Diagnostyka w medycynie cz. II Badanie krwi Badanie moczu Badanie EKG Badanie krwi Morfologia krwi należy do podstawowych i najpowszechniej wykonywanych badań. Pozwala określić stan zdrowia badanego, wykryć zapalenia, zatrucia i wiele innych procesów chorobowych zachodzących w organizmie. Krew jest uniwersalnym łącznikiem pomiędzy wszystkimi komórkami organizmu. Dostarcza tlen, substancje odżywcze, hormony i enzymy niezbędne do prawidłowej funkcji każdej komórki. Chroni przed wniknięciem do organizmu chorobotwórczych mikroorganizmów. Dzięki unikalnej właściwości krzepnięcia krwi po uszkodzeniu tkanek tworzy się skrzeplina czopująca otwór w naczyniu. W składzie krwi wyróżniamy krwinki czerwone i białe, płytki krwi oraz płynne osocze. Przenośniki tlenu, czyli erytrocyty (krwinki czerwone, inaczej czerwone ciałka krwi), mają barwę czerwoną uzależnioną od zawartej w nich hemoglobiny - substancji, która potrafi wiązać i oddawać tlen w odpowiednim momencie. Ponieważ jest ich najwięcej, stąd krew przyjmuje barwę czerwoną - jest to kolor krwi utlenowanej (tętniczej). Po oddaniu tlenu kolor krwi zmienia się na ciemnoczerwony (taką krew nazywamy żylną). Drugim ważnym elementem krwi są leukocyty (krwinki białe, inaczej białe ciałka krwi). Służą one obronie przed bakteriami, wirusami, pierwotniakami itp. Składają się z kilku podgrup - granulocytów, limfocytów i monocytów. Trzecią ważną grupą są płytki krwi (trombocyty) - wyspecjalizowane komórki, które potrafią się w odpowiednim momencie łączyć ze sobą i tworzyć skrzep uniemożliwiający wypływ krwi z uszkodzonego naczynia. Wszystkie te składniki krwi nazywamy elementami morfologicznymi, a ich badanie - morfologią. Trzeba wspomnieć, że wykonuje się również badanie biochemiczne krwi, podczas którego ocenia się skład osocza, a konkretnie poziom glukozy, mocznika, kreatyniny, białka, elektrolitów (potasu, sodu, chloru), cholesterolu, trójglicerydów, bilirubiny, amylazy itd. Jak się przygotować? Na badanie krwi (podstawowe) musimy przyjść na czczo, ponieważ spożycie obfitego posiłku może zwiększyć np. ocenianą liczbę leukocytów. Długotrwałe przyjmowanie różnych leków (np. sterydów) może mieć wpływ na wynik badania, dlatego trzeba powiedzieć o tym pielęgniarce lub lekarzowi. Jeżeli chorowaliśmy na żółtaczkę zakazną, należy o tym poinformować zaraz po wejściu do gabinetu (aby zapobiec zarażeniu innych). Gdzie możemy zbadać krew? Krew może być pobierana w każdym laboratorium lub gabinecie zabiegowym spełniającym wymogi sanitarno-higieniczne. Najczęściej są to polikliniki szpitalne, ZOZ-y, przychodnie specjalistyczne. W zasadzie powinniśmy mieć skierowanie od lekarza, lecz w miarę komercjalizacji coraz więcej prywatnych laboratoriów wykonuje badania bez skierowań. Krew można zbadać "ręcznie" - tzn. oceniając skład krwi pod mikroskopem (wtedy pisze się na skierowaniu "wykonać rozmaz") lub automatycznie (za pomocą komputerowych czytników - analizatorów). Jak przebiega badanie? Najczęściej do tego badania wykorzystuje się żyłę w zgięciu łokciowym, ale można też pobrać krew z żyły na grzbiecie dłoni, stopy. Krew pobierana jest również z opuszki palca (zwykle u małych dzieci), z płatka ucha, a tętnicza z tętnicy udowej (nakłucie w pachwinie). W badaniu tym stosuje się igły, które po wkłuciu wyrzuca się do specjalnego pojemnika na odpadki medyczne. Średnica użytej igły jest opisana na plastikowym opakowaniu, a dodatkowo końcówki igieł różnej średnicy mają inne oznaczenia (np. opis 8 x 40 i zielony kolor oznacza igłę o średnicy 0,8 mm i długości 40 mm). Od średnicy igły zależy np. szybkość, z jaką możemy podawać leki dożylnie. Można także założyć tzw. venflon. Jest to igła, na której znajduje się cienka plastikowa rureczka. Służy ona również do podawania płynów infuzyjnych, lekarstw itp. Istnieje jeszcze możliwość tzw. dużego wkłucia , czyli do naczynia o dużym świetle, np. żyły nadobojczykowej. Polega to na założeniu rurki podobnej do venflonu, ale o znacznie większej średnicy. Praktycznie ten zabieg powinni wykonywać tylko anestezjolodzy. Elementem ułatwiającym wkłucie igły jest tzw. staza, czyli gumowa lub materiałowa opaska, którą zaciska się na ramieniu. Dzięki niej ustaje odpływ krwi z kończyny, żyły nabrzmiewają i łatwiej można trafić w odpowiednie miejsce. Kolejną czynnością jest dezynfekcja miejsca wkłucia - np. spirytusem. Samo wkłucie jest niezbyt bolesne. Wszystko zależy od charakteru pacjenta i od fachowości osoby pobierającej krew oraz od średnicy igły. Po badaniu miejsce ukłucia przyciskamy watką umoczoną w środku dezynfekującym. Pamiętajmy o tym, żeby nie zginać ręki w łokciu, gdyż sprzyja to powstawaniu krwiaka. Ręka powinna być wyprostowana, a samo miejsce ukłucia mocno uciśnięte. Co z tego wynika? Wynik morfologii krwi może być przedstawiony w różnej postaci. Zależy to od użytego aparatu (komputerowego czytnika - analizatora) lub od tego, czy jest on oceniany pod mikroskopem. Jednak niezależnie od metody na wydrukach wyników używa się tych samych oznaczeń, a różnica może dotyczyć skrótów - w zależności od tego, czy pochodzą od nazw polskich, czy angielskich. Obecnie wynik badania morfologicznego krwi otrzymujemy najczęściej w postaci wydruku komputerowego. Można na nim zobaczyć też histogramy i cytogramy przedstawiające graficznie rozkład wielkości, rodzaju lub kształtu danych elementów morfologicznych. Powikłania Dłuższe krwawienie z miejsca ukłucia może być związane z zaburzeniami krzepnięcia, dlatego w takim przypadku trzeba zwrócić się o pomoc do lekarza czy pielęgniarki. Konieczne jest wówczas także przeprowadzenie badań układu krzepnięcia. Najczęstszym powikłaniem jest krwiak w miejscu wkłucia, który może powstać z powodu niedostatecznego ucisku po wkłuciu lub z powodu wspomnianych zaburzeń krzepnięcia. Zdarza się też wtedy, kiedy osoba niedoświadczona próbuje wielokrotnie wbić igłę do naczynia krwionośnego. Obecnie nie ma zbyt dużego ryzyka zakażenia żółtaczką zakazną (WZW) w czasie zabiegów pobierania krwi i wkłuwania się do naczyń. Podstawowym warunkiem bezpieczeństwa jest użycie jednorazowej, oryginalnie zapakowanej igły i strzykawki, dokładna sterylizacja miejsca wkłucia i stosowanie jednorazowych rękawiczek przez osobę wykonującą zabieg. Morfologia krwi nie osłabia naszego organizmu. Dorosły człowiek może bez uszczerbku na zdrowiu oddać 250-500 ml krwi. Natomiast do badania pobiera się jej najwyżej 20-30 ml. Skrót nazwy (ang.) Składniki krwi N o rm a u ko biet N o rm a u m ężczyzn 9 9 WBC krwinki białe (leukocyty) 4,8-10,8 x 10 /l 4,8-10,8 x 10 /l 12 9 RBC krwinki czerwone (erytrocyty) 4,2-5,4 x 10 /l 4,7-6,1 x 10 /l szybkość opadania OB do 12 mm/godz. do 8 mm/godz. krwinek czerwonych HGB lub Hb hemoglobina 12-16 g/dl 14-18g/dl średnia objęto ść M CV lub ŚOK 81-99 fl 80-94 fl krwinki czerwonej rozkład objęto ści RDW 11,5-14,5% 11,5-14,5% krwinek czerwonych płytki krwi 9 9 PLT 140-440 x 10 /l 140-440 x 10 /l (trombocyty) bazocyty - 9 9 BASO 0-0,2 x 10 /l 0-0,2 x 10 /l granulocyty zasadochłonne eozynocyty - 9 9 EOS 0-0,45 x 10 /l 0-0,45 x 10 /l granulocyty kwasochłonne 9 9 M ONO monocyty 0-0,8 x 10 /l 0-0,8 x 10 /l neutrocyty - 9 9 NEUT 1,8-7,7 x 10 /l 1,8-7,7 x 10 /l granulocyty obojętno chłonne 9 9 LYM PH limfocyty 1,0-4,5 x 10 /l 1,0-4,5 x 10 /l Inaczej niż w normie Pamiętajmy, że każdy wynik morfologii krwi jest obarczony pewnym ryzykiem błędu. Może być to spowodowane nieprawidłowym odczytem aparatu lub pomyłką w laboratorium. Nie wpadajmy więc w panikę i nie doszukujmy się ciężkiej choroby np. po jednorazowym podwyższeniu OB. Nie każde bowiem odchylenie od normy jest chorobą i nie każdy prawidłowy wynik morfologii krwi świadczy o pełni zdrowia. Krwinki białe (WBC) - wzrost ich liczby nazywamy leukocytozą, a spadek leukopenią. Podwyższenie może być spowodowane przyczynami fizjologicznymi (wysoka temperatura otoczenia, opalanie się na słońcu, ciąża, wysiłek fizyczny, stres) lub patologicznymi (stany zapalne narządów, uszkodzenia tkanek, zakażenia, zatrucia, nowotwory). Krwinki czerwone (RBC) - wzrost ich liczby - erytrocytoza, natomiast spadek - erytropenia. Erytrocytoza (czyli czerwienica) jest rzadko spotykaną chorobą i może być spowodowana nowotworowym rozrostem krwinek czerwonych. Jej przyczyną bywa również niedotlenienie lub zwiększona produkcja hormonu pobudzającego wytwarzanie krwinek czerwonych we krwi (erytropoetyny). Częściej mamy jednak do czynienia z niedokrwistością. Może być ona wywołana utratą krwi, niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego (tzw. niedokrwistość megaloblastyczna). Do niedokrwistości dochodzi też w przypadku oddziaływania różnorodnych czynników powodujących rozpad erytrocytów (mówimy wtedy o niedokrwistości hemolitycznej). Przyczyną niedokrwistości jest także niedobór żelaza lub inne przyczyny wtórne (ciąża, choroby nerek, nowotwory, choroby przewlekłe). " Odczyn Biernackiego (OB) - jest to badanie nieprecyzyjne i nieswoiste (nie jest typowe dla jakiegoś określonego schorzenia). Chorobami powodującymi przekroczenie norm mogą być: stany zapalne (infekcyjne i nieinfekcyjne), nowotwory, choroby rozrostowe krwi (np. białaczki), choroby autoimmunologiczne i inne. Hemoglobina (HGB) - obniżenie poziomu hemoglobiny jest na ogół spowodowane niedokrwistością. Średnia objętość krwinki czerwonej (MCV) - wartość poniżej 80 fl świadczy o niedokrwistości mikrocytowej (przebiegającej ze zmniejszeniem rozmiaru krwinki czerwonej). Jest ona charakterystyczna dla stanu niedoboru żelaza. Natomiast wynik powyżej 110 fl może być najczęściej sygnałem niedokrwistości megaloblastycznej, związanej z niedoborem witaminy B12 lub/i kwasu foliowego. Nieznaczne podwyższenie MCV bywa spowodowane wzrostem ilości retikulocytów (młodych postaci erytrocytów, które mają większą objętość), co nie zawsze jest patologią. Rozkład objętości krwinek czerwonych (RDW) - jego wartość wzrasta w niedokrwistości z niedoboru żelaza. Wzrost RDW można też zaobserwować po utracie krwi lub po leczeniu witaminą B12 lub/i kwasem foliowym. Płytki krwi (PLT) - z nadpłytkowością (trombocytozą) mamy do czynienia w przypadku różnych przewlekłych stanów zapalnych, po wysiłku fizycznym, w niedoborze żelaza, po usunięciu śledziony, w ciąży, w przebiegu niektórych nowotworów. Zdarza się też tzw. nadpłytkowość samoistna. Częściej spotyka się małopłytkowość (trombocypenią) spowodowaną np. skutkami ubocznymi niektórych leków, niedoborami witaminy B12 lub kwasu foliowego, infekcjami, nowotworami i innymi chorobami. Bazocyty (BASO) - ich liczba zwiększa się w stanach alergicznych, przy przewlekłej białaczce szpikowej, w przewlekłych stanach zapalnych przewodu pokarmowego, wrzodziejących zapaleniach jelit, niedoczynności tarczycy, chorobie Hodgkina. Wynik poniżej normy może się pojawić w ostrych infekcjach, ostrej gorączce reumatycznej, nadczynności tarczycy, ostrym zapaleniu płuc, stresie. Eozynocyty (EOS) - zwiększenie ich wartości wywołują choroby alergiczne, zakazne, hematologiczne, pasożytnicze, astma oskrzelowa, a także katar sienny, łuszczyca, jak też zażywanie leków (np. penicyliny). Przyczyną spadku ich liczby mogą być zakażenia, dur brzuszny, czerwonka, posocznica, urazy, oparzenia, wysiłek fizyczny oraz działanie hormonów nadnerczowych. Monocyty (MONO) - wzrost ich liczby może być spowodowany: gruzlicą, kiłą, brucelozą, zapaleniem wsierdzia, durem, mononukleozą zakazną, zakażeniami pierwotniakowymi, urazami chirurgicznymi, kolagenozami, chorobą Crohna, nowotworami. Przyczyną mniejszej liczby monocytów są np. infekcje, a także stosowanie glikosterydów. Neutrocyty (NEUT) - ich zwiększenie obserwujemy w zakażeniach miejscowych i ogólnych, chorobach nowotworowych, hematologicznych, po urazach, krwotokach, zawałach, w chorobach metabolicznych, u palaczy oraz u kobiet w trzecim trymestrze ciąży. Spadek liczby neutrocytów występuje w zakażeniach grzybiczych, wirusowych (grypa, różyczka), bakteryjnych (gruzlica, dur, bruceloza), pierwotniakowych (np. malaria), w tosycznym uszkodzeniu szpiku kostnego, przy leczeniu cystostatykami. Limfocyty (LYMPH) - ich liczba wzrasta w takich chorobach, jak krztusiec, chłoniaki, przewlekła białaczka limfatyczna, szpiczak mnogi, odra, świnka, gruzlica, kiła, różyczka, choroby immunologiczne. Natomiast spadek (pancytopenię) może wywołać stosowanie kortykosterydów, a także ciężkie zakażenia wirusowe. Badanie moczu Badanie moczu może pomóc w rozpoznaniu choroby nerek i wątroby oraz dróg moczowych. Pozwala ocenić predyspozycje do tworzenia się kamieni, a także ułatwia diagnozę cukrzycy i żółtaczki. Do badania laboratoryjnego powinno się oddać ok. 100-150 ml porannego moczu do dowolnej, dokładnie umytej i wyparzonej, najlepiej szklanej buteleczki. W aptekach są też do kupienia (ok. 1zł) gotowe do użycia jałowe plastikowe pojemniki, specjalnie przeznaczone na zebranie moczu. Buteleczkę czy pojemnik po napełnieniu należy podpisać imieniem i nazwiskiem. Przed badaniem nie jest wymagane żadne specjalne przygotowanie, chociaż aby uniknąć błędów laboratoryjnych i uczynić badanie jak najbardziej wiarygodnym, warto zapoznać się z niektórymi zasadami wynikającymi z zakresu badania. Badanie ogólne moczu jest często niedocenianym, ale niezwykle ważnym badaniem diagnostycznym. Jest proste do wykonania i stosunkowo tanie, a przynosi bardzo wiele informacji. Nie jest też związane z żadnym ryzykiem, jest całkowicie nieinwazyjne.
Zwykle wykonuje się je w każdym rejonowym laboratorium analitycznym po uprzednim skierowaniu przez lekarza pierwszego kontaktu. Jeżeli jednak chcemy wykonać je odpłatnie i skontrolować funkcję naszych nerek, można je także przeprowadzić w każdym laboratorium prywatnej służby zdrowia. Wyniki interpretuje lekarz zlecający badanie. Wszystkie informacje zawarte na wydruku dotyczą następujących właściwości i składników moczu. Właściwości fizyczne moczu " ciężar właściwy moczu Wartość ta powinna wynosić od 1,016 do 1,022 kg/l. Ciężar właściwy moczu nie powinien nigdy zbliżać się do wartości ciężaru wody, czyli 1,000 kg/l, gdyż świadczyć to może o utracie bardzo ważnej funkcji nerki, jaką jest zagęszczanie moczu. Często jest to pierwszy objaw sugerujący rozpoczynającą się niewydolność nerek - ciężką chorobę tego narządu. " barwa moczu Barwnik zwany urochromem barwi prawidłowy mocz na kolor słomkowożółty. Intensywność tego koloru świadczyć może o stanie nawodnienia organizmu: po wypiciu dużej ilości płynów mocz staje się niemal bezbarwny, natomiast w stanach odwodnienia przybiera barwę intensywną, pomarańczowobrązową. Zabarwienie moczu zmienia się na skutek przedostania się do niego różnych barwników: np. po zjedzeniu buraków mocz staje się różowy, gdy zażywamy dużo witaminy B - mocz jest intensywnie żółty, gdy leczymy zakażenie dróg moczowych błękitem metylenowym, mocz przybiera barwę niebieskozielonkawą, w żółtaczce mocz jest zielonożółty, a czasem przybiera kolor ciemnej herbaty, wreszcie może stać się różowy lub purpurowoczerwony, jeżeli przedostanie się do niego krew, a ściśle rzecz biorąc, czerwony barwnik krwi, czyli hemoglobina. Już 0,5 ml krwi dodane do 1 litra moczu spowoduje zmianę barwy moczu zauważalną bez trudu dla oka. Pracownia analityczna, w której wykonywane jest badanie, wyszczególnia jedynie obecność dwóch barwników: urobilinogenu oraz bilirubiny. przejrzystość moczu Prawidłowo świeżo oddany mocz jest zwykle przejrzysty i klarowny. W miarę stania mętnieje. Mocz od początku mętny występuje w ropnych zapaleniach dróg moczowych i niektórych postaciach kamicy nerkowej. odczyn moczu Prawidłowy mocz wykazuje odczyn lekko kwaśny, czyli jego pH jest równe 5,5. W zakażeniach dróg moczowych i w niektórych typach kamicy nerkowej jego odczyn może być obojętny, a nawet zasadowy i wtedy jednym z elementów leczenia zaleconym przez lekarza będzie zakwaszenie moczu. Najprostszym sposobem jest podawanie kwasu askorbinowego, czyli witaminy C w małych dawkach. białko W moczu ludzi zdrowych wydalane są niewielkie ilości białka. Zwykle nie przekraczają one 100 mg na dobę. U tego samego człowieka stężenie białka w moczu, czyli tzw. białkomocz, w różnych porach dnia może być bardzo różne. Dlatego też dla uzyskania dokładnych danych o wielkości białkomoczu powinno się określać ilość białka w moczu dobowym. Jest to parametr szczególnie istotny, gdyż najczęściej jest następstwem chorób nerek lub też schorzeń dróg moczowych. Znaczne ilości białka tracimy w chorobach kłębuszków nerkowych, nieco mniejszy białkomocz może towarzyszyć kamicy nerkowej, zapaleniom dróg moczowych. Obecność białkomoczu można stwierdzić także u niektórych pacjentów z niewydolnością krążenia czy w czasie wysokiej gorączki w przebiegu chorób ogólnoustrojowych. Obecność białka w moczu zawsze wymaga wyjaśnienia i konsultacji lekarza, ale nie zawsze przesądza o rozpoznaniu choroby. Czasem bowiem, szczególnie u ludzi młodych, białkomocz może pojawiać się w stanie pełnego zdrowia po dużym wysiłku fizycznym, pod wpływem zimna lub po energicznym badaniu okolicy lędzwiowej, gdzie znajdują się nerki. cukier Gdy stężenie cukru w surowicy krwi przekracza 180 mg% przez dłuższy czas w ciągu doby, a tak dzieje się czasem u chorych z cukrzycą, można się spodziewać, że glukoza z krwi zacznie przedostawać się do moczu. Obecność więc cukromoczu informuje o tym, że cukrzyca jest nieprawidłowo leczona. ciała ketonowe (aceton i kwas acetooctowy) Związki te mogą być obecne w moczu osób niedożywionych, pozostających na diecie bogatotłuszczowej, w stanach gorączkowych, przy ciężkiej niewydolności nerek. Najczęściej jednak ciał ketonowych poszukuje się u osób chorych na cukrzycę, gdyż ich obecność świadczy pośrednio o tym, że choroba ta jest nieprawdłowo leczona. Wykonywanie co najmniej raz w miesiącu badania ogólnego moczu na obecność ketonów i cukru czy też prostszego domowego testu paskowego Ketostix jest obowiązkiem każdego chorego na cukrzycę. bilirubina Nie powinno się znajdować tego barwnika w moczu zdrowego człowieka. Stężenie całkowite bilirubiny w osoczu zdrowego człowieka wynosi 0,2-1,0 mg/100 ml. Podwyższony poziom tego barwnika w moczu świadczy o chorobie wątroby i dróg żółciowych, pomaga w różnicowaniu typów żółtaczek. urobilinogen Wydalany jest przez nerki z moczem w ilości ok. 4 mg na dobę. Zmiany w ilości wydalanego urobilinogenu są brane pod uwagę w różnicowaniu żółtaczek. Z moczem wydalamy jednorazowo zwykle bardzo małe ilości tego barwnika - ok. 0,1 mg. Badanie osadu moczu nabłonki Są to złuszczone komórki nabłonka płaskiego lub komórki nabłonkowe pochodzące z nerek i dróg moczowych, których obecność nie ma istotnego znaczenia rozpoznawczego. krwinki białe, czyli leukocyty Człowiek zdrowy wydala w moczu w ciągu doby od 1,5 do 4 milionów leukocytów, co przy rutynowym badaniu osadu moczu odpowiada obecności 1-5 leukocytów w polu widzenia pod mikroskopem. Stwierdzenie w polu widzenia 10 i więcej leukocytów przemawia za istnieniem leukocyturii, tj. zwiększonego wydalania krwinek białych. Jest ono wynikiem przenikania krwinek białych do moczu w jakimkolwiek odcinku układu moczowego. Najczęstszą przyczyną są ostre i przewlekłe bakteryjne zakażenia układu moczowego. Po stwierdzeniu znacznej ilości leukocytów dla potwierdzenia istnienia zakażenia konieczne jest wykonanie posiewu moczu i wyhodowanie w pracowni bakteriologicznej bakterii odpowiedzialnej za zapalenie. krwinki czerwone, czyli erytrocyty Krwiomocz, podobnie jak białkomocz, jest bardzo częstym objawem chorób układu moczowego. W moczu ludzi zdrowych mogą być wydalane erytrocyty w liczbie nie przekraczającej 3 milionów na dobę, co odpowiada obecności 1-2 krwinek czerwonych w polu widzenia w badaniu ogólnym moczu. yródłem krwinkomoczu (niewielka, niewidoczna dla oka utrata krwinek czerwonych) lub krwiomoczu może być uszkodzenie zarówno nerki, jak też każdego odcinka dróg moczowych. Najczęstszą, najbardziej popularną przyczyną jest kamica nerkowa, a szczególnie atak kolki nerkowej. Niekiedy jednak przyczyny krwiomoczu są bardziej skomplikowane. Nierzadko, aby dojść do rozpoznania, należy przeprowadzić szereg badań laboratoryjnych, radiologicznych, urologicznych, a nawet w szczególnych przypadkach wykonać biopsję nerki. wałeczki " Tą dziwną nazwą określa się białkowe odlewy mikrofragmentów nerki. Są one niekorzystnymi elementami badania moczu, gdyż najczęściej świadczą o poważnej patologii nerek. W prawidłowym moczu może występować niewielka liczba wałeczków szklistych, zwłaszcza po wysiłku fizycznym. Podkreślić należy, że w moczu stojącym długo w naczyniu, gdy zmienia się jego odczyn z kwaśnego na zasadowy, dochodzi do rozpuszczania się wałeczków. Dlatego też należy poszukiwać ich w osadzie świeżo oddanego moczu. składniki mineralne W prawidłowym moczu kwaśnym mogą występować niewielkie ilości kryształów kwasu moczowego, moczanów wapnia i szczawianów wapnia. Zwiększona ich ilość w pojedynczej próbce moczu wymaga powtórnego badania i dalszej diagnostyki pod kontrolą lekarza. Vademecum badania moczu " Nawet przy braku jakichkolwiek objawów ze strony układu moczowego i nerek, bez przewlekłych chorób, badanie ogólne moczu powinno się wykonywać co rok. " Aby badanie moczu było miarodajne i obiektywne, koniecznie trzeba wykonać je po całonocnej (co najmniej 5-godzinnej) przerwie w oddawaniu moczu. " Przed oddaniem moczu do badania warto unikać spożywania pokarmów, które zawierają barwniki, oraz leków zmieniających zabarwienie moczu. " Jeżeli chcemy uniknąć pomyłek w wyniku, nie czekajmy kilku godzin po oddaniu moczu z dostarczeniem go do laboratorium, zróbmy to możliwie szybko. " W dniu poprzedzającym badanie nie należy wykonywać ciężkich wysiłków fizycznych. Warto także unikać wysokobiałkowej diety. " Nie powinno się lekceważyć nagle pojawiających się nawet krótkotrwałych epizodów bezbólowego krwiomoczu i bezwzględnie skonsultować się w takich przypadkach z lekarzem. " Krwinki czerwone obecne w badaniu osadu moczu kobiet nie muszą pochodzić z dróg moczowych, ale z dróg rodnych, dlatego należy unikać wykonywania badania ogólnego moczu 2-3 dni przed spodziewaną miesiączką, jak też tuż po zakończeniu krwawienia miesięcznego. Badanie EKG Elektrokardiografia jest metodą diagnostyczną, której celem jest rozpoznanie przebiegu zjawisk elektrycznych w sercu. Badanie to polega na rejestracji zmian potencjałów elektrycznych powstających na powierzchni ciała pod wpływem prądu elektrycznego wytwarzanego i rozprzestrzeniającego się w sercu. Elektrokardiograf, czyli urządzenie służące do tego badania, odbiera potencjały ze skóry dzięki specjalnym elektrodom umieszczanym w odpowiednich miejscach ciała. Potencjały te są wzmacniane i zapisywane przez aparat na papierze w postaci tzw. krzywej EKG. Otrzymany w ten sposób elektrokardiogram pozwala na dokonanie pomiarów różnych charakterystycznych elementów krzywej EKG, zwanych odstępami, odcinkami i załamkami, których wartości są odzwierciedleniem miejsca i czasu trwania zjawisk elektrycznych w mięśniu serca. I tak mierząc odstępy między sąsiednimi pobudzeniami, możemy wyliczyć częstość rytmu i określić, czy jest ona prawidłowa, czy też mamy do czynienia z bradykardią (wolnym rytmem) lub tachykardią (przyspieszoną czynnością serca). Ocena kształtu i zależności czasowych elementów krzywej EKG, zwanych załamkami umożliwia stwierdzenie miejsca powstawania pobudzeń: w węzle zatokowym (rytm prawidłowy) lub w niżej położonych miejscach układu bodzco-przewodzącego, np. w mięśniu przedsionków, węzle przedsionkowo-komorowym lub mięśniu komór. Na podstawie częstości rytmu i kształtu załamków różnicuje się także częstoskurcze (nadkomorowy czy komorowy), co ma kapitalne znaczenie w wyborze odpowiedniego leczenia: czy należy stosować kardiowersję (przywrócenie prawidłowego rytmu prądem elektrycznym), czy farmakoterapię, a jeśli farmakoterapię, to jakie leki należy zaordynować. Elektrokardiogram pozwala też diagnozować zaburzenia przewodzenia prądu w sercu, tzw. bloki, i czasami wystarcza do podjęcia decyzji o wszczepieniu układu stymulującego serce. Krzywa EKG zawiera ponadto wiele informacji o mięśniu serca. Można z niej wyczytać cechy przerostu mięśnia komór i ich przeciążenia spotykane w nadciśnieniu tętniczym (lewa komora) lub nadciśnieniu płucnym (przeciążenie prawej komory) oraz w wielu wadach zastawkowych serca i tzw. kardiomiopatiach (pierwotnych chorobach mięśnia serca). Najważniejszą chyba jednak rolą badania EKG jest wykazywanie cech niedokrwienia mięśnia serca i cech zawału lub pozostałej po nim blizny. Istnieją wprawdzie inne metody pozwalające na stwierdzenia niedokrwienia mięśnia serca, np. echokardiografia, badania izotopowe, cewnikowanie serca z badaniem koronarograficznym i wentrykulografią, żadna jednak nie jest tak łatwo dostępna i stosunkowo niedroga, jak EKG. Co więcej, o niedokrwieniu serca wnioskuje się z nich przeważnie pośrednio, na podstawie zaburzeń kurczliwości mięśnia, EKG natomiast pokazuje zaburzenia ukrwienia bez pośrednictwa zjawisk mechanicznych, w tym samym momencie, w którym te zaburzenia występują. U pacjenta, który cierpi na ból wieńcowy, EKG wykazuje niedokrwienie. U chorego, u którego tworzy się zawał, EKG to właśnie pokazuje. Elektrokardiogram pozwala określić, której ściany serca dotyczy niedokrwienie lub martwica i jak duży (w przybliżeniu) zajmuje ona obszar. Badanie rozszerzone Możliwości diagnostyczne elektrokardiografii rozszerzyły się dzięki wprowadzeniu prób prowokujących niedokrwienie mięśnia serca, z których najbardziej fizjologiczną jest test wysiłkowy (pacjent wykonuje proste ćwiczenia fizyczne, np. "jezdzi" na rowerze treningowym określoną ilość minut). U pacjenta, który miewa bóle w klatce piersiowej, pod wpływem obciążenia wysiłkiem mogą pojawić się w EKG cechy niedokrwienia, nieobecne w zapisie spoczynkowym. EKG wysiłkowe Przebieg badania Badanie elektrokardiograficzne jest niebolesne i należy do badań nieinwazyjnych. Pacjenci leżący w szpitalu i często poddawani temu badaniu pytają czasem, czy prąd z aparatu nie jest dla nich szkodliwy. Wyjaśniamy wówczas, że to nie aparat wysyła do nich prąd, tylko ich serce wytwarza impulsy elektryczne odbierane przez elektrokardiograf. Badanie nie jest ani trochę szkodliwe i może być wielokrotnie, z dowolną częstością, powtarzane. W czasie badania pacjent leży na wznak. Powinien być odprężony, gdyż napięcie lub drżenie mięśni szkieletowych zakłóca zapis EKG (mięśnie szkieletowe też wytwarzają impulsy elektryczne). Gabinet, w którym wykonuje się badania EKG, musi być ogrzany, żeby rozebrany do pasa pacjent nie miał dreszczy. Warunkiem rozluznienia mięśni jest też szeroka, wygodna kozetka. Elektrody o metalowych zakończeniach mocuje się na kończynach pacjenta i na klatce piersiowej. Do umocowania elektrod służą gumowe, elastyczne paski lub "przyssawki". Rozmieszczenie elektrod Skórę pod elektrodami trzeba zmoczyć lub pokryć specjalnym żelem, żeby zmniejszyć opór elektryczny pomiędzy ciałem badanego a elektrodą. Umieszczając 4 elektrody na kończynach i 6 na powierzchni klatki piersiowej uzyskujemy 12 tzw. odprowadzeń: 3 odprowadzenia kończynowe dwubiegunowe (podpisywane na krzywej symbolami I, II i III), 3 odprowadzenia kończynowe jednobiegunowe (oznaczamy je na krzywej symbolami aVR, aVL i aVF) oraz 6 odprowadzeń przedsercowych (od V1 do V6). Każde z tych odprowadzeń "widzi" pewien obszar serca, np. odprowadzenia II, III i aVF "widzą" ścianę dolną, V1-V6 - ścianę przednią. To umożliwia lokalizację niedokrwienia czy zawału w zapisie EKG. Poza tymi klasycznymi dwunastoma odprowadzeniami wykorzystuje się czasami inne, np. odprowadzenia prawostronne, większą liczbę odprowadzeń przedsercowych (V7-V9) czy odprowadzenia przełykowe (te wymagają specjalnej sondy z umieszczoną na końcu elektrodą; pacjent musi połknąć tę sondę). Do badania EKG nie trzeba się specjalnie przygotowywać ani być na czczo. U dzieci EKG robi się za pomocą takich samych elektrokardiografów, jak u dorosłych, jednak elektrody używane do badania muszą być mniejsze. Fukuda Denshi FX-4010 Fukuda Denshi FX-4010 The FX-4010 is an expandable EKG system. With upgrade modules, the FX-4010 can easily change from a basic non-interpretive EKG to a fully interpretive EKG, capable of performing autonomic nerve studies. Fukuda Denshi FX-3010 Fukuda Denshi FX-3010 The FX-3010 is an expandable EKG system. With upgrade modules, the FX-3010 can easily change from a basic non-interpretive EKG to a fully interpretive EKG, capable of performing autonomic nerve studies. Fukuda Denshi FCP-2155 Fukuda Denshi FCP-2155 The FCP-2155 is a portable, interpretive EKG system. With a built-in battery and additional features, like the R-R Trend Test (for monitoring Autonomic Neuropathies), the FCP-2155 is more than just an EKG. Trillium 3000 Holter Monitor System Trillium 3000 Holter Monitor System Using the latest technology of flash card, you are able to print directly to a printer, computer or simply remove the PCMCIA Card and play it directly on your computer. Event Recorders Event Recorders 1-channel, 2-channel (pre & post system loopers) 1-channel, 2-channel (pre & post system loopers) or Post Event Recorders or Post Event Recorders When a Holter monitor is not quite enough, Monitor your symptomatic patients for several types of cardiac conditions with an event recorder. Wyniki Badanie EKG ocenia i opisuje lekarz. Dokładna interpretacja wykresu jest sztuką subtelną, a egzamin z "czytania" EKG uchodzi za jeden z trudniejszych przy robieniu specjalizacji medycznej. Jednak wykwalifikowana pielęgniarka potrafi sama rozpoznać grozne zmiany w EKG, wymagające natychmiastowej interpretacji lekarskiej. Jest to szczególnie ważne w pracowniach, w których elektrokardiogram nie jest opisywany od razu i chory zgłasza się po wynik np. następnego dnia. W skrajnych wypadkach mogłoby to być o ten jeden dzień za pózno. Dostępność badania jest szeroka. Wykonują je przychodnie rejonowe, szpitale, spółdzielnie lekarskie i wielu lekarzy mających praktykę prywatną. Ogromną zaletą tego badania jest możliwość wykonywania go w domu pacjenta, dzięki istnieniu niewielkich, przenośnych elektrokardiografów. Dzięki temu lekarz może szybko postawić rozpoznanie i podjąć decyzję o konieczności hospitalizacji, co ma duże znaczenie w przypadku nietypowych bólów w klatce piersiowej, kiedy obraz kliniczny nie jest jednoznaczny. KONIEC Aparat do echokardiografii Obraz ECHO (Doppler)