Znaczenie literatury dziecięcej w procesie wychowawczo - dydaktycznym w wieku przedszkolnym (propozycje metodyczne wykorzystania tekstów literackich w pracy z dziećmi 6 - letnimi)

Literatura dla dzieci w wieku przedszkolnym jest rodzajem sztuki przekazywanej małym odbiorcom przede wszystkim za pośrednictwem rodziców i nauczycieli. Przedszkole stwarza swoim wychowankom różnorodne możliwości obcowania z literaturą piękna. W wieku przedszkolnym kształtują się zaczątki osobowości dziecka, dlatego też ważnym zadaniem nauczycieli przedszkola jest odpowiedni dobór książek, które posiadałyby bogaty zasób treści o charakterze wychowawczym. Bohater literacki swoim postępowaniem i postawą powinien uczyć dzieci jak żyć, głównie przez preferowanie cennych wartości moralno - wychowawczych. Potrzeba kontaktu z książką nie powstaje u dziecka spontanicznie, stąd musi ją wzbudzić rodzic lub nauczyciel w procesie wychowania. Dlatego jednym z zadań przedszkola jest m.in. rozbudzenie zainteresowań książką. Książka jest również źródłem wiedzy o otaczającym świecie, o człowieku i nurtujących go problemach, o kulturze, tradycjach społeczeństwa i własnego narodu oraz kulturze innych narodów. Książka rozszerza zakres słownictwa dziecka, ale przede wszystkim powinna dostarczać małemu odbiorcy wzruszeń, różnorodnych przeżyć związanych z jej zawartością treściową oraz z właściwościami tekstu literackiego tzn. jego wartościami artystycznymi, estetycznymi. Literatura dziecięca dostarcza tematu do inscenizacji tekstów literackich usłyszanych przez dzieci, jest inspiracją wielu zabaw w teatr. Przedmiotem oceny książki dla dziecka z zakresu literatury pięknej jest opracowanie graficzne tekstu oraz jego właściwości językowo - stylistyczne. Przy wyborze utworów literackich trzeba wziąć pod uwagę cechy rozwojowe dziecka tj. intensywność jego przeżyć, krótkotrwałość uwagi, a także podatność na zmęczenie. Ważna jest również percepcja utworu literackiego przez dzieci. Wzbogaca ją w naturalny sposób oglądanie ilustracji z książek.

Podsumowując znaczenie książek w życiu dziecka można wymienić najistotniejsze zadania jaką pełnią:

• poszerzanie możliwości poznania świata

• kształtowanie wrażliwości estetycznej

• wzbogacenie zasobu wiadomości, które dziecko zdobyło w toku obserwacji otaczającego je środowiska, świata przyrody i społeczeństwa

• wyzwalanie ekspresji słownej, plastycznej i innej

• dostarczanie wzorów pięknej mowy ojczystej

• wzbogacenie zasobu pojęć i słów

• kształcenie mowy i wymowy

• rozwijanie inwencji twórczej

• aktywizowanie myślenia, uczenie wyciąganie wniosków i morału, ćwiczenie pamięci i uwagi

• inspirowanie zabaw w teatr, inscenizowanie utworów

Mając pełną świadomość znaczenia książki w procesie wychowawczo - dydaktycznym małego dziecka razem z koleżanką włączyłyśmy się do akcji „Cała Polska czyta dzieciom” - codziennie 10 - 15 minut poświęcamy na czytanie dzieciom książek. Zachęcamy do czytania rodziców, babcie i dziadków.

Organizujemy konkursy np. literacko - plastyczny pt. „Bajkowy świat utworów Tuwima i Brzechwy”, który polega na tym, że rodzice wspólnie z dziećmi wybierają ulubiony wiersz J. Brzechwy lub J. Tuwima, a następnie ilustrują jego treść.

Oprócz konkursów plastycznych organizujemy konkursy recytatorskie dla dzieci z naszego przedszkola. Organizując konkursy pamiętamy o nagrodach dla uczestników (dyplomy, podziękowania a także małe niespodzianki). Natomiast pozostałe dzieci (które pozostały w roli widza) otrzymują nagrody pocieszenia np. lizaki, które są zachętą do udziału w następnym konkursie.

Aby poszerzyć wiedzę i wzmocnić zainteresowania światem książki nawiązałyśmy współpracę z Biblioteką Miejską. Uczestniczymy co drugi miesiąc w zajęciach organizowanych przez panią bibliotekarkę.

Po roku czasu są już bardzo widoczne efekty naszej pracy. Odczuwamy ogromną satysfakcję, gdy nasi wychowankowie regularnie przynoszą z domu swoje książki i sami proszą żeby im czytać bajki i wiersze. Posiadamy w naszej sali dwa kąciki książek: biblioteczkę książek przedszkolnych oraz zbiór książek prywatnych.

Udało nam się rozbudzić zainteresowania dzieci książką a to już jest duże osiągnięcie. Z myślą o naszych dzieciach napisałyśmy program literacko - teatralny „W cudownym świecie książek”, w którym umieściłyśmy różne formy i metody pracy z książką, sposoby wykorzystania literatury w codziennej pracy z uwzględnieniem stopnia trudności, możliwości rozwojowych i zainteresowań dzieci. Program będziemy realizować przez kolejne dwa lata z ta samą grupą dzieci (obecnie dzieci mają pięć lat).

Podam przykład wszechstronnego wykorzystania na zajęciach wybranego utworu literackiego w grupie dzieci 6 - letnich:

1. „Jak paw przez jezdnię przechodził - Juliusz Wasilewski

2. Rodzaj utworu: poezja - opowiadanie pisane wierszem, utwór literacki wierszowany

3. Treść utworu

W opowiadaniu tym jest mowa o ptaku, który nie stosując się do praw obowiązujących w ruchu drogowym drogo płaci za popełnienie „wykroczeń”.

Poprzez swoje nieposłuszeństwo traci swój największy skarb, który przynosi mu wiele satysfakcji, a mianowicie - wspaniały ogon. Od tej pory ściśle przestrzega dotąd lekceważonych obowiązków.

4. Wartości utworu:

1. poznawcze: utrwalenie wiadomości dzieci dotyczących niektórych przepisów ruchu drogowego, przypomnienie co oznacza czerwony i zielony kolor sygnalizacji świetlnej

2. wychowawcze: wdrażanie do posłuszeństwa i przestrzegania zasad ruchu drogowego, obowiązków pieszego

5. Postacie:

Głównym bohaterem jest paw, który na początku opowiadania jest postacią negatywną. W postać pozytywną zmienia się po wydarzeniu, w wyniku którego utracił swój ogon. Był to moment, który zadecydował o zmianie jego zachowania.

6. Komentarz metodyczny:

1. grupa wiekowa 5, 6 - latki

2. termin opracowania: miesiąc październik

3. formy realizacji:

Mowa ojczysta:

• opowiadanie to można przeczytać dzieciom przed planowaną wycieczką

• słuchanie opowiadania nauczycielki ilustrowanego elementami na tablicy flanelowej

• wzbogacenie słownika dziecka o wyraz - sygnalizacja świetlna

• samodzielne odtwarzanie treści opowiadania przez dzieci

Pojęcia liczbowe:

Posługiwanie się liczebnikami głównymi 1 - 10, przeliczanie krążków oznaczających światła sygnalizacji świetlnej (utrwalenie koloru: czerwonego, zielonego i pomarańczowego).

Zajęcia plastyczno - techniczne:

Malowanie powierzchni kółek, wycinanie po linii, naklejanie na kartkę papieru w kolejności (od góry: czerwone, pomarańczowe, zielone)

„Ruch uliczny” - wykonanie makiety, na brystolu nauczycielka maluje skrzyżowanie ulic, chodniki dla pieszych, przejścia pieszych przez ulicę, a dzieci w zespołach wykonują:

I Zespół - samochody z pudełek i kolorowego papieru

II Zespół - sygnalizatory świetlne

III Zespół - znaki drogowe

IV Zespół - lepienie ludzi z plasteliny

Zabawy ruchowe:

„Samochody” - element biegu, reagowanie na czerwony i zielony kolor

Umuzykalnienie:

Słuchanie piosenki śpiewanej przez nauczycielkę, zabawa ruchowa wysnuta z treści piosenki „Będę kierowcą”

7. Wiedza rzeczowa

Paw - ma wśród wszystkich ptaków niewątpliwie najbardziej zwracające uwagę pióra ozdobne, które w całej pełni demonstruje.

Samiec ma zielononiebieską głowę o purpurowym połysku, a na niej osadzona jest korona z piór. Pióra długiego, tworzącego tren ogona, stanowiące wspaniałą ozdobę pawia są zielone z kolorowymi „pawimi oczkami”. Ojczyzną pawia są Indie. Jako ptak ozdobny był hodowany nie tylko w Azji ale również w Europie i Ameryce. Uważa się go za symbol piękna a raczej pychy. W hodowli pojawiają się białe pawie. Innym gatunkiem pawia jest paw złoty

Literatura:

• H. Ratyńska: O książkach dla dzieci „Wychowanie w przedszkolu”

• I. Dudzińska „wychowanie i nauczanie w przedszkolu

• H. Ratyńska „Literatura dziecięca w pracy przedszkola”

Opracowała:

Ewa Peplińska

---