Konstrukcja więźby dachowej nawy głównej kościoła ss wizytek w Warszawie, cz 3
Konstrukcja wiÄ™zby dachowej nawy głównej koÅ›cioÅ‚a ss. wizytek w Warszawie, cz. 3 Fot. 1. PrzykÅ‚ady ciesielskich znaków montażowych wystÄ™pujÄ…cych na elementach wiÄ™zby Oznaczenia konstrukcji, znaki montażowe WiÄ™zba posiada zachowany, kompletny system ciesielskich znaków montażowych, podzielony na symbole i numery zwiÄ…zane z kolejnymi wiÄ…zarami oraz oddzielnie dla elementów skÅ‚adowych ram stolcowych. WiÄ…zary peÅ‚ne posiadajÄ… dodatkowÄ… numeracjÄ™ w formie zwiÄ™kszajÄ…cej siÄ™ iloÅ›ci pÅ‚ytkich, równolegÅ‚ych do siebie krótkich nacięć drewna, uzupeÅ‚niajÄ…cÄ… ciÄ…gÅ‚Ä… numeracjÄ™ kolejnych wiÄ…zarów. Zastosowany system znaków ciesielskich zróżnicowany jest na część północnÄ… i poÅ‚udniowÄ… konstrukcji. Poszczególne elementy wiÄ…zarów i ram stolcowych, znajdujÄ…ce siÄ™ po danej stronie, posiadajÄ… ten sam rodzaj oznakowania oraz kolejnÄ… numeracjÄ™. WiÄ…zary peÅ‚ne i niepeÅ‚ne Znaki montażowe wystÄ™pujÄ… przy koÅ„cach belek wiÄ…zarowych, na dolnych częściach krokwi i zastrzałów, przy koÅ„cach rygli wiÄ…zarów peÅ‚nych oraz na powierzchniach jÄ™tek w pobliżu krokwi. W konstrukcji nad nawÄ… głównÄ… koÅ›cioÅ‚a umieszczono je po stronie zachodniej, nad prezbiterium po stronie wschodniej poszczególnych elementów. Numeracja odpowiada kolejnym wiÄ…zarom i jest ciÄ…gÅ‚a od 1 do 29, liczÄ…c narastajÄ…co od Å›ciany szczytowej zachodniej. Ramy stolcowe Ramy stolcowe poÅ‚udniowa i północna posiadajÄ… oznaczenia montażowe na stolcach i zastrzaÅ‚ach (krzyżach Å›w. Andrzeja), umieszczone w dolnych partiach elementów od strony osi podÅ‚użnej poddasza. Na stolcach wystÄ™puje podwójne oznakowanie, okreÅ›lajÄ…ce numer kolejnego elementu ramy stolcowej (umieszczony na powierzchni od strony osi podÅ‚użnej poddasza), jak i numer elementu w kolejnym wiÄ…zarze (zlokalizowany na powierzchni równolegÅ‚ej do osi poprzecznej poddasza). Numeracja odpowiada kolejnym elementom ramy i jest ciÄ…gÅ‚a od 1 do 25, liczÄ…c narastajÄ…co od Å›ciany szczytowej zachodniej. Podwaliny ram stolcowych Stwierdzono również wystÄ™powanie oznaczeÅ„ na podwalinie ramy stolcowej północnej, ale ograniczajÄ… siÄ™ one do czterech pierwszych wiÄ…zarów (od strony Å›ciany szczytowej zachodniej) i nie sÄ… dalej kontynuowane. FormÄ… odpowiadajÄ… znakom stosowanym na pozostaÅ‚ych elementach ramy po stronie północnej. Poprzeczna rama stolcowa na zakoÅ„czeniu prezbiterium Posiada wÅ‚asnÄ… numeracjÄ™ elementów, wystÄ™pujÄ…cÄ… również na krokwiach dachu nad Å›cianÄ… szczytowÄ…. Znaki znajdujÄ… siÄ™ na stolcach i zastrzaÅ‚ach i dotyczÄ… wyÅ‚Ä…cznie elementów Å›cianki, dodatkowo na stolcach znajdujÄ… siÄ™ oznaczenia wiÄ…zarów peÅ‚nych (pÅ‚ytkie, krótkie i równolegÅ‚e do siebie naciÄ™cia drewna). http://www.lech-bud.org Rodzaje znaków montażowych Po stronie poÅ‚udniowej poddasza nad nawÄ… głównÄ… stosowano oznaczenia odpowiadajÄ…ce cyfrom rzymskim: I, II, III, IIII, V, VI, VII, VIII, VIIII, X, XI, XII, XIII, XIIII, XV, XVI, XVII, XVIII, XVIIII, XX, XXI, XXII, XXIII, XXIIII, XXV, XXVI, XXVII, XXVIII, XXVIIII . Po stronie północnej zastosowano oznaczenia symboliczne, nawiÄ…zujÄ…ce do ukÅ‚adu cyfr rzymskich: jedynkÄ™ stanowi naciÄ™cie drewna (linia) i dotykajÄ…cy do niej bokiem jeden trójkÄ…t wyciÄ™ty dÅ‚utem, dwójkÄ™ naciÄ™cie drewna i dwa trójkÄ…ty, trójkÄ™ naciÄ™cie drewna i trzy trójkÄ…ty, czwórkÄ™ naciÄ™cie drewna i cztery trójkÄ…ty. PiÄ…ty wiÄ…zar posiada oznaczenie V z tym, że zakoÅ„czenia ramion znaku oraz jego dół wykonano w formie trójkÄ…tów wyciÄ™tych dÅ‚utem w drewnie. Fot 2. PrzykÅ‚ady znaków montażowych wystÄ™pujÄ…cych na wiÄ™zbie nad nawÄ… głównÄ… koÅ›cioÅ‚a NastÄ™pnie analogicznie wiÄ…zar szósty posiada oznaczenie jak wiÄ…zar piÄ…ty, z tym że dodano po jego prawej stronie naciÄ™cie i jeden trójkÄ…t itd. WiÄ…zar dziesiÄ…ty to X wzbogacone o trójkÄ…ty na zakoÅ„czeniach ramion (w górnej części X trójkÄ…ty skierowane sÄ… na zewnÄ…trz, w dolnej części X do wewnÄ…trz znaku). W niektórych elementach wystÄ™puje wybrany w powierzchni drewna trójkÄ…t, znajdujÄ…cy siÄ™ w górnej części znaku, nad skrzyżowaniem ramion X , ale być może forma ta powstaÅ‚a w wyniku miejscowego uszkodzenia powierzchni drewna np. przy wycinaniu znaku. Jedenasty element oznaczono jako X (z trójkÄ…tami) i umieszczone po prawej stronie naciÄ™cie drewna z jednym trójkÄ…tem, szesnasty element oznacza X (z trójkÄ…tami) oraz V (z trójkÄ…tami) i naciÄ™cie drewna z jednym trójkÄ…tem itd. WyÅ‚Ä…cznie w wiÄ…zarach peÅ‚nych oznaczenia powyższe sÄ… uzupeÅ‚nione znakami w formie niewielkich, pionowych nacięć, których ilość odpowiada numerowi kolejnego wiÄ…zara peÅ‚nego poczynajÄ…c od I (1), do IIIIIIIII (9), liczÄ…c od strony zachodniej w kierunku wschodnim. Poprzeczna Å›cianka stolcowa posiada znaki w postaci cyfr rzymskich od I do III umieszczone na stolcach (uzupeÅ‚nione oznaczeniami kolejnego wiÄ…zara peÅ‚nego w postaci dziewiÄ™ciu pionowych nacięć) i od I do IIII na zastrzaÅ‚ach (liczÄ…c od strony północnej do poÅ‚udniowej), z tym, że zachowane sÄ… jedynie elementy oznaczone nr III i IIII. Na krokwiach wystÄ™pujÄ… oznaczenia odpowiadajÄ…ce numeracji stolca z dodatkowym naciÄ™ciem wykonanym pod kÄ…tem ok. 45°. Na kilku belkach wiÄ…zarowych oznaczenia nie sÄ… widoczne. Być może znajdujÄ… siÄ™ na obmurowanych koÅ„cówkach belek. Znaki montażowe wykonano prawdopodobnie za pomocÄ… szerokiego i wÄ…skiego dÅ‚uta ciesielskiego. Można zaobserwować deformacjÄ™ niektórych znaków, która nastÄ…piÅ‚a w wyniku naturalnego procesu wysychania niesezonowanego drewna użytego do wykonania konstrukcji. PrzykÅ‚adowe znaki montażowe przedstawione sÄ… na fot. 1 i 2. http://www.krokiew.republika.pl Fot. 3. Data namalowana na stolcu ramy północnej Inne oznaczenia Na XIII elemencie ramy stolcowej (stolec) po stronie północnej znajduje siÄ™ czytelna data 1881 wykonana za pomocÄ… czarnej farby (fot. 3). Dominik MÄ…czyÅ„ski, Maciej WarchoÅ‚ yródÅ‚o: Dachy, nr 1 (133) 2011 UsÅ‚ugi Ciesielskie - domy drewniane - domy szkieletowe - konstrukcje dachowe wiÄ™zby - www.lech- bud.org