WYBRANE PROBLEMY PSYCHOLOGII STOSOWANEJ

Prof. Dr. Hab. DOROTA Jasiecka

PSYCHOLOGIA

1.Należy do nauk społecznych.

2. Najpowszechniejsza definicja:
Psychologia - jest naukowym studium zachowania i doświadczenia. Poprzez systematyczne badania psychologowie zmierzają do wyjaśnienia, w jaki sposób istoty ludzkie oraz niektóre zwierzęta zachowują się i jak w ich doświadczeniu przedstawiają się im cechy otaczającego świata.

3. Psychologia przednaukowa- filozoficzna
-ARYSTOTELES (IV w. p.n.e. ) Tytuły prac psychologicznych: „O duszy”, ojciec psychologii filozoficznej
-KARTEZJUSZ (Rene Descartes XVI/XVII w.) Dualistyczna koncepcja rozdziału duszy i ciała, wzajemne oddziaływanie odbywa się w mózgu, „myślę, więc jestem”
-współcześnie: dusza, psychika, ciało

4. Psychologia naukowa.
WUNDT - ojciec psychologii naukowej- założenie przez Wundta na Uniwersytecie w Lipsku (1879) pierwszego laboratorium psychologicznego. Usamodzielnienie się psychologii jako nauki.

5. Trzy funkcje wiedzy o zachowaniu człowieka:
a) niezbędna do kształtowania środowiska fizycznego i społecznego
b) konieczna dla sterowania ludzkim zachowaniem - stanowi podstawę wszelkich oddziaływań wychowawczych , terapeutycznych czy socjotechnicznych
c) odgrywa znaczącą rolę w procesie samopoznania, samorozwoju i samorealizacji

6.Sposoby definiowania, psychologia jako nauka o:

• duszy

• funkcjonowanie umysłu ( Kant „myślę więc jestem”, Leibniz)

• nauko o procesach psych.(poznawcza) i psychice

• nauka o zachowaniu (behawioryści)

• naukowe studium zachowania i doświadczenia ( neobehawioryści, Skinner)

• nauka o człowieku ( Tomaszewski- ujął to w tytule swojej książki; o człowieku jako całości, człowiek jako przedmiot badań)

• nauka o osobie ludzkiej (Rogers, podkreślenie podmiotowości- wysłuchiwanie człowieka)

nauka dla ludzi - człowiek podmiot - współczesna psych. stosowana budowana by służyć człowiekowi, to pomoc dla ludzi

7. Cele psychologii:

Psycholog - badacz (przedstawiciel psychologii teoretycznej= akademickiej= czystej ; ogólnej):

• opisuje zachowanie - dane i fakty posiadające znaczenie psychologiczne (nie opisuje całego zachowania tylko tą część, która posiada znaczenie psychologiczne)

• wyjaśnia zachowanie- zrozumienie występujących zależności

• przewiduje przyszłe zachowania na podstawie tego co się wydarzy

• steruje zachowaniem ludzi- kontrolowanie, wpływanie i oddziaływanie społeczne

Zimbardo- 3 pierwsze cele są lepszymi celami niż sterowanie, bo przy sterowaniu może być manipulacja, uprzedmiatawia człowieka, nieetyczne

Zrozumienie i przewidywanie- lepsze cele dla psychologii

8.Psychologia stosowana

• przeprowadza badania nad praktycznymi problemami życia ludzkiego
  //nie teoretyczne lecz stosowane badania; nie badanie ogólnej populacji (bo tym zajmuje się psych. ogólna), ale poszczególne grupy ludzi, w zależności od tego jaka grupę reprezentuje (badanie specjalnych grup ludzi np. chorzy psychicznie, muzycy, itp.)

• wykorzystuje w praktyce i dla praktyki wyniki uzyskane przez psychologię teoretyczną.
  // przekładanie twierdzeń teoretycznych z psychologii teoretycznej tak, by mogły być stosowane przez psychologa praktyka

Cel główny psych. stosowanej:

Podnoszenie jakości ludzkiego życia poprzez zmianę tego co dzieje się (Zimbardo,Ruch)

Jakość- co to właściwie jest?

Zmiana tego co się dzieje? - jak zmieniać? I jak do kogo? Zmiana powoduje zmiany - dobre czy nie? Nie wiemy, do czego te zmiany nas zaprowadzą, dla kogo będą pozytywne a dla kogo negatywne? - Historia MĄŻ- ŻONA. Kto zyska a kto straci na zmianie?

9.Cele psychologii- stawianie pytań

Od stawiania pytań zależy przedmiot badań psychologicznych ( i też to czy jesteśmy na gruncie psychologii teoretycznej czy stosowanej):

• badanie procesów psychicznych versus badania zachowania w środowisku

• obserwowanie zachowania versus koncentrowanie się na przeżyciach wewnętrznych - psychologia kliniczna

• dążenie do obiektywności i precyzji badań (to jest psychologia teoretyczna) versus dążenie do zrozumienia bogactwa osobowości (psychologia stosowana)

• badanie poszczególnych procesów psychicznych versus badania całego człowieka

• badania osobowości człowieka „tu i teraz” versus badania kształtowania się osobowości człowieka od wczesnego dzieciństwa (podejście psychodynamiczne(?))

• badania ze względu na naukową wartość wyników versus na możliwość ich zastosowania do rozwiązania problemów praktycznych

ZAWÓD - PSYCHOLOG

1. Psycholog pracownik nauki, teoretyk, („czysty”, akademicki, ogólny). Badania naukowe oparte na eksperymencie laboratoryjnym oraz technikach obserwacyjnych (obiektywny, ścisły pomiar badanych zmiennych - tzw. badania twarde)

2. Psycholog pracownik nauki - reprezentuje jeden z kierunków psychologii stosowanej (kierunki klasyczne: psych. wychowawcza, pracy, kliniczna wraz z rehabilitacyjną). Badania naukowe oparte na eksperymencie naturalnym, technikach psychometrycznych, projekcyjnych, wywiadowczych (tzw. techniki miękkie - subiektywna interpretacja danych, niepewność pomiaru). Badania dotyczą osób należących do szczególnych grup populacyjnych (np. kierowców, młodzieży z domów dziecka, osób neurotycznych, niewidomych itp.)

3. Psycholog praktyk profesjonalista - badania klientów poszukujących usług psychologicznych, kierowanych na badania klientów placówki zatrudniającej psychologa.

Główne zadania:

• profilaktyka i prewencja - zapobieganie

• diagnoza i orzecznictwo

• oddziaływanie i wychowanie, psychoedukacja, organizacja stanowisk i procesu pracy, zarządzanie kadrą

• leczenie (psychoterapia, pomoc psychologiczna, interwencja kryzysowa, rehabilitacja)

* maszyna Bassa - badanie nad agresją: szok elektryczny - nie negując wartości badań eksperymentalnych widać ich sztuczność i nieprzystosowanie do życia

Kierunki i działy psychologii stosowanej - korzenie

OJCOWIE : - Arystoteles - psych. filozofii, klasyczna

- Wundt - psychologii

- Dewey - psych. stosowanej

1) John Dewey ( 1859-1952)- amerykański psycholog - funkcjonalista, autor dzieła „Jak myślimy”, ojciec psychologii stosowanej(poznanie praw myślenia wymaga dostrzegania relacji między prawami kojarzenia wyobrażeń a wymogami życia, widział w nim ważną, świadomą czynność życiową). Przyczynił się do rozwoju nowego działu psychologii- nauki o inteligencji ogólnej (płynnej?).

2) W historii polskiej psychologii stosowanej wyróżniamy 2 okresy: pionierski i współczesny- inne wizje związku nauki z praktyką:

1. okres pionierski 1918 - 1939. Trzy czynniki wpływające na rozwój psychologii:

• dziedzictwo historycznych pragnień niepodległościowych oraz akcentowanie praktycznych szans zbudowania nowoczesnego państwa

• oddzielenie się nurtu rozwoju psychologii stosowanej od psychologii akademickiej - psychologia różnic indywidualnych wraz z testologią i problemami diagnozy

• „wielozawodowość” pionierów psychologii stosowanej (np. nauczyciel, który podszkolił się psychologicznie lub inżynier- wprowadzali potem wiedzę z psychologii do swoich miejsc pracy)

Psychotechnika- pionierski początek odchodzenia od metody spekulatywnej na rzecz empirii.

Psychologia człowieka zdrowego- wzorcem konstruktywne myślenie inżynierii

Polska specyfika- historyczna misja służby społecznej

Pytania psychotechniki:

1. jak osiągnąć skuteczność, sprawność, samodzielność działania ?

2. ekonomiczne parametry działania przy małym wysiłku, niskich kosztach, w krótkim czasie?

3. bezpieczeństwo działania

Programy uniwersyteckie Polski międzywojennej nie przewidywały kursów psychologii stosowanej i badań stosowanych - koncentrowały się w ośrodkach naukowych pozauniwersyteckich.

b)okres współczesny - po II wojnie światowej. Rozwój orientacji opiekuńczej i interwencyjnej- rolę wiodącą przejmuje psychologia kliniczna.

Krytyka psychotechniki- rozwój psychologii pracy, zawodoznawstwa, poradnictwa zawodowego (gałąź poboczna psychologii stosowanej).W 1936r. w ZSRR wyszła ustawa przeciwko pedologom (psychologom, którzy operują testami psychometrycznymi; zakaz stosowania testów) 1945-1950 - okres stagnacji podczas komuny, po 1956 r. psychologia na uniwersytetach - przewrót gomułkowski.

???Patopsychologia- budowanie psychologii klinicznej w oparciu o eksperyment na chorych psychicznie.???-tego nie mam

3) Silna pozycja psychologii amerykańskiej- niepodważalne, ogromne osiągnięcia. Przed 1956 r. psychologia europejska (Francja, Niemcy, Wiedeń), po 1956 r. amerykańska.

Klasycy polskiej psychologii stosowanej: Maria Żebrowska, Andrzej Lewicki (psycholog kliniczny, poznawczy Poznań), Maria Susułowska (kliniczna, Kraków) akcentowali rolę twórczą psychologii stosowanej, prowadzącej własne badania nad prawidłowościami funkcjonowania człowieka w różnych dziedzinach jego działalności życiowej, osób w różnych okresach swojego życia, o różnym poziomie kondycji i zdrowia psychofizycznego (osoby upośledzone, niepełnosprawne, zaburzone psychicznie, chore somatycznie, uzależnione, w kryzysie emocjonalnym). Badania stosowane w obrębie populacji charakteryzujących się specyficznymi problemami funkcjonowania i przystosowania, stanowiącymi przedmiot zainteresowania poszczególnych dziedzin psychologii stosowanej są niezbędne dla właściwego ustawienia całokształtu pracy różnych działań psychologii stosowanej. Stanowić winny podstawę działalności praktycznych psychologów - praktyków.

Badanie praktycznych problemów psychologicznych wywodzących się z profesjonalnej praktyki psychologicznej lub parapsychologicznej (np. pedagogicznej).

Funkcje popularyzatorskie- upowszechnienie osiągnięć naukowych psychologii (wysoki poziom, dostępność):

1. wśród przedstawicieli innych zawodów zajmujących się człowiekiem

2. w społeczeństwie - podnoszenie społecznej świadomości psychologicznej (kultura psychologiczna)

3. celem pomocy w rozwiązywaniu własnych problemów życiowych

dostarczanie pomocy innym - interwencja, wsparcie

Przeciwstawne orientacje we współczesnej psychologii

Rozwój psychologii stosowanej jest uwikłany w problemy wynikające z rozwidlenia się drogi rozwoju współczesnej psychologii:

1. Usamodzielnienie się psych. od filozofii. Jej uniwersytecka instytucjonalizacja (działalność Wundta). Akcent na „Logos”- poznawcza orientacja psychologii akademickiej (ścisłość, obiektywność, dokładność i precyzja badań laboratoryjnych). Użyteczność praktyczna nie była wystarczająca, ani właściwym celem i kryterium budowania tożsamości dyscypliny psychologii jako całości - akcentowanie ideału godnego naśladowania- nauki fizyka, chemia

2. część psychologów - korzenie psychoanalityczne, od początku traktowała użyteczność wiedzy, praktykę jako źródło tożsamości dyscyplinarnej i zawodowej. Podejmuje problemy istotne z punktu widzenia przetrwania jednostki. Obserwacje kliniczne twórczą inspiracją.

Wiek XX charakteryzuje:

• brak jedności w psychologii

• konflikt w sprawach fundamentalnych- co tak naprawdę jest przedmiotem psychologii?

• termin psychologia oznacza :

• dyscyplinę naukową (zainteresowania naukowo teoretyczne)- klasyczne kryterium prawdy

• dyscyplinę praktyki (zainteresowania praktyczne)- skuteczność, ekonomia, przydatność

2 modele funkcjonowania psychologii:

Naukowiec - praktyk versus samodzielny - praktyk

(pracuje na uczelni i jednocześnie

Prowadzi praktykę)

Wzajemne zarzuty i niemożność porozumienia

- oderwanie od rzeczywistości - bark wiedzy naukowej

- posługiwanie się abstrakcyjnymi teoriami - bark teoretycznej głębi rozważań

- unikanie problematyki wartości

- brak odpowiedzi „jak żyć?”

2 przeciwstawne nurty psychologii praktycznej:

1. MODEL HUMANISTYCZNO- PODMIOTOWY

orientacja opiekuńcza, interwencyjna psych. psychoanalityczna (psychoanaliza), higiena psychiczna, psychopatologia, większość kierunków psychoterapeutycznych)

2. MODEL TECHNOKRATYCZNO- PRZEDMIOTOWY

orientacja konstruktywistyczno - humanistyczna

Stwarzanie człowiekowi właściwego środowiska społecznego i materialnego, przystosowanie ludzi do samodzielnego życia. (psych. pracy, psych. organizacji, psych. zarządzania, psych. poradnictwa zawodowego, psych. architektury, ergonomia, psych. zdrowia, psych. wychowania, psych. edukacji, psych. środowiskowa)

Koncepcje zastosowań praktycznych w psychologii zróżnicowały się poprzez odniesienie do innych nauk:

• psychiatrii- psych. kliniczna, higiena psychiczna (zdrowia)

• pedagogiki- testologia, poradnictwo zawodowe

• nauk inżynieryjnych(ekonomicznych)- psychotechnika, psych. inżynieryjna, psych. pracy, zarządzania...

*zawód zachowania społecznego - badanie policji itp., 1 z 3 nie licencjackie

Dwie „kultury psychologiczne”- koncepcja KIMBLE' a

Kimble (1984) podkreśla funkcjonowanie dwóch przeciwstawnych „kultur psychologicznych”: naukowcy kontra humaniści; sięgają one starożytnego sporu między :

sokratykami a sofistami

zainteresowanie miara wszechrzeczy jest szczęście

istotą rzeczy, i pomyślność człowieka

poznaniem

3 główne różnicujące wymiary:

• naukowość versus humanizm (podstawa wartości)

• obiektywizm versus intuicjonizm (źródło wiedzy)

• nomotetyzm- ogół versus idiografizm-jednostka (ogólność praw)

HASŁA (KRYTERIA) PRZECIWSTAWNYCH MODELI (KRYTERIÓW) W PSYCHOLOGII:

Naukowego i humanistycznego

MODEL NAUKOWY	MODEL HUMANISTYCZNY
naukowość obiektywizm determinizm laboratoryjność strategie metodologiczne oparte na faktach historyczność (ważna przeszłość) hipotetyczność konstruktów (to co nie istnieje, ale jest - np. inteligencja) elementaryzm poznanie (wiedza) reaktywność (reakcje) biologizm nomotetyzm	humanizm intuicjonizm ( epistemologia) indeterminizm naturalność badań strategie metodologiczne oparte na teorii ahistoryczność (ważne teraz) konkretność pojęć holizm (patrzenie na całość cech) uczucie kreatywność (kreacje) enwiromentalizm (środowisko społeczne ) idiografizm

(Kimble 1984, Polhinhore 1991 za Bańką 1996)

* na zachodzie wysoka etyka zawodowa, od zeszłego roku (2006) - zawód psycholog - wstrzymana ustawa, we Francji 4.000 studentów psychologii, a 30-60 osób magisterka (tyle co u nas)

Pozycja współczesnej psychologii (wg Bańki 1996, 2000)

Po II Wojnie Światowej psychologia stała się bardzo atrakcyjną dziedziną nauki (pomimo braku zgody co do przedmiotu psychologii i jej założeń metodologicznych)

• Należy do najchętniej wybieranych kierunków na całym świecie

• Zyskała status zawodowy równy psychiatrii w obszarze sądowniczym USA

• W USA jest 1 z 10 dyscyplin zawodowych w której szanse znalezienia stałego, kontraktowego zatrudnienia w pełnym wymiarze godzin są największe

• W USA i w Polsce jest jedną z najskuteczniejszych dyscyplin humanistycznych w rywalizacji o granty naukowe

• APA (American Psychological Association) jest największą, najliczniejszą i najbardziej prężną organizacją zawodową na świecie. Kodeks etyczny psychologa przyjęty przez APA jest najdoskonalszym kodeksem etyki zawodowej na świecie

Podstawowe trendy rozwoju współczesnej psychologii stosowanej - profesjonalizacja (uzawodowienie) wg Bańki:

• Załamanie się autorytetu nauki- przestaje być ona miernikiem wysokich kompetencji zawodowych

• Brak nadziei na rozwiązanie najpilniejszych problemów przez naukę

• Usamodzielnienie się praktyki psychologicznej

-Przewaga liczebna, powstają wyższe szkoły i instytucje zawodowe

-Doktorat PsyD (psychologii), świat hierarchii zawodowej

• Poszerzające się wtajemniczenie, inicjacje (dzieje się to w zamkniętych kręgach), poznanie refleksyjne, intuicyjne

Odrzucenie fundamentalizmu obu „kultur” psychologicznych, wielość specjalizacji, licencji, korporacjonizm, instytucje akredytujące- zastępują całościowe wykształcenie

Ocena współczesnych trendów w rozwoju psychologii stosowanej:

Plusy i zalety:

- psychologia służy człowiekowi

- psychologia ma być stosowana w jego interesie

- odpowiedź ma zapotrzebowanie społeczne

- rozwijanie się szczegółowych specjalności i modeli

Psychologia stosowana usiłuje adaptować z obu modeli to co jest korzystne!!!

Minusy:

• patologizacja zastosowań (sprzeczność interesów - praco(w)dawcy i psychologia)

• urynkowienie usług

• polaryzacja postaw (odejście od naukowości)

• szarlatanizm

• niechęć do nauki opartej na języku formalnym i metodach ilościowych

• oparcie się na zdrowym rozsądku i dobrych intencjach

• nieuzasadniona pewność siebie, odwoływanie się do solidaryzmu grupowego , walki dobra i zła, walka z patologią społeczną, radykalny feminizm

• nadmierna usłużność psychologów- nieuzasadnione nadzieje, możliwość podkopania prestiżu psychologii

• niebezpieczeństwo utraty tożsamości zawodowej przez psychologów - profesjonalistów

• zawarcie więzi praktyki z nauką

Skrajny scjentyzm- fundamentalizm metodologiczny i redukcjonizm praktyczny- prowadzi do szarlatanizmu naukowego:

• złudzenie, że wyizolowanymi z doświadczenia praktycznego teoriami naukowymi da się rozwiązać każdy problem

• Operowanie uproszczonymi teoriami praktyki, „folk theories”- prowadzą do zdroworozsądkowych wyjaśnień albo budowania badań opartych na codziennym doświadczeniu (myślenie potoczne bez świadomości tego faktu).

Znaczący wzrost zainteresowania osiągnięciami psychologii i zapotrzebowanie na wiedzę i usługi psychologiczne.

1. wiek XX- „wiek lęku”, „wiek psychologii”:

- narastanie patologizacji społecznej

- teorie wielkich wizjonerów: Reich (krytyka epoki wiktoriańskiej), Fromm (ucieczka od wolności), Toffler (pośpiech), Samspon (pułapki psychoterapii)

- literatura popularno-naukowa, studia, kursy psychologiczne, szkolenia, treningi

2. nacisk na wykorzystanie wyników badań psychologicznych w praktyce społecznej do rozwiązywania problemów aktualnych (często niecierpliwość, „naglące potrzeby społeczne i jednostkowe dnia dzisiejszego nie mogą czekać do jutra”, „Oddanie psychologii na służbę”, „Gotowi czy nie, przystępujcie do działania”, „Psychologia na rzecz przedsięwzięć ludzkich”- Zimbardo, Ruch)

3. Konieczność wykształcenia psychologów stosowanych, zdolnych do podjęcia współczesnych wyzwań, stosujących przed społeczną praktyką psychologiczną:

• Tradycyjne przygotowanie zawodowe na wysokim poziomie

• Zdolność podjęcia zadań prewencyjno - profilaktycznych (przygotowanie programów oddziaływań)

• Zdolność podjęcia działalności na rzecz przemian społeczno- systemowych (ekonomicznych, legislacyjnych -tzn. prawnych, politycznych), np. interwencja kryzysowa

• Zdolność podjęcia problematyki aksjologicznej (też orientować się w prawie itp.)

• Umiejętność rozumienia jednostek i stosowania w praktyce wymagań etycznych

PROBLEM UŻYTECZNOŚCI PSYCHOLOGII STOSOWANEJ- NA PODSTAWIE WESTLANDA 1978

1. 20-50 lata XX w., ale i do 80'- oddzielenie wiedzy czystej od oczekiwań społecznych- dominujący etos „ivory - tower - pure” (żelazna wieża czystości naukowej):

• Wiedza naukowa bez odniesień praktycznych na jakimkolwiek poziomie

• Brak zainteresowania problemami praktycznymi

• Niechęć do przenoszenia rezultatów w praktykę- poniża naukę

• Lek, ostrożność, niechęć odpowiedzialności

• Unikanie problematyki wartości (wartości nie stanowią przedmiotu badań)

• Dążenie do precyzji i obiektywności badań- aspekty wobec których psychologia (nie da się opisać i zbadać wszystkiego - praktyka) może być precyzyjna nie są centralne dla potrzeb społecznych i indywidualnych. Maslow: „umniejsza to sensowność, żywotność i znaczenie problemów”. Murray: „Psycholog dzisiejszy stoi przed alternatywą, że albo może badać za pomocą wątpliwych i nieadekwatnych metod problemy bardzo ważne, albo za pomocą poprawnych metod problemy mało ważne”

* Einstein - nauka czysta bomba atomowa (nauka nie może umywać rąk od wartości)

2. Od psychologii powszechnie oczekuje się, że jej rezultaty będą użyteczne i dadzą się wykorzystać w praktyce społecznej. Psychologia jako nauka o zachowaniu- czym będzie, jeżeli nie można jej wykorzystać do rozumienia i zmiany zachowania ludzi?

3. Jeżeli wyniki psychologii nie zawsze i nie do końca są efektywne, to stanowią próby społecznie nieużyteczne, na psychologach ciąży obowiązek ukazania, że jako dyscyplina posiada swoje znaczenie- bezpośrednio lub pośrednio poprzez przejęcie odpowiedzialności.

4. Psychologia winna być widziana jako wiarygodna, jeżeli ma się rozwijać i utrwalać swoją tożsamość, ale występują niebezpieczeństwa i problemy

Niebezpieczeństwa i problemy używania psychologii w praktyce(wg Westlanda):

• psychologia w kontekście codziennych problemów nie ma dobrego obrazu społecznego (wniosek na podstawie Ameryki)

• ryzyko odrzucenia psychologii w ogóle jest o wiele większe niż innych dziedzinach (gdy uznamy że jest bezużyteczna)

• ocena użyteczności psychologii nie jest łatwa, ani oczywista:

• Czy może być oceniana w terminach bezpośrednich efektów w realnym świecie? (siatka w zakładzie alkoholików)

• Luka między teoria a praktyką profesjonalną, która rzadko i płytko wykorzystuje dorobek nauki

• Psychologia to nie książka kucharska formuł (bo ludzie to tworzywo złożone) i przepisów działania wyprowadzonych z teorii- złożoność osobowości, problemów indywidualnych oraz uwarunkowań środowiskowych (mamy za dużo zmiennych)

• Psychologia w zasadzie może okazać się niezdolna do dostarczenia definitywnych rozwiązań problemów ludzkich

• Wiedza psychologiczna to tylko jeden składnik problemów ekonomiczno - społecznych, zachodzących na politycznej arenie

• Wszystkie ludzkie problemy są uwikłane w wartości. Nie mogą być one przedmiotem nauki. Wymiar wartości może mieć znaczenie w rozważaniach psychologii, gdy dymensja ta będzie pozostawać w zgodzie z dowodami naukowymi- może wówczas dostarczać pewnego wsparcia rozwiązywanym problemom.

?homoseksualizm?

//Teoria przeniesiona do praktyki umacza się w wartości

//Problemów wartości nie rozstrzygnie się naukowo

//Problemy wartości są nie do rozwikłania

Czy psychologia stosowana jako dziedzina pośrednicząca między teorią a praktyką jest w ogóle potrzebna?

1.Spór między zwolennikami rozwijania psychologii stosowanej jako subdyscypliny psychologii (np. Sęk 2000) a zwolennikami stosowania psychologii w praktyce bez pośrednictwa psychologii stosowanej (np. Brzeziński 1989).

2. Wraz ze złożonością nauki maleje zastosowanie klasycznego wzorca nauk praktycznych, w których wyniki badań przenosi się bezpośrednio do praktyki (wzrasta niebezpieczeństwo stereotypowości dyrektyw dla działań praktycznych).

3. wiele badań teoretycznych, szczególnie dotyczących rozwoju w biegu życia psychologii społecznej czy ekologicznej pozostaje niewykorzystanych dla potrzeb praktyki : nie są brane pod uwagę jako przesłanki działania praktycznego, a w praktycznej działalności psychologa dominuje nierzadko praktystyczna rutyna oraz sztywne zestawy metod pracy.
4.Konieczność kontaktowania się psychologa-praktyka z wymogami praktyki społecznej (co teoria psychologii może dać praktyce?). Jak „przenieść problem” na poziom teoretycznych twierdzeń, by powrócić do problemu praktycznego? Wybór właściwej „technologii” pracy z klientem.

//związek teorii z praktyką - wzajemny związek
// psych. praktyk- psycholog stosowany- psycholog teoretyk

CELE PSYCHOLOGII STOSOWANEJ

2. Wykorzystanie lub umożliwienie wdrażania do praktyki wyników badań oraz prawidłowości psychologicznych uzyskiwanych w badaniach laboratoryjno - eksperymentalnych.

Zamiana teorii w dyrektywy działania, tzn. pomoc w znalezieniu wszystkich implikacji teoretycznych twierdzeń i prawidłowości: jest to szczególnie istotne dla nowych obszarów praktyki, gdzie brak jest jednoznacznych dyrektyw praktycznego działania:

1. profesjonalna praktyka psychologiczna

2. działalność innych profesjonalistów i decydentów działających na rzecz dobra jednostki czy grup (wdrażanie psychologii do praktyki społecznej). Problemy niepsychologicznej natury., w których rozwiązywaniu pomaga psychologia ( organizacje instytucji, polityka kadrowa, procesy dydaktyczne). Wpływ psychologii może być duży, ale jest pośredni i niespecyficzny.

Zależność między poziomami wiedzy i aktywności w psychologii (wg Howerth; Gillham, 1981) UWAGA1

Pojęcie funkcji interpretacyjno - krytycznej (Sęk 1991 r)

Złożone zadania praktyczne wymagają podkreślenia interpretacyjno - krytycznej roli psychologii stosowanej (poziom średni schematu Howartha, Gillhama 1981)

Funkcja interpretacyjno - krytyczna psychologii stosowanej polega na dążeniu do konfrontowania i łączenia poprzez procedurę interpretacji, a także konceptualizacji ważnych praktycznie tematów i zjawisk z aktualnym stanem wiedzy teoretycznej, a także wymogami metodologicznymi danej nauki.

Funkcja „tłumacza” , „pomostu” między nauką a praktyką (i na odwrót). W toku pracy psycholog stosowany tworzy szereg nowych założeń i rozwiązań (teoretycznych, praktycznych i metodologicznych) w zakresie metod poznawania człowieka, jego środowiska i programowania zmian w praktyce. Sprzyja głębszemu poznawaniu praktyki społecznej i umożliwia korektę nietrafnych, stereotypowych schematów praktyki (praktyk bez teorii).

Znaczenie wzajemnej komunikacji pomiędzy poziomami (istnieje jedność psychologii pomimo wielu paradydygmatów)

Wiele badań teoretycznych, szczególnie dotyczących rozwoju, biegu życia, psychologii społecznej czy ekologicznej nie jest wykorzystywana dla potrzeb praktyki (sztywny model pracy).

Konieczność kontaktowania się psychologa - praktyka z wymogami praktyki społecznej (co teoria psychologii może dać praktyce?), „przenieść problem” na poziom teoretycznych twierdzeń, by powrócić do problemu praktycznego?

Wybór właściwej „technologii” pracy z klientem.

PSYCHOLOGIA STOSOWANA- znaczenie pojęcia

Psychologia stosowana to psychologia nastawiona i ukierunkowana na wykorzystanie wypracowanych oraz udowodnionych na gruncie psychologii twierdzeń, praw dotyczących funkcjonowania psychicznego i zachowań ludzi do szeroko rozumianej praktyki społecznej.

O psychologii stosowanej można mówić:

(umieć na egzamin!!!)

1. Jako o zbiorze specjalistycznych działań psychologii (tzw. specjalizacje psychologiczne), które:

• 
  wypracowuje na podstawie badań naukowych własne, szczegółowe prawa naukowe, dotyczące problemów praktycznych

• problemów sprawnego funkcjonowania ludzi w różnych fazach swojego życia psych.

• w rozmaitych rolach społecznych i kręgach środowiskowych jako

• ludzi o specyficznych właściwościach psychologicznych nauka,

• ludzi niepełnosprawnych, zaburzonych, z deficytami funkcjonowania, dotyczy
  upośledzonych, chorych somatycznie. konkretnych ludzi w konkretnych
  warunkach

Wyniki tych badań pozostają bliżej życia

2. Psychologia stosowana to przede wszystkim psychologiczna, profesjonalna praktyka społeczna, zainteresowana możliwością zastosowania wyników badań psychologii stosowanej (oraz stosowanych przybliżeń wyników badań teoretycznych) w codziennej pracy zawodowej praktyka - profesjonalisty:

• W Pracy diagnostycznej

• Terapeutyczno - interwencyjnej

• Profilaktyczno - prewencyjnej

• Konsultacyjno - eksperckiej

Jak długo psychologowie - praktycy poruszają się w obszarze wytyczonym przez wyniki badań naukowych, można mówić o gwarancjach ich profesjonalizmu psychologicznego. Tym samym jest to podstawa jedności psychologii jako dziedziny nauki.

3.Szanse rozwoju i możliwości wykorzystania psychologii stosowanej zależy od:

• Możliwości wprowadzenia zmian w środowisku

• Umiejętnego formowania i artykułowania problemów praktyki społecznej

• Wielkości środków finansowych na rozwiązywanie problemów praktyki społecznej

• Humanistycznej orientacji politycznej (ważny wysoki poziom świadomości psychologicznej)

• Nacisków społecznych na podejmowanie praktyki społecznej przez psychologów

• Mody na psychologię (żeby ją wykorzystać)

• Ufności wobec nauki

// odpowiednie pytania - konkretne

// potrzebna kasa, powinny być zaspokojone podstawowe potrzeby żeby psycholog mógł działać

4.Istnienie dialogu między psychologią stosowaną a praktyka społeczną (decydenci [powinni mieć wysoką świadomość psychologiczną], wykonawcy decyzji, przedstawiciele społeczeństwa, osoby - przedmioty oddziaływań oraz ci których będą dotyczyć skutki):

• Uwaga na język dyrektyw działania

• Rola kompetencji i dobrej woli obu stron dialogu

• Rola gotowości do przyjmowania wiedzy psychologicznej przez praktykę społeczną (większa wobec form poradnictwa, niż propozycji rozwiązań systemowych)

• Obecność konkretnych wyników wdrażania wiedzy psychologicznej do praktyki

5.Trudności hamujące rozwój psychologii stosowanej:

• Konkretność praktyki- abstrakcyjność danych naukowych

• Brak powszechnie aprobowanego modelu zawodowego psychologa

• Trudności metodologiczne w badaniach stosowanych, ukierunkowanych na rozwiązanie „zamówionego zagadnienia” czy wykonywanych bezpośrednio w danej sferze praktyki (np. badanie relacji społecznej może prowadzić do ich zmiany, (badanie postaw jest ich przekształceniem itp.)

• Problemy wprowadzania rozwiązań systemowych:

• Zależność od decyzji władzy

• Dialogu między przedstawicielami władzy a społeczeństwem

Konieczność włączania się psychologii do takiego dialogu , jego ułatwianie torujące drogę psychologii użytecznej w wymiarze szerszym niż jednostkowy.

Schemat zależności między praktyką społeczną a psychologią stosowaną

Praktyka społeczna


zapotrzebowanie społeczne wdrażanie programów

psych. stosowana
-teoria
-świadomość metodologiczna (metoda
do rozwiązywania i badania problemu)
-konsekwencje etyczne

programy diagnostyczne, terapeutyczne,
społeczne


//Psychologia może pomóc przejść przez problem ale nie może go rozwiązać!

PSYCHOLOGIA EKOLOGICZNA - ma wpływ na psychologię stosowaną

ZAŁOŻENIA- ekologia jako jedna z podstawowych problemów naszych czasów

Podejście ekologiczne umożliwia nowe, odmienne od dotychczasowego spojrzenie na zagadnienia psychologiczne.

Problemy ekologii to problemy zachowania fizycznych zasobów środowiska; kluczem jednak do ich zrozumienia i rozwiązania są wartości i postawy ludzi. Od nich zależą zjawiska przeludnienia, skażenia środowiska, lekceważenia i niszczenia darów natury, dążenia do „modernizowania” i „urbanizowania” środowiska.

Rola psychologii- zmieniać zachowania i hamować dążenia ludzi dążących do sterowania środowiskiem.

Ludzie są częścią ekosystemu, w którym wszystkie elementy są od siebie zależne. Wiele zachowań ludzkich ma swe źródło we wzajemnej psychologicznej zależności między człowiekiem, a społecznością (środowisko biologiczne i społeczno-kulturowe, a nie w izolowanych cechach charakteru czy sytuacjach bodźcowych).

Do dziś niedoceniane przez psychologię uwikłanie zachowania ludzi w sieć systemu społecznego. (trzeba cały system widzieć)

Zasad psychologii indywidualnej nie można bezpośrednio przekładać na zasady potrzebne do zrozumienia zachowań w ramach pewnego systemu (które oderwane od niego wydaje się bezsensowne)

Dwie drogi:

• Uznanie określonych zachowań za irracjonalne i niezrozumiałe

• Nastawienie się na odkrycie ogólniejszych, które umożliwią poddanie tych zachowań analizie w kategoriach systemów społecznych

Koncepcja Pottera - „środowisko optymalne”

ZADANIA

Stworzenie dla ludzi optymalnego środowiska

CECHY, JAKIMI POWINNO SIĘ ODZNACZAĆ ŚRODOWISKO PRZYSTOSOWANE

Potter 1971 r.- Środowisko optymalne

Wymienia następujące cechy:

1.Możliwosć zaspokojenia podstawowych potrzeb dzięki indywidualnym lub wspólnym staraniom.

2. Ochrona zdrowia jednostek przez uwolnienie ich od działania szkodliwych substancji chemicznych, niepotrzebnych czynników traumatycznych (wojen, wypadki drogowe, hałas) oraz chorób, którym można zapobiec.

3. Poszanowanie słusznych zasad ekologicznych, nauczenie się, jak żyć z przyrodą zamiast nad nią „panować”, np. tama- Asuańska, zmiana biegu rzeki w byłym ZSRR.

4. Ciągłe rozwijanie u każdej jednostki zintegrowanego adaptacyjnego systemu reakcji za pośrednictwem systematycznych wymagań stawianych jej przez fizyczne i intelektualne zadania, które są w zasięgu jej możliwości.(lub na górnej ich granicy)

5. Szczęście jednostki, które wiążą się z ukształtowaniem trwałego poczucia osobistej tożsamości oraz zdolności doceniania satysfakcji życiowych i odnoszenia korzyści z przykrości .

6. Zaangażowanie się każdej jednostki w pracę na rzecz innych członków społeczeństwa dla zwiększenia ich siły, możliwości działania i szczęścia.

7. Nieustanne dążenie do piękna i porządku, które nie neguje roli indywidualności, ekscentryczności i nieładu. (nie skrajny chaos i nie skrajny porządek)

Pułapki- charakterystyczne dla systemów- ograniczają możliwości wyborów i decydują o konsekwencjach dokonanych wyborów, w kontekście potrzeb. (np. tragedia wspólnych pastwisk - wspólne pastwisko, wspólne oscypki)

Jeżeli nie aprobujemy reguł systemu, to zaangażowanie się w nieaprobowane własne zachowania oznacza rezygnację z szacunku dla siebie czy innych.

Zawsze istnieje możliwość, a nawet konieczność zmiany systemu aby móc lepiej zaspokajać potrzeby ludzi.

Różnice między tradycyjnymi zasadami wyjaśniania zachowań, a podejściem ekologiczno-systemowym:

1. Uwzględnienie wielorakich przyczyn zamiast jednej „zmiennej niezależnej”. Ujęcie w kategoriach molarnych versus molekularnych jednostek analizy. Ujęcie molarne - bierze się pod uwagę zachowanie całego organizmu. Całość - to coś więcej niż suma części; istotne jak całość wpływa na części.

2. Uwzględnianie wielorakich skutków (zamierzonych i niezmierzonych, zamiast jednego wyniku lub zasadniczego skutku + `skutki uboczne')Bierze się pod uwagę wszystkie skutki danej manipulacji, interwencji, łącznie z odległymi skutkami, opóźnionymi następstwami (skutki odroczone) i konsekwencjami w odległych częściach systemu. Odległe skutki mogą niwelować, a nawet przeważać krótkotrwałe, bezpośrednie korzyści manipulacji, interwencji środowiskowej, np. nieprzewidziane klęski w następstwie budowy tamy assuańskiej lub korzyści w 1 sferze mogą oznaczać straty w innej. Przewidywanie wszystkich możliwych skutków i następstw działania interwencyjnego (proponowanych zmian) Wybieranie rozwiązań o optymalnej, pozytywnej proporcji korzyści do kosztów ekonomicznych, społecznych, psychologicznych (stałe monitorowanie realizacji i efektywności oddziaływań). Pamiętać, że reformy społeczne są najczęściej eksperymentalnymi manipulacjami czy interwencjami.

3. Obserwacja i klasyfikacja zamiast kontroli i interwencji. Eksperymenty weryfikujący hipotezę pozwala badań jedynie te czynniki, które zostały założone jako przyczynowe. Natomiast rzeczywiste zmiany przyczynowe (lub ich składowe) mogą pozostać nigdy nie rozpoznane. Wielu doniosłych zagadnień ze względów praktycznych jak i etycznych nie można badać eksperymentalnie, ograniczają bowiem możliwości manipulowania i kontroli. Ponadto interwencja badacza zmienia badane zachowania.
   Postulat: Badanie zachowania w stanie „nietkniętym” zamiast podejścia interwencjonistycznego - to najpełniejsze i najdokładniejsze opisywanie całego przestrzenno-czasowego kontekstu zachowania przy postawie bezstronności. Dane dotyczące środowiska i zachowania - to rzeczywistość, którą należy analizować i zrozumieć , uwzględniając zmiany w czasie (obserwuje się „strumień zachowań”)

4. Wzajemne oddziaływania zamiast oddziaływań jednokierunkowych - funkcjonowanie pętli sprzężenia zwrotnego wzajemnych oddziaływań między jednostką i jej środowiskiem (tradycyjne schematy badawcze maskują te funkcjonujące w życiu realnym oddziaływania). „Gdy patrzymy na zachowanie jako ciągły strumień, to widzimy wzajemne oddziaływania i dynamiczne interakcje - a nie czynności i zadania spokojnie oczekujące na to, aby ktoś mógł je z czymś powiązać” (Zimbardo)

5. Badanie systemu zamiast zbioru odrębnych jednostek. Nie tyle jesteśmy otoczeni przez środowisko (system), lecz stanowimy jego część, a wpływy i naciski struktury systemu, to „przyczyny” naszego zachowania. Pojęcie ”pułapki”- zachowania, które zgodnie z przewidywaniami będą na dłuższą metę szkodliwe, ale nie potrafimy ich wyeliminować (J.Platt). (np. zależność od techniki, od innych ludzi świadczących nam usługi, nieograniczonych dostaw energii naturalnej, urządzeń i aparatury technicznej - „tragedia wspólnych pastwisk”). Krótkotrwałe korzyści własne - dalsze negatywne społeczne skutki naruszające wspólne dobro, z którego my też ostatecznie czerpiemy.

3) Troska o polepszenie losu ludzkiego zamiast zainteresowania „czystymi” odkryciami intelektualnymi.

Wykorzystanie wyników badań do zmiany życia ludzi nieuchronnie wiąże się z wyborami opartymi na wartościach. Z podejściem wiąże się „poczucie misji”, podejmowanie społecznie doniosłych problemów praktycznych, próbami przełożenia zasad naukowych na programy działania.

Dla badacza w paradygmacie ekologicznym zainteresowania humanistyczne są ważniejsze niż „oderwane, naukowe, intelektualne zainteresowania rozwiązywania zagadek stawianych przez naturę” (Zimbardo)

NOWE CELE WSPÓŁCZESNEJ psychologii stosowanej

1. łączenie zasad badania naukowego z podejściem humanistycznym ( uwzględniać teorię „osoby” - Rogers, zmierzać do zrozumienia jednostki)

2. uwzględnić nową problematykę psychologiczną ważną z perspektywy biegu życia jednostki ,problemy:

• tożsamości, podmiotowości

• wyboru drogi życia

• wolności człowieka

• kryzysów i „przełomów” w biegu życia

• nadziei, spełnienia, samorealizacji

3. rosnące znaczenie tożsamości społecznej, umiejscowienia społecznego, powiązań społecznych, zjawisko globalności świata - człowiek „globalny”. Podejmowanie badań w paradygmacie ekologicznym i systemowym ( uwzględniającym założenia paradygmatu)

4. podejmowanie badań w paradygmacie holistycznym

5. otwarcie na problematykę zmian, podejmowania badań nad mechanizmami i uwarunkowaniami przemian (psychologia stosowana „narzędzia zmiany” społecznej, uwzględnianie dalekich i pośrednich konsekwencji planowanych i przewidywanych przemian)

Przemiany mają znaczenie dla zrozumienia postępowania człowieka (problematyka rozwoju, efektywności działania). Możliwość integracji problematyki badań wielu obszarów psychologii, trudności metodologiczne, skromne osiągnięcia.

6. uwzględnienie wagi problematyki aksjologicznej w badaniach; w programowaniu interwencji psychologicznych i psychoterapeutycznych.

7. Uwzględnianie w toku praktyki społecznej użyteczności praktycznej badań i dokonań psychologii. Rola dialogu między: psychologią stosowaną a psychologami praktykami - profesjonalistami; psychologią stosowaną a praktyką społeczną - przedstawicielami społeczeństwa, decydentami, odbiorcami usług psychologicznych.

8. popularyzacja- przybliżanie psychologii społeczeństwu

Cel ogólny- podnoszenie jakości życia ludzkiego (uczynić życie przeciętnego człowieka pełniejszym i bardziej zadawalającym)

KIERUNKI ZMIAN W PROCESIE KSZTAŁCENIA PSYCHOLOGÓW

1. są wyrazem i odbiciem zmian w dziedzinie psychologii. Przydatność społeczna psychologii w nadchodzącym wieku zostanie określona zdolnością zmian i transformacji roli zawodowej psychologów (Reykowski).

2. odejście przynajmniej w pewnej mierze od paradygmatu pozytywistycznego (dla którego wzorem były nauki fizyczno - przyrodnicze)

3. Konieczność uwzględniania świata przeżyć wewnętrznych człowieka - rozpoczynanie badania od pytań, jakie człowiek sobie zadaje

4. zwrócenie się ku potrzebom życia i oczekiwaniom społecznym

5. wzrost roli bezpośrednich metod badania

6. wyposażenie ludzi nie tylko w wiedzę psychologiczną, ale również w umiejętności (w tym umiejętności dokonywania zmian celowych)

7. obok umiejętności diagnostyczno - orzeczniczych akcentowanie roli umiejętności prowadzenia działalności prewencyjno - profilaktycznej oraz psychoterapeutyczno - interwencyjnej .

8. wykształcenie w zakresie nowych dziedzin zainteresowania psychologii i nowych obszarów działania (ekologia, zarządzanie, ekonomia, psychologia zdrowia, interwencja kryzysowa, doradztwo personalne, psychologia prenatalna, psych. prokreacji, psych. opieki terminalnej[paliatywnej], psych. uzależnień), zainteresowanie psychologii i nowych obszarów działania

1. przygotowanie do pracy w ramach wolnego rynku i praktyki prywatnej

2. nowe programy szkoleń, licencjonowania, certyfikowania specjalistycznych usług psychologicznych, które będą się rozrastać w najbliższym czasie (usługi mediacyjne, negocjacyjne, komunikacyjne, rozwiązanie konfliktów, interwencyjne w konfliktach społecznych, doradztwo polityczne, społeczne i inne)

3. umiejętność podejmowania problemów społecznych (osób bezdomnych, bezrobotnych nosicieli HIV, uchodźców, ofiar przestępstw, itp.) przy uwzględnieniu wielostronnej perspektywy

4. umiejętność animowania i aktywizowania samorządności społecznej i działań na rzecz zdrowia społeczności (Owsiak)

5. kształcenia liderów grupowych, wolontariuszy, profesjonalistów

6. umiejętność pracy w zespołach interdyscyplinarnych i kierowania zespołami

7. akcentowanie w psychologii wartości społecznych, holistycznych i dynamicznych

8. umiejętność oddziaływania psychologicznego i udzielania pomocy psychologicznej

9. uwzględnianie w pracy badawczej i profesjonalnej praktyce psychologicznej postulatów etyki psychologicznej

PROGRAMY KSZTAŁCENIA PSYCHOLOGÓW

- absolwent psychologii powinien stanowić „wartościowy nabytek dla społeczeństwa” (A.Bańka, „Praktykowanie psychologii to zespół umiejętności”)

1. Kształcenie psychologów winno mieć charakter uniwersytecki (a nie zawodowy), ale programy uniwersyteckie winny się zdecydowanie zmienić programy i winny pokazywać, na czym polega wykonywanie zawodu (szczególnie na zajęciach praktycznych)

2. Altman (1996)- edukacja psychologiczna powinna opierać się na 3 filarach :

1) wiedzy fundamentalnej- (pobieranej na uniwersytecie) obejmujące teorie psychospołeczne, metodologię badań, elementy wiedzy interdyscyplinarnej i relacji psychologii do innych nauk

2) wiedzy zawodowej - obejmującej kompetencje niezbędne do realizacji roli zawodowej, znajomość problemów praktycznych związanych z instytucją społeczną, w której pracuje psycholog -

a. wiedza psychologiczna

b. tzw. wiedza kontekstualna

3) wiedzy społecznie - responsywnej- podejmowanie tematyki ważnej dla społeczeństwa w danym okresie czasu; odpowiedzialność za bycie członkiem społeczeństwa:

• diagnozowanie ważnych problemów społeczno - politycznych

• umiejętność rozwiązywania problemów zdrowotnych, socjalnych i ekonomicznych w naturalnym środowisku klienta (możliwość wyjścia poza swoją instytucję)

Interwencja Kryzysowa - zespoły, które wychodzą na zewnątrz

Kodeks etyczny Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego podstawą innych kodeksów!!!

Konieczność wzajemnego powiązania tych 3 rodzajów wiedzy. Do słowa wiedza należy też dodać umiejętność!!!

KONCEPCJA OSOBY - założenia programu dotyczące koncepcji człowieka Rogersa

1. człowiek jako osoba- podejście holistyczne (cielesne, duchowe, psychiczne)

2. osoba zdolna do samoświadomości- koncepcja własnego JA oraz poczucie tożsamości jak postawa regulacji zachowania i relacji z otoczeniem

3. osoba o określonym dziedzictwie, biofizjologicznym i wyposażeniem genetycznym

4. osoba zdolna do rozwoju, przemiany i samorealizacji w biegu życia

5. osoba pozostająca w ścisłych relacjach ze swoim środowiskiem społecznym i kulturowym

6. osoba kierująca się w stopniu znaczącym motywami społeczno - kulturowymi

7. osoba zdolna do zmagania się ze stresem życia, trudnościami i kryzysami

8. osoba zdolna do zachowania i kreowania własnego zdrowia

MANDALA ZDROWIA MODEL EKOSYSTEMU CZŁOWIEKA (nie na 100% to było)

• ujęcie holistyczne

• całość znaczy więcej niż części

• wszystkie trzy części pozostają w ścisłej zależności

//chorzy terminalnie - oddziaływanie mające na celu rozwój tej osoby, jedyne oddziaływanie które przynosi akceptację odejścia

// rozwój fizyczny - kości rosną do 25 roku życia

Umiejętności ogólne (potrzebne każdemu psychologowi, przy różnych zadaniach)

1. Umiejętności nawiązywania i podtrzymywania kontaktu

2. Umiejętność wyrażania emocji, otwartego wypowiadania się i asertywnego zachowania

3. Umiejętność rozwiązywania konfliktów, mediacji, negocjacji

4. Umiejętność zachowań prozdrowotnych (pozytywnego myślenia, zmagania się ze stresem, redukcji stresu i napięcia, planowanie przyszłości)

5. Umiejętność posługiwania się technikami diagnostycznymi

6. Umiejętności oceny poziomu zdrowia i zaburzeń zachowania oraz rodzaju występujących mechanizmów psychopatologicznych

7. Znajomość stosowanych rodzajów i form oddziaływania psychologicznego, podstawowe umiejętności oddziaływania psychologicznego

8. Planowanie oddziaływań prewencyjnych i psychokorekcyjnych

9. Przygotowywania programów oddziaływań grupowych oraz pracy psychologicznej na rzecz społeczności
   
   

Problemy etyczne w psychologii stosowanej:

1. Jeżeli ktoś wkracza w życie innej osoby tak, aby ja zmienić, powstają problemy etyczne („oddanie psychologii na usługi zwykłych ludzi” Zimbardo,Ruch)

- Czy etyczne jest narzucanie innemu człowiekowi swoich wartości?

- Czy etyczne jest zmienianie osobowości innej osoby, choćby i patologicznej bez jej akceptacji?

- Jak ocenić, która terapia jest „skuteczna” dla jednostki, a nie jest tylko wygodna dla porządku społecznego, do którego „dopasowuje się „ jednostkę (tzw. dylemat strugania kołków czy dziurek?)

- Uwaga na sposób wykorzystywania usług psychologicznych!

- Wiedzę i techniki, które można zastosować do polepszenia ludzkiego losu, można wykorzystać do manipulacji i eksploatacji

2. Konieczność nieustannego dążenia do postępowania w sposób etyczny.

3. W praktyce ocena, czy doszło do pogwałcenia zasad etycznych, rzadko jest prostą decyzją opartą na absolutnych kryteriach.

Psycholog musi być świadomy - po co ktoś mnie zatrudnił?

dylemat strugania kołków czy dziurek

Problem etosu psychologa - czujność, aby nie zostać wykorzystanym do utrzymania społeczno-politycznego statusu quo.

Fred Spaner - terapeuta, uważa, że terapeuci (psychiatrzy i psychologowie) powodują dysfunkcję , a nie jedynie zmieniać ludzi , u których wystąpiły zaburzenia funkcjonowania. „Jeśli nie uczestniczymy aktywnie w popieraniu korzystnych zmian społecznych, to uczestniczymy aktywnie w utrzymywaniu takiego systemu, jaki jest”.

Siła tego nakazu staje się bardzo wyraźna, gdy psycholog pracuje dla instytucji (wojsko, więzienie, gdzie celem terapii jest uczynić człowieka „dobrym żołnierzem”, „dobrym uczniem”, „dobrym więźniem”). Cele te mogą pozostawać w konflikcie z indywidualnością i dążeniami do samorealizacji jednostki. Czy przystosowanie musi być „ulicą jednokierunkową”?

Struganie kołków Struganie dziurek

Jednostka (kołek) jednostka (dziurka)

ZMIANA JEDNOSTKI ZMIANA W ŚRODOWISKU

ETYKA W PSYCHOLOGII STOSOWANEJ

Zawód psychologa - zawodem zaufania społecznego!!!

Odbiorca usług psychologa obdarza go zaufaniem, powierza osobiste i intymne sprawy i przeżycia, wyraża zgodę na ingerencję w swój świat wewnętrzny.

Naczelną wartością dla psychologa jest dobro drugiego człowieka i uszanowanie jego podmiotowości etos psychologa.

Istota etycznego postępowania w psychologii jest odpowiedzialne przestrzeganie akceptowanych kulturowo norm humanitarnego traktowania osób badanych i pacjentów. Chodzi o to, by pomagając człowiekowi nie naruszać ważnych dla niego wartości, nie pozbawiać go poczucia niezależności, decydowania o sobie, autonomii.

POSTULATY ETYKI ZAWODOWEJ PSYCHOLOGA

1. zasady obowiązujące w stosunku do pacjentów. Przestrzeganie tajemnicy zawodowej oraz pojęcie „postawy psychologicznej” - troska o dobro pacjenta, postawa rzeczowa, bezosobowa, życzliwa, akceptująca. Jedynym celem psychologa w stosunku do badanego jest niesienie właściwie rozumianej pomocy. Unikanie jatrogennych postaw.

2. Internalizacja celów społecznych.

3. zasady regulujące stosunek do instytucji, w której jest zatrudniony psycholog (cele, współpraca, zaangażowanie, lojalność)

4. Postulaty fachowego stosowania metod diagnostycznych i niedopuszczenie do nadużyć w posługiwaniu się nimi przez niefachowców. „Sumienność metodologiczna” (właściwe metody badań, dostosowane do problemu, ostrożność, dbałość o naukowe uzasadnienie diagnozy, pamięć o obarczeniu metod błędami oraz narzędzi; testy nie są „psychometrami”; test przeprowadza osobiście sam psycholog; konsekwencje, zgoda na piśmie, też na obrót danymi, komisje etyczne).

5. Etyka w badaniach naukowych - najwyższą wartością dobro pacjenta, informacja o celu badań, konsekwencjach, konieczność uzyskania zgody na piśmie (również na obrót danymi). Funkcjonowanie komisji etycznych oceny programów badań naukowych.

Wskazania etyki psychologa:

• Uzyskać zgodę na udział w badaniach klienta lub opiekuna dzieci

• Przestrzegać ustalonego kontraktem usługi zakresu badań

• Przestrzegać tajemnicy zawodowej - wymóg kategoryczny

• Unikać wyrządzenia przykrości! - ujmowanej z perspektywy subiektywnej

• Ryzyka powodowania cierpienia, krzywdy fizycznej, psychicznej i społecznej

• Naruszanie sfery prywatności i intymności

• Obniżania szacunku klientów dla siebie samych i ich poczucia wartości

• Dostarczyć informacji zwrotnych o badaniach

• Różnicować pomiędzy obowiązkiem przekazania badanemu w sposób zrozumiały informacji o uzyskanych wynikach a pełną opinią

• Uwaga na język oceny, wartościowania, etykietyzacji

• Unikać zaszczepiania postaw negatywnych czy niewłaściwych

• Uwaga na tzw. naturalne eksperymenty społeczne

OCENA BADAŃ NAUKOWYCH ZE WZGLĘDU NA ETYKĘ

10. Cele ogólne a szczegółowe

11. Prawa badanych - badany ma prawo

12. Odpowiedzialność badacza

13. Stosunek korzyści do szkód oczekiwanych w podjętych badaniach

14. Prawdopodobieństwo szkód i liczby osób, których to dotyczy

15. Waga ocen komisji specjalistów

PROBLEMY TERAPII

• Nieliczenie się z opinią pacjenta (klienta)

• Możliwość zmiany terapeuty

• Możliwość wyboru procedur terapeutycznych

• Formułowanie kontraktu terapeutycznego (najlepiej na piśmie) - umowa dotycząca celu i zakresu usług oczekiwanych przez klienta, skutków, czasu trwania usługi, wynagrodzenia psychologa

• Należy zbadać siłę motywacji (pacjent musi czuć problem; jeżeli motywacja jest za mała to nieetyczne jest podejmowanie terapii) w ramach kontraktu

• Jeżeli osoba ponosi duże koszty psychiczne czy finansowe leczenia, a nie ma osób, które by go wzmocniły (proporcja, równowaga pomiędzy poniesionymi kosztami a otrzymanymi nagrodami) należy uświadomić to pacjentowi (osoby nagradzające)

• Pieniądze - terapii nie wolno robić za darmo

1. zasada prawnicza - klient zapłaci - wyraża wolę wzięcia nas

2. zasada lingwistyczna - płacę, więc szanuje, to za co płacę i jestem zmotywowany (np. uczę się języka, bo za to płacę)

Pytania dotyczące planowanych zmian (manipulacji):

1. Czy przy podejmowaniu decyzji uczestniczą osoby, których mają one dotyczyć?

2. Jaka jest podstawa teoretyczna (naukowa) proponowanych manipulacji?

3. Jak mierzyć skutki podejmowanej decyzji?

4. Czy skutki zostaną zbadane, ustalone i podane do publicznej wiadomości?

5. Czy można będzie naprawić skutki negatywne i szkody zastosowanej manipulacji?

Jakie będą skutki uboczne manipulacji?

Zanim odpowiesz pozytywnie na wezwanie pomocy uzyskaj odpowiedz:

1. Czy pomoc psychologa jest rzeczywiście potrzebna?

2. Czy pomoc psychologa nie odciąga uwagi, nie zakrywa decydujących wydarzeń?

3. Jakie są motywy osób oferujących psychologowi daną rolę?

„…znacznie mniej kosztowne jest zatrudnienie tysiąca psychologów, niż wprowadzenie choćby niewielkiej zmiany w strukturze społecznej i ekonomicznej” - wypowiedź sędziego Bazelona (1972) do psychologów zatrudnionych w resocjalizacji (Zimbardo)

„…musicie zadać sobie samym pytanie, czy wasza pomoc jest naprawdę potrzebna czy też jesteście angażowani jedynie jako magicy do wykonywania intrygującego pokazu gdzieś na uboczu, aby widzowie nie zwrócili uwagi na decydujące wydarzenia zachodzące na głównej arenie…”

1

---