Ogólne zagadnienia wspólnej polityki rolnej
Geneza wspólnej polityki rolnej
Rok 2008 jest rokiem 50-lecia ustanowienia ogólnej polityki rolnej, ponieważ 25.03. 1957 roku został podpisany Traktat Rzymski który stanowi podstawę realizacji wspólnej polityki rolnej. Długo przed przyjęciem tego traktatu między państwami założycielami trwała dyskusja co do tego czy tworzony wspólny rynek powinien obejmować rolnictwo. Za włączeniem rolnictwa w ramy wspólnego rynku opowiadały się zwłaszcza Włochy oraz Francja. Na konferencji w Messynie w 1955 roku wyraźnie zostało stwierdzone, że nie dojdzie do integracji gospodarek państw członkowskich jeśli wspólny rynek nie obejmie rolnictwa. W rezultacie w Traktacie Rzymskim znalazł się odrębny tytuł poświecony rolnictwu, którego art. 38 a według obecnej numeracji art.32 ustęp 1 stanowi, że wspólny rynek obejmuje rolnictwo i handel produktami rolnymi. Dalsze przepisy zawierają rozwiązania charakterystyczne dla rolnictwa podyktowane swoistością tego działu gospodarki a nawet odbiegające od regulacji traktatu dotyczących innych dziedzin gospodarowania. Na kształt regulacji dotyczącej rolnictwa w Traktacie Rzymskim wpłynęły dwa czynniki:
charakterystyka rolnictwa w pierwszych 6 państwach członkowskich
stosowane tam instrumenty w zakresie interwencji publicznej w rolnictwie.
Otóż rolnictwo w pierwszych państwach członkowskich było bardzo zróżnicowane, różny był jego udział w dochodzie narodowym, wystarczy porównać rolnictwo francuskie z rolnictwem włoskim zwłaszcza na południu Włoch gdzie było ono bardzo zacofane. Z uwagi na zróżnicowanie rolnictwa będące efektem różnych warunków naturalnych w tych pierwszych państwach członkowskich po II wojnie światowej został ukształtowany zróżnicowany system interwencji publicznej w rolnictwie. W tym dziale gospodarki bezpośrednio po II wojnie światowej wystąpiły braki żywności jako efekt działań wojennych ale również zerwania dotychczasowych więzi handlowych i dlatego krajowa polityka rolna jako główny cel …….
W rezultacie takiej polityki już na początku lat 70 produkcja rolna osiągnęła poziom przedwojenny co w rezultacie przyniosło zmiany głównego celu polityki rolnej, ukierunkowanej obecnie na zwiększenie efektywności rolnej poprzez specjalizacje …… Poza tym w ramach narodowych polityk państw członkowskich jeszcze przed utworzeniem EWG istniało instrumentalne prawo……..
Obok instrumentów o charakterze rynkowym, instrumenty strukturalne ułatwiające powiększenie obszaru gospodarki rolnej, wcześniejsze emerytury dla osób w podeszłym wieku które chciały zaprzestać działalności rolnej, wspierane były działania w zakresie poprawy infrastruktury na wsi, zarówno infrastruktury materialnej np. scalanie gruntów, melioracje wodne, telefonizacja itd., oraz infrastruktury intelektualnej w zakresie wykształcenia ludności zajmującej się rolnictwem. Te dwa elementy to jest sytuacja rolnictwa poszczególnych państw jak również instrumentarium polityki rolnej determinowały kształt regulacji dotyczącej rolnictwa a zawartych w Traktacie Rzymskim wpłynęły również na ujęcie celów wspólnej polityki rolnej.
Cele wspólnej polityki rolnej
Zostały one sformułowane w Traktacie Rzymskim w dawnym art. 39 a obecnie w art. 33. Do tych celów należy:
zwiększenie wydajności produkcji rolnej w drodze rozwoju postępu technicznego
zapewnienie racjonalnego rozwoju produkcji rolnej orz jak najpełniejszego wykorzystania czynników produkcji a w szczególności pracy
zapewnienie w ten sposób należytego standardu życia ludności rolnej w szczególności poprzez podniesienie dochodów osób zatrudnionych w rolnictwie
stabilizacja rynków
zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia
zapewnienie konsumentom produktów rolnych po odpowiednich cenach.
Wymienione cele mają charakter przede wszystkim rynkowy, aczkolwiek osiągnięcie niektórych wymaga sięgnięcia instrumentów strukturalnych. Ust. 2 artykułu 33 wymienia cele o charakterze strukturalnym. Ustęp 2 stanowi, że zarówno podczas opracowywania jak i późniejszego stosowania w polityce rolnej muszą być brane pod uwagę po pierwsze szczególny charakter gospodarki rolnej wynikający ze struktury socjalnej rolnictwa oraz różnic strukturalnych i naturalnych pomiędzy różnymi regionami rolniczymi, po drugie konieczność stopniowego usuwania tych zróżnicowań, po trzecie fakt, że rolnictwo państw członkowskich stanowi sektor jako całość. Celem wspólnej polityki rolnej sformułowanej w Traktacie mają charakter ogólny(?). Umożliwiło to w swoim czasie państwom założycielskim przyjęcie traktatu. Obecnie natomiast umożliwia dostosowywanie wspólnej polityki rolnej istniejących warunków i potrzeb. Przez co wspólna polityka rolna ulega zmianom mimo że ogólne cele pozostają wciąż te same. Realizacja niektórych celów wyznacza realizację innych celów. Dlatego Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że ze względu na tę sprzeczność organy wspólnotowe decydują jaki cel realizowany jest na danym etapie rozwoju. Ze względu na to, że polityka rolna ma charakter losowy, zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia, realizowana jest z myślą o nadwyżkach żywności, bo te nadwyżki umożliwią zaopatrzenie ludności w żywność w sytuacji klęsk żywiołowych. Kolejność wg której cele zostały wymienione w traktacie odzwierciedla doświadczenia pierwszych państw członkowskich (przed EWG). Wówczas podstawowym celem było zwiększanie efektywności rolnej. Ten cel został w traktacie przedstawiony na pierwszym miejscu.
Założenie wspólnej polityki rolnej jest oparte na wielu założeniach, niektóre z nich są wyraźnie sformułowane w Traktacie Rzymskim. Pierwsze założenie to zapewnienie samowystarczalności dawnej EWG w zakresie zwiększenia produkcji. Było bardzo ważne założenie w okresie tworzenia EWG jako, że powojenna Europa przez długi okres czasu odczuwała deficyt żywności. Drugie założenie wyraża siew uznaniu, że podstawową jednostką produkcyjną w rolnictwie wspólnotowym jest gospodarstwo rodzinne, a co za tym idzie należy zwiększać potencjał ekonomiczny i konkurencyjny. Trzecie założenie uznaje rolnictwo za szczególny sektor gospodarki. Ten szczególny sektor ma w Traktacie specjalny status, m. in. Dlatego, że nie mają do niego zastosowania ogólne reguły konkurencji. Czwarte założenie wyraża siew tym, że wspólny rynek wymaga regulacji, w związku z czym została wprowadzona europejska regulacja poszczególnych rynków branżowych. A zatem tyle ile istniało odrębnych rynków branżowych tyle istniało odrębnych regulacji prawnych które przewidywały instrumenty dla danego rynku. Wspólnotowy rynek rolny został uregulowany w ramach jednego rozporządzenia nr 1234 z 2007 roku.
Instrumenty wspólnej polityki rolnej
Wspólna polityka rolna ma charakter polityki interwencyjnej. Jest ona realizowana za pomocą bardzo rozbudowanego instrumentarium w ramach którego można wyróżnić:
instrumenty polityki rynkowej,
instrumenty polityki strukturalnej,
a obecnie polityki wiejskiej.
Ad. 1)
Są to instrumenty z jednej strony ukierunkowane na ochronę rynku wspólnoty. Są to np. cła, opłaty importowe i instrumenty stosowane na rynku wewnętrznym np.: ceny, dopłaty, przechowywanie produktów rolnych, interwencyjny skup produktów rolnych a z uwagi na obniżenie cen rolnych (lata 90) zostały wprowadzone tzw. płatności obszarowe.
Ad. 2)
Instrumenty strukturalne również były bardzo zróżnicowane np. pomoc modernizacyjna dla gospodarstw rolnych, pomoc dla młodych rolników, pomoc dla zrzeszeń producentów rolnych a także różne instrumenty strukturalne w zakresie ograniczania produkcji rolnej np. wyłączenie gruntów z produkcji rolnej, zalesianie gruntów rolnych jako trwałą forma wyłączenia gruntów z produkcji rolnej, ekstensyfikacja produkcji rolnej poprzez stosowanie ekstensywnych metod poprawy gruntów które spowodowały obniżenie produkcji o 25 % albo poprzez zmniejszenie liczebności stada zwierząt, … produkcji czyli przejście z wytwarzania produktów… na wytwarzanie produktów na które istnieje popyt na rynku rolnym. Jak widać instrumentarium strukturalne w zakresie obniżania produkcji rolnej jest bardziej rozbudowane niż to pierwsze, które sprowadza się do tzw. … produkcyjnych lub kontyngentów produkcyjnych. Są to administracyjnie wyznaczone górne pułapy produkcji których przekroczenie powoduje, że producent nie może korzystać z gwarancji cenowych a nawet, że ponosi koszty związane z likwidacją nadwyżki. Kwoty produktów zostały w 1968 roku wprowadzone po raz pierwszy na runku cukrowym a potem były kwoty mlekowe.
Ad. 3)
Rozbudowywane są instrumenty polityki wiejskiej. Pierwsze rozporządzenie w zakresie polityki wiejskiej nr 1257 z 1999 roku w szerokim zakresie w tej mierze opierało się na założeniach polityki strukturalnej ale również wprowadzało własne instrumenty np. wsparcie dla polityki rolnej wysokiej jakości. Obowiązujące rozporządzenie 1698/2005 w szerszym zakresie wprowadza własną instrumentację.
4)Determinanty rozwoju wspólnej polityki rolnej. Między globalizacją a lokalnością.
Na rozwój wspólnej polityki rolnej wpływają dwie grupy czynników:
czynniki zewnętrzne,
czynniki wewnętrzne.
Ad. 1)
Wspólna polityka rolna jako polityka interwencji w rolnictwie już u naszego zarania miała charakter wybitnie …. Chroniła własny rynek rolny a jednocześnie na tym rynku utrzymywała wysoki poziom cen. Wskutek tego stała się przedmiotem krytyki ze strony innych państw np. USA, Australii, Nowej Zelandii. Pierwsze wyraźne symptomy zmian miały postać toczących sie negocjacji miedzy .. urugwajskiej a jeszcze w większym stopniu jako efekt podpisanego w Marrakeszu, Traktatu z Marrakeszu z 1994 roku który zamknął … urugwajską GAT, a którego elementem składowym było porozumienie w sprawie zmniejszenia cen pozornych. Wspólnota w 2003 roku w sposób daleko idący zmieniła wspólną politykę rolną przede wszystkim sposób wspierania rolnictwa. Odeszła od wspierania produkcji a zaczęła wspierać działania rolników, ale w interesie społecznym. Z uwagi na to że rolnictwu przypisuje się funkcję nie tylko żywieniową, ale też ekologiczną, społecznego dziedzictwa kulturowego i na działania podejmowane w tym zakresie należy się odpowiednie wynagrodzenie. Procesom globalizacji w skali światowej UE przeciwstawiła europejski model rolnictwa, a więc stosunkowo małe gospodarstwo rolne gdzie produkcja rolna prowadzona jest zgodnie z wymogami środowiska naturalnego (ekologicznie). Tym samym w warunkach globalizacji gospodarka UE odwołała się do lokalności. Widoczny jest trend zmniejszenia się natężenia regulacji prawnej w zakresie rynku rolnego, a zwiększa się w przypadku rozwoju obszarów wiejskich jako środek nad globalizację.
5) Zmiany wspólnej polityki rolnej. Tendencje i zmiany
Od intensyfikacji do ekstensyfikacji rolnictwa,
Od polityki rynkowej do polityki strukturalnej,
Od polityki rolnej do polityki wiejskiej,
Od merkantelizmu do humanizmu.
Ad. 1.
W ciągu pierwszych dziesięcioleci wspólna polityka rolna zmierzała do wzrostu polityki rolnej, cel ten realizowały instrumenty np. gwarantowane wspólne ceny na produkty rolne a także w zakresie polityki …. , bo tzw. pomoc modernizacyjna przyznawana rozwojowym gospodarstwom rolnym powodowała wzrost produkcji rolnej. Wspólna polityka rolna odniosła sukces, bo zapewniła wzrost produkcji rolnej i zaopatrzenie w żywność, ale stosowane instrumentarium już pod koniec lat 70 spowodowało powstanie nadwyżek na wielu branżowych rynkach rolnych. Likwidacja nadwyżek zaś powodowała wzrost wydatków budżetowych na rozwój wspólnej polityki rolnej, i dlatego od połowy lat 80 wspólnota dąży do ograniczenia produkcji rolnej, a w miarę upływu lat katalog instrumentów ekstensyfikacyjnych był coraz bardziej rozbudowany.
Ad. 2.
W pierwszym rzędzie wspólnota kształtowała politykę rynkową w rolnictwie a to w celu wprowadzenia europejskich…. Już pod koniec lat 60 zostały wprowadzone jednolite ceny na artykuły rolne, zmieniono cła wewnętrzne, rozbudowano regulację rynków branżowych. Działania te podejmowały organy wspólnoty a nie państwa członkowskie. Do 1972 roku polityka strukturalna była prowadzona jedynie przez państwa członkowskie i koordynowana przez państwa wspólnoty. Te działania były mało rozwinięte, rola wspólnoty była mała ze względu na brak działań w polityce strukturalnej. Polityka strukturalna nielicznie wspierała poszczególne kraje, była więc słaba. Na konferencji w 1958 w Stresa mówiono, że polityka rolna powinna być wsparta przez politykę strukturalną. W memorandum stwierdzono, że nie da się za pomocą instrumentów rynkowych, jeżeli do instrumentarium nie zostaną włączone instrumenty o charakterze demograficznym. Memorandum przewidywało wsparcie dla gospodarstw określonych jako rozwojowe, zakładało też wyłączenie ziemi z produkcji rolnej. W 1972 roku zostały wykonane pierwsze trzy dyrektywy strukturalne wspólnoty, które otworzyły nowy okres trwający do 1985 roku w ramach którego polityka strukturalna miała charakter uzupełniający wspólną politykę rolną polityką wiejską.
Dyrektywa 159/72 - dyrektywa modernizacyjna. Pomoc modernizacyjna dla tzw. rozwojowych gospodarstw rolnych.
Dyrektywa 160/72 - dyrektywa odstąpieniowa. Wsparcie dla rolników (wcześniejsze emerytury) którzy zaprzestali prowadzić działalność rolniczą, a zwolnioną ziemię przekazywali na poprawę struktury agrarnej.
Dyrektywa 161/72 - dyrektywa informacyjna. System informacji i szkoleń dla osób, które odchodziły z rolnictwa i wymagały przekwalifikowania i dla tych co zostają.
Okazało się, ze z pomocy modernizacyjnej nie mogą korzystać w pełni gospodarstwa położone na obszarach górskich i innych rolniczo upośledzonych, bo gospodarstwa tam położone nie spełniają warunków do przyznania im pomocy. Dlatego wydana została dyrektywa 268/65 tzw. dyrektywa górska. Pomoc dla gospodarstw leżących w górach i tych upośledzonych. Chodziło o utrzymanie takich gospodarstw rolnych, odnowę krajobrazu, dziedzictwo kulturowe. Dyrektywy określały tylko cele a instrumenty prawne miały dobrać poszczególne państwa członkowskie w drodze wydania własnych aktów prawnych. W 1985 roku w miejsce dyrektyw wydano rozporządzenie wspólnotowe 797 w sprawie zwiększenia wydajności struktur rolnych. To rozporządzenie obowiązywało na terenie wszystkich państw członkowskich i nie wymagało wydania krajowych aktów prawnych. Zostało ono zastąpione w 1991 roku przez rozporządzenie 1328/91 pod dotychczasowym tytułem. Ono już w szerokim zakresie uwzględnia potrzebę zmniejszenia nadwyżek w produkcji rolnej. Nowe rozporządzenie nie wprowadzało nowych rozwiązań, ale stanowiło dalszy ciąg z 1991 roku. Było to rozporządzenie z 1957 roku jednocześnie ostatnie rozporządzenie z polityki strukturalnej.
Ad. 3.
Sytuacja uległa zmianie na początku lat 90. Gdy z uwagi na proces globalizacji wspólna polityka rolna musiała uwzględniać warunki lokalne, chronić europejski model rolnictwa. Dało temu wyraz rozporządzenie nr 1297/1999 dotyczące wsparcia obszarów wiejskich które zostało zastąpione przez rozporządzenie nr 1698/2005.
Ad. 4.
Wsparcie dla rolników jest uzależnione od tego czy rolnicy przestrzegają tzw. zasady humanizmu np. rozbudowana regulacja prawna dotycząca bezpieczeństwa żywności rozporządzenie 178 „ogólne prawo żywnościowe” - czyli od wytworzenia produktów rolnych po ich konsumpcję - czyli od pola do stołu.
Taki zapewne będzie dalszy rozwój wsparcia wspólnej polityki rolnej bo wskutek globalizacji będzie występować deregulacja rynków rolnych. W końcu Unia otworzy się na produkty rolne państw trzecich. Jedną z barier staną się na pewno względy zdrowotne, ale też odwołanie się do produktów rodzimych (np. oscypek).
Wspólnotowe prawo rolne
Pojęcie i przedmiot wspólnotowego prawa rolnego.
Wspólna polityka rolna realizowana jest poprzez akty prawne. Każdy instrument tej polityki ma swoje akty prawne. Akty prawne będące wyrazem wspólnej polityki rolnej służące jej realizacji zaliczane są do wspólnotowego prawa rolnego. Można powiedzieć, że wspólnotowe prawo rolne jest normatywnym wyrazem wspólnej polityki rolnej. Przedmiotem tego prawa jest właśnie ta polityka. Granice tej polityki są jednocześnie granicami wspólnotowego prawa rolnego ale ich zmiany oznaczają również zmiany tego prawa. Wspólnotowe prawo rolne jest zaliczane do odrębnej gałęzi gospodarczej, jest to przede wszystkim prawo publiczne, w jego ramach można wyróżnić kilka działów. Najwcześniej został ukształtowany dział o nazwie prawo rynków rolnych. Jest to dział obejmujący organizację różnych rynków branżowych oraz instrumenty rynkowe stosowane na tych rynkach. Aktem prawnym bazowym jest obecnie rozporządzenie nr 1234/2007 w sprawie ogólnej mobilizacji rynków rolnych. Ten dział prawa wspólnotowego nie ma charakteru rozwojowego w tym sensie, że z uwagi na oddziaływanie czynnika międzynarodowego, z uwagi na postępującą liberalizację handlu podlegał będzie deregulacji.
Prawo struktur rolnych przekształconych w prawo rozwoju obszarów wiejskich zwane także prawem wiejskim.
Na pewnym etapie rozwoju wspólnotowej polityki rolnej zaczęło się rozwijać prawo struktur rolnych w ramach którego zostały wypracowane różne instrumenty prawne oddziaływania na struktury agrarne. Z uwagi na zmiany wspólnotowej polityki rolnej pod koniec lat 90 jeden z instrumentów polityki strukturalnej został przyjęty przez regulację rozwoju obszarów wiejskich, rozporządzenie 1257/1997 a następnie rozporządzenie 1698/2005. Zostały ponadto wypracowane inne instrumenty poza strukturalnymi służące rozwojowi obszarów wiejskich. W każdym razie ten dział prawa wspólnotowego ma charakter rozwojowy i będzie w przyszłości rozbudowywany. Służy on obronie europejskiego modelu rolnictwa a nawiązywanie w jego ramach do terytorium, warunków lokalnych jest przeciwstawiane procesom globalizacji w skali światowej.
Prawo żywnościowe.
Przez wiele lat regulacja prawna dotycząca bezpieczeństwa i jakości produktów rolnych, produktów żywnościowych nie występowała w krajach wspólnotowych ani w samym Traktacie Rzymskim. Dopiero widoczne zagrożenie dla życia zwierząt, ludzi zwróciły uwagę ustawodawcy wspólnotowemu na aspekt zdrowotny wspólnej polityki rolnej. Zostały wprowadzone do Traktatu przepisy wskazujące na ochronę życia i zdrowia konsumenta, pojawiło się bardziej rozbudowane ustawodawstwo traktowane jako prawo żywnościowe. Jest to rozporządzenie nr 178/2002 nazywane ogólnym prawem żywnościowym. Przedmiot tego prawa ujęty jest bardzo szeroko, obejmuje cały łańcuch żywnościowy (od pola do stołu). W chwili obecnej jest to dział prawa wspólnotowego niezwykle rozbudowany który będzie nadal rozwijać się. Jest charakterystyczne, że regulacja prawa w tym zakresie przez organy wspólnoty wiąże wszystkie państwa nie pozostawiając im w trosce o życie, zdrowie żadnych umów w zakresie dowolnych rozwiązań (tak jak ma to miejsce w prawie rozwoju obszarów wiejskich).
Prawo rolno - środowiskowe.
Sam Traktat Rzymski w wydaniu oryginalnym nie zawierał odniesień do środowiska. Dopiero szkodliwe skutki produkcji rolnej zwróciły uwagę ustawodawcy na to, że rolnictwo może również szkodzić środowisku np. chemiczne zatruwanie gleby, wody, powietrza, zmiany krajobrazu wiejskiego, likwidowanie zadrzewień itd. Dlatego też prowadzenie działalności rolniczej zgodnej z wymogami środowiska stało się wymogiem dla osób prowadzących działalność rolniczą. W ramach tzw. umów rolno - środowiskowych rolnikom wypłaca się nawet pewne kwoty pieniężne. Tak wiec to prawo jest prawem o charakterze rozwojowym.
Źródła wspólnotowe prawa rolnego.
Są bardzo rozbudowane. Punktem wyjścia jest podział owych źródeł:
źródła prawa pierwotnego,
źródła prawa wtórnego.
Ad. I)
Do tych źródeł zalicza się Traktat rzymski i inne źródła prawa o charakterze traktatowym np. układy o stowarzyszeniu, traktaty akcesyjne. Sam Traktat Rzymski zawierał odrębny tytuł dotyczący rolnictwa.
Ad. II)
Najbardziej rozbudowane jest wspólnotowe prawo rolne wydawane przez organy wspólnoty (źródła wtórne), a więc rozporządzenia, dyrektywy, opinie, zalecenia, decyzje. Do źródeł zalicza się także orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości. W ramach prawa wtórnego o podstawowym znaczeniu są rozporządzenia i dyrektywy. Przy czym rozporządzeni wydane przez organy wspólnoty nie wymaga wydawania prawa krajowego. Potrzebne jest wyznaczenie organu po to aby to rozporządzenie wydać. Natomiast dyrektywy określają cele a dobór instrumentów realizacji zostawiają państwom członkowskim. By zrealizować dyrektywę potrzebne jest wydanie aktów prawa krajowego.
Rozporządzenia w zakresie regulacji rynków i rozwoju obszarów wiejskich, prawa rolno - żywnościowego.
Te rozporządzenia pozostawiają dużą swobodę państwom członkowskim w zakresie doboru odpowiednich działań zgodnie z celami wyznaczonymi przez prawo wspólnotowe. W ten sposób przepisy prawa wiejskiego uwzględniają warunki lokalne, najbardziej rygorystyczne to rozporządzenia w zakresie prawa rolno - żywnościowego. Gdy chodzi o dyrektywy to były one dominującym aktem prawnym w początkowym okresie rozwoju. Od połowy lat 80 zostały one zastąpione rozporządzeniami. W sumie obecnie rozporządzenia i dyrektywy są tworem wspólnotowego prawa rolnego i obejmują kilka tysięcy aktów prawnych.
Podstawowe pojęcia wspólnotowego prawa rolnego
W ramach wspólnotowego prawa rolnego występują pojęcia o charakterze ogólnym istotne dla całej regulacji. Są to:
rolnictwo,
produkty rolne,
działalność rolnicza,
producent rolny,
gospodarstwo rolne.
Rolnictwo: chodzi tutaj o dział produkcji pierwotnej, a więc o taki dział który wytwarza produkty rolne. Zatem definiując produkty rolne definiuje się również rolnictwo.
Produkty rolne: pojęcie to zostało określone w postaci klasycznej definicji art. 32 ust. 2 przez produkty rolne rozumie się płody ziemi, produkty hodowli i rybołówstwa oraz bezpośrednio z nimi związane produkty pierwszego stopnia przetworzenia. O ile pojęcie płodów ziemi, produktów rybołówstwa nie budzi wątpliwości jakie produkty zalicza się od rolnych jeśli są on produktami pierwszego stopnia przetworzenia. Według orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości słowa produkty przetwarzane mają być bezpośrednio związane z produktami wyjściowymi tzn. że między jednymi a drugimi musi występować związek ekonomiczny. A zatem cena produktów przetworzonych nie może zbytnio odbiegać od ceny produktów wyjściowych.
Drugie rozumienie opiera się na liście produktów stanowiących aneks do Traktatu rzymskiego i objętych z tego powodu wspólną polityka rolną. Na tej liście znajdują się zarówno produkty nieprzetworzone, wstępnie przetworzone jak i o dużym stopniu przetworzenia np. mleko, masło, sery czy buraki cukrowe i cukier, czy oliwki i oliwa z oliwek.
Działalność rolnicza: Samo pojęcie zostało zdefiniowane w rozporządzeniu 1782/2003 dotyczącym płatności bezpośrednich w rolnictwie. To rozporządzenie przez działalność rolniczą rozumie nie tylko działalność polegającą na wytwarzaniu płodów rolnych, hodowli zwierząt, rybołówstwa ale również na gospodarowaniu ziemią zgodnie z wymogami środowiska naturalnego, co by oznaczało, ze działalnością rolniczą jest działanie w sensie aktywnym jak i brak takiego działania, byle by tylko grunty rolne były utrzymywane zgodnie z wymogami środowiska. Jest to rozszerzenie pojęcia działalności rolniczej.
Producent rolny: każdy podmiot prowadzący działalność rolniczą. Mogą istnieć pewne trudności w rozdzieleniu producenta rolnego od podmiotu który zajmuje się handlem produktami rolnymi. Nowością jest wprowadzenie ogólnej kategorii rolnika, rozporządzenie 1782/2003.
- osoba fizyczna,
- osoba prawna prowadząca działalność rolniczą.
Według polskiego prawa rolnikiem jest zawsze osoba fizyczna prowadząca na własny rachunek działalność rolniczą. Natomiast osoba prawna prowadząca działalność rolniczą jest traktowana jako producent rolny.
Gospodarstwo rolne: w prawie wspólnotowym bardzo często występuje termin gospodarstwa rolnego, ale zawsze z jakimś przymiotnikiem np. rozwojowe gospodarstwo rolne. Brakuje ogólnej definicji gospodarstwa rolnego która miałaby zastosowanie we wszystkich dziedzinach regulacji wspólnotowych. W jakiejś mierze taką role może pełnić definicja gospodarstwa rolnego sformułowana w rozporządzeniu nr 1782 wg którego gospodarstwem rolnym jest odrębna jednostka gospodarcza pozostająca pod jednym kierownictwem. Ale i to pojęcie nie ma bezpośredniego zastosowanie w innych aktach prawnych które wprowadzają swoje definicje.
Zasady wspólnotowego prawa rolnego
zasada włączenia rolnictwa w ramy wspólnoty (art. 32 Traktatu)
zasada traktująca postanowienia dotyczące rolnictwa zawarte w Traktacie jako wyjątek od ogólnych reguł Traktatu
sektor rolny podlega wspólnej polityce rolnej
zasada jedności rynku (dotyczy również innych dziedzin gospodarki, ale w odniesieniu do produktów rolnych oznacza ona swobodny przepływ produktów rolnych na terenie wspólnoty oraz jednolite dla całej wspólnoty reguły interwencji rynkowej
zasada preferencji wspólnoty (ta zasada wymaga by system interwencji był tak ukierunkowany by mieszkańcy wspólnoty nabywali produkty wytworzone we wspólnocie)
zasada solidarności finansowej wywodzi się z dawnego rozporządzenia 25/1962 (już nie obowiązującego) ustanawiającego Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej. Oznacza ona że skutki finansowe realizacji wspólnej polityki rolnej będą ponoszone przez wspólnotę a pośrednio przez państwa członkowskie
zasada współodpowiedzialności finansowej producentów rolnych. Np. Producent rolny który wytwarza produkty rolne poza przyznany mu limit ponosi odpowiedzialność finansową w związku z zagospodarowaniem nadwyżek.
Cechy legislacji wspólnotowej
Należy osobno przedstawić regulację traktatową a osobo regulację tzw. prawa wtórnego. Przepisy rolne zawarte w traktacie wskazują jednie cele, instrumenty, procedury podejmowania decyzji w zakresie wspólnotowej polityki rolnej. Ogólna regulacja była uzasadniona tym, że cele zostały bliżej skonkretyzowane na konferencji w Stresie a ponadto tym, że konkretyzacja celów, sposobów ich realizacji miała należeć do kompetentnych organów wspólnotowych. W literaturze postanowienia rolne Traktatów Rzymskich mają charakter swoisty.
Cechy legislacji wtórnej: niezmienna rozbudowa ustawodawstwa, rozporządzeń i dyrektyw obejmują kilka tysięcy aktów prawnych. Już po kilku latach realizacji wspólnej polityki rolnej zwrócono uwagę, że w gąszczu przepisów trudno się rozeznać. Dzisiaj legislacja rolna też jest tak rozbudowana. Najczęściej wydawane jest rozporządzenie. Wspólna polityka rolna jest najważniejsza spośród polityk wspólnotowych. Rozbudowana legislacja jest konsekwencja bardzo szerokiego przedmiotu wspólnej polityki rolnej. Jest proporcjonalna do stopnia interwencji wspólnoty. Ostatnio jest tendencja do uproszczenia wspólnotowego prawa rolnego, czyli zastąpienia rozproszonej legislacji jednym aktem prawnym.
Rozporządzenie 1698/2005.
Rozbudowa legislacyjna rynków rolnych uproszczona przez:
rozporządzenie 1234 o bardzo szerokim zakresie regulacji,
zmiany prawa oznaczają mniejsza przejrzystość prawa,
fragmentaryczność i szczegółowość regulacji.
Analiza rolnych postanowień Traktatu Rzymskiego
Art. 32 ust. 1, ust. 2
Art. 33(cele)
Art. 43 (obecnie 37) - nie ma.
Wspólna polityka rolna a ochrona środowiska
Wspólna polityka rolna łączy się z ochrona środowiska. W samym Traktacie Rzymskim w brzmieniu oryginalnym brakowało odniesień do środowiska. W 1972 roku w Paryżu uznano potrzebę wprowadzenia, włączenia ochrony środowiska w ramy wspólnoty. W 1986 roku jednolity Akt Europejski wprowadził do Traktatu Rzymskiego postanowienie środowiskowe zamieszczone w ramach jednego tytułu: „środowisko”. Kolejne traktaty modyfikowały Traktat Rzymski w tym Traktat z Maastricht z 1992 roku a także Traktat Amsterdamski z 1999 roku. Ten ostatni wprowadził do postanowień ogólnych Traktatu postanowienie by wymogi ochrony środowiska były uwzględnione przez wszystkie polityki wspólnotowe, w tym także wspólną politykę rolną. W rezultacie w prawie krajowym w tym też polskiej ustawie ochrona środowiska znalazło się sformułowanie nakazujące uwzględniać ochronę środowiska przy realizacji różnych zadań w tym także tych dotyczących rolnictwa.
Finansowanie wspólnej polityki rolnej
Już Traktat Rzymski w brzmieniu oryginalnym przewidywał utworzenie jednego lub kilku funduszy orientacji i gwarancji. Komisja Europejska proponowała utworzenie oddzielnych funduszy dla każdego z branżowych rynków rolnych. Ostatecznie w 1962 roku Rada wydała rozporządzenie nr 25 w którym powołała do życia Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. w 1964 roku nastąpiło wyodrębnienie w ramach tego funduszy 2 sekcji mający odrębny przedmiot finansowania. Sekcja gwarancji finansowała wydatki związane z działalnością interwencyjną na rynkach rolnych. Sekcja orientacji finansowała przedsięwzięcia o charakterze strukturalnym. Sam fundusz jako taki nie był funduszem w znaczeniu naszego prawa finansowego. Nie miał osobowości prawnej ani odrębnej administracji. Stanowił on integralną część budżetu wspólnoty. Większością środków dysponowała przez długie lata sekcja gwarancji (wydatki związane z realizacją polityki rynkowej). Z biegiem czasu wraz ze wzrostem znaczenia polityki strukturalnej rosły również wydatki na realizację tej polityki. Natomiast pod koniec lat 90 środki na rozwój obszarów wiejskich były przekazywane przez sekcję gwarancji. Ta sytuacja uległa zmianie wskutek wydania rozporządzenia rady nr 1290 z 2005 roku w sprawie finansowania Wspólnej Polityki Rolnej. To rozporządzenie uchyliło rozporządzenie numer 1025 stanowiące podstawy funkcjonowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. W skrócie ten fundusz nazywa się FEOGA (FEO - sekcja orientacji, GA - sekcja gwarancji) i w miejsce tego funduszy powołało 2 fundusze, a to w celu realizacji założeń wspólnej polityki rolnej określonej Traktatem oraz w celu finansowania środków wspólnej polityki w tym środków na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.
Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji i z tego funduszu finansuje się na zasadzie podziału zarządzanie między państwami członkowskimi i wspólnotą wydatki związane z realizacją polityki interwencyjnej na rynku rolnym.
Europejski Fundusz Rolniczy Rozwoju Obszarów Wiejskich który finansuje na zasadzie podziału zarządzania programy rozwoju obszarów wiejskich wdrażanych zgodnie z obowiązującymi przepisami.
I jeden i drugi fundusz stanowi część budżetu ogólnego wspólnoty. Poza tym oba fundusze mogą finansować również inne programy w tym działania przygotowawcze, monitorowanie, oceny audytu, jak również pomoc techniczną. Przy tej okazji rozporządzenie reguluje warunki udzielenia i cofnięcia akredytacji Agencjom Płatniczym i jednostkom koordynującym.
Reguły konkurencji w rolnictwie
Ogólne reguły konkurencji zawarte są w artykułach od 81 do 89 Traktatu. Wg tych przepisów zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorcami. Decyzje grupy przedsiębiorstw i uzgodnione praktyki które mają wpłynąć na handel między państwami członkowskimi i których przedmiotem lub skutkiem jest uniknięcie ograniczeń lub naruszenie konkurencji w obrębie wspólnego rynku. Również niezgodne z zasadami wspólnego rynku jest świadczona przez państwo członkowskie pomoc w wyniku której następuje uprzywilejowanie określonych przedsiębiorstw lub gałęzi produkcji co w konsekwencji ogranicza lub zagraża ograniczeniem konkurencji. Zastosowanie wymienionych ogólnych reguł konkurencji w stosunku do rolnictwa zostało ograniczone w art. 36 Traktatu. Wg brzmienia tego przepisu ogólne reguły konkurencji stosuje się do produkcji rolnej i handlu produktami rolnymi tylko w takim zakresie jaki został ustanowiony przez Radę z rozporządzeniem celów wspólnej polityki rolnej. Ponadto Rada może zezwolić na udzielenie pomocy w celu ochrony gospodarstw rolnych znajdujących się w niekorzystnym położeniu ze względu na warunki naturalne bądź strukturalne bądź w ramach rozwoju strukturalnego. W praktyce włączenie ogólnych reguł nie jest stosowane szeroko.
Polityka rynkowa w rolnictwie
Obejmuje dwa zagadnienia:
Prawne instrumenty realizacji polityki rynkowej,
Prawna organizacja rynków rolnych we Wspólnocie.
Ad. 1)
Polityka rynkowa w rolnictwie realizowana jest za pomocą rozbudowanego katalogu instrumentów prawnych. W skład tego katalogu wchodzą:
Ceny rolne
Skup interwencyjny
Dopłaty z tytułu prywatnego przechowywania produktów rolnych
Rynkowe instrumenty limitowania produkcji rolnej
dopłaty bezpośrednie
subwencjonowanie konsumpcji i przetwórstwa
instrumenty stosowane w ramach wymiany handlowej z państwami trzecimi
Podstawową rolę w systemie interwencyjnym spełniają ceny rolne. Są to ceny wysoko regulowane, zwane też cenami instytucjonalnymi lub gwarantowanymi, a to z tej racji że są ustalone na wysokim poziomie z reguły wyższym niż ceny światowe przez co gwarantuje się rolnikom uzyskanie odpowiednio wysokich dochodów. Wspólne ceny ustala Rada wspólnoty na wniosek Komisji. Ceny te nie kształtują się swobodnie na rynku lecz są ustalane w drodze administracyjnej oraz legislacyjnej ale przy założeniu funkcjonowania rynkowych praw popytu i podaży. Przy ustalaniu poziomu cen bierze się po uwagę koszty produkcji produktu. W ramach wspólnych cen rolnych można wyróżnić dwie kategorie:
ceny występujące na rynku wewnątrz wspólnoty. Wśród nich podstawową rolę spełniają ceny interwencyjne. Cena ta w swoim założeniu ma zapobiegać nadmiernemu spadkowi cen w okresie nadmiernej podaży produktów rolnych. Cena ta wyznacza dolny pułap cen spadek poniżej którego powoduje uruchomienie działań interwencyjnych. Z tego względu cena ta nie obowiązuje w ciągu całego roku tylko w okresie kiedy prowadzony jest interwencyjny skup produktów rolnych. Ustalając wysokość cen interwencyjnych ma się na uwadze m.in. koszty produkcji, tendencje kształtowania się cen w danym sektorze rolnym ale w porównaniu z innymi sektorami np. poziom cen ma …………… jak również dotychczasowe doświadczenia. Cena docelowa zwana też orientacyjną wyraża optymalny poziom cen rolnych. Cena ta musi być skalkulowana na poziomie wyższym od ceny interwencyjnej. Ta cena jako cena oczekiwana nie funkcjonuje w obrocie ale służyło kalkulacji innych cen rolnych. Podobny charakter maja ceny podstawowe ustalane na podstawie oczekiwanego zysku producentów rolnych ale też by nie doprowadzić do powstania strukturalnych nadwyżek. Przez długie lata ta kategoria cen występowała na rynku wieprzowiny. Teraz występuje w sektorze wołowiny i cielęciny.
Druga kategoria cen na rynku wspólnoty obejmuje ceny stosowane w handlu z państwami trzecimi których celem jest ochrona rynku wspólnotowego. Występują tu tzw. ceny wejścia które chronią rynek wspólnotowy przed wejściem tańszych produktów z państw trzecich. Jest to cena po której produkt państw trzecich może wejść na rynek wspólnotowy. Aby taką cenę uzyskać wprowadza się tzw. dodatkowe opłaty celne. Bo poprzez podwyższenie takich opłat osiąga się podwyższenie cen towarów.
Po takich cenach przywożone są produkty wrażliwe m.in. zboża, owoce, warzywa.
Ad. 2)
Interwencyjny skup służy stabilizacji rynku wewnętrznego wspólnoty. Służy on utrzymywaniu cen rolnych na określonym poziomie w okresie zwiększonej podaży produktów rolnych. Skup prowadzą upoważnione agencje interwencyjne. Wg przepisów wspólnotowych każde państwo członkowski zostało upoważnione do utworzenia jednej lub kilku agencji interwencyjnych która zajmuję się skupem produktów rolnych, ich magazynowaniem oraz redystrybucją. Na podstawie tego upoważnienia państwa członkowskie powołały agencje o charakterze uniwersalnym działające na wszystkich rynkach rolnych albo agencje działające na wszystkich rynkach rolnych albo agencje działające na poszczególnych rynkach rolnych. W niektórych państwach role agencji powierzono ministrom rolnictwa. W Polsce agencją interwencyjną jest Agencja Rynku Rolnego jako agencja o charakterze uniwersalnym obejmująca wszystkie agencje rolne. Agencje interwencyjne zobowiązane są do zakupu oferowanych produktów kresie interwencji, gdy średnia cena rynkowa spada poniżej ustalonej ceny interwencyjnej. Produkty rolne skupowane przez agencję muszą odpowiadać pewnym wymogom. Przepisy przewidują minimalne ilości produktów rolnych dostarczonych do skupu. Zasadą jest, ze skupione produkty rolne powinny być przechowywane na terenie państwa na terenie którego zostały wytworzone. W wyjątkowych przypadkach można jednak produkty te przechowywać w innych państwach jeżeli nie będzie to powodować nadmiernych kosztów. Zmagazynowane produkty rolne są w szczególności sprzedawane na rynek wewnętrzny wspólnoty ale po takiej cenie która nie powoduje zakłóceń na tym rynku ale mogą być również sprzedawane do państw trzecich , mogą być przekazywane nieodpłatnie państwo rozwijającym się jako pomoc.
Ad. 3)
Znaczenie tańszym rozwiązaniem od interwencyjnego skupu jest przechowywane produktów rolnych przez producentów. Zachętę do tego stanowią dopłaty z tytułu przechowywania produktów rolnych. Ustawodawca wspólnotowy uznaje że korzystniejsze jest przyznanie dopłat prywatnym przedsiębiorcom prze pewien czas. W ten sposób zmniejsza się koszty budżetowe ponoszone przez wspólnotę. Sam mechanizm uruchamiany jest na wniosek państwa członkowskiego gdy ceny produktów rolnych spadną poniżej ceny ustalone na drodze legislacji.
Ad. 4)
Instrumenty limitowania produkcji rolnej
Instrumenty te dzieli się na:
Instrumenty o charakterze rynkowym,
Instrumenty o charakterze strukturalnym.
Gdy chodzi o rynkowe to podstawą są kwoty produkcyjne określające górny pułap produkcji po przekroczeniu którego nie funkcjonują już ceny gwarantowane a producent może być zobowiązany do ponoszenia kosztów związanych z likwidacją nadwyżek. Kwoty produkcyjne w rolnictwie zostały wprowadzone na rynku cukru a następnie zostały przeniesione na inne rynki mlek, tytoniu i skrobi ziemniaczanych. Charakter prawny kwot produkcyjnych nie jest jasny, z ekonomicznego punktu widzenia jest to ograniczenie produkcji, a z prawnego punktu widzenia jest to ograniczenie wolności gospodarczej. Są one korzystne dla producenta o tyle, że producent ma pewność że wytworzone w ramach kwoty produkty rolne znajdą nabywcę po z góry określonej cenie. Na rynku mleka czy cukru ustala się ogólną kwotę dla całej wspólnoty które dzieli się na kwoty krajowe, te ostatnie dzieli się na producentów. Obok kwot jako instrumentu rynkowego rozbudowane są strukturalne instrumenty ograniczania produkcji rolnej. Zaliczamy do nich:
Wyłączanie gruntów z produkcji rolnej (krótkoterminowe, średnioterminowe, długoterminowe, trwałe, dotyczące całego gospodarstwa lub jego części),
Ekstensyfikacja produkcji. Producent rolny zobowiązuje się do stosowania takich technik w uprawie ziemi które przyniosą obniżenie kosztów produkcji o 25%, natomiast gdy chodzi o działalność hodowlaną (zmniejszenie ilości zwierząt hodowlanych),
Zalesianie gruntów rolnych. Jest to forma trwałego wyłączenia gruntów z produkcji rolnej. To wyłączenie realizuje dwa cele:
Służy ograniczeniu produkcji,
Jednocześnie poprzez zwiększenie lesistości kraju służy ochronie środowiska.
Konwersja produkcji. Przejście z przetwarzania produktów rolnych nadwyżkowych na produkty rolne nie nadwyżkowe.
Ograniczeniu produkcji mogą służyć również wcześniejsze emerytury rolnicze.
Ad. 5)
Dopłaty bezpośrednie
Gdy chodzi o dopłaty bezpośrednie to zostały one wprowadzone na początku lat 90 czyli wówczas gdy wspólnota znacznie obniżyła poziom cen rolnych. By wyrównać ubytek w dochodach rolników wprowadziła instrument zwany dopłatami bezpośrednimi. Dopłaty te miały tylko częściowo rekompensować ubytek w dochodach rolników, z biegiem czasu jednak zostały one oparte na zasadzie pełnego rekompensowania rolnikom …. cen gwarantowanych. Poprzez system dopłat nastąpiło rozerwanie związku między ilością produkcji a wysokością pomocy finansowej dla rolników. Obecnie podstawowym aktem prawnym w zakresie wsparcia bezpośredniego jest rozporządzenie Rady 1782/2003 ustanawiające wspólne zasady dla systemu wsparcia bezpośredniego w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiające określone systemy wsparcia dla rolników.
Wymiana handlowa z państwami trzecimi
Instrumenty które regulują wymianę handlową z państwami trzecimi:
cła, subwencjonowanie eksportu własnych produktów rolnych, dopłaty eksportowe.
Ich celem jest wyrównywanie różnicy pomiędzy cenami wspólnotowymi a cenami światowymi. Przeciwieństwem dopłat eksportowych są opłaty eksportowe. Dopłaty eksportowe mają zachęcać do eksportu a opłaty eksportowe mają zachęcać do eksportu produktów które są deficytowe. Przy imporcie i eksporcie produktów rolnych wymagane jest posiadanie licencji do kontroli administracyjnej. Licencje te są źródłem informacji, ale także stanowią kontrolę wymiany handlowej z państwami trzecimi. Uprawniają handlowców do eksportu lub importu tych produktów.
Organizacja wspólnego rynku
Zorganizowany jest na zasadzie branżowej. Dla wielu rynków istnieją odrębne wspólne organizacje rynkowe mające własną regulację prawną. W ramach uproszczenia wspólnotowego prawa rolnego w 2007 roku zostało wydane rozporządzenie Rady nr 1234/2007 ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych. Jest to rozporządzenie o wspólnej jednolitej organizacji rynków. Rozporządzenie to reguluje podstawowe kwestie dotyczące organizacji rynku rolnego na terenie wspólnoty. Obejmuje ono 21 dotychczasowych rynków branżowych. Na podstawie tego rozporządzenia zostały wydane akty wykonawcze co do organizacji poszczególnych rynków.
Polityka strukturalna wspólnoty. Od polityki strukturalnej do polityki wiejskiej
Sam Traktat Rzymski nie zawierał postanowień które by w sposób dosłowny odnosiły się do polityki strukturalnej a to dlatego, że wydawało się że rynek zdoła rozwiązać wszystkie problemy rolnictwa w tym problemy związane z zapewnieniem odpowiednich dochodów rolnikom. Na konferencji w Stresie biorące niej udział państwa zalecały koordynację polityki rynkowej w rolnictwie np.: zmniejszenie liczby osób w rolnictwie. Początek polityki strukturalnej w rolnictwie to rok 1962. W tym samym roku został utworzony stały komitet struktur rolnych który miał się troszczyć o poprawę struktury w rolnictwie. Decyzja Rady z 1962 roku zobowiązywała państwa członkowskie aby informowały Komisję o aktach prawnych, by składały coroczne raporty o stanie struktur agrarnych poszczególnych państw. Te pierwsze próby nie przyniosły rezultatu, polityka strukturalna była jedynie koordynowana na szczeblach wspólnoty, ale oddziaływania wspólnoty były niewielkie. Memorandum Komisji zauważyło, że nie da się tego zrealizować jeśli instrumenty polityki rolnej nie zostaną uzupełnione o instrumenty z zakresu polityki strukturalnej i demograficznej. Memorandum zakładało wsparcie dla dużych nowoczesnych gospodarstw rolnych gdzie byłby osiągalny duży dochód porównywalny z dochodem ludności pozarolniczej, a także korzystanie z urlopów wypoczynkowych. Gospodarstwa powinny prowadzić własną rachunkowość i dysponować planem rozwoju. Zakładało też wyłączenie części gruntów rolnych z produkcji rolnej. Pierwsze dyrektywy strukturalne zostały wydane dopiero w 1972 roku, a ich realizacja w krajowych porządkach prawnych następowała z kilkuletnim opóźnieniem.
3 dyrektywy z 1972 roku:
modernizacyjna 159/72
odstąpieniowa 160/72
innowacyjna 160/72
W 1975 roku dyrektywa górska 168/75. Te dyrektywy wpłynęły na kształtowanie prawa wewnętrznego wszystkich państw członkowskich by realizowały cele wyznaczone w tej dyrektywie. W 1985 roku forma dyrektyw została zastąpiona w zakresie polityki strukturalnej przez rozporządzenie (797). Uchyliło to poprzednie dyrektywy i uwzględniło fakt, że wspólnotowe rolnictwo stało się rolnictwem nadwyżkowym. Kolejne rozporządzenia wydawane w zakresie polityki strukturalnej w coraz szerszym zakresie uwzględniały potrzebę ograniczenia produkcji rolnej. W tym także ostatnie rozporządzenie nr 950/1997 (w sprawie zwiększenia wydajności struktur rolnych). Jako, że 2 lata później wspólnota rozpoczęła realizację polityki rozwoju obszarów wiejskich, a rozporządzenie 1257/1999 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z europejskiego fundusz orientacji i gwarancji rolnej jest legislacyjnym przykładem przejścia polityki wspólnoty w politykę wiejską. Ta polityka wiejska w ramach wspólnej polityki rolnej powinna towarzyszyć polityce rynkowej i tę politykę uzupełniać. To rozporządzenie w artykule 2 wymienia przedsięwzięcia które są wspierane w ramach rozwoju obszarów wiejskich. Są to takie przedsięwzięcia jak:
poprawa struktur gospodarstw rolnych i struktur służących do poprawy ….,
przekształcanie i reorientacje,
wprowadzanie nowych technologii,
zachęcanie do wprowadzania inne produkcji niż produkcja żywności,
trwałego rozwoju lasów,
poprawa warunków życia.
To rozporządzenie wymienia konkretne działania które korzystają ze wsparcia i warunki rozdzielenia tego wsparcia. Przykładowo wspierane jest inwestowanie w gospodarstwa rolne. Taki kierunek oddziaływania wspólnej polityki rolnej znany jest od 1972 roku. To wsparcie służy wzrostowi dochodów rolnictwa oraz poprawie warunków życia, rozwoju, produkcji. W szczególności ze wsparcia korzystają inwestycje które zmniejszają koszty produkcji, służą poprawie produkcji a także służą wspieraniu gospodarstw rolnych. Nowością natomiast są szczegółowe warunki wsparcia inwestycji, bo wsparcie to przyznawane jest gospodarstwom których rentowność można wykazać, które spełniają minimalne normy ochrony środowiska. W 2003 roku do treści tego rozporządzenia zostały wprowadzone przepisy o wsparciu jakości produkcji. To rozporządzenie zostało zastąpione przez obowiązujące rozporządzenie nr 1698/2005. To rozporządzenie również wskazuje działania które będą korzystały ze wsparcia wspólnotowego. To wsparcie obszarów wiejskich w myśl tego rozporządzenia ma mieć wpływ na:
poprawę konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa poprzez wsparcie rozwoju i innowacji,
poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich,
poprawa jakości życia na obszarach wiejskich,
zróżnicowanie działalności rolniczej.
To rozporządzenie obejmuje okres od 1 stycznia 2007 roku do 30 grudnia 2013 roku. Każde państwo członkowskie przedkłada program rozwoju obszarów wiejskich.
Podstawy dostosowania rolnictwa i prawa rolnego do uzyskania przez Polskę członkowstwa w Unii Europejskiej
Dwie okoliczności:
podpisanie w 1991 roku układu stowarzyszeniowego między Polską a Wspólnotą Europejską,
chęć uzyskania pełnego członkowstwa z chwilą przystąpienia Polski do UE.
Celem było stworzenie norm prawnych do stopniowej integracji Polski ze wspólnotą, zwłaszcza poprzez popieranie handlu. Ten układ zawierał również pewne kwestie dotyczące rolnictwa:
współpraca w zakresie rolnictwa,
rozwój gospodarstw prywatnych,
dystrybucja,
metody składowania,
marketing,
planowanie przestrzenne itd.
W każdym razie by uzyskać pełne członkowstwo Polska musiała wyjść poza same postanowienia traktatu, dostosować nasze prawo do prawa wspólnotowego tak aby możliwe było uzyskanie pełnych praw członkowskich. W 1999 oku Polska opracowała swoje stanowisko negocjacyjne w obszarze rolnictwa i przekazała je stronie unijnej. Strona unijna miała 6 miesięcy by odpowiedzieć na Polskie stanowisko i odpowiedziała pod koniec tego okresu ale nie ustosunkowała się do naszych wszystkich propozycji. Cztery główne problemy na polu negocjacji:
dopuszczalność ustanowienia okresów przejściowych. Każde państwo kandydujące musi oświadczyć, że przyjmuje cały dorobek wspólnoty i to nie podlega dyskusji, a dyskutować można o terminach,
wprowadzenie do dorobku wspólnotowego nowego przepisu, z chwilą przyjęcia danego państwa jako członka wspólnoty,
konieczność uzgodnienia pewnych parametrów umożliwiających objęcie nowego członka mechanizmami wspólnoty np. ustalenie wysokości dopłat bezpośrednich,
wpisane polskich odmian roślin na listy roślin uprawianych w UE.
Polska zobowiązała się, że do końca grudnia 2013 roku wprowadzi rozwiązania prawne do swojego porządku prawnego które umożliwią uzyskanie przez Polskę pełni członkowstwa, a więc objęcia naszego rolnictwa w pewnym zakresie wspólną polityką rolną. Unia Europejska nie odpowiedziała na wszystkie nasze propozycje w tym miedzy innymi co do płatności bezpośredniej w Polsce. Tymczasem z polskiego punku widzenia rozstrzygnięcia w sprawie płatności bezpośrednich było bardzo istotne. Bo gdyby tych płatności nie było to polskie rolnictwo nie byłoby konkurencyjne, nasz kraj poniósł znaczny uszczerbek finansowy. Brak płatności zmuszałby nasze państwo do ingerencji ceny. UE zmieniła zdanie w tym zakresie. W wielu sprawach UE uchyliła się od odpowiedzi, m.in. nie odpowiedziała na polskie wnioski w zakresie mleczarstwa, ale wprost stwierdziła, że nie akceptuje sprzedaży produktów mleczarskich przez Polskę nie spełniających wymogów do państw trzecich, to samo dotyczy mięsa. Nie zostały zaakceptowane polskie wnioski dotyczące przepisów m.in. nie został utworzony odrębny rynek ziemniaków jadalnych co jest o tyle zrozumiałe że państwo kandydujące nie może ubiegać się o otwarcie nowego rynku branżowego. O to może ubiegać się państwo będąc członkiem. Zakończenie negocjacji przypadło na koniec 2002 roku. Te negocjacje zakończyły się sukcesem 13 grudnia 2002 roku w Kopenhadze.
Rozwój obszarów wiejskich
Obszarem wiejskim jest obszar znajdujący się poza granicami administracji miast. Plan rozwoju obszarów wiejskich w Polsce obejmuje lata 2004-2006. Dwa czynniki:
cechy rolnictwa i obszarów wiejskich,
pierwsze doświadczenia w zakresie wsparcia obszarów wiejskich jeszcze przed uzyskaniem członkowstwa.
Rolnictwo w Polsce ma wyższe znaczenie niż w krajach wspólnotowych. Obszary o niekorzystnym uwarunkowaniu gospodarczym zajmują 56% użytków rolnych. 15 milionów osób mieszka na obszarach wiejskich. 17% naszego społeczeństwa pracuje w rolnictwie. Spośród ludności mieszkającej na obszarach wiejskich 44% prowadzi działalność rolniczą. Średnia powierzchnia gospodarstwa zbliża się do 10 ha, a ogólna liczba gospodarstw rolnych dochodzi di 2 milionów. Występuje duże zróżnicowanie regionalne. Na wybór konkretnych działa objętych wsparciem wpłynęły:
realizacja specjalnego programu akcesyjnego na rzecz rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich.
Wdrażanie tego programu trwało bardzo długo ale ostatecznie ARiMR zdobyła pewne doświadczenie w zakresie realizacji pomocy wspólnotowej. Polska została przyjęta do UE 1 maja 2004 roku ale jeszcze w 2004 roku została wydana ustawa umożliwiająca uruchomienie środków na wsparcie obszarów wiejskich.
Dwa programy:
plan rozwoju obszarów wiejskich,
restrukturyzacja i modernizacja.
3,5 miliarda euro przeznaczono na realizację tego planu. Polska wykorzystała 98%.
2007-2013 program rozwoju obszarów wiejskich. Łączna kwota przekracza 17 mld euro (13 mld ze środków wspólnoty, a około 4 mld z krajowych środków).
sektor rolny,
sektor leśny.
19