonkowie wyrażają zgodę/zawierając kontrakt wymieniają się prawem do ciała (ius in
corpus)  wspólnota na poziomie fizyczno-emocjonalnym. Pierwszym celem było zrodzenie i wychowanie
potomstwa.
Norbert Ldecke dokonał pierwszego przełożenia soboru na język prawniczy. Uważał, że jest zmiana
paradygmatu z seksualnego na totalny, całościowy. Ma po części rację. Klei się to nam z hierarchią celów:
1. zrodzenie i wychowanie potomstwa,
2. wzajemna pomoc i uśmierzanie pożądliwości (podporządkowanie celowi pierwszorzędnemu).
KPK 1055:
- przymierze `" wspólnota;
- przymierze przyczyna sprawcza małżeństwa;
- przymierze = fieri (stawanie się małżeństwa);
- wspólnota do małżeństwa już ustanowionego (facto esse)
- miłość woli  chcieć czynić dobro innym Ł bene bonifeciencie amor
Ł miłość jest zasadą strukturalną małżeństwa i przedmiotem obowiązku (miłość należna)  1997r., 1999r.
przemówienia Jana Pawła II
Natura małżeństwa  z natury małżeństwo jest skierowane ku dobru małżonków i zrodzenie i wychowanie
potomstwa (cele małżeństwa, choć podobno nie można mówić o celach  jest celowość małżeństwa).
Celowość to małżeństwo w swej dynamice.
Systematyka:
św. Tomasza  cele, przymioty,
św. Augustyna  trzy dobra Augustyna:
o bonum prolis (cel),
o bonum sacramenti (nierozerwalność),
o bonum fidei (wierność).
Sakrament (kan. 1063 nr 3)  3 aktorów, najważniejszy Bóg.
Czy jest potrzebna wiara? Potrzebne jest minimum, czyli brak sprzeciwu wobec intencji Kościoła (intencja
minimalna)
Czy brak wiary unieważnia godność sakramentalności małżeństwa? Nie.
Intencja większościowa  żeby wykluczyć godność sakramentalną małżeństwa, to musiałby myśleć: jeżeli
małżeństwo ma być sakramentem, to ja takiego małżeństwa nie chcę.
Godność małżeństwa można wykluczy, gdy:
- żeby coś wykluczyć, trzeba to znać  odpadają niewierzący,
- trzeba znać doktrynę i na przekór robić,
- działającym jest Chrystus  On decyduje, kiedy jest, a kiedy nie; On kieruje tą łaską  ale można postawić
tamę  kategoryczne nie!
FC 67: wiara jest podstawą, przyczyną dyspozytywna owocności sakramentu  wiara jest potrzebna jako to
minimum, brak wiary nie jest przyczyną nieważności.
Rodzaje małżeństwa:
1. matrimonium ratum  małżeństwo dwojga ochrzczonych, sakramentalne;
2. matrimonium ratum et consumatum  akt seksualny nie musi być płodny  nasienie nie musi być
płodne (verum semen, Dekret kongregacji nauki i wiary  Verum semen z 1977r.), ale musi dojść do:
a. erectio,
b. penetratio,
c. eiaculatio.
3. matrimonium invalidum  małżeństwo nieważne, istnieją trzy grupy:
a. przeszkody małżeńskie (12)  protokół przedmałżeński,
b. brak i wady zgody małżeńskiej  sąd,
c. brak formy kanonicznej  sąd, ale & (?).
4. matrimonium putativum  małżeństwo domniemane  jedna strona w dobrej wierze, druga strona wie
lub podejrzewa, że jest nieważne, traktowane jak ważne.
Antropologia małżeństwa
wolność
dar osoby
rozumność
mężczyzna =dar=> w swej męskości Łpotencjalne ojcostwo
kobieta =dar=> w swej kobiecości Łpotencjalne macierzyństwo
nierozerwalność totalność (całkowitość)
istotne przymioty małżeństwa
jedność wyłączność (wierność)
Kluczowym w antropologii małżeństwa jest dar osoby. Jedność  monogamia (nie poligamia, poliandria
itp.). O nierozerwalności niektórzy mówią, że to dogmat. Nierozerwalność  dozgonność, tzw. klauzula Mt.
Joseph Bonsirven w 1947r.  badał zjawisko rozwoju semantycznego w języku hebrajskim. Uważa, że
niektóre terminy ewoluowały i stawały się techniczno-prawnymi: tak było z zenuth (gr. ĄżŻą , łac. ?),
które ma znaczyć:  nieważne małżeństwo .
Zgoda małżeńska
Consensus matrimonialis  kan. 1055, 1056.
 Kan. 1055
ż 1. Małżeńskie przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia,
skierowaną ze swej natury do dobra małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zostało
między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu.
ż 2. Z tej racji między ochrzczonymi nie może istnieć ważna umowa małżeńska, która tym samym nie
byłaby sakramentem.
Kan. 1056 Istotnymi przymiotami małżeństwa są jedność i nierozerwalność, które w małżeństwie
chrześcijańskim nabierają szczególnej mocy z racji sakramentu.
Zgoda jest przyczyną sprawczą małżeństwa  kan. 1057; cztery elementy zgody małżeńskiej:
1. zgoda stron między osobami prawnie zdolnymi;
2. zgoda wyrażona zgodnie z przepisami prawa  forma kanoniczna;
3. nie może być zgoda zastąpiona żadnym innym aktem;
4. ???
 Kan. 1057
ż 1. Małżeństwo stwarza zgoda stron między osobami prawnie do tego zdolnymi, wyrażona zgodnie z
prawem, której nie może uzupełnić żadna ludzka władza.
ż 2. Zgoda małżeńska jest aktem woli, którym mężczyzna i kobieta w nieodwołalnym przymierzu
wzajemnie się sobie oddają i przyjmują w celu stworzenia małżeństwa.
Klasyfikacja zgody małżeńskiej (za Z. Grocholewskim):
- akt woli,
- wyrażony publicznie,
- i bilateralnie,
- przedmiotem jest wzajemne oddanie się i przyjęcie małżonków,
- w celu stworzenia małżeństwa,
- w sposób nieodwołalny.
Niezdolność jako przeszkoda małżeństwa  kan. 1095.
 Kan. 1095 - Niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy:
1 są pozbawieni wystarczającego używania rozumu;
2 mają poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie
przekazywanych i przyjmowanych;
3 z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich.
Jaka powinna być zgoda małżeńska:
- rzeczywista (wewnętrzna),
- swobodna (świadoma i dobrowolna),
- wzajemna,
- równoczesna.
Akt zgody małżeńskiej tworzy relację osobową:
- łac. coniuges  małżonkowie,
- więz  węzeł prawny (kan. 1134),
- istota, treść węzła  prawa i obowiązki łączące małżonków.
Przedmiot zgody małżeńskiej:
- formalny  kan. 1055 ż1, wspólnota całego życia małżonków,
- materialny  same osoby nupturientów (rozwinięte wcześniej),
Ł kan. 1057  w celu ustanowienia małżeństwa (cel formalny)
Prawa i obowiązki należące do przedmiotu zgody małżeńskiej (małżeństwo nieważne ze względu na
wykluczenie lub niezdolność):
- z celowości małżeństwa wynikające,
- prawa i obowiązki aktów małżeńskich (wykluczenie/symulacja, niezdolność Ł kan. 1095),
- prawa i obowiązki nie przeszkadzania prokreacji,
- prawa i obowiązki zachowania i rozwoju wspólnoty małżeńskiej/ (wykluczenie: założenie, że nigdy
nie zamieszkamy razem),
- prawa i obowiązki wzajemnej pomocy,
- prawa i obowiązki przyjęcia dzieci i troski o nie,
- prawa i obowiązki wychowania dzieci,
- prawa i obowiązki wierności małżeńskiej.
Czynności poprzedzające zawarcie małżeństwa  przyjęcie sakramentów: bierzmowania, pokuty,
eucharystii.
Duszpasterstwo
małżeństwa i rodziny
kościół lokalny
normy Konferencji Episkopatu
GeS jest w pewnym sensie syntezą Vaticanum II.
Kanoniczne badanie przedmałżeńskie (3 gr):
1. Stwierdzenie braku przeszkód (zakazów) ważność
zawarcia małżeństwa.
Godziwość
2. Egzamin przedmałżeński ( protokół )  spisanie protokołu przedmałżeńskiego.
3. Zapowiedzi przedmałżeńskie.
Najważniejszą przeszkodą  związany jest ktoś węzłem. Należy przedłożyć metrykę chrztu, tam adnotacja
odośnie stanu cywilnego, ważne 3. miesiące.
Wystawienie metryki zastępczej  gdy metryka chrztu niedostępna. Proboszcz nie decyduje, kuria nadaje
sygnaturę. Jeżeli nie jesteśmy pewni co do ochrzczenia  warunkowe udzielenie chrztu.
Jeżeli młodzi mieszkają w parafii min. 6. Miesięcy, to nie trzeba głosić zapowiedzi w miejscach
poprzedniego zamieszkania  tylko w parafii zamieszkania. Jeżeli krócej  to wcześniejsze miejsce i
aktualne.
Istnieją dwie możliwości głoszenia:
- umieszczenie w gablocie na piśmie przez 8 dni (z ndz lub ndz i świętem nakazym),
- dwukrotne ogłoszenie ustne (2 ndz lub ndz i święto nakazane).
Łzalecane pisemne
Łczęsta dyspensa od zapowiedzi (młodzi mieszkają ze sobą  uniknięcie zgorszenia, osoby starsze, brak
zgody rodziców)  ordynariusz miejsca (bp diecezjalny, wikariusz generalny, dziekan)  musi istnieć
słuszna przyczyna; jeśli są wątpliwości co do słuszności przyczyny to dziekan nie udzieli (bo może być
nieważna i niegodziwa, w przypadku kurii  co najwyżej ważna i niegodziwa).
Zezwolenie ordynariusza miejsca na asystowanie przy zawarciu małżeństwa.
zakaz zwykły Ł prośba o zezwolenie (nihil obstat) na zawarcie (do kurii)Łniegodziwość, ale ważność (w
przypadku zaniedbania)
zakaz z sankcją nieważności  przeszkoda Łprośba o dyspensę (do kurii) Ł nieważność!!
Małżeństwo niegodziwe  niegodziwie działa asystujący ksiądz.
! Kan. 1071ż1  kiedy wymagane zezwolenie.
 Kan. 1071 - ż 1. Poza wypadkiem konieczności, nie można bez zezwolenia ordynariusza miejsca
asystować przy:
1 małżeństwie tułaczy
2 małżeństwie, które nie może być uznane lub zawarte według prawa państwowego;
3 małżeństwie osoby, którą wiążą naturalne obowiązki wobec innej strony lub wobec dzieci, wynikające z
poprzedniego związku;
4 małżeństwie osoby, która notorycznie* porzuciła wiarę katolicką;
5 małżeństwie osoby związanej cenzurą;
6 małżeństwie małoletnich, bez wiedzy rodziców albo wobec ich uzasadnionego sprzeciwu;
7 małżeństwie zawieranym przez pełnomocnika**, o czym mowa w kan. 1105.
*akt notoryczny  akt, który można udowodnić na podstawie aktów zewnętrznych; tutaj: publicznie
Instrukcja nr 77:
1) niewierzący lub ateiści,
2) praktycznie i publicznie (nie tylko formalnie) wystąpiły z Kościoła Katolickiego i nie da się tego
ukryć,
3) ostentacyjnie nie praktykują.
Małżeństwo osoby, która notorycznie porzuciła wiarę katolicką.
**małżeństwo zawierane przez pełnomocnika  obie osoby obłożnie chore, leżą w różnych szpitalach.
8 małżeństwo tajne  nie wpisuje się ich w normalne księgi parafialne (kan. 1130);
9 małżeństwo warunkowe  dołączenie warunku oznacza, że sprawa idzie do kurii (np. rolnik potrzebuje
żony na gospodarstwo, kwestie dziedziczenia; kan. 1102ż3);
10 małżeństwo mieszane (kan. 1124)  ochrzczeni, chrześcijanie różnych wyznań;
11 - uzasadnione wątpliwości przy spisywaniu protokołu przedmałżeńskiego.
Przeszkody małżeńskie w ogólności:
- okoliczność dotyczące osób, nieuzdalniająca do ważnego zawarcia małżeństwa (kan. 1073) = prawo
nieuzdalniające;
Przedmiotem przeszkody (kan. 11) są ochrzczeni w Kościele Katolickim lub do niego przyjęci.
Przeszkodami z prawa naturalnego są obowiązujące dla wszystkich:
- prawo z impotencji,
- prawo pokrewieństwa w I stopniu linii prostej i II stopniu linii bocznej.
Przeszkoda węzła małżeńskiego.
Przeszkody z prawa naturalnego są niedyspensowalne.
Są przeszkody, gdzie Stolica Apostolska może tylko udzielić dyspensy:
- przeszkoda wynikająca ze święceń,
- przeszkoda z publicznego wieczystego ślubu czystości,
- od przeszkody z występku (małżonkobójstwo).
Dyspensowanie od przeszkód
Katalog przeszkód (12):
1. wieku (kobieta 14, mężczyzna 16; państwowe 18 dla obu)  jak nie mają obaj po 18 to od bpa nihili
obstat (nie widzę przeszkody), jak poniżej 14 i 16 potrzebna jest dyspensa;
2. niemocy płciowej, impotencji  musi być możliwość wprowadzenia nasienia  nie musi być płodne 
do dróg rodnych kobiety (kan. 1074); niemoc płciowa winna być trwała, gdy nie pomagają środki
powszechnie dostępne (bo nie każdego stać na drogie leczenie); starsze małżeństwo, które ze wzgl.
na wiek nie może mieć dzieci przekazują sobie prawo o posiadaniu dzieci, ale nie jest ono używane;
3. węzła małżeńskiego;
4. różnych religii (kan. 1086)
a. małżeństwo niesakramentalne można rozwiązać  chyba, że nieochrzczony się ochrzci i
małżeństwo zostanie dopełnione,
b. kan. 1125 (trzeba w cholerę db znać!):
zobowiązanie do wychowania w wierze katolickiej, druga strona musi o tym
zobowiązaniu wiedzieć,
nieochrzczony obiecuje, że nie będzie przeszkadzał w wychowaniu po katolicku
dzieci;
5. święceń (diakon, prezbiter, biskup)  celibat; o dyspensę do Stolicy Apostolskiej i jest możliwość
otrzymania reskryptu apostolskiego przenoszącego duchownego do stanu świeckiego;
6. ślubu czystości (kan. 1088)  ślub wieczysty czystości publicznie złożony; zależy, czy instytut
zakonny na prawie papieskim (dyspensy udziela papież) czy diecezjalnym (dyspensy udziela bp);
7. porwania (kan. 1089):
a. tylko kobietę można porwać,
b. choćby się zakochała, musi się wyprowadzić, a dyspensa ze Stolicy Apostolskiej;
8. małżonkobójstwa (występem), kryminalna (kan. 1090):
a. przypadek I: intencje matrymonialne Ł wina umyślna, wina nieumyślna nie chwyta,
b. przypadek II: brak intencji matrymonialnej;
9. pokrewieństwa  zródło przeszkody: więzy krwi:
a. w linii prostej  wszystkie stopnie,
b. w linii bocznej  do 4. Stopnia;
10. powinowactwa  zródło przeszkody: ważnie zawarte małżeństwo; krewni żony/męża  do śmierci
jednego z małżonków;
11. przyzwoitości publicznej  zródło przeszkody: związek niważny/nieistniejący, konkubinat;
mieszkają razem;
12. adopcji  zródło przeszkody: pokrewieństwo prawne (kan. 1094).
Przeszkód w prawie polskim jest siedem:
1. choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego (kan. 1095, 1 i 2 - wada zgody);
2. ubezwłasnowolnienia całkowitego (kan. 1095, wada zgody);
3. wieku (2x18);
4. związku małżeńskiego (bigamia)  małżeństwo może być unieważnione
5. pokrewieństwa  w linii bocznej tylko drugi stopień;
6. powinowactwa;
7. przysposobienia  przysposabiający i przysposobiony.
Kto jest podmiotem dyspensowania? Dyspensuje ordynariusz miejsca.
 Kan. 85 - Dyspensa, czyli rozluznienie prawa czysto kościelnego w poszczególnym wypadku, może zostać
udzielona przez tych, którzy posiadają władzę wykonawczą w granicach ich kompetencji, a także przez
tych, którym wyraznie lub pośrednio przysługuje władza dyspensowania, bądz mocą samego prawa, bądz
mocą zgodnej z prawem delegacji.
 Kan. 87:
ż 1. Biskup diecezjalny może dyspensować wiernych - ilekroć uzna to za pożyteczne dla ich duchowego
dobra - od ustaw dyscyplinarnych, tak powszechnych, jak i partykularnych, wydanych przez najwyższą
władzę kościelną dla jego terytorium lub dla jego podwładnych, jednak nie od ustaw procesowych lub
karnych ani od których dyspensa jest specjalnie zarezerwowana Stolicy Apostolskiej lub innej władzy.
ż 2. Jeżeli trudno jest zwrócić się do Stolicy Świętej i równocześnie zwłoka grozi niebezpieczeństwem
poważnej szkody, każdy ordynariusz może dyspensować od tychże ustaw, nawet jeżeli dyspensa
zarezerwowana jest Stolicy Świętej, jeśli tylko chodzi o dyspensę, której ona w tych samych
okolicznościach zwykła udzielać, z zachowaniem przepisu kan. 291
 Kan. 90 - ż 1. Od ustawodawstwa kościelnego nie należy dyspensować bez słusznej i racjonalnej
przyczyny, z uwzględnieniem okoliczności przypadku i ważności ustawy, od której się dyspensuje. W
przeciwnym razie dyspensa jest niegodziwa a także nieważna, chyba że została udzielona przez prawodawcę
lub jego przełożonego.
 Kan. 97 - ż 1. Osoba, która ukończyła osiemnaście lat, jest pełnoletnia; poniżej tego wieku małoletnia. ż 2.
Małoletni, przed ukończeniem siódmego roku życia, nazywa się dzieckiem i uważany jest za nie
posiadającego używania rozumu. Po skończonym siódmym roku życia domniemywa się, że posiada
używanie rozumu.
Podmiot dyspensowania w normalnych przypadkach: ordynariusz miejsca.
Podmiot dyspensowania tylko w przypadkach nadzwyczajnych:
proboszcz,
asystujący przy zawarciu małżeństwa (forma zwyczajna),
asystujący przy zawarciu małżeństwa (forma nadzwyczajna)  obecny kapłan, który nic nie robi, ale
udzieli dyspens Ł zaproszony gość,
spowiednik (działa w zakresie wewnętrznym, sakramentalnym i pozasakramentalnym).
Przypadki, gdzie udzielenie dyspensy zarezerwowane jest dla Stolicy Apostolskiej:
przeszkoda święceń,
przeszkoda ślubu zakonnego, instytut na prawie papieskim, a ślub wieczysty,
przeszkoda występku.
Przypadki, gdzie udzielenie dyspensy zarezerwowane jest dla ordynariusza miejsca:
- przypadki zwyczajne dotyczą: wszystkich przeszkód (z wyłączeniem zarezerwowanych dla Stolicy
Apostolskiej oraz ????) oraz wiernych dokładnie przebywających na terenie diecezji;
- od formy kanonicznej Ł niebezpieczeństwo:
forma nadzwyczajna (przypadki nadzwyczajne):
1. (ryzyko) śmierci
2. przypadek naglący  wszystko zostało przygotowane do zawarcia małżeństwa, nie można go
odłożyć na czas przyszły bez prawdopodobnego niebezpieczeństwa wielkiego zła (np. na
czas udzielenia przez Stolicę Apostolską)
Łudzielać może ordynariusz miejsca
Łordynariusz: 1. i 2.
w 1. wszystko, z wyjątkiem święceń prezbiteratu
w 2. wszystko, z wyjątkiem święceń + publicznego wieczystego ślubu w instytutach zakonnych na prawie
papieskim
- te same kryteria w przypadkach nadzwyczajnych  proboszcz, asystent (forma zwyczajna i nadzwyczajna):
1. jak wyżej, jeżeli nie możliwości odniesienia do ordynariusza miejsca (jeżeli nie ma go na miejscu, bo
kontakt trudny)  kan. 1079
2. jak wyżej + tylko przypadki tajne (przeszkoda znana kilku osobom zaufanym, po których można
spodziewać się, że informacji o przeszkodzie nie rozgłoszą)
Łspowiednik
1. jak u proboszcza etc.
2. jak u proboszcza etc.
zakres wewnętrzny: bez nazwisk
będzie działał w konfesjonale (zakres wewnętrzny sakramentalny) i poza nim (zakres wewnętrzny
pozasakramentalny)  chodzi o możliwość odnotowania w tajnych księgach kurialnych dyspensy.
Odnotowanie dyspensy  spowiednik, wymiar wewnętrzny:
- i sakramentalny  nie odnotowujemy,
- i pozasakramentalny  poufne informacje do ordynariusza miejsca, ten zarządza odnotowanie w księdze,
która jest zamknięta w tajnym archiwum.
Prośba o dyspensę:
- proboszcz w imieniu nupturientów, personalia do kurii;
- opis sytuacji + schemat genealogiczny; uzasadnienie prośby;
- od przeszkód tajnych zarezerwowanych dla Stolicy Apostolskiej  motu proprio  Mitis Iudex Dominus
Iesus ,  Mitis et misericors Iesus ;
- błąd (np. co do personaliów, taki drobny)  dyspensa ważna (kan. 66).
Przedmiot zgody małżeńskiej
zgoda małżeńska (przyczyna sprawcza; kan. 55 i 57) "! wady zgody małżeńskiej
zgoda małżeńska
actus humanus
ludzki związek, ludzki, kwalifikowany  krytyczna ocena
świadomie etc. konkretnego małżeństwa (dar wzajemny, trwały,
nierozerwalny, dajemy i przyjmujemy się
nawzajem)
Kanony 1095-1103 dotyczą wad zgody małżeńskiej.
Systematyka Paula Bianki  zespoły wad zgody małżeńskiej (I, II, III)
I Niezdolność osoby II Wady wolności III Wady zgody zamierzone przez
(np. psychiczna niezdolność do (np. przymus  kan. 1103; podmiot
podjęcia zasadniczych przeszkoda  uprowadzenie) (np. ktoś wyklucza posiadanie
obowiązków wynikających dzieci  kan. 1101 ż2)
zawarcia związku małżeńskiego)
1 Ł brak używania rozumu Łodebranie komuś wolności Łwykluczenie=symulacje
odnosi nas do aktu ludzkiego poprzez przymus:
(termin bardziej tradycyjny)
(actus humanus)  świadome i - kwalifikowany  fizyczny,
dobrowolnie, czyli poznać drugą - szantaż, Łakt woli: chcę nieważnego
osobę; osoby chore psychiczne i bojazń szacunkowa (ciąża, mała
małżeństwa (pozytywny)
schizofrenii, psychozy, etc. wieś, katolickie wychowanie)
związane z głębokimi Łprzyczyna musi być z zewnątrz Łakty symulacji:
zaburzeniami osobowości Łbłąd  wolność poznania
- całkowity
2Ł ktoś działa na poziomie aktu zaburzona
ludzkiego, ale jest brak krytycznej - częściowy
oceny czym jest małżeństwo, =1. przymus, bojazń ciężka
Łwykluczenie:
które zawieram (actus humanus 2. błąd:
??) - co do wady, - samego małżeństwa
3Ł stan psychiki nupturienta w - co do przymiotu osoby  wprost
- istotnego elementu małżeństwa
chwili zawierania małżeństwa, i zasadniczo zamierzony, ktoś coś
relacja na wszystkich udaje świadomie lub nie - istotnego przymiotu
płaszczyznach życia 3. kan. 1098  podstępne
małżeńskiego
małżeńskiego budowania wprowadzenie w błąd
wspólnoty, skierowanej na dobro - godności sakramentalnej
błąd jest faktycznie
małżonka i dzieci, np. patologie w
błąd wywołany podstępem
małżeństwa
sferze: psychoseksualnej, relacji
(ktoś kłamie o sobie)
międzyosobowej w całym życiu Łsymulacja
podstępu używa dla
(psychopatia, socjopatia,
wyłudzenia zgody na
całkowita=wykluczenie samego
niedojrzałość uczuciowa,
małżeństwo
chroniczny alkoholizm, małżeństwa, a symulacja
przedmiotem podstępu
narkomania, inne uzależnienia)
może być to, co dotyczy
częściowa  trzy pozostałe (el.:
małżeństwa (np.
= 1. brak używania rozumu: dobro małżonków i potomstwa;
przeszłość kryminalna,
- habitualny  choroba
nieślubne dziecko,
przymioty: wierność,
psychiczna, upośledzenie
choroba, zatajona
- aktualny  działka; 0,7; hipnoza wyłączność;& )
niepłodność etc.)
2. poważny brak rozeznania
4. nie może być warunku
Łkan. 1099 błąd:
oceniającego (prawa i obowiązki
małżeńskie)  niedojrzałość - istotny przymiot małżeństwa
3. psychiczna niezdolność do
- godność sakramentalna
podjęcia obowiązków
małżeńskich (minimalny poziom małżeństwa
relacji małżeńskiej jest ważny)
=błąd czy wykluczenie? Nie
można wykluczyć czegoś, czego
się nie zna
Forma zawarcia małżeństwa
 Kan. 1108
ż 1. Tylko te małżeństwa są ważne, które zostają zawarte wobec asystującego miejscowego ordynariusza
albo proboszcza, albo wobec kapłana lub diakona delegowanego przez jednego z nich; a także wobec dwóch
świadków, według zasad wyrażonych w następnych kanonach i z uwzględnieniem wyjątków, o których w
kan. 144, 1112, ż 1, 1116 i 1127, żż 2-3.
ż 2. Za asystującego przy zawieraniu małżeństwa uważa się tylko tego, kto jest obecny i pyta nowożeńców,
czy wyrażają zgodę i przyjmuje ją w imieniu Kościoła.
Forma liturgiczna  godziwość.
Forma kanoniczna Ł ważność.
Asystujący:
- nie jest szafarzem,
- jest obecny,
- jest aktywny: zadaje pytania i odbiera przysięgę,
- błogosławi (względy ekumeniczne).
Świadkowie urzędowi zwyczajni:
- ordynariusz miejsca,
- proboszcz (i zrównani z nim),
Łwładza tych święceń ma charakter terytorialny.
Świadek urzędowy delegowany: delegacja ogólna (stała) czyli do wszystkich małżeństw, które będzie
błogosławił na terenie parafii (wikarzy otrzymują ją z dekretem) i wikary może tą władzę subdelegować na
kogoś innego.
Łdelegacja ogólna zawsze na piśmie
Łsubdelegacja  ustna
Delegacja udzielona:
osobie  konkretnej osobie, może być po funkcji (jak jest jeden),
małżeństwie  konkretnemu małżeństwu (jak są dwa) albo na wszystkie w określony dzień i w
określonym kościele.
Łjak nie ma delegacji to brak formy kanonicznej, małżeństwo nieważne.
Nupturienci nie lubią proboszcza z wzajemnością  proboszcz musi wiedzieć i powinien udzielić zgody.
Jeśli sąsiedni proboszcz nie udzieli zgody, bo załatwione po tajniaku to małżeństwo ważne, zawarte
niegodziwie.
Dwaj świadkowie zwykli:
- pełnoletni (bo konkordatowy),
- powinny dobrze się prowadzić, ale nie naciskamy.
Miejsce (klasztor):
- licencja  świadectwo, że w ramach przygotowania wszystko jest dopełnione,
- proboszcz przesyła licencję do osoby posiadającej jurysdykcję (proboszcz parafii),
- proboszcz deleguje np. paulina
!!!Nadzwyczajna forma zawarcia małżeństwa:
- kan. 1116,
- tereny misyjne; system polityczny zwalcza Kościół,
- niebezpieczeństwo śmierci  starczy nawet jeden świadek zwykły,
- niebezpieczeństwo śmierci,
- 2  osoba kompetentna niedostępna przez minimum miesiąc (i fizycznie, i moralnie  prześladowanie
Łalbo, albo); wystarczy, że  roztropnie przewiduję się, że tak będzie.
Obowiązywalność formy zawarcia małżeństwa:
- minimum jeden katolik (ochrzczony w Kościele Katolickim lub został do niego przyjęty)  kan. 1117,
- księga małżeństw i księga chrztów  tam ma być odnotowane i ??? (poinformowanie parafii gdzie był
chrzest),
- kan. 1123  zapisy o zawarciu, unieważnieniu, rozwiązaniu małżeństwa orzeczenie o nieważności
małżeństwa.
Małżeństwa mieszane:
- kan. 1124  katolik i ochrzczony niekatolik  zakaz, trzeba nihil obstat,
- kan. 1125 - nihil obstat może udzielić ordynariusz miejsca, gdy są ważne i rozsądne przyczyny:
oświadczenie, że nie utraci wiary i obiecuje, że dzieci będą ochrzczone,
problem  strona niekatolicka poinformowana, ale nie musi się zgadzać,
informowanie stron o celach i przymiotach  strona katolicka musi złożyć rękojmię,
- forma:
świątynia ewangelicka  dyspensa od formy kanonicznej i zezwolenie na małżeństwo mieszane,
świątynia katolicka  dyspensa od formy kanonicznej niepotrzebna, ale musi być zezwolenie na
małżeństwo mieszane,
w prawosławiu jest wiara w sakramenty, w protestantyzmie nie,
kan. 1127,
świątynia prawosławna:
święty szafarz Łdo ważności
forma kanoniczna Łdo godziwości
Zerwanie węzła małżeńskiego
Gdy rozpadło się małżeństwo kanoniczne  duszpasterz musi starać się, aby zostało przedłożone na
wokandzie sądowej.
Nierozerwalność absolutna = sakramentalność + dopełnienie małżeństwa
Gdy brakuje sakramentalności lub dopełnienia małżeństwa istnieje podejrzenie, że małżeństwo jest
nieważne.
Małżeństwo naturalne również jest nierozerwalne.
Osoba została stworzona na obraz Boga, natomiast komunia osób na wzór Trójcy Świętej.
Profesor Bartosz Nowakowski  Rozwiązanie małżeństwa in faworem fidei UAM w Poznaniu.
Niedoskonała nierozerwalność małżeństwa sakramentalnego jest wartością na korzyść wiary.
nierozerwalność małżeństwa naturalnego (niesakramentalnego)Łwartość wiary
 Kan. 1141 - Małżeństwo zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą i z żadnej
przyczyny, oprócz śmierci.
Spór szkoły bolońskiej ze szkołą paryską. Spór zażegnał papież Aleksander III. Można rozwiązać przez ślub
czystości. Pierwsza udokumentowana dyspensa została nadana w XV wieku przez Marcina V. Klemens VIII
ustanowił komisję, która uznała upoważnienia papieża.
 Kan. 1142 - Małżeństwo niedopełnione, zawarte przez ochrzczonych lub między stroną ochrzczoną i stroną
nieochrzczoną, może być ze słusznej przyczyny rozwiązane przez Biskupa Rzymskiego, na prośbę obydwu
stron lub tylko jednej, choćby druga się nie zgadzała.
Tylko małżeństwo sakramentalne ma odniesienie do papieża. Słuszna przyczyna: dobro duchowe stron.
Skierowanie do papieża ma dwa etapy  pierwszy w diecezji, a drugi już w kongregacji nauki wiary.
Przywilej Pawłowy jest praktykowany od pierwszych chwil istnienia Kościoła. Nowoochrzczony może
zerwać małżeństwo zawarte przed chrztem z osobą nieochrzczoną, gdy ta się nie chce nawrócić. Warunkiem
koniecznym jest chęć wstąpienia w nowy związek. Inicjatywa rozwiązania małżeństwa nie może być po
stronie ochrzczonej osoby, gdyż ona nie ma prawa opuścić strony, która chce żyć pokojowo.
 Kan. 1143 - ż 1. Małżeństwo zawarte przez dwie osoby nie ochrzczone zostaje rozwiązane na mocy
przywileju pawłowego dla dobra wiary strony, która przyjęła chrzest, przez sam fakt zawarcia nowego
małżeństwa przez stronę ochrzczoną, jeśli strona nieochrzczona odeszła.
ż 2. Uważa się, że strona nieochrzczona odchodzi, jeżeli nie chce mieszkać ze stroną ochrzczoną lub
mieszkać z nią w zgodzie bez obrazy Stwórcy, chyba że strona ochrzczona po przyjęciu chrztu dała słuszny
powód odejścia.
 Kan. 1144 - ż 1. Aby strona ochrzczona ważnie zawarła nowe małżeństwo, należy zawsze zapytać stronę
nieochrzczoną:
1 czy i ona chciałaby przyjąć chrzest;
2 czy przynajmniej chciałaby zgodnie mieszkać ze stroną ochrzczoną, bez obrazy Stwórcy.
ż 2. Ta interpelacja powinna nastąpić po chrzcie. Jednakże ordynariusz miejsca może na skutek poważnej
przyczyny zezwolić na zastosowanie interpelacji przed chrztem, a nawet od niej dyspensować, zarówno
przed chrztem, jak i po chrzcie, jeśli z dochodzenia przynajmniej sumarycznego i pozasądowego stwierdzi
się, że nie można jej dokonać lub będzie bezowocna.
Urzędowe pytania do strony nieochrzczonejczy i ona chciała przyjąć chrzest? Jeśli nie: czy chciała by żyć
ze stroną ochrzczoną pokojowo, bez obrazy stwórcy? Urząd stający na czele właściwych pytań to
ordynariusz miejsca. Ordynariusz może udzielić dyspensy od interpelacji. Warunkiem jej otrzymania jest
stwierdzenie jej niemożliwości bądz też przynajmniej była ona bezowocna
Kiedy może dyspensować?
Kiedy interpelacja jest niemożliwa:
o Nieznane miejsce pobytu współmałżonka
o Niemożliwe przesłuchanie nawet po ustaleniu miejsca pobytu
o Nie może się odbyć bez poważnego niebezpieczeństwa dla strony nieochrzczonej
Kiedy bezowocna:
o Choroba lub więzienie
o Nie odpowie na interpelację lub odpowie negatywnie
o Strona nieochrzczona definitywnie odeszła
Kiedy nie biegnie drogą urzędową (wyznaczenie osoby urzędowej, pytania, protokoły, pieczęcie, podpisy
itd.) wówczas można obrać drogę półformalną, czyli wyznaczając jakąś osobę, która w jego imieniu
(najlepiej z notariuszem) będzie odpowiedzialna.
 Kan. 1145 - ż 2. Interpelacja dokonana nawet prywatnie przez stronę nawróconą jest ważna; owszem jest
godziwa, gdy nie da się zachować przepisanej wyżej formy.
ż 3. W obydwu przypadkach dokonanie interpelacji oraz jej wynik powinny być stwierdzone zgodnie z
prawem w zakresie zewnętrznym.
W zakresie zewnętrznym= do udowodnienia (najlepiej na piśmie).
 Kan. 1146 - Strona ochrzczona ma prawo zawrzeć nowe małżeństwo ze stroną katolicką:
1 jeśli druga strona odpowiedziała negatywnie na interpelację lub gdy interpelacja została zgodnie z
prawem pominięta;
2 jeśli strona nieochrzczona - czy to już interpelowana, czy też nie - zamieszkując najpierw w zgodzie bez
obrazy Stwórcy, następnie odeszła bez uzasadnionej przyczyny; z zachowaniem przepisów kan. 1144 i
1145.
Numer drugi ważny jest.
 Kan. 1147 - Ordynariusz miejsca może jednak na skutek poważnej przyczyny zezwolić, ażeby strona
ochrzczona, korzystająca z przywileju pawłowego, zawarła małżeństwo ze stroną niekatolicką, ochrzczoną
lub nieochrzczoną, z zachowaniem jednak przepisów kanonicznych o małżeństwach mieszanych.
Dobrą przyczyną będzie dziecko
Rozwiązanie małżeństwa pomiędzy poligamistami  na korzyść wiary.
Niekoniecznie się broni prawa naturalnego.
 Kan. 1148 - ż 1. Nieochrzczony, który miał równocześnie przed chrztem kilka żon nieochrzczonych, po
przyjęciu chrztu w Kościele katolickim, jeśli mu trudno pozostać z pierwszą żoną, może zatrzymać jedną z
nich, oddalając pozostałe. To samo odnosi się do kobiety nieochrzczonej, która miała równocześnie kilku
mężów nieochrzczonych.
ż 2. W wypadkach, o których w ż 1, po przyjęciu chrztu małżeństwo winno być zawarte z zachowaniem
prawnej formy, z uwzględnieniem w razie potrzeby także przepisów o małżeństwach mieszanych oraz
innych wymogów prawnych.
ż 3. Ordynariusz miejsca mając na uwadze warunki moralne, społeczne i ekonomiczne miejsc i osób,
powinien zatroszczyć się o wystarczające zabezpieczenie potrzeb pierwszej żony oraz innych oddalonych,
zgodnie z wymaganiami sprawiedliwości, chrześcijańskiej miłości i naturalnej słuszności.
Są to regulacje podobne do tych uzyskiwanych przy przywileju pawłowym. Nie ma obowiązku
przeprowadzenia interpelacji. Musi wydać reskrypt (ordynariusz) udzielający łaski. Nie można go stosować,
gdy znajdzie sobie jeszcze jakąś kobietę/faceta.
Przywilej na korzyść wiary  in faworem fidei. Gdy ważymy małżeństwo naturalne, a zbawienie na mocy
chrztu należy się zastanowić (patrz wyżej).
Przywilej pawłowy wymaga interpelacji. Małżeństwo niewierzących nie wymaga.
Rozwiązanie węzła małżeńskiego w przypadku uwięzienia lub prześladowania.
 Kan. 1149 - Jeśli nieochrzczony, po przyjęciu chrztu w Kościele katolickim, nie może ze
współmałżonkiem nieochrzczonym nawiązać współzamieszkania z racji uwięzienia lub prześladowania,
wolno mu zawrzeć nowe małżeństwo, chociażby tymczasem druga strona przyjęła chrzest, z zachowaniem
przepisu kan. 1141.
Nie wymaga się interpelacji.
Rozwiązanie małżeństwa na korzyść wiary ze względu na pełnię wiary papieskiej  przywilej Piotrowy.
Kongregacja Nauki i Wiary  30 IV 2005r. wydaje restrykt na korzyść wiary.
Aby spełnić przywilej trzeba spełniać warunki:
brak chrztu przynajmniej u jednej strony;
niedopełnienie małżeństwa po przyjęciu chrztu przez obydwu małżonków.
Samo udzielenie łaski należy do Ojca Świętego.
Warunki godziwości:
niemożliwość odbudowy życia małżeńskiego,
proszący o papieski akt nie może być winnym w sposób wyłączny i przeważający rozbicia związku,
podobnie osoba, z którą chce zawrzeć małżeństwo;
nie ma warunku ślubu z osobą ochrzczoną.
Uważnienie małżeństwa
Nie wolno od razu rzucać hasłem nieważności małżeństwa. Można skierować do poradni życia rodzinnego 
to powinno być na pierwszym etapie. O stwierdzeniu nieważności małżeństwa mówimy, gdy nie ma już co
ratować. Jest to plan dalszy.
Uważnienie małżeństwa (inaczej konwalidacja) to akt prawny na mocy którego małżeństwo nieważnie
zawarte staje się kanonicznie ważnym. Są trzy rodzaje konwalidacji zwyczajnej:
1. z racji przeszkody zrywającej;
2. z racji braku zgody lub jej istotnej wady;
3. z racji braku formy kanonicznej.
Mamy dwa rodzaje uważnienia:
zwykłe (zwyczajne) wymagające usunięcia przeszkody wymagające usunięcia przeszkody
małżeństwa i ponowienia zgody małżeńskiej; skutki prawne wywołuje od chwili ponowienia zgody
małżeńskiej;
nadzwyczajne w zawiązku (sanatio in radice)  polega na usunięciu przeszkody oraz dyspensie od
ponowienia zgody, której trwanie się zakłada; cofa się skutki do momentu zawarcia małżeństwa;
cofa się skutki prawne na mocy fikcji prawnej tak jakby małżeństwo byłoby prawne od samego
początku.
Może być przeszkoda nieusuwalna z prawa bożego lub gdy małżonek zmarł, albo gdy jedna ze stron w
wypadku małżeństw mieszanych się ochrzciła.
Przypadki uważnienia zwyczajnego:
z racji przeszkody zrywającej (kan.1156), trzy warianty:
o przeszkoda jest publiczna  ponowienie zgody małżeńskiej w formie kanonicznej,
o przeszkoda jest tajna  niemożliwa do udowodnienia w zakresie zewnętrznym, znana jest
tylko jednej stronie  wystarczy ponowienie zgody prywatne i tajne dokonane przez stronę
świadomą przeszkody (np. sprawy kryminalne, małżonkobójstwo),
o przeszkoda jest tajna, ale znana obydwu stronom  nie potrzeba zastosowania formy
kanonicznej, wystarczy jasne oświadczenie obydwu stron;
z braku zgody lub istotnej wady (kan. 1159);
z racji braku formy kanonicznej (kan. 1160).
Uważnienie w zawiązku (kan. 1161)  podstawą jest forma publiczna zawarcia małżeństwa. Warunki:
uprzednie wyrażenie przez strony ważnej zgody małżeńskiej, która trwa nadal  nie wymaga się by
ta zgoda była wyrażona wg formy kanonicznej (kan. 1162);
trwanie ważnie wyrażonej zgody małżeńskiej u obojga stron (kan. 1163);
prawdopodobieństwo, że strony chcą trwać w małżeństwie (kan. 1161 ż 3.).
Władza uważnienia w zawiązku (kan. 1165).
 Kan. 1165 - ż 1. Uważnienia w zawiązku może dokonać Stolica Apostolska.
ż 2. Może go dokonać biskup diecezjalny w pojedynczych przypadkach, nawet wtedy, gdy w tym samym
małżeństwie zbiega się kilka powodów nieważności; po spełnieniu warunków, o których w kan. 1125, co do
uważnienia małżeństwa mieszanego. Natomiast nie może tego dokonać w wypadku istnienia przeszkody, od
której dyspensa jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej zgodnie z przepisem kan. 1078, ż 2, albo chodzi o
przeszkodę z prawa naturalnego lub Bożego pozytywnego, która już wygasła.
Separacja
Orzeka się o winie co różni to od stwierdzenia nieważności (tam się orzeka).
Separację trzeba zgłosić na forum:
zewnętrznym  administracyjna (dekret ordynariusza miejsca) i sądowa (wyrok sądowy o separacji),
wewnętrznym Ł spowiednik (udziela separacji poprzez rozgrzeszenie).
Separacja podczas trwania węzła  kan. 1151:
- obowiązek absolutny zachowania współżycia małżeńskiego  jeśli prawodawca dopuszcza wyjątki w
absolutnym obowiązku zachowania współżycia małżeńskiego muszą być usankcjonowane przez instytut
separacji;
- historyczne przyczyny separacji:
zdrada małżeńska (cudzołóstwo)  z automatu nabywa prawo do separacji;
poważne niebezpieczeństwo , którego zródłem jest współmałżonek dla duszy lub ciała drugiej
strony;
poważne niebezpieczeństwo dla potomstwa;
zbyt trudne życie dla jednej ze stron spowodowane innymi przyczynami pochodzącymi od
współmałżonka.
Separacja może być:
dozgonna,
czasowa  o tą się starać.
 Kan. 1152 - ż 1. Chociaż bardzo zaleca się, aby współmałżonek pobudzony chrześcijańską miłością i
zatroskany o dobro rodziny, nie odmawiał stronie cudzołożnej przebaczenia oraz nie zrywał z nią życia
małżeńskiego, to jednak, gdy wyraznie lub milcząco nie darował winy, ma prawo przerwać pożycie
małżeńskie, chyba że zgodził się na cudzołóstwo, albo stał się jego przyczyną lub sam także popełnił
cudzołóstwo.
ż 2. Zachodzi milczące darowanie, gdy strona niewinna upewniona już o zdradzie małżeńskiej, dobrowolnie
z miłością małżeńską współżyje z tą, która zawiniła. Domniemywa się zaś je, jeśli przez okres sześciu
miesięcy zachowała współżycie małżeńskie i nie odniosła się do władzy kościelnej lub państwowej.
ż 3. Jeśli współmałżonek niewinny sam zerwał dobrowolnie współżycie małżeńskie, powinien w ciągu
sześciu miesięcy wnieść sprawę o separację do kompetentnej władzy kościelnej, która, biorąc pod uwagę
wszystkie okoliczności, rozważy, czy niewinny współmałżonek mógłby być skłoniony do darowania winy i
nie przedłużania separacji na stałe.
Separacja, gdy:
małżonek nie przeprosił,
cudzołóstwo musi być świadome i dobrowolne  musi być pewny (nie opierać się o podejrzenia).
Traci możliwość do separacji, gdy:
wyraznie lub milcząco darowała winę małż.  domniemaniem przebaczenia jest 6 miesięcy
współżycia po otrzymaniu informacji o zdradzie,
sama zgodziła się na wspomniany występek,
stała się przyczyną cudzołóstwa  jeżeli współmałżonek odmawia w sposób nieuzasadniony
współżycia drugiej strony,
sama popełniła ten występek.
Osoba niewinna powinna zgłosić sprawę autorytetowi Kościoła  aby zdecydować o ewentualnej separacji.
Separacja może być zarządzona przez bp diecezjalnego  kan. 1692.
Separacji nie można dokonywać własną powagą  tylko spowiednik!!!
 Kan. 1154 - Z chwilą zdecydowania o separacji małżonków, należy się zatroszczyć o odpowiednie
utrzymanie i wychowanie dzieci.
Kan. 1155 - Współmałżonek niewinny może, w sposób godny pochwały, dopuścić z powrotem drugą stronę
do życia małżeńskiego. W takim wypadku zrzeka się prawa do separacji.


Wyszukiwarka