Jadwiga.
- urodziła się: 1373 lub 1374, zmarła: 1399
- na tronie w latach 1384 - 1399
- dynastia Andegaweńska
- poprzednik: Ludwik Andegaweński
- następca: Władysław Jagiełło
- córka Ludwika Andegaweńskiego, króla Węgier i Polski oraz Elżbiety Bośniaczki
- mąż: Władysław Jagiełło, wielki książę litewski
- dzieci: Elżbieta Bonifacja (zmarła po urodzeniu).
Władczyni prywatnie.
Nie znamy dokładnie daty urodzenia Jadwigi. Prawdopodobnie przyszła na świat w 1374 roku. Była najmłodszą córką króla Węgier i Polski, Ludwika Andegaweńskiego i Elżbiety Bośniaczki. Jej osobowość ukształtowało wychowanie we dworze w Budzie. Był to w owych czasach jeden z najznakomitszych dworów Europy. Kontakty polityczne i kulturalne z Francją i Włochami umożliwiły przeniesienie tamtejszego obyczaju rycerskiego na dwór węgierski. Rezydencja królewska była wspaniała. Często urządzano zabawy dworskie i turnieje. Węgry przeżywały wtedy rozkwit kultury, rozwijało się szkolnictwo, piśmiennictwo i sztuki plastyczne. Z dworu węgierskiego wyniosła Jadwiga znajomość i zamiłowanie do życia dworskiego a także wykształcenie. Przyszła królowa umiała czytać, władała kilkoma językami, interesowała się literaturą, muzyką, sztuką i nauką. Jadwiga dużo czytała, specjalnie dla niej przeznaczony był "Psałterz floriański", dla niej tłumaczono na język polski wiele ksiąg. Na codzień starała się realizować ideał życia kontemplacyjno-czynnego poświęcając się działalności charytatywnej. Jednocześnie chętnie brała udział w życiu dworskim. Miała własny dwór, rycerzy i dworzan, własną kancelarię, chętnie otaczała się też uczonymi. Utrzymywała muzyków, jeździła konno, polowała. Jadwiga była kobietą niepospolitą. Jej piękność sławili wszyscy współcześni. Wyróżniała się urodą, wzrostem (około 180 cm), inteligencją i charakterem. Przybywając do Polski miała około 10 lat. Problem jej małżeństwa rozwiązali panowie małopolscy, wybierając dla niej męża poganina, o dwadzieścia lat starszego, litewskiego księcia Jagiełłę. Legenda opowiada o pięknej, młodej królewnie, która poświęciła swą młodzieńczą miłość do księcia Wilhelma Habsburga dla dobra kraju i chrystianizacji Litwy. Pamiętajmy jednak, że Jadwiga miała wtedy 11-12 lat, a szesnastoletniego Wilhelma znała niewiele. Wilhelm przybył do Krakowa i próbował dochodzić swych praw do małżeństwa z młodziutką Jadwigą. Zorganizowano spotkanie młodych w klasztorze Franciszkanów. Później udało się Wilhelmowi dostać nawet na Wawel, ale mimo sympatii Jadwigi dla młodego księcia panowie małopolscy nie dopuścili do związku i wygnali Habsburga. Jadwiga przed wyrażeniem ostatecznej zgody na ślub z Jagiełłą wysłała swego zasłużonego dworzanina, Zawiszę z Oleśnicy do księcia, aby mu się dokładnie przyjrzał. Zawisza przekazał królowej, że Jagiełło "jest kształtny, ciało ma dobrze zbudowane, wzrost średni, spojrzenie wesołe, twarz podłużną, bez żadnego jednak śladu szpetoty, a obyczaje poważne i godne księcia". Wiadomości przekazane królowej uspokoiły ją i ostatecznie w 1386 roku odbył się ślub. Młoda królowa mieszkała w tzw. Kurzej Stopie na wawelskim zamku. Małżonkowie długo nie mogli doczekać się potomstwa. Dopiero po 13 latach Jadwiga zaszła w ciążę. Jegiełło, zachwycony, rozsyłał listy po dworach europejskich zawiadamiając o dziecku. Niestety po ciężkim porodzie dziecko i matka były bardzo słabe. Dziewczynka zmarła po kilku dniach, a królowa wkrótce po niej (1399). Umierała jako władczyni otoczona czcią i podziwem. Pochowane zostały razem z córką w katedrze wawelskiej. Obecnie prochy ich spoczywają we współczesnym, alabastrowym sarkofagu.
Działalność publiczna.
Ludwik Andegaweński planował przekazać tron polski starszej córce Marii, a młodszą, Jadwigę pozostawić na tronie węgierskim. Jednak po śmierci Ludwika, Węgrzy powołali na tron Marię, a panowie małopolscy nie zgodzili się na kontynuację unii personalnej z Węgrami. Chcieli mieć własnego monarchę. Odrzucili również kandydaturę Zygmunta Luksemburskiego, męża Marii. Wtedy to powstał pomysł sprowadzenia do Polski młodziutkiej Jadwigi. Dwa lata pertraktowano z Elżbietą Bośniaczką. W 1384 roku na zjeździe szlachty zażądano, pod groźbą odrzucenia kandydatury Andegawenów na tron Polski, natychmiastowego przyjazdu Jadwigi. Wtedy dopiero przysłano młodą królewnę do Krakowa (1384 rok). W czasie bezkrólewia po śmierci Ludwika sytuacja wewnętrzna w Polsce była skomplikowana. Możni wielkopolscy rywalizowali o władzę z małopolskimi, powstała koncepcja powołania na tron księcia Siemiowita IV mazowieckiego. W Wielkopolsce toczyła się wojna domowa, zwana wojną Grzymalitów z Nałęczami. W chwili przybycia do Polski Jadwiga była jeszcze dzieckiem. Wcześniej jednak, co było często stosowaną praktyką w średniowieczu, została zaręczona z księciem Wilhelmem Habsburgiem (właściwie został zawarty związek małżeński). Aby uprawomocnić ten związek, po dojściu do pełnoletności, małżeństwo powinno zostać skonsumowane. Panowie polscy planowali jednak dla Jadwigi zupełnie inną przyszłość. Po przybyciu do Krakowa została uroczyście koronowana na królową Polski przez arcybiskupa Bodzantę. Od razu pojawił się problem wyboru odpowiedniego małżonka. Wielkopolanie preferowali Siemowita IV, zwyciężyła jednak koncepcja Małopolski o unii personalnej z Litwą. Do Krakowa przybyło uroczyste poselstwo Jagiełły, z propozycją małżeństwa i zapłacenia odszkodowania dla Wilhelma Habsburga z powodu nie dopełnienia kontraktu małżeńskiego. W 1385 roku w Krewie doszło do porozumienia, na mocy którego Jagiełło zobowiązał się ochrzcić siebie i poddanych i połączyć Litwę z Polską. Na chrzcie w 1386 roku Jagiełło przyjął imię Władysława, następnie poślubił Jadwigę i został koronowany na króla Polski. Unia polsko-litewska była przede wszystkim tworem małopolskich możnowładców, kierujących państwem i młodą królową. Osobisty udział Jadwigi i jej zasługi w tym względzie są niewielkie. Jadwiga, mimo młodego wieku, wykazywała się rozsądkiem i dojrzałością. Jej zainteresowanie nauką i kulturą zaowocowało poparciem dla Uniwersytetu Krakowskiego, założonego przez Kazimierza Wielkiego. Uczelnia bardzo podupadła po śmierci założyciela. Uniwersytet organizowali uczeni mężowie, Jadwiga zaś uzyskała od papieża zgodę na otwarcie katedry teologii oraz dostarczyła środków materialnych na uruchomienie uczelni. Przekazała na ten cel klejnoty i kosztowne szaty. W testamencie zapisała Uniwersytetowi złoto i klejnoty. Zakupiono za nie dwa, przeznaczone na kolegia domy, oraz żupę solną w Bochni na uposażenie wykładowców. Była to jedyna w tym czasie polska uczelnia. Zawdzięczamy jej rozwój nauki polskiej w XV wieku, szkolenie potrzebnych krajowi specjalistów. Jadwiga prowadziła też szeroko zakrojoną działalność fundacyjną i charytatywną. Była dobrodziejką szpitala w Bieczu, Sandomierzu, Nowym Sączu, na Stradomiu. Szpitale średniowieczne były przede wszystkim przytułkami, instytucjami opieki społecznej. Stąd wielka popularność Jadwigi, ubóstwianej przez poddanych opiekunki chorych i ubogich. Podziw i szacunek poddanych zjednywały jej również posty i inne pobożne uczynki, jak np. fundacje licznych kościołów, klasztorów i ołtarzy (Lednica, Sandomierz, Krosno, Kraków). Jadwiga, będąc królową, pełniła też wspólnie z mężem funkcje polityczne. Przyjmowała dyplomatów i dostojników. Jej kancelaria wystawiała wiele dokumentów, między innymi prowadziła korespondencję z Rzymem oraz ożywioną wymianę listów z Krzyżakami. W negocjacjach z nimi Jadwiga wykazała się dojrzałością, taktem dyplomatycznym i nieustępliwością. Królowa pośredniczyła w łagodzeniu konfliktów między Jagiełłą, a Witoldem i w pertraktacjach z Zygmuntem Luksemburczykiem. Stała też na czele wyprawy na Ruś Czerwoną w 1387 roku (faktycznym dowódcą był Spytko z Melsztyna). Była ostatnim dziedzicznym władcą kraju. Pozostała po niej opinia świątobliwej i wybitnej władczyni.
Bilans panowania.
Trudno dokonać oceny postaci, której prawdziwe oblicze ukryte jest za legendą funkcjonującą już za jej życia, a przekazaną nam przez Długosza. Nie wiemy, ile było jej inicjatywy i pracy w przedsięwzięciach opisanych powyżej i związanych z jej osobą. Była zbyt młoda, aby być wybitnym politykiem i wydaje się, że większość jej posunięć politycznych i dyplomatycznych przygotowywali, a nawet realizowali doświadczeni politycy, doradcy królowej. Nie ulega wątpliwości, że była osobą nieprzeciętną, o bogatej osobowości i silnym charakterze. Mimo młodego wieku, umiała pogodzić zamiłowanie do rozrywek dworskich z właściwie wypełnianymi obowiązkami królowej. Zjednała sobie miłość poddanych i zapisała się w historii jako władczyni wielce zasłużona dla kraju.