PRAWO KANONICZNE MAAŻECSKIE WYKAADY Z PROF. PASTW Po co prawo w Kościele prawo skoro mamy przykazanie miłości? Bo prawo miłości potrzebuje przełożenia na prawo w postaci kodeksów. Fenomen prawa - normatywność (reproduktywość bo odczytujemy) - proceduralność (kreatywność) tutaj wartości są ŁI etap: prawda społeczna (socjologia) tłem, tworzenie procedur /proceduralność bez ŁII etap: ideowe uzasadnienie porządku normatywności może prowadzić do nihilizmu/ społecznego (teoria prawa) ŁIII etap: porządek prawny (ustawodawca państwowy) Bez prawdy społecznej, przez ustalenie norm dochodzimy do utworzenia praw. /normatywność bez proceduralności może prowadzić do totalitaryzmu/ Prawo - ze względu na pluralizm aksjologiczny społeczeństwa ustawodawca państwowy decyduje się na nihilizm etyczny; - to nihilizmy etyczne możemy znalezć w Konstytucji RP Prawo kanoniczne odwołuje się do teologicznej bazy wyjściowej . Jaki jest cel prawa kościelnego? - zbawienie dusz /personalizm, osoba w centrum/, - uporządkowanie działania Kościoła (Kościół prowadzi do zbawienia). Cel prawa jest tożsamy z celem Kościoła prowadzić do zbawienia. LexŁzakazy/nakazyŁ(zewnętrzne przestrzeganie przepisów prawa) CanonŁprzekaz i realizacja wiaryŁ(ma motywować do działania) KDK 47-52 o małżeństwie Gaudium et spes 48 (KDK 48) święty węzeł Ł święty od początku już w zamyśle Stwórcy Historia prawa małżeńskiego I tysiąclecie: - małżeństwo rzeczywistość sakralna; - brak próby rozdziału rzeczywistości naturalnej od transcendentnej; - forma publiczna. XII-XIV wiek utrwalenie wyłącznej jurysdykcji Kościoła nad małżeństwem XII wiek: - dwie szkoły prawne: Szkoła bolońska (Grazia) uzależnia ważność małżeństwa od współżycia; Szkoła paryska (Sorbona) uzależnia ważność małżeństwa od zgody małżonków; Święty Tomasz z Akwinu (XIII wiek) ustala, że sakrament, który trwa całe życie składa się ze: - fieri zgody małżeńskiej (kontraktu); - facto esse małżeństwa ustanowionego. Święty Robert Bellarmin (XVI/XVII wiek) eo ipso sacrametnum dwoje ludzi są małżeństwem sakramentalnym jeżeli są ochrzczeni Powstawanie prawa wyznaniowego, czyli jednej z gałęzi prawa cywilnego regulującego stosunek państwo- Kościół (religia). Kształtowanie się państw narodowych (koniec XVIII, cały XIX) małżeństwo musi zachować obowiązki prawa kanonicznego, prawo cywilne w tym zakresie nie istnieje. Prawo Kościelne Prawo wyznaniowe - sobór trydencki: - 313r. edykt mediolański względna równowaga w jurysdykcji Kościoła nad małżeństwem; 1563 r. dekret Tametsi forma kanoniczna zawarcia małżeństwa (dawniej publiczna) - 1000r. zanik jurysdykcji państwowej nad małżeństwem; pod grozbą nieważności, zakaz małżeństw - reformacja; tajnych, - sobór trydencki; nierozerwalność małżeństwa; - pierwsze małżeństwo cywilne; - Pius IX Sylabus ; - Robert Belarmin; - Leon XIII pierwsza encyklika o małżeństwie - kodeks Napoleona (1804r.) podział na Arcanum divinae sapientiae (1880r.); jurysdykcję państwową i kościelną - 1917r. kodeks prawa kanonicznego; - Pius X; - Pius XI druga encyklika o małżeństwie Casti - sobór watykański II conubi ; - Pius XII liczne przemówienia o małżeństwie; - sobór watykański II; - Paweł VI encyklika Humanae vitae (1968r.); - Jan Paweł II: Familiaris consortio (1981r.), Mulieris dignitate ; List do rodzin ; Evangelium vitae Małżeństwo rzeczywistością wewnętrznie świętą jeszcze przed usankcjonowaniem przez Chrystusa. Spór między szkołami bolońską a paryską wygrywa ta druga. Już w IX wieku Mikołaj I stwierdził, że do zawarcia małżeństwa wystarczy zgoda małżonków. Od tego czasu rozdzielał się kontrakt z sakramentem. Scholastyka podkreśla, że łaska nie niszczy, a doskonali naturę. Luter stwierdzał, że małżeństwo to tylko rzeczywistość ziemska, a Kalwin odwoływał się do przymierza. Robert Belarmin twierdził, że istnieje nierozerwalność kontraktu i sakramentu. Pod koniec XIX wieku magisterium papieskie chce wrócić do początku ( Arcanum Leona XIII), że małżeństwo jest wewnętrznie święte. Neoscholastyka odwoływała się do Bellarminiego. Arcanum Casti conubi - nierozdzielność kontraktu z sakramentem; - centralne miejsce sakramentalnego kontraktu; - legitymizacja wyłącznej jurysdykcji nad - bonum sacramenti dobro nierozerwalności; małżeństwem - zagadnienie etyczno-moralne punkt ciężkości; - nienaruszalność obiektywnego porządku moralnego Wykazanie jurydycznego i kontraktowego celu małżeństwa W latach 30 poza Kościołem pojawia się myśl personalistyczna u Herberta Domsa pierwszorzędnym celem małżeństwa jest miłość, którego pochodnym jest zrodzenie potomstwa. Było to odwrócenie celów zawartych w KPK z 1917 r. Pius XII i Święte Oficjum potępili tą naukę. Gaudium et spes (KDK) nr 47-52 (48-49 kluczowe, w szczególności 48) definicja małżeństwa: głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej. Kluczowym wyrazem odnośnie małżeństwa: przymierze (foedus). Jan Paweł II używa terminu: przymierze miłości małżeńskiej (1981r. Familiaris consortio . Przymierze foedus to termin tak teologiczny, jak i prawny, doskonale łączy rzeczywistość naturalną i nadprzyrodzoną (kontrakt i sakrament). System rozdziału Kościoła od państwa doktryna właściwej separacji Gaudium et spes: - separacja czysta; - separacja wroga; - separacja skoordynowana (przyjazna), zasady którymi się kieruje: poszanowanie autonomii, niezależności Kościoła i państwa, poszanowanie wolności religijnej w wymiarze indywidualnym i wspólnotowym, współdziałanie między Kościołem i państwem. Konkordat to umowa międzynarodowa. Konkordaty: - konkordat laterański (1929r.) państwo włoski porzuciło styl wrogi; do tej pory małżeństwo cywilne jako jedyne wywiera skutki prawne; wprowadzono zasadę uznania małżeństwa kanonicznego; zasada podtrzymana w Protokole Uzupełniającym z 1984r.; - konkordat z 1925r. zerwany przez komunistów w 1945r.; - konkordat z 28 VII 1993r. w siedzibie rządu RP, ratyfikowany 23 XII 1998r. artykuł 10 wprowadza instytucję małżeństwa kanonicznego; małżeństwo kanoniczne wywiera skutki prawne, trzy warunki jakie muszą spełniać małżonkowie: między nukturientami nie zachodzi sprzeczność z prawem polskim, nukturienci złożą zgodne oświadczenie woli wywołujące skutki państwowe, fakt zawarcia małżeństwa został wpisany do akt stanu cywilnego w określonym terminie (5 dni). Ślub konkordatowy jest formą zawarcia związku cywilnego. Określanie małżeństwa w KPK KDK 48-49 wizja optymistyczna, idealna małżeństwa KPK 1983 KK 11 na język kanonów DA 11 przeszczepić, przełożyć KKKW 1990 Kanony KPK są dostosowywane do KKKW. Odpowiednia komisja pracuje nad ujednoliceniem. Nie ma definicji małżeństwa, ale jest określenie czym jest. Najbardziej uzgodniony jest KKKW 776. KKKW 776 KPK 1055 KPK 1135 KPK 1063 nr 3 KPK 1983 KDK 48 głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej (w KPK 1055) - comunitas, - coniunctis, - communio, - consortio to określenie wybrano; cum (razem) + sors (los) = wspólny los, wspólna droga. consortio totius vitae CIC 1917r. małżonkowie wyrażają zgodę/zawierając kontrakt wymieniają się prawem do ciała (ius in corpus) wspólnota na poziomie fizyczno-emocjonalnym. Pierwszym celem było zrodzenie i wychowanie potomstwa. Norbert Ldecke dokonał pierwszego przełożenia soboru na język prawniczy. Uważał, że jest zmiana paradygmatu z seksualnego na totalny, całościowy. Ma po części rację. Klei się to nam z hierarchią celów: 1. zrodzenie i wychowanie potomstwa, 2. wzajemna pomoc i uśmierzanie pożądliwości (podporządkowanie celowi pierwszorzędnemu). KPK 1055: - przymierze `" wspólnota; - przymierze przyczyna sprawcza małżeństwa; - przymierze = fieri (stawanie się małżeństwa); - wspólnota do małżeństwa już ustanowionego (facto esse) - miłość woli chcieć czynić dobro innym Ł bene bonifeciencie amor Ł miłość jest zasadą strukturalną małżeństwa i przedmiotem obowiązku (miłość należna) 1997r., 1999r. przemówienia Jana Pawła II Natura małżeństwa z natury małżeństwo jest skierowane ku dobru małżonków i zrodzenie i wychowanie potomstwa (cele małżeństwa, choć podobno nie można mówić o celach jest celowość małżeństwa). Celowość to małżeństwo w swej dynamice. Systematyka: św. Tomasza cele, przymioty, św. Augustyna trzy dobra Augustyna: o bonum prolis (cel), o bonum sacramenti (nierozerwalność), o bonum fidei (wierność). Sakrament (kan. 1063 nr 3) 3 aktorów, najważniejszy Bóg. Czy jest potrzebna wiara? Potrzebne jest minimum, czyli brak sprzeciwu wobec intencji Kościoła (intencja minimalna) Czy brak wiary unieważnia godność sakramentalności małżeństwa? Nie. Intencja większościowa żeby wykluczyć godność sakramentalną małżeństwa, to musiałby myśleć: jeżeli małżeństwo ma być sakramentem, to ja takiego małżeństwa nie chcę. Godność małżeństwa można wykluczy, gdy: - żeby coś wykluczyć, trzeba to znać odpadają niewierzący, - trzeba znać doktrynę i na przekór robić, - działającym jest Chrystus On decyduje, kiedy jest, a kiedy nie; On kieruje tą łaską ale można postawić tamę kategoryczne nie! FC 67: wiara jest podstawą, przyczyną dyspozytywna owocności sakramentu wiara jest potrzebna jako to minimum, brak wiary nie jest przyczyną nieważności. Rodzaje małżeństwa: 1. matrimonium ratum małżeństwo dwojga ochrzczonych, sakramentalne; 2. matrimonium ratum et consumatum akt seksualny nie musi być płodny nasienie nie musi być płodne (verum semen, Dekret kongregacji nauki i wiary Verum semen z 1977r.), ale musi dojść do: a. erectio, b. penetratio, c. eiaculatio. 3. matrimonium invalidum małżeństwo nieważne, istnieją trzy grupy: a. przeszkody małżeńskie (12) protokół przedmałżeński, b. brak i wady zgody małżeńskiej sąd, c. brak formy kanonicznej sąd, ale & (?). 4. matrimonium putativum małżeństwo domniemane jedna strona w dobrej wierze, druga strona wie lub podejrzewa, że jest nieważne, traktowane jak ważne. Antropologia małżeństwa wolność dar osoby rozumność mężczyzna =dar=> w swej męskości Łpotencjalne ojcostwo kobieta =dar=> w swej kobiecości Łpotencjalne macierzyństwo nierozerwalność totalność (całkowitość) istotne przymioty małżeństwa jedność wyłączność (wierność) Kluczowym w antropologii małżeństwa jest dar osoby. Jedność monogamia (nie poligamia, poliandria itp.). O nierozerwalności niektórzy mówią, że to dogmat. Nierozerwalność dozgonność, tzw. klauzula Mt. Joseph Bonsirven w 1947r. badał zjawisko rozwoju semantycznego w języku hebrajskim. Uważa, że niektóre terminy ewoluowały i stawały się techniczno-prawnymi: tak było z zenuth (gr. ĄżŻą , łac. ?), które ma znaczyć: nieważne małżeństwo . Zgoda małżeńska Consensus matrimonialis kan. 1055, 1056. Kan. 1055 ż 1. Małżeńskie przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury do dobra małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zostało między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu. ż 2. Z tej racji między ochrzczonymi nie może istnieć ważna umowa małżeńska, która tym samym nie byłaby sakramentem. Kan. 1056 Istotnymi przymiotami małżeństwa są jedność i nierozerwalność, które w małżeństwie chrześcijańskim nabierają szczególnej mocy z racji sakramentu. Zgoda jest przyczyną sprawczą małżeństwa kan. 1057; cztery elementy zgody małżeńskiej: 1. zgoda stron między osobami prawnie zdolnymi; 2. zgoda wyrażona zgodnie z przepisami prawa forma kanoniczna; 3. nie może być zgoda zastąpiona żadnym innym aktem; 4. ??? Kan. 1057 ż 1. Małżeństwo stwarza zgoda stron między osobami prawnie do tego zdolnymi, wyrażona zgodnie z prawem, której nie może uzupełnić żadna ludzka władza. ż 2. Zgoda małżeńska jest aktem woli, którym mężczyzna i kobieta w nieodwołalnym przymierzu wzajemnie się sobie oddają i przyjmują w celu stworzenia małżeństwa. Klasyfikacja zgody małżeńskiej (za Z. Grocholewskim): - akt woli, - wyrażony publicznie, - i bilateralnie, - przedmiotem jest wzajemne oddanie się i przyjęcie małżonków, - w celu stworzenia małżeństwa, - w sposób nieodwołalny. Niezdolność jako przeszkoda małżeństwa kan. 1095. Kan. 1095 - Niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy: 1 są pozbawieni wystarczającego używania rozumu; 2 mają poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych; 3 z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich. Jaka powinna być zgoda małżeńska: - rzeczywista (wewnętrzna), - swobodna (świadoma i dobrowolna), - wzajemna, - równoczesna. Akt zgody małżeńskiej tworzy relację osobową: - łac. coniuges małżonkowie, - więz węzeł prawny (kan. 1134), - istota, treść węzła prawa i obowiązki łączące małżonków. Przedmiot zgody małżeńskiej: - formalny kan. 1055 ż1, wspólnota całego życia małżonków, - materialny same osoby nupturientów (rozwinięte wcześniej), Ł kan. 1057 w celu ustanowienia małżeństwa (cel formalny) Prawa i obowiązki należące do przedmiotu zgody małżeńskiej (małżeństwo nieważne ze względu na wykluczenie lub niezdolność): - z celowości małżeństwa wynikające, - prawa i obowiązki aktów małżeńskich (wykluczenie/symulacja, niezdolność Ł kan. 1095), - prawa i obowiązki nie przeszkadzania prokreacji, - prawa i obowiązki zachowania i rozwoju wspólnoty małżeńskiej/ (wykluczenie: założenie, że nigdy nie zamieszkamy razem), - prawa i obowiązki wzajemnej pomocy, - prawa i obowiązki przyjęcia dzieci i troski o nie, - prawa i obowiązki wychowania dzieci, - prawa i obowiązki wierności małżeńskiej. Czynności poprzedzające zawarcie małżeństwa przyjęcie sakramentów: bierzmowania, pokuty, eucharystii. Duszpasterstwo małżeństwa i rodziny kościół lokalny normy Konferencji Episkopatu GeS jest w pewnym sensie syntezą Vaticanum II. Kanoniczne badanie przedmałżeńskie (3 gr): 1. Stwierdzenie braku przeszkód (zakazów) ważność zawarcia małżeństwa. Godziwość 2. Egzamin przedmałżeński ( protokół ) spisanie protokołu przedmałżeńskiego. 3. Zapowiedzi przedmałżeńskie. Najważniejszą przeszkodą związany jest ktoś węzłem. Należy przedłożyć metrykę chrztu, tam adnotacja odośnie stanu cywilnego, ważne 3. miesiące. Wystawienie metryki zastępczej gdy metryka chrztu niedostępna. Proboszcz nie decyduje, kuria nadaje sygnaturę. Jeżeli nie jesteśmy pewni co do ochrzczenia warunkowe udzielenie chrztu. Jeżeli młodzi mieszkają w parafii min. 6. Miesięcy, to nie trzeba głosić zapowiedzi w miejscach poprzedniego zamieszkania tylko w parafii zamieszkania. Jeżeli krócej to wcześniejsze miejsce i aktualne. Istnieją dwie możliwości głoszenia: - umieszczenie w gablocie na piśmie przez 8 dni (z ndz lub ndz i świętem nakazym), - dwukrotne ogłoszenie ustne (2 ndz lub ndz i święto nakazane). Łzalecane pisemne Łczęsta dyspensa od zapowiedzi (młodzi mieszkają ze sobą uniknięcie zgorszenia, osoby starsze, brak zgody rodziców) ordynariusz miejsca (bp diecezjalny, wikariusz generalny, dziekan) musi istnieć słuszna przyczyna; jeśli są wątpliwości co do słuszności przyczyny to dziekan nie udzieli (bo może być nieważna i niegodziwa, w przypadku kurii co najwyżej ważna i niegodziwa). Zezwolenie ordynariusza miejsca na asystowanie przy zawarciu małżeństwa. zakaz zwykły Ł prośba o zezwolenie (nihil obstat) na zawarcie (do kurii)Łniegodziwość, ale ważność (w przypadku zaniedbania) zakaz z sankcją nieważności przeszkoda Łprośba o dyspensę (do kurii) Ł nieważność!! Małżeństwo niegodziwe niegodziwie działa asystujący ksiądz. ! Kan. 1071ż1 kiedy wymagane zezwolenie. Kan. 1071 - ż 1. Poza wypadkiem konieczności, nie można bez zezwolenia ordynariusza miejsca asystować przy: 1 małżeństwie tułaczy 2 małżeństwie, które nie może być uznane lub zawarte według prawa państwowego; 3 małżeństwie osoby, którą wiążą naturalne obowiązki wobec innej strony lub wobec dzieci, wynikające z poprzedniego związku; 4 małżeństwie osoby, która notorycznie* porzuciła wiarę katolicką; 5 małżeństwie osoby związanej cenzurą; 6 małżeństwie małoletnich, bez wiedzy rodziców albo wobec ich uzasadnionego sprzeciwu; 7 małżeństwie zawieranym przez pełnomocnika**, o czym mowa w kan. 1105. *akt notoryczny akt, który można udowodnić na podstawie aktów zewnętrznych; tutaj: publicznie Instrukcja nr 77: 1) niewierzący lub ateiści, 2) praktycznie i publicznie (nie tylko formalnie) wystąpiły z Kościoła Katolickiego i nie da się tego ukryć, 3) ostentacyjnie nie praktykują. Małżeństwo osoby, która notorycznie porzuciła wiarę katolicką. **małżeństwo zawierane przez pełnomocnika obie osoby obłożnie chore, leżą w różnych szpitalach. 8 małżeństwo tajne nie wpisuje się ich w normalne księgi parafialne (kan. 1130); 9 małżeństwo warunkowe dołączenie warunku oznacza, że sprawa idzie do kurii (np. rolnik potrzebuje żony na gospodarstwo, kwestie dziedziczenia; kan. 1102ż3); 10 małżeństwo mieszane (kan. 1124) ochrzczeni, chrześcijanie różnych wyznań; 11 - uzasadnione wątpliwości przy spisywaniu protokołu przedmałżeńskiego. Przeszkody małżeńskie w ogólności: - okoliczność dotyczące osób, nieuzdalniająca do ważnego zawarcia małżeństwa (kan. 1073) = prawo nieuzdalniające; Przedmiotem przeszkody (kan. 11) są ochrzczeni w Kościele Katolickim lub do niego przyjęci. Przeszkodami z prawa naturalnego są obowiązujące dla wszystkich: - prawo z impotencji, - prawo pokrewieństwa w I stopniu linii prostej i II stopniu linii bocznej. Przeszkoda węzła małżeńskiego. Przeszkody z prawa naturalnego są niedyspensowalne. Są przeszkody, gdzie Stolica Apostolska może tylko udzielić dyspensy: - przeszkoda wynikająca ze święceń, - przeszkoda z publicznego wieczystego ślubu czystości, - od przeszkody z występku (małżonkobójstwo). Dyspensowanie od przeszkód Katalog przeszkód (12): 1. wieku (kobieta 14, mężczyzna 16; państwowe 18 dla obu) jak nie mają obaj po 18 to od bpa nihili obstat (nie widzę przeszkody), jak poniżej 14 i 16 potrzebna jest dyspensa; 2. niemocy płciowej, impotencji musi być możliwość wprowadzenia nasienia nie musi być płodne do dróg rodnych kobiety (kan. 1074); niemoc płciowa winna być trwała, gdy nie pomagają środki powszechnie dostępne (bo nie każdego stać na drogie leczenie); starsze małżeństwo, które ze wzgl. na wiek nie może mieć dzieci przekazują sobie prawo o posiadaniu dzieci, ale nie jest ono używane; 3. węzła małżeńskiego; 4. różnych religii (kan. 1086) a. małżeństwo niesakramentalne można rozwiązać chyba, że nieochrzczony się ochrzci i małżeństwo zostanie dopełnione, b. kan. 1125 (trzeba w cholerę db znać!): zobowiązanie do wychowania w wierze katolickiej, druga strona musi o tym zobowiązaniu wiedzieć, nieochrzczony obiecuje, że nie będzie przeszkadzał w wychowaniu po katolicku dzieci; 5. święceń (diakon, prezbiter, biskup) celibat; o dyspensę do Stolicy Apostolskiej i jest możliwość otrzymania reskryptu apostolskiego przenoszącego duchownego do stanu świeckiego; 6. ślubu czystości (kan. 1088) ślub wieczysty czystości publicznie złożony; zależy, czy instytut zakonny na prawie papieskim (dyspensy udziela papież) czy diecezjalnym (dyspensy udziela bp); 7. porwania (kan. 1089): a. tylko kobietę można porwać, b. choćby się zakochała, musi się wyprowadzić, a dyspensa ze Stolicy Apostolskiej; 8. małżonkobójstwa (występem), kryminalna (kan. 1090): a. przypadek I: intencje matrymonialne Ł wina umyślna, wina nieumyślna nie chwyta, b. przypadek II: brak intencji matrymonialnej; 9. pokrewieństwa zródło przeszkody: więzy krwi: a. w linii prostej wszystkie stopnie, b. w linii bocznej do 4. Stopnia; 10. powinowactwa zródło przeszkody: ważnie zawarte małżeństwo; krewni żony/męża do śmierci jednego z małżonków; 11. przyzwoitości publicznej zródło przeszkody: związek niważny/nieistniejący, konkubinat; mieszkają razem; 12. adopcji zródło przeszkody: pokrewieństwo prawne (kan. 1094). Przeszkód w prawie polskim jest siedem: 1. choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego (kan. 1095, 1 i 2 - wada zgody); 2. ubezwłasnowolnienia całkowitego (kan. 1095, wada zgody); 3. wieku (2x18); 4. związku małżeńskiego (bigamia) małżeństwo może być unieważnione 5. pokrewieństwa w linii bocznej tylko drugi stopień; 6. powinowactwa; 7. przysposobienia przysposabiający i przysposobiony. Kto jest podmiotem dyspensowania? Dyspensuje ordynariusz miejsca. Kan. 85 - Dyspensa, czyli rozluznienie prawa czysto kościelnego w poszczególnym wypadku, może zostać udzielona przez tych, którzy posiadają władzę wykonawczą w granicach ich kompetencji, a także przez tych, którym wyraznie lub pośrednio przysługuje władza dyspensowania, bądz mocą samego prawa, bądz mocą zgodnej z prawem delegacji. Kan. 87: ż 1. Biskup diecezjalny może dyspensować wiernych - ilekroć uzna to za pożyteczne dla ich duchowego dobra - od ustaw dyscyplinarnych, tak powszechnych, jak i partykularnych, wydanych przez najwyższą władzę kościelną dla jego terytorium lub dla jego podwładnych, jednak nie od ustaw procesowych lub karnych ani od których dyspensa jest specjalnie zarezerwowana Stolicy Apostolskiej lub innej władzy. ż 2. Jeżeli trudno jest zwrócić się do Stolicy Świętej i równocześnie zwłoka grozi niebezpieczeństwem poważnej szkody, każdy ordynariusz może dyspensować od tychże ustaw, nawet jeżeli dyspensa zarezerwowana jest Stolicy Świętej, jeśli tylko chodzi o dyspensę, której ona w tych samych okolicznościach zwykła udzielać, z zachowaniem przepisu kan. 291 Kan. 90 - ż 1. Od ustawodawstwa kościelnego nie należy dyspensować bez słusznej i racjonalnej przyczyny, z uwzględnieniem okoliczności przypadku i ważności ustawy, od której się dyspensuje. W przeciwnym razie dyspensa jest niegodziwa a także nieważna, chyba że została udzielona przez prawodawcę lub jego przełożonego. Kan. 97 - ż 1. Osoba, która ukończyła osiemnaście lat, jest pełnoletnia; poniżej tego wieku małoletnia. ż 2. Małoletni, przed ukończeniem siódmego roku życia, nazywa się dzieckiem i uważany jest za nie posiadającego używania rozumu. Po skończonym siódmym roku życia domniemywa się, że posiada używanie rozumu. Podmiot dyspensowania w normalnych przypadkach: ordynariusz miejsca. Podmiot dyspensowania tylko w przypadkach nadzwyczajnych: proboszcz, asystujący przy zawarciu małżeństwa (forma zwyczajna), asystujący przy zawarciu małżeństwa (forma nadzwyczajna) obecny kapłan, który nic nie robi, ale udzieli dyspens Ł zaproszony gość, spowiednik (działa w zakresie wewnętrznym, sakramentalnym i pozasakramentalnym). Przypadki, gdzie udzielenie dyspensy zarezerwowane jest dla Stolicy Apostolskiej: przeszkoda święceń, przeszkoda ślubu zakonnego, instytut na prawie papieskim, a ślub wieczysty, przeszkoda występku. Przypadki, gdzie udzielenie dyspensy zarezerwowane jest dla ordynariusza miejsca: - przypadki zwyczajne dotyczą: wszystkich przeszkód (z wyłączeniem zarezerwowanych dla Stolicy Apostolskiej oraz ????) oraz wiernych dokładnie przebywających na terenie diecezji; - od formy kanonicznej Ł niebezpieczeństwo: forma nadzwyczajna (przypadki nadzwyczajne): 1. (ryzyko) śmierci 2. przypadek naglący wszystko zostało przygotowane do zawarcia małżeństwa, nie można go odłożyć na czas przyszły bez prawdopodobnego niebezpieczeństwa wielkiego zła (np. na czas udzielenia przez Stolicę Apostolską) Łudzielać może ordynariusz miejsca Łordynariusz: 1. i 2. w 1. wszystko, z wyjątkiem święceń prezbiteratu w 2. wszystko, z wyjątkiem święceń + publicznego wieczystego ślubu w instytutach zakonnych na prawie papieskim - te same kryteria w przypadkach nadzwyczajnych proboszcz, asystent (forma zwyczajna i nadzwyczajna): 1. jak wyżej, jeżeli nie możliwości odniesienia do ordynariusza miejsca (jeżeli nie ma go na miejscu, bo kontakt trudny) kan. 1079 2. jak wyżej + tylko przypadki tajne (przeszkoda znana kilku osobom zaufanym, po których można spodziewać się, że informacji o przeszkodzie nie rozgłoszą) Łspowiednik 1. jak u proboszcza etc. 2. jak u proboszcza etc. zakres wewnętrzny: bez nazwisk będzie działał w konfesjonale (zakres wewnętrzny sakramentalny) i poza nim (zakres wewnętrzny pozasakramentalny) chodzi o możliwość odnotowania w tajnych księgach kurialnych dyspensy. Odnotowanie dyspensy spowiednik, wymiar wewnętrzny: - i sakramentalny nie odnotowujemy, - i pozasakramentalny poufne informacje do ordynariusza miejsca, ten zarządza odnotowanie w księdze, która jest zamknięta w tajnym archiwum. Prośba o dyspensę: - proboszcz w imieniu nupturientów, personalia do kurii; - opis sytuacji + schemat genealogiczny; uzasadnienie prośby; - od przeszkód tajnych zarezerwowanych dla Stolicy Apostolskiej motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus , Mitis et misericors Iesus ; - błąd (np. co do personaliów, taki drobny) dyspensa ważna (kan. 66). Przedmiot zgody małżeńskiej zgoda małżeńska (przyczyna sprawcza; kan. 55 i 57) "! wady zgody małżeńskiej zgoda małżeńska actus humanus ludzki związek, ludzki, kwalifikowany krytyczna ocena świadomie etc. konkretnego małżeństwa (dar wzajemny, trwały, nierozerwalny, dajemy i przyjmujemy się nawzajem) Kanony 1095-1103 dotyczą wad zgody małżeńskiej. Systematyka Paula Bianki zespoły wad zgody małżeńskiej (I, II, III) I Niezdolność osoby II Wady wolności III Wady zgody zamierzone przez (np. psychiczna niezdolność do (np. przymus kan. 1103; podmiot podjęcia zasadniczych przeszkoda uprowadzenie) (np. ktoś wyklucza posiadanie obowiązków wynikających dzieci kan. 1101 ż2) zawarcia związku małżeńskiego) 1 Ł brak używania rozumu Łodebranie komuś wolności Łwykluczenie=symulacje odnosi nas do aktu ludzkiego poprzez przymus: (termin bardziej tradycyjny) (actus humanus) świadome i - kwalifikowany fizyczny, dobrowolnie, czyli poznać drugą - szantaż, Łakt woli: chcę nieważnego osobę; osoby chore psychiczne i bojazń szacunkowa (ciąża, mała małżeństwa (pozytywny) schizofrenii, psychozy, etc. wieś, katolickie wychowanie) związane z głębokimi Łprzyczyna musi być z zewnątrz Łakty symulacji: zaburzeniami osobowości Łbłąd wolność poznania - całkowity 2Ł ktoś działa na poziomie aktu zaburzona ludzkiego, ale jest brak krytycznej - częściowy oceny czym jest małżeństwo, =1. przymus, bojazń ciężka Łwykluczenie: które zawieram (actus humanus 2. błąd: ??) - co do wady, - samego małżeństwa 3Ł stan psychiki nupturienta w - co do przymiotu osoby wprost - istotnego elementu małżeństwa chwili zawierania małżeństwa, i zasadniczo zamierzony, ktoś coś relacja na wszystkich udaje świadomie lub nie - istotnego przymiotu płaszczyznach życia 3. kan. 1098 podstępne małżeńskiego małżeńskiego budowania wprowadzenie w błąd wspólnoty, skierowanej na dobro - godności sakramentalnej błąd jest faktycznie małżonka i dzieci, np. patologie w błąd wywołany podstępem małżeństwa sferze: psychoseksualnej, relacji (ktoś kłamie o sobie) międzyosobowej w całym życiu Łsymulacja podstępu używa dla (psychopatia, socjopatia, wyłudzenia zgody na całkowita=wykluczenie samego niedojrzałość uczuciowa, małżeństwo chroniczny alkoholizm, małżeństwa, a symulacja przedmiotem podstępu narkomania, inne uzależnienia) może być to, co dotyczy częściowa trzy pozostałe (el.: małżeństwa (np. = 1. brak używania rozumu: dobro małżonków i potomstwa; przeszłość kryminalna, - habitualny choroba nieślubne dziecko, przymioty: wierność, psychiczna, upośledzenie choroba, zatajona - aktualny działka; 0,7; hipnoza wyłączność;& ) niepłodność etc.) 2. poważny brak rozeznania 4. nie może być warunku Łkan. 1099 błąd: oceniającego (prawa i obowiązki małżeńskie) niedojrzałość - istotny przymiot małżeństwa 3. psychiczna niezdolność do - godność sakramentalna podjęcia obowiązków małżeńskich (minimalny poziom małżeństwa relacji małżeńskiej jest ważny) =błąd czy wykluczenie? Nie można wykluczyć czegoś, czego się nie zna Forma zawarcia małżeństwa Kan. 1108 ż 1. Tylko te małżeństwa są ważne, które zostają zawarte wobec asystującego miejscowego ordynariusza albo proboszcza, albo wobec kapłana lub diakona delegowanego przez jednego z nich; a także wobec dwóch świadków, według zasad wyrażonych w następnych kanonach i z uwzględnieniem wyjątków, o których w kan. 144, 1112, ż 1, 1116 i 1127, żż 2-3. ż 2. Za asystującego przy zawieraniu małżeństwa uważa się tylko tego, kto jest obecny i pyta nowożeńców, czy wyrażają zgodę i przyjmuje ją w imieniu Kościoła. Forma liturgiczna godziwość. Forma kanoniczna Ł ważność. Asystujący: - nie jest szafarzem, - jest obecny, - jest aktywny: zadaje pytania i odbiera przysięgę, - błogosławi (względy ekumeniczne). Świadkowie urzędowi zwyczajni: - ordynariusz miejsca, - proboszcz (i zrównani z nim), Łwładza tych święceń ma charakter terytorialny. Świadek urzędowy delegowany: delegacja ogólna (stała) czyli do wszystkich małżeństw, które będzie błogosławił na terenie parafii (wikarzy otrzymują ją z dekretem) i wikary może tą władzę subdelegować na kogoś innego. Łdelegacja ogólna zawsze na piśmie Łsubdelegacja ustna Delegacja udzielona: osobie konkretnej osobie, może być po funkcji (jak jest jeden), małżeństwie konkretnemu małżeństwu (jak są dwa) albo na wszystkie w określony dzień i w określonym kościele. Łjak nie ma delegacji to brak formy kanonicznej, małżeństwo nieważne. Nupturienci nie lubią proboszcza z wzajemnością proboszcz musi wiedzieć i powinien udzielić zgody. Jeśli sąsiedni proboszcz nie udzieli zgody, bo załatwione po tajniaku to małżeństwo ważne, zawarte niegodziwie. Dwaj świadkowie zwykli: - pełnoletni (bo konkordatowy), - powinny dobrze się prowadzić, ale nie naciskamy. Miejsce (klasztor): - licencja świadectwo, że w ramach przygotowania wszystko jest dopełnione, - proboszcz przesyła licencję do osoby posiadającej jurysdykcję (proboszcz parafii), - proboszcz deleguje np. paulina !!!Nadzwyczajna forma zawarcia małżeństwa: - kan. 1116, - tereny misyjne; system polityczny zwalcza Kościół, - niebezpieczeństwo śmierci starczy nawet jeden świadek zwykły, - niebezpieczeństwo śmierci, - 2 osoba kompetentna niedostępna przez minimum miesiąc (i fizycznie, i moralnie prześladowanie Łalbo, albo); wystarczy, że roztropnie przewiduję się, że tak będzie. Obowiązywalność formy zawarcia małżeństwa: - minimum jeden katolik (ochrzczony w Kościele Katolickim lub został do niego przyjęty) kan. 1117, - księga małżeństw i księga chrztów tam ma być odnotowane i ??? (poinformowanie parafii gdzie był chrzest), - kan. 1123 zapisy o zawarciu, unieważnieniu, rozwiązaniu małżeństwa orzeczenie o nieważności małżeństwa. Małżeństwa mieszane: - kan. 1124 katolik i ochrzczony niekatolik zakaz, trzeba nihil obstat, - kan. 1125 - nihil obstat może udzielić ordynariusz miejsca, gdy są ważne i rozsądne przyczyny: oświadczenie, że nie utraci wiary i obiecuje, że dzieci będą ochrzczone, problem strona niekatolicka poinformowana, ale nie musi się zgadzać, informowanie stron o celach i przymiotach strona katolicka musi złożyć rękojmię, - forma: świątynia ewangelicka dyspensa od formy kanonicznej i zezwolenie na małżeństwo mieszane, świątynia katolicka dyspensa od formy kanonicznej niepotrzebna, ale musi być zezwolenie na małżeństwo mieszane, w prawosławiu jest wiara w sakramenty, w protestantyzmie nie, kan. 1127, świątynia prawosławna: święty szafarz Łdo ważności forma kanoniczna Łdo godziwości Zerwanie węzła małżeńskiego Gdy rozpadło się małżeństwo kanoniczne duszpasterz musi starać się, aby zostało przedłożone na wokandzie sądowej. Nierozerwalność absolutna = sakramentalność + dopełnienie małżeństwa Gdy brakuje sakramentalności lub dopełnienia małżeństwa istnieje podejrzenie, że małżeństwo jest nieważne. Małżeństwo naturalne również jest nierozerwalne. Osoba została stworzona na obraz Boga, natomiast komunia osób na wzór Trójcy Świętej. Profesor Bartosz Nowakowski Rozwiązanie małżeństwa in faworem fidei UAM w Poznaniu. Niedoskonała nierozerwalność małżeństwa sakramentalnego jest wartością na korzyść wiary. nierozerwalność małżeństwa naturalnego (niesakramentalnego)Łwartość wiary Kan. 1141 - Małżeństwo zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą i z żadnej przyczyny, oprócz śmierci. Spór szkoły bolońskiej ze szkołą paryską. Spór zażegnał papież Aleksander III. Można rozwiązać przez ślub czystości. Pierwsza udokumentowana dyspensa została nadana w XV wieku przez Marcina V. Klemens VIII ustanowił komisję, która uznała upoważnienia papieża. Kan. 1142 - Małżeństwo niedopełnione, zawarte przez ochrzczonych lub między stroną ochrzczoną i stroną nieochrzczoną, może być ze słusznej przyczyny rozwiązane przez Biskupa Rzymskiego, na prośbę obydwu stron lub tylko jednej, choćby druga się nie zgadzała. Tylko małżeństwo sakramentalne ma odniesienie do papieża. Słuszna przyczyna: dobro duchowe stron. Skierowanie do papieża ma dwa etapy pierwszy w diecezji, a drugi już w kongregacji nauki wiary. Przywilej Pawłowy jest praktykowany od pierwszych chwil istnienia Kościoła. Nowoochrzczony może zerwać małżeństwo zawarte przed chrztem z osobą nieochrzczoną, gdy ta się nie chce nawrócić. Warunkiem koniecznym jest chęć wstąpienia w nowy związek. Inicjatywa rozwiązania małżeństwa nie może być po stronie ochrzczonej osoby, gdyż ona nie ma prawa opuścić strony, która chce żyć pokojowo. Kan. 1143 - ż 1. Małżeństwo zawarte przez dwie osoby nie ochrzczone zostaje rozwiązane na mocy przywileju pawłowego dla dobra wiary strony, która przyjęła chrzest, przez sam fakt zawarcia nowego małżeństwa przez stronę ochrzczoną, jeśli strona nieochrzczona odeszła. ż 2. Uważa się, że strona nieochrzczona odchodzi, jeżeli nie chce mieszkać ze stroną ochrzczoną lub mieszkać z nią w zgodzie bez obrazy Stwórcy, chyba że strona ochrzczona po przyjęciu chrztu dała słuszny powód odejścia. Kan. 1144 - ż 1. Aby strona ochrzczona ważnie zawarła nowe małżeństwo, należy zawsze zapytać stronę nieochrzczoną: 1 czy i ona chciałaby przyjąć chrzest; 2 czy przynajmniej chciałaby zgodnie mieszkać ze stroną ochrzczoną, bez obrazy Stwórcy. ż 2. Ta interpelacja powinna nastąpić po chrzcie. Jednakże ordynariusz miejsca może na skutek poważnej przyczyny zezwolić na zastosowanie interpelacji przed chrztem, a nawet od niej dyspensować, zarówno przed chrztem, jak i po chrzcie, jeśli z dochodzenia przynajmniej sumarycznego i pozasądowego stwierdzi się, że nie można jej dokonać lub będzie bezowocna. Urzędowe pytania do strony nieochrzczonejczy i ona chciała przyjąć chrzest? Jeśli nie: czy chciała by żyć ze stroną ochrzczoną pokojowo, bez obrazy stwórcy? Urząd stający na czele właściwych pytań to ordynariusz miejsca. Ordynariusz może udzielić dyspensy od interpelacji. Warunkiem jej otrzymania jest stwierdzenie jej niemożliwości bądz też przynajmniej była ona bezowocna Kiedy może dyspensować? Kiedy interpelacja jest niemożliwa: o Nieznane miejsce pobytu współmałżonka o Niemożliwe przesłuchanie nawet po ustaleniu miejsca pobytu o Nie może się odbyć bez poważnego niebezpieczeństwa dla strony nieochrzczonej Kiedy bezowocna: o Choroba lub więzienie o Nie odpowie na interpelację lub odpowie negatywnie o Strona nieochrzczona definitywnie odeszła Kiedy nie biegnie drogą urzędową (wyznaczenie osoby urzędowej, pytania, protokoły, pieczęcie, podpisy itd.) wówczas można obrać drogę półformalną, czyli wyznaczając jakąś osobę, która w jego imieniu (najlepiej z notariuszem) będzie odpowiedzialna. Kan. 1145 - ż 2. Interpelacja dokonana nawet prywatnie przez stronę nawróconą jest ważna; owszem jest godziwa, gdy nie da się zachować przepisanej wyżej formy. ż 3. W obydwu przypadkach dokonanie interpelacji oraz jej wynik powinny być stwierdzone zgodnie z prawem w zakresie zewnętrznym. W zakresie zewnętrznym= do udowodnienia (najlepiej na piśmie). Kan. 1146 - Strona ochrzczona ma prawo zawrzeć nowe małżeństwo ze stroną katolicką: 1 jeśli druga strona odpowiedziała negatywnie na interpelację lub gdy interpelacja została zgodnie z prawem pominięta; 2 jeśli strona nieochrzczona - czy to już interpelowana, czy też nie - zamieszkując najpierw w zgodzie bez obrazy Stwórcy, następnie odeszła bez uzasadnionej przyczyny; z zachowaniem przepisów kan. 1144 i 1145. Numer drugi ważny jest. Kan. 1147 - Ordynariusz miejsca może jednak na skutek poważnej przyczyny zezwolić, ażeby strona ochrzczona, korzystająca z przywileju pawłowego, zawarła małżeństwo ze stroną niekatolicką, ochrzczoną lub nieochrzczoną, z zachowaniem jednak przepisów kanonicznych o małżeństwach mieszanych. Dobrą przyczyną będzie dziecko Rozwiązanie małżeństwa pomiędzy poligamistami na korzyść wiary. Niekoniecznie się broni prawa naturalnego. Kan. 1148 - ż 1. Nieochrzczony, który miał równocześnie przed chrztem kilka żon nieochrzczonych, po przyjęciu chrztu w Kościele katolickim, jeśli mu trudno pozostać z pierwszą żoną, może zatrzymać jedną z nich, oddalając pozostałe. To samo odnosi się do kobiety nieochrzczonej, która miała równocześnie kilku mężów nieochrzczonych. ż 2. W wypadkach, o których w ż 1, po przyjęciu chrztu małżeństwo winno być zawarte z zachowaniem prawnej formy, z uwzględnieniem w razie potrzeby także przepisów o małżeństwach mieszanych oraz innych wymogów prawnych. ż 3. Ordynariusz miejsca mając na uwadze warunki moralne, społeczne i ekonomiczne miejsc i osób, powinien zatroszczyć się o wystarczające zabezpieczenie potrzeb pierwszej żony oraz innych oddalonych, zgodnie z wymaganiami sprawiedliwości, chrześcijańskiej miłości i naturalnej słuszności. Są to regulacje podobne do tych uzyskiwanych przy przywileju pawłowym. Nie ma obowiązku przeprowadzenia interpelacji. Musi wydać reskrypt (ordynariusz) udzielający łaski. Nie można go stosować, gdy znajdzie sobie jeszcze jakąś kobietę/faceta. Przywilej na korzyść wiary in faworem fidei. Gdy ważymy małżeństwo naturalne, a zbawienie na mocy chrztu należy się zastanowić (patrz wyżej). Przywilej pawłowy wymaga interpelacji. Małżeństwo niewierzących nie wymaga. Rozwiązanie węzła małżeńskiego w przypadku uwięzienia lub prześladowania. Kan. 1149 - Jeśli nieochrzczony, po przyjęciu chrztu w Kościele katolickim, nie może ze współmałżonkiem nieochrzczonym nawiązać współzamieszkania z racji uwięzienia lub prześladowania, wolno mu zawrzeć nowe małżeństwo, chociażby tymczasem druga strona przyjęła chrzest, z zachowaniem przepisu kan. 1141. Nie wymaga się interpelacji. Rozwiązanie małżeństwa na korzyść wiary ze względu na pełnię wiary papieskiej przywilej Piotrowy. Kongregacja Nauki i Wiary 30 IV 2005r. wydaje restrykt na korzyść wiary. Aby spełnić przywilej trzeba spełniać warunki: brak chrztu przynajmniej u jednej strony; niedopełnienie małżeństwa po przyjęciu chrztu przez obydwu małżonków. Samo udzielenie łaski należy do Ojca Świętego. Warunki godziwości: niemożliwość odbudowy życia małżeńskiego, proszący o papieski akt nie może być winnym w sposób wyłączny i przeważający rozbicia związku, podobnie osoba, z którą chce zawrzeć małżeństwo; nie ma warunku ślubu z osobą ochrzczoną. Uważnienie małżeństwa Nie wolno od razu rzucać hasłem nieważności małżeństwa. Można skierować do poradni życia rodzinnego to powinno być na pierwszym etapie. O stwierdzeniu nieważności małżeństwa mówimy, gdy nie ma już co ratować. Jest to plan dalszy. Uważnienie małżeństwa (inaczej konwalidacja) to akt prawny na mocy którego małżeństwo nieważnie zawarte staje się kanonicznie ważnym. Są trzy rodzaje konwalidacji zwyczajnej: 1. z racji przeszkody zrywającej; 2. z racji braku zgody lub jej istotnej wady; 3. z racji braku formy kanonicznej. Mamy dwa rodzaje uważnienia: zwykłe (zwyczajne) wymagające usunięcia przeszkody wymagające usunięcia przeszkody małżeństwa i ponowienia zgody małżeńskiej; skutki prawne wywołuje od chwili ponowienia zgody małżeńskiej; nadzwyczajne w zawiązku (sanatio in radice) polega na usunięciu przeszkody oraz dyspensie od ponowienia zgody, której trwanie się zakłada; cofa się skutki do momentu zawarcia małżeństwa; cofa się skutki prawne na mocy fikcji prawnej tak jakby małżeństwo byłoby prawne od samego początku. Może być przeszkoda nieusuwalna z prawa bożego lub gdy małżonek zmarł, albo gdy jedna ze stron w wypadku małżeństw mieszanych się ochrzciła. Przypadki uważnienia zwyczajnego: z racji przeszkody zrywającej (kan.1156), trzy warianty: o przeszkoda jest publiczna ponowienie zgody małżeńskiej w formie kanonicznej, o przeszkoda jest tajna niemożliwa do udowodnienia w zakresie zewnętrznym, znana jest tylko jednej stronie wystarczy ponowienie zgody prywatne i tajne dokonane przez stronę świadomą przeszkody (np. sprawy kryminalne, małżonkobójstwo), o przeszkoda jest tajna, ale znana obydwu stronom nie potrzeba zastosowania formy kanonicznej, wystarczy jasne oświadczenie obydwu stron; z braku zgody lub istotnej wady (kan. 1159); z racji braku formy kanonicznej (kan. 1160). Uważnienie w zawiązku (kan. 1161) podstawą jest forma publiczna zawarcia małżeństwa. Warunki: uprzednie wyrażenie przez strony ważnej zgody małżeńskiej, która trwa nadal nie wymaga się by ta zgoda była wyrażona wg formy kanonicznej (kan. 1162); trwanie ważnie wyrażonej zgody małżeńskiej u obojga stron (kan. 1163); prawdopodobieństwo, że strony chcą trwać w małżeństwie (kan. 1161 ż 3.). Władza uważnienia w zawiązku (kan. 1165). Kan. 1165 - ż 1. Uważnienia w zawiązku może dokonać Stolica Apostolska. ż 2. Może go dokonać biskup diecezjalny w pojedynczych przypadkach, nawet wtedy, gdy w tym samym małżeństwie zbiega się kilka powodów nieważności; po spełnieniu warunków, o których w kan. 1125, co do uważnienia małżeństwa mieszanego. Natomiast nie może tego dokonać w wypadku istnienia przeszkody, od której dyspensa jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej zgodnie z przepisem kan. 1078, ż 2, albo chodzi o przeszkodę z prawa naturalnego lub Bożego pozytywnego, która już wygasła. Separacja Orzeka się o winie co różni to od stwierdzenia nieważności (tam się orzeka). Separację trzeba zgłosić na forum: zewnętrznym administracyjna (dekret ordynariusza miejsca) i sądowa (wyrok sądowy o separacji), wewnętrznym Ł spowiednik (udziela separacji poprzez rozgrzeszenie). Separacja podczas trwania węzła kan. 1151: - obowiązek absolutny zachowania współżycia małżeńskiego jeśli prawodawca dopuszcza wyjątki w absolutnym obowiązku zachowania współżycia małżeńskiego muszą być usankcjonowane przez instytut separacji; - historyczne przyczyny separacji: zdrada małżeńska (cudzołóstwo) z automatu nabywa prawo do separacji; poważne niebezpieczeństwo , którego zródłem jest współmałżonek dla duszy lub ciała drugiej strony; poważne niebezpieczeństwo dla potomstwa; zbyt trudne życie dla jednej ze stron spowodowane innymi przyczynami pochodzącymi od współmałżonka. Separacja może być: dozgonna, czasowa o tą się starać. Kan. 1152 - ż 1. Chociaż bardzo zaleca się, aby współmałżonek pobudzony chrześcijańską miłością i zatroskany o dobro rodziny, nie odmawiał stronie cudzołożnej przebaczenia oraz nie zrywał z nią życia małżeńskiego, to jednak, gdy wyraznie lub milcząco nie darował winy, ma prawo przerwać pożycie małżeńskie, chyba że zgodził się na cudzołóstwo, albo stał się jego przyczyną lub sam także popełnił cudzołóstwo. ż 2. Zachodzi milczące darowanie, gdy strona niewinna upewniona już o zdradzie małżeńskiej, dobrowolnie z miłością małżeńską współżyje z tą, która zawiniła. Domniemywa się zaś je, jeśli przez okres sześciu miesięcy zachowała współżycie małżeńskie i nie odniosła się do władzy kościelnej lub państwowej. ż 3. Jeśli współmałżonek niewinny sam zerwał dobrowolnie współżycie małżeńskie, powinien w ciągu sześciu miesięcy wnieść sprawę o separację do kompetentnej władzy kościelnej, która, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, rozważy, czy niewinny współmałżonek mógłby być skłoniony do darowania winy i nie przedłużania separacji na stałe. Separacja, gdy: małżonek nie przeprosił, cudzołóstwo musi być świadome i dobrowolne musi być pewny (nie opierać się o podejrzenia). Traci możliwość do separacji, gdy: wyraznie lub milcząco darowała winę małż. domniemaniem przebaczenia jest 6 miesięcy współżycia po otrzymaniu informacji o zdradzie, sama zgodziła się na wspomniany występek, stała się przyczyną cudzołóstwa jeżeli współmałżonek odmawia w sposób nieuzasadniony współżycia drugiej strony, sama popełniła ten występek. Osoba niewinna powinna zgłosić sprawę autorytetowi Kościoła aby zdecydować o ewentualnej separacji. Separacja może być zarządzona przez bp diecezjalnego kan. 1692. Separacji nie można dokonywać własną powagą tylko spowiednik!!! Kan. 1154 - Z chwilą zdecydowania o separacji małżonków, należy się zatroszczyć o odpowiednie utrzymanie i wychowanie dzieci. Kan. 1155 - Współmałżonek niewinny może, w sposób godny pochwały, dopuścić z powrotem drugą stronę do życia małżeńskiego. W takim wypadku zrzeka się prawa do separacji.