OKRGOWA K O M I S J A EGZAMINACYJNA w KRAKOWIE ARKUSZ II PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII MARZEC 2002 Arkusz egzaminacyjny II BIOLOGIA MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA Zasady oceniania 1. Za rozwiÄ…zanie zadaÅ„ z arkusza II można uzyskać maksymalnie 60 punktów. 2. Model odpowiedzi uwzglÄ™dnia jej zakres merytoryczny, a nie jest Å›cisÅ‚ym wzorcem sformuÅ‚owania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zadaÅ„ zamkniÄ™tych). 3. Za odpowiedzi do poszczególnych zadaÅ„ przyznaje siÄ™ peÅ‚ne punkty. 4. Za zadania otwarte, za które można przyznać jeden punkt, przyznaje siÄ™ punkt wyÅ‚Ä…cznie za odpowiedz w peÅ‚ni poprawnÄ…. 5. Za zadania otwarte, za które można przyznać wiÄ™cej niż jeden punkt, przyznaje siÄ™ tyle punktów, ile prawidÅ‚owych elementów odpowiedzi (zgodnie z wyszczególnieniem w kluczu) przedstawiÅ‚ zdajÄ…cy. 6. Jeżeli podano wiÄ™cej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) niż wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu. 7. Jeżeli podane w odpowiedzi informacje (również dodatkowe, które nie wynikajÄ… z polecenia w zadaniu) Å›wiadczÄ… o zupeÅ‚nym braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczajÄ… udzielonej prawidÅ‚owej odpowiedzi, odpowiedz takÄ… należy ocenić na zero punktów. 2 Próbny egzamin maturalny z biologii Arkusz egzaminacyjny II Model odpowiedzi i schemat oceniania Numer Maksymalna zada- punktacja za Oczekiwana odpowiedz nia zadanie 26 Za prawidÅ‚owy wybór schematu A 1 pkt. 3 Za każdy z dwóch poprawnie sformuÅ‚owanych argumentów po 1 pkt. PrzykÅ‚ady: - Liść sosny posiada aparaty szparkowe zagÅ‚Ä™bione w skórce na caÅ‚ej jej powierzchni. - Liść sosny posiada kanaÅ‚y żywiczne. - Komórki miÄ™kiszu liÅ›cia sosny wykazujÄ… charakterystyczne pofaÅ‚dowania. - MiÄ™kisz liÅ›cia sosny nie wykazuje zróżnicowania na palisadowy i gÄ…bczasty. - Wszystkie komórki miÄ™kiszu liÅ›cia sosny sÄ… jednakowego ksztaÅ‚tu w przeciwieÅ„stwie zróżnicowanych ksztaÅ‚tów dwóch rodzajów miÄ™kiszu drugiego liÅ›cia. 27 Za każde z dwóch porównaÅ„ dotyczÄ…cych cechy różniÄ…cej po 1 pkt. 3 PrzykÅ‚ady: - Komórki tkanki nabÅ‚onkowej Å›ciÅ›le do siebie przylegajÄ…, natomiast w tkance chrzÄ™stnej sÄ… uÅ‚ożone luzno. - W tkance nabÅ‚onkowej ilość istoty miÄ™dzykomórkowej jest niewielka, natomiast w tkance chrzÄ™stnej jest jej dużo. - Komórki tkanki chrzÄ™stnej tkwiÄ… w jamkach, które nie wystÄ™pujÄ… w tkance nabÅ‚onkowej. - Komórki nabÅ‚onka wielowarstwowego zmieniajÄ… swój ksztaÅ‚t w miarÄ™ zbliżania siÄ™ warstw do jego powierzchni, natomiast komórki tkanki chrzÄ™stnej sÄ… w miarÄ™ jednakowej wielkoÅ›ci. Za podanie po jednym przykÅ‚adzie lokalizacji dla obu tkanek 1 pkt. PrzykÅ‚ady: NabÅ‚onek wielowarstwowy pÅ‚aski: wystÄ™puje w jamie ustnej, wyÅ›ciela część Å›rodkowÄ… i dolnÄ… gardÅ‚a, wyÅ›ciela część przeÅ‚yku, wyÅ›ciela pochwÄ™, wchodzi w skÅ‚ad powÅ‚ok ciaÅ‚a (naskórek). Tkanka chrzÄ™stna szklista: buduje szkielety zarodków, buduje przymostkowe części żeber, wystÄ™puje na powierzchniach stawowych, wzmacnia tchawicÄ™ i oskrzela. 28 Za przedstawienie wÅ‚aÅ›ciwej przyczyny uwzglÄ™dniajÄ…cej zniszczenie 2 centrum aktywnego 1 pkt. PrzykÅ‚ad: BiaÅ‚ko tracÄ…c charakterystycznÄ… dla siebie budowÄ™ przestrzennÄ… posiada zniszczone specyficzne dla siebie miejsca, pasujÄ…ce do substratu (co wpÅ‚ywa na utratÄ™ jego zdolnoÅ›ci katalitycznych). Za wymienienie prawidÅ‚owego czynnika 1 pkt. PrzykÅ‚ady: - temperatura 40-45°C i wyższa lub wysoka temperatura, - alkohole, - stężone kwasy, - stężone zasady. Próbny egzamin maturalny z biologii 3 Arkusz egzaminacyjny II Model odpowiedzi i schemat oceniania 29 Za każde z dwóch prawidÅ‚owo okreÅ›lonych przystosowaÅ„ po 1 pkt. 2 PrzykÅ‚ady: - WyksztaÅ‚cenie woskowej kutykuli chroniÄ…cej przed utratÄ… wody. - Posiadanie dużej powierzchni asymilacyjnej (u wiÄ™kszoÅ›ci paprotników tÄ™ funkcjÄ™ peÅ‚niÄ… liÅ›cie, zaÅ› u skrzypów pÄ™d główny i pÄ™dy boczne). - WyksztaÅ‚cenie skórki peÅ‚niÄ…cej funkcjÄ™ ochronnÄ…. - WyksztaÅ‚cenie (typowych) aparatów szparkowych, sÅ‚użących do wymiany gazowej i transpiracji. - WyksztaÅ‚cenie wiÄ…zek przewodzÄ…cych, zapewniajÄ…cych transport wody i soli mineralnych oraz asymilatów. - Posiadanie korzeni, umożliwiajÄ…cych pobieranie wody i soli mineralnych z gleby. 30 Za każdÄ… z dwóch prawidÅ‚owo wskazanych różnic po 1 pkt. PrzykÅ‚ady: 2 - Szczepionki zawierajÄ… zabite lub osÅ‚abione szczepy bakterii lub ich toksyny, natomiast surowice przeciwciaÅ‚a przeciwko konkretnym antygenom chorobotwórczym. - Szczepionka wywoÅ‚uje odporność czynnÄ… natomiast surowica biernÄ…. 31 Za prawidÅ‚owe wyjaÅ›nienie 1 pkt. PrzykÅ‚ady: 2 - Wiele witamin rozpuszcza siÄ™ w wodzie np. podczas gotowania i przechodzi do roztworu. - Witaminy sÄ… zwiÄ…zkami Å‚atwo ulegajÄ…cymi rozpadowi pod wpÅ‚ywem np. wysokiej czy też niskiej temperatury. - Witaminy sÄ… zwiÄ…zkami maÅ‚o trwaÅ‚ymi, Å‚atwo ulegajÄ…cymi rozpadowi pod wpÅ‚ywem różnych czynników fizycznych. Za prawidÅ‚owy przykÅ‚ad skutków awitaminozy (wÅ‚aÅ›ciwie dobranej witaminy z A, D, E lub K) 1pkt. PrzykÅ‚ady: Dla wit. A: tzw. kurza Å›lepota (sÅ‚abe widzenie o zmroku), Dla wit. E: osÅ‚abienie pracy mięśni, prawdopodobnie zaburzenia pÅ‚odnoÅ›ci, Dla wit. D: krzywica, Dla wit.K: sÅ‚aba krzepliwość krwi. 32 Za poprawnie postawionÄ… hipotezÄ™ 1 pkt. PrzykÅ‚ady: 3 - Komórki roÅ›linne umieszczone w roztworze soli kuchennej ulegajÄ… plazmolizie. - Komórki liÅ›cia spichrzowego cebuli umieszczone w roztworze hipertonicznym ulegajÄ… odwodnieniu. Za zaplanowanie kolejnych czynnoÅ›ci Å‚Ä…cznie 2 pkt. (ocenie podlegajÄ… podkreÅ›lone fragmenty w przykÅ‚adowej wypowiedzi). PrzykÅ‚ad: 1. przygotowujÄ™ roztwór hipertoniczny (soli kuchennej) tzn. do zlewki z wodÄ… wsypujÄ™ trochÄ™ soli kuchennej (1 pkt). 2. przygotowujÄ™ preparat mikroskopowy tzn. fragment skórki liÅ›cia spichrzowego cebuli umieszczam na szkieÅ‚ku podstawowym w kropli roztworu soli kuchennej i nakrywam szkieÅ‚kiem nakrywkowym. Umieszczam preparat pod mikroskopem i obserwujÄ™ zmiany (1 pkt). 33 Za stwierdzenie, że hipoteza jest prawdziwa 1 pkt. 2 Za podanie prawidÅ‚owej nazwy procesu 1 pkt: oddychanie. Próbny egzamin maturalny z biologii 4 Arkusz egzaminacyjny II Model odpowiedzi i schemat oceniania 34 Za każdÄ… z dwóch prawidÅ‚owych cech wraz z uzasadnieniem po 1 pkt. 2 PrzykÅ‚ady: - ÅšrodkowÄ… warstwÄ™ w budowie tÄ™tnicy stanowi gruba warstwa tkanki mięśniowej (gÅ‚adkiej), co umożliwia jej transport krwi pod dużym ciÅ›nieniem. TÄ™tnica zbudowana jest z dużej iloÅ›ci włókien elastycznych, co uÅ‚atwia jej transport krwi pod dużym ciÅ›nieniem. Najbardziej wewnÄ™trznÄ… warstwÄ™ tÄ™tnicy stanowi nabÅ‚onek jednowarstwowy pÅ‚aski, co jest przystosowaniem do wymiany gazowej. 35 Za każdy poprawnie sformuÅ‚owany problem badawczy po 1 pkt. PrzykÅ‚ady: 2 - Jak przeciwciaÅ‚a stosowane w hodowlach komórek wpÅ‚ywajÄ… na priony w żywym organizmie? - Czy przeciwciaÅ‚a rozpoznajÄ…ce fragmenty prionów umożliwiajÄ… leczenie chorób prionowych? - Czy przeciwciaÅ‚a niszczÄ…ce priony w hodowlach komórek, niszczÄ… biaÅ‚ka prionowe w komórkach organizmu? - Czy przeciwciaÅ‚a rozpoznajÄ…ce fragmenty biaÅ‚ek prionowych wpÅ‚ywajÄ… na poziom prionów w organizmie? 36 Za każdÄ… z trzech prawidÅ‚owo ustalonych nazw wraz z uzasadnieniem po 1 pkt. 3 PrzykÅ‚ady: - PÅ‚yn A przedstawia skÅ‚ad moczu ostatecznego, o czym może Å›wiadczyć bardzo duża zawartość mocznika. - PÅ‚yn A przedstawia skÅ‚ad moczu ostatecznego, o czym może Å›wiadczyć brak glukozy w jego skÅ‚adzie. - PÅ‚yn A przedstawia skÅ‚ad moczu ostatecznego, o czym może Å›wiadczyć brak aminokwasów w jego skÅ‚adzie. - PÅ‚yn A przedstawia skÅ‚ad moczu ostatecznego, czego potwierdzeniem jest znacznie wiÄ™ksza zawartość kwasu moczowego w stosunku do dwóch innych pÅ‚ynów. - PÅ‚yn A przedstawia skÅ‚ad moczu ostatecznego, o czym może Å›wiadczyć bardzo maÅ‚a zawartość soli mineralnych w jego skÅ‚adzie. - PÅ‚yn B to osocze krwi, czego potwierdzeniem jest duża ilość biaÅ‚ek w jego skÅ‚adzie. - PÅ‚yn B to osocze krwi, czego potwierdzeniem jest niewielka ilość mocznika i równoczeÅ›nie dużo biaÅ‚ek w jego skÅ‚adzie. - PÅ‚yn C to mocz pierwotny, o czym może Å›wiadczyć bardzo zbliżony skÅ‚ad do osocza krwi, z tÄ… jednÄ… różnicÄ… że w moczu pierwotnym w przeciwieÅ„stwie do osocza krwi brak jest biaÅ‚ek. 37 Za prawidÅ‚owe podanie każdej z dwóch cech (w ujÄ™ciu porównawczym) po 1 pkt. 2 PrzykÅ‚ady: - Wielkość gamet: w izogamii tej samej wielkoÅ›ci, w oogamii komórka jajowa wyraznie wiÄ™ksza od plemnika. - Ruchliwość gamet: w izogamii obie ruchliwe (obie majÄ… wici), w oogamii tylko plemnik ruchliwy. - Ilość cytoplazmy: w izogamii w obu gametach taka sama ilość, w oogamii w gamecie żeÅ„skiej znacznie wiÄ™cej. Próbny egzamin maturalny z biologii 5 Arkusz egzaminacyjny II Model odpowiedzi i schemat oceniania 38 Za podanie trafnego argumentu 1 pkt. PrzykÅ‚ady: 1 - WewnÄ…trz przewodu pokarmowego, (który jest miejscem życia tasiemca) spotkanie partnera do rozrodu jest praktycznie niemożliwe i dlatego posiadanie zarówno mÄ™skich, jak i żeÅ„skich gonad umożliwia tym organizmom rozmnażanie. - Ze wzglÄ™du na Å›rodowisko życia tasiemca (przewód pokarmowy) posiadanie zarówno mÄ™skich, jak i żeÅ„skich gonad warunkuje możliwość rozrodu (i przetrwanie gatunku). 39 Za podanie wÅ‚aÅ›ciwego sposobu zapylania po 1 pkt: 3 A wiatropylny, B owadopylny Za poprawne uzasadnienie dla dowolnego kwiatu 1 pkt. PrzykÅ‚ady: - Dla A brak okwiatu, - Dla A zewnÄ™trznie umieszczone pylniki, - Dla A duże pylniki, - Dla B barwny okwiat, - Dla B nektar (gromadzony w ostrodze), - Dla B ksztaÅ‚t pÅ‚atków (zwabiajÄ…cy dany rodzaj owadów). 40 Za uwzglÄ™dnienie na schemacie trzech pokoleÅ„: gametofitu (1n), 3 karposporofitu (2n), tetrasporofitu (2n) i strzaÅ‚ki narysowane we wÅ‚aÅ›ciwym kierunku 1 pkt. Za zaznaczenie gametangiów: spermatangiów i karpogonów, gamet: plemnika i komórki jajowej, zygoty 1 pkt. Za zaznaczenie: diploidalnych (2n) karpospor, haploidalnych (1n) tetraspor, i mejozy 1 pkt. PrzykÅ‚ad: GAMETOFIT spermatangia plemnik (1n) karpogony komórka jajowa zygota (2n) tetraspora (1n) KARPOSPOROFIT (2n) TETRASPOROFIT mejoza (2n) karpospora (2n) 41 Za poprawne wskazanie obu bÅ‚Ä™dów 1 pkt. 3 Za prawidÅ‚owe uzasadnienie w każdym z dwóch przypadków po 1 pkt. PrzykÅ‚ady: - Sporofit rozmnaża siÄ™ bezpÅ‚ciowo, wiÄ™c wytwarza zarodniki a nie gamety. - Gametofit rozmnaża siÄ™ pÅ‚ciowo, wiÄ™c wytwarza gamety, a nie zarodniki. Próbny egzamin maturalny z biologii 6 Arkusz egzaminacyjny II Model odpowiedzi i schemat oceniania 42 Za każde z dwóch prawidÅ‚owych porównaÅ„ po 1 pkt. PrzykÅ‚ady: 3 - Koordynacja hormonalna jest wolniejsza od koordynacji nerwowej. - Regulacja hormonalna koordynuje pracÄ™ wnÄ™trza ciaÅ‚a, a nerwowa oprócz tego, że reguluje pracÄ™ narzÄ…dów wewnÄ™trznych, utrzymuje także Å‚Ä…czność organizmu ze Å›rodowiskiem zewnÄ™trznym. - Regulacja nerwowa jest charakterystyczna wyÅ‚Ä…cznie dla organizmów zwierzÄ™cych i ludzkich, a hormonalna zachodzi zarówno w organizmach roÅ›linnych jak i zwierzÄ™cych i ludzkich. - Koordynacja hormonalna odbywa siÄ™ za pomocÄ… hormonów (substancji chemicznych), natomiast przewodzenie impulsów nerwowych polega na przesuwaniu siÄ™ fali depolaryzacji we włóknach nerwowych. - Pobudzenie nerwowe odbywa siÄ™ wzdÅ‚uż bÅ‚on wypustek nerwowych, a z jednego neuronu do drugiego za poÅ›rednictwem synaps, natomiast hormony gruczoÅ‚owe wydzielane sÄ… do krwi i wraz z niÄ… docierajÄ… do wszystkich komórek ciaÅ‚a. - Bodziec nerwowy ma naturÄ™ elektrycznÄ…, natomiast hormonalny chemicznÄ…. Za podanie wÅ‚aÅ›ciwego przykÅ‚adu 1 pkt. PrzykÅ‚ady: - Wydzielanie soku żoÅ‚Ä…dkowego pobudzane jest nerwowo oraz przez gastrynÄ™ (hormon tkankowy). - Adrenalina (hormon strachu) produkowana przez rdzeÅ„ nadnerczy wydzielana jest dziÄ™ki pobudzeniu nerwowemu z podwzgórza. - DziaÅ‚alność podwzgórza obierajÄ…cego i analizujÄ…cego bodzce nerwowe i kierujÄ…cego wydzielaniem hormonów przez przysadkÄ™ mózgowÄ…. 43 Za podanie prawidÅ‚owej przyczyny uwzglÄ™dniajÄ…cej fakt, że usuniÄ™cie 2 przysadki mózgowej uniemożliwia wydzielanie hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) 1 pkt. Za wyjaÅ›nienie roli ACTH 1 pkt. PrzykÅ‚ad: Hormon ACTH stymuluje wytwarzanie hormonów przez korÄ™ nadnerczy, dlatego też jego brak spowodowany usuniÄ™ciem przysadki mózgowej byÅ‚ przyczynÄ… wyksztaÅ‚cenia siÄ™ znacznie mniejszej warstwy korowej w nadnerczu badanego szczura. 44 Za podanie każdego z dwóch wÅ‚aÅ›ciwych przykÅ‚adów po 1 pkt. PrzykÅ‚ady: 2 - Rejestracja heterozygotycznych nosicieli niepożądanych alleli recesywnych. - Porady dla par małżeÅ„skich z podwyższonym współczynnikiem ryzyka urodzenia chorego dziecka. - UÅ›wiadamianie niebezpieczeÅ„stwa zwiÄ…zanego z póznym zawieraniem małżeÅ„stw i rodzeniem dzieci przez kobiety powyżej 35 roku życia. - WyjaÅ›nianie przeciwwskazaÅ„ dla małżeÅ„stw wÅ›ród osób blisko spokrewnionych ze sobÄ…. Próbny egzamin maturalny z biologii 7 Arkusz egzaminacyjny II Model odpowiedzi i schemat oceniania 45 Za poprawnie narysowany schemat zawierajÄ…cy wszystkie elementy skÅ‚adowe 3 poÅ‚Ä…czone strzaÅ‚kami wskazujÄ…cymi kierunek przepÅ‚ywu informacji 1 pkt. Za poprawne podpisanie procesów nad strzaÅ‚kami 1 pkt. PrzykÅ‚ad: RNA odwrotna transkrypcja DNA transkrypcja RNA translacja BiaÅ‚ko Za podanie odpowiedniego przykÅ‚adu 1 pkt: Powyższe procesy wystÄ™pujÄ… u retrowirusów (wirusów RNA) podczas infekcji komórek. 46 Za podanie wÅ‚aÅ›ciwej cechy 1 pkt. PrzykÅ‚ady: 3 - wyprostowana postawa, - pionizacja postawy ciaÅ‚a, - zmiany krzywizny krÄ™gosÅ‚upa. Za podanie każdego z dwóch prawidÅ‚owych przykÅ‚adów po 1 pkt. PrzykÅ‚ady: - wzrost masy mózgu, - wzrost objÄ™toÅ›ci mózgu, - komplikacja budowy kory mózgowej, - przeksztaÅ‚cenie koÅ„czyn przednich w rÄ™ce, - rozwój wyższych czynnoÅ›ci nerwowych, - zdolność do abstrakcyjnego myÅ›lenia, - wyksztaÅ‚cenie i rozwój mowy, - zdolność do celowego dziaÅ‚ania i pracy. 47 Za prawidÅ‚owo sformuÅ‚owany wniosek 1 pkt. PrzykÅ‚ady: 1 - Wielkość zagÄ™szczenia populacji nurzyka ma wpÅ‚yw na skuteczność reprodukcji. - Im wiÄ™ksze zagÄ™szczenie populacji nurzyka tym wiÄ™ksza skuteczność jego reprodukcji. 48 Za opisanie osi X (kolejne lata z tabeli) oraz opisanie osi Y (ilość pyłów w tonach) 3 1 pkt. Za zaznaczenie punktów odpowiadajÄ…cych iloÅ›ci ton pyłów w poszczególnych latach i wykreÅ›lenie krzywej 1 pkt. Za podanie wÅ‚aÅ›ciwego sposobu 1 pkt. PrzykÅ‚ady: - Stosowanie odpylaczy. - Modernizacja urzÄ…dzeÅ„ przemysÅ‚owych, podczas pracy których powstajÄ… duże iloÅ›ci pyłów. - Wprowadzanie technologii bezodpadowych. Próbny egzamin maturalny z biologii 8 Arkusz egzaminacyjny II Model odpowiedzi i schemat oceniania 49 Za stwierdzenie faktu, że dziÄ™ki mikoryzie zwiÄ…zki mineralne szybciej (lub 2 w wiÄ™kszej) iloÅ›ci sÄ… pobierane z gleby 1 pkt. Za wyjaÅ›nienie zwiÄ…zku miÄ™dzy mikoryzÄ… i produkcjÄ… drewna 1 pkt. PrzykÅ‚ad: Drzewa żyjÄ…ce w symbiozie z grzybami mogÄ… wykorzystać wiÄ™cej zwiÄ…zków mineralnych z gleby. ZwiÄ™ksza to intensywność fotosyntezy i produktywność ekosystemów leÅ›nych, a tym samym produkcjÄ™ drewna. 50 Za każdy z trzech prawidÅ‚owo przedstawionych argumentów po 1 pkt. 3 PrzykÅ‚ady: - Nie emituje szkodliwych pyłów i gazów, przez co w ograniczonym stopniu degraduje Å›rodowisko. - Ilość odpadów w elektrowni jÄ…drowej jest znikoma w porównaniu z odpadami elektrowni wÄ™glowej o porównywalnej mocy. - W zwiÄ…zku z maÅ‚Ä… iloÅ›ciÄ… odpadów, powierzchnia ich skÅ‚adowania jest też bardzo niewielka. - Zajmuje niedużą powierzchniÄ™. - Ilość zużytego paliwa na rok w przypadku elektrowni jÄ…drowej jest bardzo maÅ‚a. - Z elektrowni jÄ…drowej uzyskuje siÄ™ znacznÄ… ilość energii elektrycznej, bez koniecznoÅ›ci wykorzystania, bÄ™dÄ…cych na wyczerpaniu naturalnych paliw kopalnych. Wykaz zródeÅ‚: rysunków i schematów, danych liczbowych i informacji sÅ‚ownych, które w formie zmodyfikowanej zostaÅ‚y wykorzystane w konstrukcji zadaÅ„: " B. Bartecka, M. Niemierko: Ćwiczenia z biologii dla liceum ogólnoksztaÅ‚cÄ…cego. WSiP, Warszawa 1975 zad. 37. " M. Begon, M. Mortimer: Ekologia populacji. PWRiL, Warszawa 1989 zad. 47. " Biologia (praca zbiorowa): PWRiL, Warszawa 1991 zad. 41. " E. BobrzyÅ„ska: Sprawdzanie i utrwalanie wiadomoÅ›ci z nauki o czÅ‚owieku. WSiP, Warszawa 1987 zad. 12. " Fizjologia zwierzÄ…t (praca zbiorowa pod red. T. Krzymowsakiego: PWRiL, Warszawa 1975 zad. 43. " W. Gajewski, A.Putrament: Biologia część 4 WSiP, Warszawa 1989 zad. 1. " W. GrÄ™becka: Ewolucjonizm podrÄ™cznik do techników rolniczych. PWRiL, Warszawa 1974 zad. 21. " L. Hausbrandt, W. Kot: Biologia dla techników i liceów ogólnoksztaÅ‚cÄ…cych dla pracujÄ…cych. WSiP, Warszawa 1995 zad. 2, 3, 8. " A. Jerzmanowski, K. StaroÅ„, C.W. Korczak: Biologia z higienÄ… i ochronÄ… Å›rodowiska. PodrÄ™cznik do klasy IV LO, WSiP, Warszawa 1990 zad. 18, 19. " J.W. Kimball: Biologia, PWN, Warszawa 1979 zad. 9, J.W. Kimball: Biologia, PWN, Warszawa 1979 zad. 36. " A. Kozik, B. Turyna: Molekularne podstawy biologii. Wydawnictwo Zamiast Korepetycji , Kraków 1993 zad. 17. " W. LewiÅ„ski: Cytologia i anatomia z wybranymi zagadnieniami z organografii. Wydanie III zmienione. Wydawnictwo Operon zad. 11. " W. LewiÅ„ski: Genetyka. Wydawnictwo Operon , 1997 zad. 17. " W. MichajÅ‚ow: Biologia dla klasy IV LO, WSiP, Warszawa 1970 zad. 46. " Ocena efektów ekologicznych w zakÅ‚adach przemysÅ‚owych na liÅ›cie wojewódzkiej woj. nowosÄ…deckego: WIOÅš w Nowym SÄ…czu, 1998 zad. 48. " E. P. Odum: Podstawy ekologii. PWRiL, Warszawa 1982 zad. 49. " M. Podbielkowska, Z. Podbielkowski: Biologia z higienÄ… i ochronÄ… Å›rodowiska. PodrÄ™cznik dla klasy pierwszej liceum ogólnoksztaÅ‚cÄ…cego. WSiP, Warszawa 1989 zad. 26, 29, 40. " E. PyÅ‚ka-Gutowska: Ekologia z ochronÄ… Å›rodowiska. Wyd. OÅ›wiata, Warszawa 1996 zad. 50. " E. PyÅ‚ka-Gutowska: Vademecum maturzysty. Biologia. Wydawnictwo OÅ›wiata, Warszawa 1988 zad. 27, 31. " Strony internetowe: www.biologia.pl zad. 35. " Åšwiat Nauki, czerwiec 1997 zad. 22. " H. WiÅ›niewski: Biologia z higienÄ… i ochronÄ… Å›rodowiska. PodrÄ™cznik do klasy trzeciej. Wydawnictwo Agmen, Warszawa 1995 zad. 16, 28, 34. Próbny egzamin maturalny z biologii 9 Arkusz egzaminacyjny II Model odpowiedzi i schemat oceniania Kartoteka do obu arkuszy egzaminacyjnych zawiera przyporzÄ…dkowanie każdego z zadaÅ„ do standardu wymagaÅ„ egzaminacyjnych oraz podstawy programowej (T = treÅ›ci, O = osiÄ…gniÄ™cia, C = cele edukacyjne, Z = zadania szkoÅ‚y): UczeÅ„ potrafi: ZAD. 1: 1b / opisać budowÄ™ i funkcjÄ™ komórek uwzglÄ™dniajÄ…c skÅ‚adniki komórkowe. T1, O2, Z2. ZAD. 2: 1b / opisać budowÄ™ i funkcje tkanek roÅ›linnych. T1, Z2. ZAD. 3: 1b / opisać budowÄ™ i funkcjÄ™ komórek pierwotniaków. T1, Z2. ZAD. 4: 1b / opisać budowÄ™ i funkcjÄ™ komórek uwzglÄ™dniajÄ…c skÅ‚adniki komórkowe. T1, O2, Z2. ZAD. 5: 1b / opisać budowÄ™ morfologicznÄ… i anatomicznÄ… oraz podstawowe funkcje wegetatywnych organów roÅ›lin nasiennych. T1, O4, C4. ZAD. 6: 1c / przedstawić współdziaÅ‚anie miÄ™dzy organellami w procesach życiowych komórki. T1. ZAD. 7: 1b / przedstawiać i wyjaÅ›niać przebieg procesu wchÅ‚aniania w ukÅ‚adzie pokarmowym czÅ‚owieka. T 2.1, Z2, Z4, C4. ZAD. 8: 1b / opisywać budowÄ™ i funkcje struktur sÅ‚użących do wymiany gazowej zwierzÄ…t. T 2.2, Z2. ZAD. 9: 1b / opisać budowÄ™ i funkcje struktur sÅ‚użących do wymiany gazowej u zwierzÄ…t. T 2.2. ZAD. 10: 1d / uzasadniać kataboliczny charakter okreÅ›lonego procesu metabolicznego (oddychania). T 2.2. ZAD. 11: 1b / przedstawić podÅ‚oże strukturalne i znaczenie fizjologiczne transportu u zwierzÄ…t. T 2.3. ZAD. 12: 1b / przedstawić budowÄ™ i funkcje poszczególnych części ukÅ‚adu wydalniczego czÅ‚owieka. T 2.4, C7, Z4. ZAD. 13: 1c / przedstawić rozmnażanie jako proces prowadzÄ…cy do wydania potomstwa. T 2.5, C4, Z2, O2. ZAD. 14: 1d / wyjaÅ›nić znaczenie mitozy we wzroÅ›cie i regeneracji oraz rozmnażaniu organizmów. T 2.5, 02. ZAD. 15: 1b / przedstawić budowÄ™ i funkcjÄ™ poszczególnych części ukÅ‚adów wewnÄ™trznych czÅ‚owieka. T 2.6, C7, Z2. ZAD. 16: 1c / przedstawiać i wyjaÅ›niać mechanizm powstawania przewodzenia i przekazywania impulsu nerwowego. T 2.6, C7, Z2. ZAD. 17: 1b / przedstawić budowÄ™, wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci i funkcje kwasów nukleinowych. T3, C8. ZAD. 18: 1b / przedstawić budowÄ™, wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci i funkcje kwasów nukleinowych oraz strukturÄ™ chromosomów. T3, Z2, O2. ZAD. 19: 1c / wyjaÅ›nić mechanizm i rolÄ™ biologicznÄ… replikacji DNA. T3, Z2, O2. ZAD. 20: 1d / przedstawić cechy kodu genetycznego. T3, C8. ZAD. 21: 1a / posÅ‚ugiwać siÄ™ poprawnÄ… terminologiÄ… biologicznÄ… w przedstawianiu, wyjaÅ›nianiu i porównywaniu zjawisk i procesów biologicznych. T4, Z2, O2. ZAD. 22: 1a / posÅ‚ugiwać siÄ™ poprawnÄ… terminologiÄ… biologicznÄ… w przedstawianiu, wyjaÅ›nianiu i porównywaniu zjawisk i procesów biologicznych. T4, Z2, O2. ZAD. 23: 1b / przedstawić grupy organizmów zaliczane do producentów, konsumentów. T5, C1, O5. ZAD. 24: 1c / przedstawić i wyjaÅ›niać znaczenie zależnoÅ›ci miÄ™dzy organizmami tej samej i różnych populacji. T5, C1, O5. ZAD. 25: 1c / okreÅ›lać czynniki i mechanizmy zakłócajÄ…ce stan równowagi ekologicznej. T5,O5, Z3. ZAD. 26: 2a / porównać budowÄ™ i funkcje organów wegetatywnych roÅ›lin nasiennych. T1, O2. ZAD. 27: 2a / porównywać budowÄ™ i funkcjÄ™ różnych komórek (tkanek).T1, C7, Z4. ZAD. 28: 2c / powiÄ…zać rolÄ™ biologicznÄ… skÅ‚adników chemicznych komórki z ich podstawowymi wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ciami. T1, O2. ZAD. 29: 2c / wykazać, że budowa i modyfikacje organów wegetatywnych i generatywnych roÅ›lin majÄ… zwiÄ…zek z warunkami życia. T1, C1, O3, O4. ZAD. 30: 2d / wyjaÅ›niać rolÄ™ szczepionek i surowic. T1, C7, C9, Z4, O7. ZAD. 31: 2d / okreÅ›lić zasady prawidÅ‚owego żywienia czÅ‚owieka. T 2.1, O7, C9. ZAD. 32: 3b / sformuÅ‚ować hipotezÄ™, wyjaÅ›niajÄ…cÄ… przedstawione na rysunku wyniki doÅ›wiadczenia oraz zaplanować sposób jej weryfikacji. T1, C1, Z1, Z2, O1. ZAD. 33: 3c / zweryfikować hipotezÄ™, na podstawie analizy wyników doÅ›wiadczenia oraz zanalizować je jakoÅ›ciowo i iloÅ›ciowo. T 2.2, Z1, O1. ZAD. 34: 2c / wykazać zależność miÄ™dzy budowÄ… narzÄ…dów czÅ‚owieka (np. tÄ™tnica), a peÅ‚nionymi przez nie funkcjami. T 2.3. ZAD. 35: 3a / sformuÅ‚ować problem badawczy do opisanych tekstem wyników eksperymentów dotyczÄ…cych roli przeciwciaÅ‚ w zwalczaniu chorób prionowych. T 2.3, C1, C7, C9, Z1, Z4, O1, O2. ZAD. 36: 3d / zanalizować i zinterpretować tabele ilustrujÄ…ce zjawiska i procesy biologiczne. T 2.4, C7, Z2, O2. ZAD. 37: 2b / porównać cechy i rodzaje rozmnażania pÅ‚ciowego. T 2.5, Z2, O2. ZAD. 38: 2c / wykazać zależność miÄ™dzy budowÄ… narzÄ…dów zwierzÄ…t (ukÅ‚ad rozrodczy), a peÅ‚nionymi przez nie funkcjami i Å›rodowiskiem. T 2.5, Z2, O4. ZAD. 39: 2c / wykazać zwiÄ…zek miÄ™dzy sposobem rozmnażania, zapÅ‚odnienia i rozwoju organizmów a ich Å›rodowiskiem i trybem życia. T 2.5, Z2, O3, O4. Próbny egzamin maturalny z biologii 10 Arkusz egzaminacyjny II Model odpowiedzi i schemat oceniania ZAD. 40: 3d / wykonać schematyczny rysunek ilustrujÄ…cy przebieg procesu rozmnażania krasnorostów na podstawie podanych informacji. T 2.5, C1, C4, Z2, O2. ZAD. 41: 3d / rozpoznać na podstawie schematu elementy budowy organów roÅ›lin oraz zanalizować zjawiska i procesy biologiczne. T 2.5, Z2, O2. ZAD. 42: 2b / porównywać cechy koordynacji nerwowej i hormonalnej u czÅ‚owieka. T 2.6, Z2, O2. ZADANIE 43: 2c / wykazać współdziaÅ‚anie ukÅ‚adu nerwowego i dokrewnego w regulacji. T 2.6, Z2, O2. ZAD. 44: 2d / okreÅ›lić rolÄ™ współczesnej biologii i medycyny w ratowania zdrowia czÅ‚owieka. T3, C7, C9, Z4, O7. ZAD. 45: 3d / wykonać schematyczny rysunek ilustrujÄ…cy odwrotnÄ… transkrypcjÄ™. T3, C8, Z2, O2. ZAD. 46: 2a / przedstawiać cechy budowy i zachowania czÅ‚owieka, wyróżniajÄ…ce go spoÅ›ród innych ssaków naczelnych. T4, C2, O2. ZAD. 47: 3c / sformuÅ‚ować wnioski na podstawie analizy przedstawionych wyników obserwacji. T5, C1, Z1, O2. ZAD. 48: 3d / na podstawie danych zestawionych w tabeli wykonać wykres ilustrujÄ…cy zmiany emisji pyłów w okreÅ›lonym czasie. T5, C5, Z3, O2. ZAD. 49: 4a / wskazać i zinterpretować zwiÄ…zki miÄ™dzy przytaczanymi faktami na temat mikoryzy oraz wnioskować na ich podstawie. T5, C1, Z2, Z3, O2, O4. ZAD. 50: 4b / ocenić proporcje miÄ™dzy korzyÅ›ciami i stratami wynikajÄ…cymi z dziaÅ‚alnoÅ›ci czÅ‚owieka w przyrodzie. T5, C5, C6, Z3, O1, O2, O6.