• PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ

• Źródła prawa wspólnotowego - powstaje w I filarze UE (hierarchia)

• 1. Prawo pierwotne (prawo traktatowe)

• 2. Zasady strukturalne,

• 3. Umowy międzynarodowe,

• 4. Normy zwyczajowe,

• 5. Prawo wtórne ( prawo pochodne lub instytucjonalne)

• 6. Tzw. Prawo wspólnotowe wewnętrzne.

• I Prawo pierwotne:

• 1. Traktaty założycielskie:

• a) Traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (Paryż 1951)-wygasł w 2002r.

• b)Traktat o Ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (obecnie Wspólnoty Europejskiej- Rzym 1957),

• c)Traktat O Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej(Rzym 1957),

• d) Traktat o Unii Europejskiej(Maastricht 1992).

• 2.Traktaty zmieniające umowy założycielskie- Traktaty Rewizyjne:

• a)traktat o fuzji organów(1965),

• b)jednolity akt europejski(1986),

• c)traktat z Maastricht(1992),

• d)traktat z Amsterdamu(1997),

• e)traktat z Nicei(2001),

• f) traktat konstytucyjny(2004),

• g)traktat z Lizbony(2007).

• 3. Traktaty o przystąpieniu poszczególnych państw :

• *1972-Dania,Wlk Brytania, Irlandia,

• *1979-Grecja,

• *1985-Hiszpania i Portugalia,

• *1994-Austria,Finlandia,Szwecja ,

• *2003-Polska ( 01.05.2004), Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Litwa, Łotwa, Estonia, Malta , Cypr,

• *2005- Bułgaria, Rumunia. 4. Przyjęte przez państwa członkowskie protokoły i oświadczenia(deklaracje) załączone do traktatów założycielskich.

• 4. Przyjęte przez państwa członkowskie protokoły i oświadczenia (deklaracje) załączone do traktatów założycielskich

• II Zasady Ogólne Prawa WE Grupy zasad ogólnych prawa wspólnotowego:

• 1. Zasady traktatowe,

• 2.Zasady sformułowane przez ETS,

• 3. Zasady wynikające z kanonów praworządnych i demokratycznych państw,

• 4. Prawa podstawowe i wolności jednostek.

• III Zasady strukturalne

• 1. Zasada hierarchii źródeł prawa WE,

• 2. Zasada kompetencji powierzonych(art..5TWE),

• 3. Zasada równowagi instytucjonalnej,

• 4. Zasada pierwszeństwa prawa WE,

• 5. Zasada solidarności(art.10TWE),

• 6. Zasada jednolitości(spójności),

• 7. Zasada subsydiarności(pomocniczości) (art.5 TWE)

• 8. Zasada proporcjonalności(art5 TWE),
  9. Zasada bezpośredniego skutku( pr. WE),

• 10. Zasada przymusowej egzekucji (art256 TWE),

• 11. Zasada niedyskryminacji(art. 12 TWE),

• 12. Zasada wzmocnionej współpracy-po T. Nicejskim(art.11 TWE oraz art.43 i nast. TWE) /elastycznej współpracy -T. Z Maastricht/ściślejszej współpracy. Amsterdamski/

• Zasada kompetencji powierzonych(art. 5 TWE) - dotyczy stanowienia prawa i jego stosowania

• WE działa tylko w granicach kompetencji przyznanych Traktatem i celów w nim wyznaczonych.

• Kompetencje WE:

• a)wyraźne,

• b)domniemane(z funkcji i celów WE),

• c)dodatkowe(uzupełniające)- art. 308 TWE

• Zasada równowagi instytucjonalnej zasada orzecznicza, dot. stanowienia prawa i jego stosowania

• *zastępuje w WE zasadę trójpodziału władzy,

• *każda instytucja WE może działać tylko na podstawie traktatowego upoważnienia,

• *żadna instytucja nie może zastępować innych w wykonywaniu ich kompetencji,

• *wszystkie instytucje muszą przestrzegać reguł proceduralnych,- przewidywanych prawem procedur,

• *instytucje uchwalają samodzielnie swoje regulaminy wewnętrzne,

• * obowiązek współpracy dla realizacji celów traktatu

• Zasada pierwszeństwa prawa WE:zasada orzecznicza, dot. sfery stanowienia prawa wspólnotowego

• 1. Sprawa 6/67 Costa C. ENEL:

• * państwa nie mogą podejmować jednostronnie środków przeciwko przyjętemu na zasadzie wzajemności porządkowi prawnemu WE,

• * żadne normy prawa krajowego nie mogą ,mieć pierwszeństwa przed prawem WE, aby nie pozbawiać go jego specyficznego charakteru,

• 2. Sprawa 35/76 Simmenthal

• *akty prawa WE uniemożliwiają stosowanie każdego przepisu prawa krajowego z nimi sprzecznego ,

• *prawo WE stanowi hierarchicznie nadrzędną część składkową prawa obowiązującego na terytorium państw członkowskich,

• *sąd krajowy ma obowiązek niezastosowanie każdego aktu krajowego (również późniejszego) sprzecznego z prawem WE bez konieczności czekania na jego uchylenie,

• Zasada solidarności/lojalności (art.10 TWE-nowy art.4 ust.3 TUE)

• *obowiązki pozytywne:

• -wypełnienie zobowiązań, wynikających z TUE i TFUE

• -ułatwienie realizacji celów TWE

• *obowiązek negatywny:

• -zakaz przyjmowania środków sprzecznych z celami WE

• *odnosi się do państw członkowskich, instytucji WE i realizacji między nimi

• *ETS- zasada solidarności odnosi się do całego prawa UE

• Główne obowiązki wywodzone z zasady solidarności:

• *przestrzeganie prymatu pr. WE przed prawem krajowym

• *zakaz stanowienia prawa sprzecznego ze wspólnotowym

• *obowiązek eliminacji z prawa krajowego przepisów sprzecznych z prawem wspólnotowym

• *odpowiedzialność państwa za naruszenia prawa wspólnotowego

• *obowiązek zgodnej interpretacji prawa wspólnotowego

• Zasada jednolitości (spójności) ma charakter orzeczniczy

• *system prawa wspólnotowego powinien być spójny, wewnętrznie niesprzeczny

• *w WE powinien istnieć jednolity system prawny a nie -27 obecnie ,odmian tegoż systemu

• Zasada subsydiarności (pomocniczości) (art.5 TWE-nowy art.5 ust.3 TUE)

• *w dziedzinach niewyłącznej kompetencji UE

• *UE tylko wówczas i tylko w takim zakresie w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie

• *z uwagi na rozmiar lub skutki proponowanych działań możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na porozumienie WE

• *obowiązek uzasadnienia kompetencji WE

• -cele nie mogą być wystarczająco osiągnięte przez państwa członkowskie

• -porównanie efektywności działań państw członkowskich i WE

• *w uzasadnieniach aktów wiążących konieczne jest odniesienie do zasady subsydiarności i proporcjonalności

• Zasada proporcjonalności (art.5 TWE-nowy art.5 ust.4 TUE)

• *działanie WE nie wykracza poza to co jest konieczne do osiągnięcia celu Traktatu

• *stosowania do wszystkich sfer kompetencji WE(wyłącznych i mieszanych)

• *środek wspólnotowy nie może nakładać niepotrzebnych ciężarów

• -ETS bada czy środek jest odpowiedni i konieczny oraz współmierny

• *swoboda jednostek może być ograniczona tylko w koniecznym interesie publicznym

• *dotyczy też środków przyjmowanych przez państwa członkowskie w zakresie stosowania prawa wspólnotowego

• Zasada bezpośredniego skutku prawa UE orzecznicza - Trybunał sprawiedliwości

• 1) z autonomii prawa wspólnotowego wynika iż:

• -stanowi ono część porządku prawnego państwa członkowskiego -tzn. obowiązuje bezpośrednio

• -może być powoływane jako źródło praw i obowiązków zarówno organów państwa lub WE ,jak i jednostek -tzn. może być stosowane bezpośrednio

• Bezpośrednia skuteczność normy UE

• 1) przyznaje jednostce prawa, które mogą być dochodzone przed sądem krajowym w stosunkach :

• -wertykalnych (państwo-jednostka)

• -horyzontalnych(jednostka-jednostka)

• 2) warunki:

• -norma musi obowiązywać bezpośrednio(być częścią porządku prawnego państwa)

• -musi nadawać się do bezpośredniego stosowania

• Kryteria bezpośredniego stosowania norm prawa UE muszą być spełnione łącznie

• *norma wystarczająco jasna i precyzyjna

• *bezwarunkowa

• *zupełna /kompletna (prawnie perfekcyjna)

• Zasada przymusowej egzekucji (art.256 twe-nowy art.299 TFUE)

• 1) decyzje Rady,Komisji lub EBC(Europejski Bank Centralny) nakładające na podmioty inne niż Państwa zobowiązania pieniężne stanowią tytuł wykonawczy

• 2) postępowanie egzekucyjne

• -zgodnie z procedurą państwa jej przeprowadzenia

• -na wniosek zainteresowanego

• 3)klauzula wykonalności- tylko weryfikacja autentyczności

• 4)zawieszenie postępowania egzekucyjnego- tylko ETS (Europejski Trybunał Sprawiedliwości)

• 5) kontrola prawidłowości postępowania-sądy krajowe

• Zasada niedyskryminacji (m.in. art.12 i 13 twe-nowy art.18 i 19 TFUE)

• 1) art.12 TWE :zakaz wszelkiej dyskryminacji z uwagi na przynależność państwową

• -realizacje określa Rada-procedura współdecydowania

• 2) art.13 TWE: Rada może podjąć środki celem zwalczania dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, religię, światopogląd, niepełnosprawność, wiek, czy orientację seksualną

• -harmonizacja-Rada jednomyślnie na wniosek Komisji, po konsultacji z PE )Parlament Europejski)

• -„środki zachęcające”- Rada o procedurze współdecydowania

• 3) ETS uznał ją za ogólną zasadę prawa-TWE odnosi się tylko do niektórych jej aspektów

• 4) podobne sytuacje muszą być traktowane podobnie, chyba że jest to nieuzasadnione

• 5) różnice w traktowaniu podobnych sytuacji =naruszenie zasady niedyskryminacji

6) dyskryminacja może być:

• -bezpośrednia -jawna ,wynikająca z przepisów

• -pośrednia-ukryta ,w przepisach pozornie obiektywne kryteria, w rzeczywistości powodująca dyskryminację

• -odwrotna- państwa członkowskie przyznają swoim obywatelom mniej korzystne traktowanie

• Zasada wzmocnionej współpracy (art. 43 i nast. TUE)

• możliwość korzystania z instytucji, procedur i mechanizmów WE i UE

• podjęcie wzmocnionej współpracy tylko w ostateczności (Rada stwierdza, że cele współpracy nie mogą być inaczej osiągnięte)

• wzmocniona współpraca otwarta w stosunku do wszystkich państw

• Warunki wzmocnionej współpracy:

• zmierza do wspierania celów UE

• szanuje dorobek UE

• w granicach kompetencji UE nie narusza kompetencji wyłącznych UE (nie powinien naruszać kompetencji wyłącznych)

• nie narusza rynku wew., spójności gospodarczej i społecznej, zasad handlu między państwami członkowskimi

• obejmuje min. 8 państw

• szanuje kompetencje, prawa i obowiązki państw nie uczestniczących

• Porozumienie międzynarodowe (państwa członkowskie nie muszą brać udziału w negocjacjach)

• Umowy Wspólnot Europejskich (art. 218 TWE obecnie Traktatu Funkcjonowania UE)

• Kompetencje wyraźne

• Kompetencje dorozumiane

• - WE ma kompetencję wewnętrzną

• - udział WE w umowie międzynarodowej jest konieczność do realizacji celu WE

• Umowy mieszane np. Konwencja Prawa Morza z 1982r.

• Podmiot, który negocjuje umowy to komisja

• Podmiot, który podpisuje porozumienie międzynarodowe to rada.

• Trybunał Sprawiedliwości może badać treść porozumienia i e przypadku stwierdzenia niezgodności z prawem pierwotnym (jeżeli jest negatywna opinia), nie może go podpisać.

• Zwyczaj - praktyka państw w przekonaniu, iż wyraża ona wiążącą regułę postępowania (każde zachowanie przeciwne dotychczasowej praktyce może być uznane za naruszenie prawa międzynarodowego).

• Prawo wtórne / pochodne (państwa członkowskie nie biorą udziału w ich tworzeniu ale są one wiążące)

• Rozporządzenia

• Dyrektywy

• Decyzje

• Zlecenia

• Opinia

• Decyzje sui generis (uchwały nienazwane), np. komunikat, wytyczne

• Prawo wtórne / pochodne

• Wydawane przez jeden lub kilka organów Unii Europejskiej

• Oparte na kompetencji udzielonej w pierwotnym prawie wspólnotowym

• Wiążące akty prawa UE

• Rozporządzenia, dyrektywy, decyzje

• Zawierają preambułę, w której organ wydający:

• - przywołuje dokumenty robocze, jakie stały się podstawą do uchylenia aktu

• - podaje podstawę prawną przyjęcia

• - oraz szczegółowo omawia przyczyny uregulowania danego zagadnienia - uzasadnienie ma ułatwić podmiotom, do których jest adresowany, zrozumienie jego treści (wykładnię)

• Znajomość preambuły pozwala również na zapoznanie się ze stanem prawnym w danej dziedzinie przed przyjęciem danego dokumentu

• Rozporządzenia:

• Środek ujednolicania prawa państw członkowskich

• Akty prawne ogólne i abstrakcyjne

• Podlegają bezpośredniemu stosowaniu w państwach członkowskich (kształtują prawa i obowiązki os. Fizycznych i prawnych, mogą być powoływane kontaktach pomiędzy nimi oraz administracją państwową a także w sądach)

• Wchodzą w życie po ogłoszeniu w D. Urz. UE

• Wyróżnia się:

• - rozporządzenia podstawowe

• - rozporządzenia wykonawcze, których zakres przedmiotowy jest ograniczony a ich postanowienia nie mogą pozostawać w sprzeczności z postanowieniami rozporządzeń podstawowych

• Wydawane przez Parlament Europejski wraz z Radą Unii Europejskiej, Radą Unii samodzielnie albo przez Komisję Europejską

• Dyrektywy:

• Akty prawne nie mające odpowiednika w prawie polskim

• Skierowane głównie do państw członkowskich

• W dyrektywach wskazany jest cel, który ma być osiągnięty, natomiast adresaci mają swobodę wyboru metod i środków jego realizacji - harmonizacja prawa państw członkowskich

• Wskazują czas do implementacji (wyłączenie treści dyrektywy do krajowego porządku prawnego) - zwykle jest to okres 2 lat

• Dyrektywom bardzo często towarzyszą załączniki. Dokumenty te mają istotne znaczenie, gdyż zawierają szczegóły techniczne, tabele, zestawienia itp.

• Decyzje:

• Akty o charakterze indywidualnym skierowanym do konkretnego adresata (np. do polskich decyzji administracyjnych)

• Adresaci: państwo (państwa) członkowskie, jak i os. Fizyczna lub prawna

• W praktyce decyzje wydawane są przez Komisję i Radę Unii Europejskiej. W wyjątkowych przypadkach przy współudziale Parlamentu Europejskiego

• Opinie i zalecenia:

• Niezobowiązujące akty prawne

• Mają charakter polityczny i moralny

• Zalecenia wydawane są z własnej inicjatywy, mogą być adresowane do państw członkowskich, organów wspólnoty lub osób

• Opinia wydawana jest na zapytanie, nie dotyczy osób

---