ekonomia, eko ekonomia 24 11, W/EKO-4/11, 24


W/EKO-4/11, 24.10.2006

    1. Podatki i subsydia

Główne rodzaje podatków, takie jak podatek od wartości dodanej (=VAT) a także podatki w postaci ceł i akcyz nakładanych na wiele dóbr zwiększają koszty produkcji i zmniejszają podaż.

Subsydia (=dotacje) powodują dokładnie odwrotny skutek - obniżają koszty i zwiększają podaż.

    1. Równowaga rynkowa

Do równowagi rynkowej dochodzi przy tych cenach i ilościach, przy których podaż i popyt są sobie równe (=przy cenie równowagi).

Tylko w stanie równowagi ilość, którą chcą kupić nabywcy jest równa tej ilości, którą chcą sprzedać sprzedawcy. Tylko wtedy ani cena ani ilość nie przejawiają żadnej tendencji do zmian, chyba że jakiś czynnik spowoduje przesunięcie krzywej podaży lub popytu.

    1. Ceny nierynkowe

Obok cen ustalanych przez rynek (=cen rynkowych) ceny na niektóre towary są ustalane przez rząd, który chce zrealizować określone cele społeczne.

  1. maksymalne - określenie ceny maksymalnej (tj. poniżej ceny równowagi) pozwala uboższym grupom ludności zakupić dobra, na które nie stać ich przy wysokich cenach. Są to ceny energii elektrycznej, gazu, niektórych lekarstw, czynsze mieszkań kwaterunkowych.

  2. minimalne - wprowadzenie ceny minimalnej (tj. powyżej ceny równowagi) oznacza podwyższenie cen dla producentów i dostawców. Ceną minimalną są płace minimalne, ceny gwarantowane na niektóre produkty rolne.

W/EKO-5/11, 24.10.2006 (Begg rozdział 7 lub 8 v 1.1)

    1. Stałe i zmienne czynniki produkcji

Czynniki produkcji (ziemia/praca/kapitał) są klasyfikowane jako zmienne i stałe.

Czynniki zmienne - to te, których ilość może być szybko i łatwo zmieniana. Zaliczamy do nich pracę oraz surowce, paliwa, energię, narzędzia ręczne. Zatrudniają więcej lub mniej czynników zmiennych możemy zmieniać wielkość produkcji w ciągu kilku dni lub tygodni.

Czynniki stałe - ich ilość nie może być szybko i łatwo zmieniana, potrzeba względnie dużo czasu, aby je zbudować, zmontować i zainstalować (maszyny, budynki, urządzenia produkcyjne). Pojęcie czynniki stałe ma zastosowanie tylko w krótkim okresie, natomiast w długim wszystkie czynniki produkcyjne są zmienne.

    1. Krótki i długi okres czasu w ekonomii

W ekonomii rozróżnienie między krótkim i długim okresem opiera się na czasie potrzebnym firmie do zmiany ilości czynników stałych, które zatrudnia.

Okres krótki to czas, w którym ilość minimum jednego czynnika produkcyjnego jest stała.

W tej sytuacji firma może zmieniać swoją produkcję jedynie przez zwiększenie lub zmniejszenie zużycia czynników zmiennych. Nie można określić krótkiego okresu liczbą dni/tygodni gdyż zależy on od rodzaju przemysłu. Dla przemysłu zatrudniającego niewykwalifikowaną i proste urządzenia produkcyjne krótki okres może oznaczać kilka tygodni. W hutnictwie krótki okres rozciąga się na kilkanaście lat gdyż tyle potrzeba na wybudowanie nowych zakładów.

Długi okres to czas potrzebny firmie na zmianę ilości wszystkich czynników produkcyjnych, które wykorzystuje.

W/EKO-6/11 31.10.2006 Krótkookresowe zmiany produkcji.

    1. Produkt całkowity, przeciętny i krańcowy

Zależność między wielkością nakładów czynnika zmiennego produkcji (pracy) a wielkością produkcji jest badana przez wykreślenie krzywej produkcji całkowitej lub innej funkcji produkcji.

Produkt całkowity (ozn. TP lub Q) to całkowita ilość dóbr wyprodukowanych w danym okresie przez daną liczbę robotników.

Załóżmy, że krzywa f(L) pokazuje produkcję przedsiębiorstwa połowu ryb. Kapitał firmy (kuter, wyposażenie) jest stały w krótkim okresie, jedynie liczba pracowników może ulegać zmianie.

W przedziale 0-5 pracowników produkcja rośnie bardziej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu zatrudnienia - produktywność pracy zwiększa się w tym przedziale. Gdy zatrudniona zostaje coraz większa liczba pracowników, produkcja całkowita rośnie w dalszym ciągu, ale w coraz mniejszym tempie, aż do chwili, gdy zatrudnionych zostaje 15 robotników. Większa liczba zmniejsz produkcję całkowitą.

Powód, dla którego krzywa produktu całkowitego ma taki kształt można wyjaśnić analizując krzywe produktu przeciętnego i krańcowego.

Produkt przeciętny (ozn. AP=Q/L) - produkt całkowity przypadający na jednostkę zmiennego czynnika wytwórczego (pracy), wydajność/produktywność pracy,

Produkt krańcowy (ozn. MPL = ΔQ/ΔL; ΔL - przyrost zatrudnienia) to zmiana produktu całkowitego spowodowana zwiększeniem lub zmniejszeniem liczby zatrudnionych robotników o 1.

Krzywa produktu przeciętnego i krańcowego - wkrótce

Wartość ujemna produktu krańcowego

W przedziale 0-5 produkt krańcowy i przeciętny zwiększają się. W przedziale 5-7 krańcowy produkt pracy maleje, chociaż produkt przeciętny rośnie w dalszym ciągu. Maksymalna produktywność pracy jest osiągana w punkcie przecięcia krzywej AP i MPL (L=7 - optymalna wielkość przedsiębiorstwa). Po przekroczeniu stanu 7 pracowników produkt całkowity rośnie, ale w mniejszym tempie - zaczyna działać prawo malejących przychodów krańcowych.

    1. Prawo malejących przychodów krańcowych mówi, że jeżeli kolejne jednostki pracy są zużywane wraz ze stałą ilością innego czynnika wytwórczego, to w pewnym momencie procesu produkcyjnego produkcja dodatnia otrzymana z kolejnej jednostki pracy zacznie maleć.

Dopóki produkt krańcowy ma wartość dodatnią (do 15 osób), więcej pracy oznacza więcej produkcji a krzywa produktu całkowitego ma nachylenie dodatnie. Po zwiększeniu zatrudnienia ponad 15 pracowników produkt krańcowy przyjmuje wartość ujemną i produkt całkowity zaczyna spadać. Aby zwiększyć produkcję po osiągnięciu stanu 15 zatrudnionych przedsiębiorstwo musi zakupić nowy kuter [=musi zwiększyć się ilość czynników stałych produkcji].

W/EKO-7/11 7.11.2006 Koszty produkcji (Begg 6-10)

    1. Kosztami są ceny, jakie firma musi zapłacić, jeżeli chce uzyskać budynki, maszyny, materiały, siłę roboczą, usługi do prowadzenia własnej działalności.

    1. Klasyfikacja kosztów

      1. Koszty stałe, zmienne i całkowite w krótkim okresie.

Firma swoje koszty całkowite (TC) dzieli na: TC = TFC + TVC

  1. całkowite koszty stałe (TFC) - to takie, które związane są ze stałymi czynnikami produkcji. Muszą być ponoszone nawet wtedy, gdy niczego się nie produkuje. Są to np. składki ubezpieczeniowe, opłaty za dzierżawę, koszty zakupu ziemi i wyposażenia kapitałowego, amortyzacja maszyn i budynków, odsetki od kredytów zaciągniętych w bankach i emitowanych obligacji. Tak długo jak firma ma do czynienia z choć jedną pozycją kosztów działa ona w krótkim okresie.

  2. całkowite koszty zmienne (TVC) - to takie, które zmieniają się wraz ze zmianą poziomu produkcji - np. płace, materiały, surowce, energia, usługi transportowe itp., zaopatrzenie biurowe. Całkowite koszty zmienne wzrastają wraz z wzrostem produkcji.

Krzywe kosztów całkowitych (=, stałych, zmiennych) - zobacz ekonomia7.jpg

      1. Koszty przeciętne i krańcowe w krótkim okresie

Znajomość kosztów przeciętnych i krańcowych jest przedsiębiorcy niezbędna, aby mógł on wyznaczyć taką wielkość produkcji, która pozwoli mu maksymalizować zyski.

Przeciętne koszty całkowite (ATC) to koszty całkowite rozłożone na wszystkie jednostki produktu.

Podział ATC:

  1. przeciętne koszty stałe (AFC = TFC / Q) to całkowite koszty stałe podzielone przez wielkość produkcji. Gdy wielkość produkcji wzrasta to przeciętne koszty stałe spadają, gdyż takie same całkowite koszty stałe rozkładają się na większą ilość produktu. AFC nigdy nie mogą ulec redukcji do zera.

  2. przeciętne koszty zmienne (AVC = TVC / Q) przypadają na jednostkę produktu i są najpierw funkcją malejącą, a od pewnej wielkości produkcji funkcją rosnącą.

ATC = AFC + AVC = TC / Q

Koszty krańcowe (MC) pokazują zmianę kosztów całkowitych spowodowaną wzrostem produkcji o jednostkę i są związane tylko z kosztami zmiennymi, bo koszty stałe nie zmieniają się wraz z wzrostem produkcji.

MC = ΔTC / ΔQ

Koszty krańcowe obniżają się w miarę wzrostu produkcji a następnie podnoszą, tak jak pokazuje prawo malejących przychodów krańcowych

Krzywa kosztów krańcowych (przeciętnych całkowitych) - zobacz ekonomia7.jpg

Krzywa MC przecina krzywą AVC w najniższym jej położeniu. Punkt przecięcia stanowi tzw. techniczne optimum produkcji (OT). Wyznacza ono rozmiary produkcji, przy których cena pokrywa tylko koszty zmienne. Krzywa kosztów krańcowych MC przecina w punkcie OE (optimum ekonomiczne) krzywą ATC w najniższym jej położeniu. Punkt OE jest także miejscem, w którym w warunkach ??????tu brak notatek???????

Cena równowagi jest równa najniższemu położeniu ATC.

W-8/11 14.11.2006

    1. Zyski a rozmiary produkcji

Wysokość zysku zależy od: