15 Projektowanie i realizacja zadań logistycznych opakowania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Tomasz Jagiełło

Projektowanie i realizacja zadań logistycznych
w gospodarce opakowaniami 342[04].Z2.03.

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Adam Nowak
mgr inż. Andrzej Śledziona

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Tomasz Jagiełło

Konsultacja:
mgr inż. Halina Śledziona

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 342[04].Z2.03.
,,Projektowanie i realizacja zadań logistycznych w gospodarce opakowaniami”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik logistyk.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Definicja i funkcja opakowania. Klasyfikacja opakowań

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Proces pakowania. Charakterystyka znaków na opakowaniach. Jednostki
logistyczne

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

System GS1 (UCC/EAN) automatycznej identyfikacji opakowań
i towarów. Oprogramowanie wspomagające gospodarkę opakowaniami.
Koszty opakowań

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Zasady klasyfikowania zużytych opakowań. Międzynarodowe prawo
dotyczące opakowań

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik ten pomoże Ci poznać zasady projektowania i realizacji zadań logistycznych

w gospodarce opakowaniami, oraz wykształcić umiejętności z tego zakresu.

Poradnik zawiera:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś opanować przed
przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas realizacji tej
jednostki modułowej,

−

materiał nauczania, który umożliwi Ci samodzielne przygotowanie się do wykonywania
ć

wiczeń i zaliczenia sprawdzianów,

−

pytania sprawdzające, które pomogą Ci sprawdzić, czy już opanowałeś zamieszczony
materiał nauczania,

−

wiczenia, które ułatwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,

−

sprawdzian postępów, zadań który pozwoli Ci na samodzielne określenie opanowania
wymaganych umiejętności i wiadomości po zakończeniu każdego rozdziału materiału
nauczania,

−

sprawdzian osiągnięć ucznia, przykładowy zestaw pytań, który służy do oceny poziomu
opanowania umiejętności i wiadomości z zakresu całej jednostki,

−

wykaz literatury.

Schemat układu jednostek modułowych

342[04].Z2

Logistyczne zarządzanie

gospodarką magazynową

i zapasami

342[04].Z2.02

Projektowanie i realizacja zadań

logistycznych w gospodarce

magazynowej

342[04].Z2.03

Projektowanie i realizacja zadań

logistycznych w gospodarce

opakowaniami

342[04].Z2.04

Sporządzanie rachunku kosztów

zadań logistycznych z zakresu

gospodarki magazynowej

342[04].Z2.01

Projektowanie i realizacja zadań

logistycznych w gospodarce

zapasami

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do jednostki modułowej Projektowanie i realizacja zadań logistycznych

w gospodarce opakowaniami powinieneś umieć:

−

dobierać środki ochrony osobistej,

−

stosować nowoczesne technologie informacyjne,

−

obliczać i analizować koszty zadań logistycznych,

−

zastosować zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy,

−

scharakteryzować systemy gospodarowania odpadami, zanieczyszczeniami i systemem
ochrony środowiska,

−

określać funkcje logistyki w systemach ochrony środowiska,

−

zastosować technologię magazynowania opartą na automatycznej identyfikacji towarów,

−

zastosować przepisy prawne z zakresu bezpieczeństwa, higieny pracy, ochrony
ś

rodowiska i ochrony przeciwpożarowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić zadania jakie spełnia opakowanie,

−

sklasyfikować opakowania,

−

dobrać opakowanie do rodzaju umieszczanego w nim towaru,

−

dobrać opakowanie do transportu towarów specjalnych,

−

skompletować opakowania w jednostki ładunkowe, jednostki transportowe i jednostki
magazynowe,

−

dobrać urządzenia do automatycznej identyfikacji towarów,

−

obsłużyć system UCC/EAN automatycznej identyfikacji opakowań towarów,

−

dobrać opakowanie do środka transportu,

−

posegregować opakowania na podstawie ich stopnia zużycia,

−

zaklasyfikować zużyte opakowanie do recyklingu lub utylizacji,

−

obliczyć koszty opakowania dostawy towarów,

−

zastosować systemy informacyjne wspomagające gospodarkę opakowaniami,

−

zastosować międzynarodowe uwarunkowania prawne dotyczące opakowań,

−

zastosować uwarunkowania prawne z zakresu wykorzystania informacji, ochrony danych
osobowych, ochrony praw autorskich i tajemnicy służbowej,

−

zastosować przepisy prawne z zakresu bezpieczeństwa, higieny pracy, ochrony
ś

rodowiska i przeciwpożarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Definicja i funkcja opakowania. Klasyfikacja opakowań

4.1.1.

Materiał nauczania

Opakowanie jest jednym z kluczowych zagadnień w logistycznym łańcuchu dostaw.

W głównej mierze chodzi o to, aby w czasie drogi pokonywanej przez wyrób od producenta
do konsumenta, w optymalny sposób chroniło ono opakowany produkt przed czynnikami
zewnętrznymi. Ale nie jest to jedyna funkcja, jaką do spełnienia ma opakowanie.
Problematyka związana z opakowaniami dotyczy między innymi: właściwego doboru
tworzyw do ich budowy, odpowiedniego zaprojektowania ich kształtu i wyglądu, a także
zaplanowania sposobu dostaw wyrobów.

Definicja i funkcje opakowania

Opakowanie jest przedmiotem (lub materiałem) stanowiącym zewnętrzną warstwę

znajdującą się na towarze. Jego zadaniem jest zabezpieczenie towaru w trakcie transportu
i przechowywania, przed ubytkiem, kradzieżą lub zmianą jego właściwości i jakości. Oprócz
tych zadań opakowanie pełni niekiedy funkcję marketingowe, gdyż swoim estetycznym
wyglądem (w szczególności dotyczy to opakowań jednostkowych) ma skłaniać konsumentów
do nabycia towaru.

Opakowanie może spełniać następujące funkcje:

−

funkcja techniczna, umożliwia dystrybucję, konsumpcję oraz ochronę produktu przed
wpływem niekorzystnych czynników zewnętrznych lub wewnętrznych,

−

funkcja logistyczna, umożliwia manipulację, transport, magazynowanie, sprzedaż,
dystrybucję,

−

funkcja informacyjna – jest spełniana wówczas, gdy opakowanie jest nośnikiem
informacji o wyrobie, warunkach jego transportu itp.,

−

funkcja ekologiczna – gdy jest realizowana, umożliwia skuteczną ochronę środowiska
naturalnego w przypadku transportu materiałów niebezpiecznych, a przy wykorzystaniu
opakowań wielokrotnego użytku pozwala przeciwdziałać nadmiernemu powstawaniu
odpadów opakowaniowych,

−

funkcja ekonomiczna, obejmuje relację kosztów wytworzenia opakowania do kosztów
wytworzenia towaru,

−

funkcja marketingowa, stanowi o wartości estetycznej opakowania i ma w zamierzeniu
zachęcać do nabycia danego towaru, podkreślać nowoczesność wyrobu itp.

Norma PN-EN 14182:2005 „Opakowania. Terminologia. Terminy podstawowe

i definicje” określa opakowanie jako wyrób, który przede wszystkim powinien zapewnić
utrzymanie określonej jakości pakowanych produktów, a także umożliwić przystosowanie ich
do transportu i składowania oraz prezentacji. Nie bagatelną rolą jest również uwzględnienie
ochrony środowiska przed szkodliwym oddziaływaniem niektórych transportowanych
wyrobów. W tej definicji w sposób szczególny kładzie się nacisk na ochronną funkcję
opakowania, w celu utrzymania jakościowych cech zawartości, a także zabezpieczenie jej
przed

działaniem

zewnętrznych

czynników

mechanicznych,

chemicznych

oraz

klimatycznych.

Opakowanie jednostkowe

Pod względem liczby jednostek wyrobów zawartych w danym opakowaniu, można je

podzielić na opakowania: jednostkowe, zbiorcze i transportowe. Konsumenci mają najczęściej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kontakt z opakowaniem jednostkowym. Zwykle ma ono do spełnienia trzy podstawowe
funkcje:

−

powinno dobrze zabezpieczać produkt przed wpływem czynników zewnętrznych
(zarówno klimatycznych, jak i mechanicznych),

−

umożliwić pełną i jednoznaczną identyfikację wyrobu,

−

nadać mu estetyczną oprawę.
Opakowanie jednostkowe zawiera ściśle określoną liczbęproduktu przeznaczonego na

sprzedaż i jest sprzedawane razem z towarem. Ważną rzeczą dla producenta jest to, aby
wygląd opakowania zachęcał potencjalnych klientów, do zakupu danego produktu. Wzorowo
zaprojektowane i wykonane jednostkowe opakowanie, potrafi nawet najbardziej pospolite
artykuły uczynić na tyle atrakcyjnymi, iż niezdecydowani klienci zostaną całkowicie
przekonani do „konieczności” ich zakupu.

Rys. 1. Przykład opakowań jednostkowych [www.osm-koscian.com.pl, www.sml-ostroleka.pl]

Duże koncerny do promocji swoich artykułów, uruchamiają potężne kampanie

marketingowe. Po pewnym czasie, artykuł jest rozpoznawany właśnie dzięki
charakterystycznemu dla niego opakowaniu. Niektóre badania stwierdzają, że dla kupujących
ważniejsze od reklamy produktu, jest jego estetyczne opakowanie. We współczesnym
ś

wiecie, gdy produkty konkurencyjnych firm stają się na skutek powszechnej wymiany

informacji coraz bardziej do siebie podobne, często jedynie unikatowe opakowanie umożliwia
nadanie wyrobom indywidualny charakter. Opakowania jednostkowe powinny być oznaczone
specjalnymi etykietami, na których muszą się znajdować szczegółowe informacje dotyczące
danego produktu, czyli: jego nazwa, skład, numer serii, data produkcji, data przydatności do
użycia, oraz logo, nazwa i adres producenta. Prawdziwie nowoczesne etykiety, nie
ograniczają się jedynie do biernej roli informacyjnej. Przy pomocy specjalnych, aktywnych
czujników, przekazują użytkownikowi dodatkowe informacje dotyczące danego produktu. Na
przykład za pomocą napisu wykonanego specjalną techniką, informują konsumenta o
osiągnięciu przez napój w butelce, optymalnej temperatury do spożycia. Inny przykład to
butelki z mydłem w płynie, które migając przez odpowiedni czas światełkiem, wskazują
dzieciom, jak długo powinny myć ręce. Wszystko wskazuje na to, że w niedalekiej
przyszłości takie „inteligentne opakowania”, będą szerzej informowały konsumentów o tym,
czy produkt jest przechowywany we właściwej temperaturze, lub czy jest jeszcze świeży.

Rys. 2. Przykład opakowania jednostkowego, które nie osłania całkowicie produkt [www.artnam.com]

Bywają opakowania jednostkowe tak zaprojektowane, aby nie osłaniały całkowicie

produktu przed czynnikami zewnętrznymi. Ich budowa pozwala wówczas na to, aby
częściowo eksponować przechowywany artykuł. Są to na przykład opakowania w postaci

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kubków, odkrytych pudełek, siatek, tacek itp. Opakowania jednostkowe całkowicie
osłaniające przechowywany produkt, to różnego rodzaju tuby, fiolki, butelki, kanistry,
zamknięte pudełka, puszki, torby, worki itp. Niektóre z opakowań, po ich otworzeniu,
zaczynają spełniać dodatkowo użytkową rolę. Tak jest na przykład w przypadku opakowań
potraw, które po otwarciu zamieniają się w pożyteczne tacki, kubki, lub opakowania dań do
kuchenek mikrofalowych, które jednocześnie służą, jako jednorazowe naczynia.

Tworzywa opakowań jednostkowych

Specyfika pakowanych wyrobów, przewidywany czas przechowywania, a także

indywidualne wymagania odbiorców, powodują konieczność stosowania różnych tworzyw do
budowy opakowań jednostkowych, jak i różnorodnych ich form. Jednym z częściej
stosowanych tworzyw jest szkło. W szklane butelki są pakowane artykuły spożywcze,
kosmetyczne, chemiczne, czy medyczne. Jest to tradycyjne opakowanie stosowane od bardzo
dawna. Jednak od pewnego czasu, butelki szklane zostały częściowo zastąpione przez butelki
i pojemniki wyprodukowane z tworzyw sztucznych.

Rys. 3. Opakowania wykonane z tworzywa sztucznego [www.gotix.com.pl]

Duża popularność stosowania butelek plastikowych, wzięła się z ich specyficznych cech.

Masa tych butelek jest znacznie niższa, od masy butelek szklanych. Ryzyko rozbicia butelki
z tworzywa sztucznego jest dużo mniejsze, a cena jej wyprodukowania znacząco niższa.
Mankamentem użycia butelek z tworzyw sztucznych na wielką skalę, jest ich niebagatelny
wpływ na zanieczyszczenie środowiska, w przypadku braku zorganizowania procesów
recyklingu. Niektóre kraje opracowały kompletne procesy odzyskania surowców z butelek
z tworzyw sztucznych. Z surowców wtórnych, pochodzących ze zużytych butelek,
produkowane są nowe, pełnowartościowe pojemniki.

Butelki z tworzyw sztucznych mogą być formowane w dwojaki sposób. Z polichlorku

winylu wykonuje się dwie połówki butelki, przekrojone w kierunku podłużnym. W kolejnym
cyklu produkcyjnym są one składane, i łączone przez zgrzewanie. Z kolei z polietylenu,
produkuje się butelki metodą wtrysku, połączonego z rozdmuchem sprężonym powietrzem.
Powstają wówczas butelki bez szwu. W niektórych krajach naukowcy intensywnie pracują
nad wytworzeniem butelek z masy papierowej. Jest to spowodowane rygorystycznym
podejściem tych krajów do problematyki związanej z ochroną środowiska.

Rys. 4. Opakowania w formie papierowych toreb i kartonowych pudeł [www.grilex.pl, www.twincepack.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kolejnym popularnym opakowaniem jednostkowym, są wszelkiego rodzaju pudełka

kartonowe. W zależności od ich konstrukcji mogą być to pudełka otwarte, klapkowe,
szufladkowe, przeciągane, z wieczkiem lub składane. Oprócz formy mogą się one między
sobą różnić, rodzajem zastosowanego kartonu. Pudełka mogą być zdobione nadrukiem,
niekiedy są dodatkowo impregnowane. Również pudełka, podobnie jak to było w przypadku
butelek, mogą być wykonane z tworzyw sztucznych. Przy ich produkcji, często stosuje się
metodę formowania próżniowego. Pozwoliło to na zwiększenie wydajności i ograniczenie
surowca, przy produkcji pudełek z tworzyw sztucznych.

Od dawna popularną formą opakowań jednostkowych są metalowe puszki. Wyodrębnić

wśród nich można puszki do konserw, i do innych artykułów nie konserwowanych. Puszki
wykonywane są z blach stalowych walcowanych na zimno, powierzchniowo
uszlachetnionych. Spotyka się też puszki wykonane z aluminium. Biała blacha
wykorzystywana do budowy konserw, jest elektrolitycznie ocynowana i dodatkowo
powlekana lakierem. Artykuły nie konserwowane mogą być również pakowane do puszek
wykonanych z blach czarnych.

Rys. 5. Przykład opakowań w postaci metalowych puszek [www.kielan.eu, www.zlotygrosz.pl]

Na ogół puszki metalowe składają się z dwóch części, z których wieczko zwykle jest

wciskane. Często spotykanymi naczyniami, służącymi jako opakowania jednostkowe, są
słoiki. Są to naczynia szerokootworowe, najczęściej zakończone gwintem, przystosowane do
zamykania nakrętką z blachy lub tworzywa sztucznego.

Opakowania zbiorcze i transportowe

Artykuły w opakowaniach jednostkowych najczęściej są pakowane przez producenta

w opakowania zbiorcze. Bywa nieraz tak, że opakowanie zbiorcze jest jednocześnie
opakowaniem transportowym. Opakowania zbiorcze mają za zadanie uniemożliwić powstanie
braków ilościowych towaru, w czasie jego przemieszczania. Każda ingerencja w opakowanie
zbiorcze musi się wiązać z naruszeniem, specyficznych dla danego produktu zabezpieczeń.
Do tego typu opakowań zaliczamy paczki, pudła, skrzynki, różnego rodzaju pojemniki
i beczki. Najczęściej są one dodatkowo zaklejone, zawiązane taśmą, sznurem i odpowiednio
zaplombowane. Często do formowania jednostki ładunkowej tworzonej z opakowań
jednostkowych lub zbiorczych, stosuje się folię termokurczliwą, która jednocześnie spełnia
rolę ochronną przed zanieczyszczeniami i opadami atmosferycznymi.

Aby opakowania zewnętrzne, mogły odgrywać rolę opakowań transportowych, muszą

spełniać cały szereg specyficznych warunków. Otóż głównym zadaniem opakowania
transportowego jest ochrona towaru przed niekorzystnym oddziaływaniem zewnętrznych
czynników: klimatycznych, biologicznych, chemicznych, i mechanicznych, na jakie może być
narażony ładunek w czasie przewozu, składowania, czy magazynowania. Dobierając
opakowanie transportowe do danego wyrobu, należy wziąć pod uwagę cały szereg

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

czynników. Oczywistym będzie uwzględnienie rodzaju towaru, jego wymiarów, masy
i kształtu. Nie mniej istotnym czynnikiem, będą własności mechaniczne wyrobu, czyli jego
odporność na wstrząsy, wytrzymałość na ściskanie itp. Przy projektowaniu opakowania
również musi być uwzględniona specyficzna dla danego produktu odporność na działanie
warunków atmosferycznych. Nie mogą one w czasie transportu spowodować pogorszenia
właściwości przechowywanego wyrobu. Na opakowanie transportowe ma również wpływ
wybór sposobu przemieszczania produktu, od producenta do użytkownika, to znaczy rodzaj
użytego transportu i sposób przeładunku, oraz warunki magazynowania wyrobów. Sprawą
zupełnie podstawową, będzie również uwzględnienie wartości pakowanego produktu.

Rys. 6. Przykład opakowań zbiorczych [www.leda.pl]

Wszystkie te wyżej wymienione czynniki, będą miały bezpośredni wpływ na konstrukcję

opakowania, oraz na wybór rodzaju tworzywa, z jakiego ono będzie zbudowane. Optymalnie
zbudowane opakowanie, nie tylko zapewni produktowi właściwą ochronę w czasie transportu,
ale i zabezpieczy go również przed szkodliwymi wstrząsami i niesprzyjającymi warunkami
atmosferycznymi itp. Takie opakowanie powinno być przy tym estetycznie wykonane i tanie.
Wskazane jest, aby opakowanie tylko w niewielki sposób wpłynęło na powiększenie
gabarytów i ogólnej masy ładunku. Nie może być również skomplikowane i pracochłonne
w wykonaniu. Powinno przy tym wszystkim, pozwolić na łatwe zapakowanie i rozpakowanie
towaru. Niewłaściwie zaprojektowane i wykonane opakowanie, może doprowadzić do
powstania dużych szkód towarowych. Z kolei, gdy powstanie opakowanie za bardzo solidne,
doprowadzi to do nieracjonalnego wzrostu zużycia surowców i w efekcie niepotrzebnie
podroży właściwy wyrób.

Rodzaj i jakość zastosowanego opakowania transportowego, będą miał, wpływ nie tylko

na zastosowaną technologię wykonywanych prac przeładunkowych, ale także na wysokość
kosztów transportu i efektywność wykorzystania przestrzeni magazynowej. Wiąże się to
bezpośrednio z dopuszczalną wysokością piętrzenia opakowań w stosy, a także z możliwością
zmechanizowania prac przeładunkowych. Dobre opakowanie transportowe powinno
zapewnić nie tylko właściwą ochronę przewożonemu artykułowi, ale także zagwarantować
mu odpowiednie warunki składowania. A warunki te bezpośrednio będą zależeć od danego
wyrobu. Na przykład w przypadku artykułów spożywczych, wymagających podczas
magazynowania dostępu świeżego powietrza, opakowania transportowe powinny zapewnić
prawidłową cyrkulację powietrza. Wyroby wrażliwe na światło, powinny znajdować się
w opakowaniach gwarantujących ochronę przed światłem. Produkty utleniające się,
higroskopijne, lub pochłaniające zapachy z otoczenia, powinny być chronione
w opakowaniach wykonanych ze szkła, tworzyw sztucznych, lub blachy, zaopatrzone
w szczelne zamknięcia, gwarantujące całkowity brak wymiany powietrza. Niektóre
opakowania powinny chronić wyroby przed zmianami temperatury, inne powinny ułatwiać
opakowanym produktom proces zamrażania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Istotnym problemem przy projektowaniu opakowań dla artykułów przemysłu

spożywczego jest to, aby związki chemiczne znajdujące się w tworzywie opakowania, nie
oddziaływały na przechowywany wyrób. Dotyczy to na przykład toksycznych związków
chemicznych wydostających się z tworzyw PCW, lub żywicy wydzielającej się z opakowań
drewnianych. Jeżeli opakowanie jest przeznaczone do wielokrotnego użytku, ważną sprawą
jest łatwość jego oczyszczenia i ewentualnej dezynfekcji, przed kolejnym napełnieniem. Jest
to szczególnie istotna kwestia w przypadku produktów spożywczych.

Wymiary opakowań transportowych

Osobnym problemem są wymiary zewnętrzne opakowań transportowych. Brak

synchronizacji wymiarowej opakowań transportowych z wymiarami palet, może doprowadzić
do powstania poważnych strat, wynikających ze złego (nie pełnego) wykorzystania środków
transportowych i powierzchni magazynowych. Wymiary palet zostały już dawno
znormalizowane

uzgodnione

skali

międzynarodowej.

Według

norm

ISO

(Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej), przyjęto trzy podstawowe wymiary palet:
800 x 1000 mm, 800 x 1200 mm, 1000 x 1200 mm. Niekiedy nazywa się ją paletą EURO.
Opakowania

transportowe

zaprojektowane

zgodnie

normą,

będą

optymalnie

wykorzystywały powierzchnię palety uprzywilejowanej.

Zależności wymiarowe

Należy pamiętać o tym, że opakowanie (a więc i jego wymiary) jest zaledwie jednym

z wielu elementów złożonego systemu, jakim niewątpliwie jest każdy poprawnie
funkcjonujący łańcuch dostaw. Istnieje jeszcze cały szereg innych elementów biorących
bezpośredni udział w tym systemie, których wymiary są (i muszą być) ze sobą ściśle
powiązane, aby w sumie tworzyć tą współgrającą ze sobą całość. Wśród nich należy
wymienić: urządzenia magazynowe (w tym w szczególności wielkość gniazd regałowych),
szerokość ramp, wrót i dróg dojazdowych, używane urządzenia transportu wewnętrznego
(m.in. wózki unoszące, podnośnikowe, przenośniki), wielkość przestrzeni ładunkowej
używanych środków transportowych (wagonów, skrzyń ładunkowych samochodów,
kontenerów itp.), wielkość palet ładunkowych, opakowań zbiorczych i jednostkowych,
wymiary maszyn pakujących, a także w końcu wielkość wyjściowych materiałów na
opakowania (czyli rozmiary arkuszy tektur, płyt pilśniowych, sklejek itp.). Wymiary
wszystkich wyżej wymienionych elementów są ze sobą ściśle powiązane, ponieważ są
współzależne. Niezwracanie uwagi na ich wzajemne niedostosowanie, może być skutkiem
powstania poważnych strat gospodarczych poprzez niewykorzystanie ładowności środków
transportowych, nieracjonalne zużycie materiałów opakowaniowych itp.

Opakowania formowane w jednostki ładunkowe (opakowania transportowe), przede

wszystkim powinny mieć wymiary dostosowane do znormalizowanych palet. Paleta
o wymiarach 800 x 1200 mm, jest paletą uprzywilejowaną. Na jej wymiarach zbudowano
system wymiarowy opakowań transportowych, opisany szczegółowo w Polskich Normach,
dotyczących opakowań. System wymiarowy funkcjonujący w Polsce, oparty jest w swoich
założeniach na „systemie norweskim”. Oznacza to że są w nim ustalone szczegółowo
wewnętrzne wymiary opakowań transportowych. W innych krajach (m.in. w Szwajcarii)
w systemie są ustalone wymiary zewnętrzne opakowań. W normie, oprócz wskazania
wymiarów palety ładunkowej uprzywilejowanej, są wymienione pozostałe zasady tworzenia
wymiarów

opakowań.

Dla

opakowań

prostopadłościennych

obowiązują

szeregi

wewnętrznych wymiarów opakowań transportowych oraz szeregi zewnętrzne opakowań
jednostkowych. Opakowania o dnie okrągłym obowiązuje szereg wymiarowy średnic
zewnętrznych tych opakowań. W normie założono również, że grubość ścianek opakowania
transportowego powinna być wprost proporcjonalna do jego wielkości i przeciętnie wynosić

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5% wymiarów liniowych opakowań (tzn. ich długości, szerokości lub głębokości). Jako
największe

wymiary

liniowe

opakowań

transportowych,

przyjęto

pomniejszone

o 5% wymiary palety uprzywilejowanej. Wymiary liniowe opakowań mniejszych, zostały
utworzone przez podzielenie tego największego opakowania transportowego przez liczby
naturalne (1, 2, 3 itd.). Najmniejszy graniczny wymiar opakowania przyjęto 190 mm.

W odpowiednich tablicach są przedstawione całe typoszeregi wymiarowe opakowań. Dla

uniknięcia trudności wynikających z używania opakowań o zbyt dużej różnorodności
wymiarowej, w tabeli niektóre z wielkości wymiarowych są w sposób szczególny zalecone do
stosowania. Opakowania transportowe, zaprojektowane zgodnie z normą, będą
wykorzystywać powierzchnię palety uprzywilejowanej w 100%. Opakowania mniejsze
umożliwiają ich układanie na palecie w sposób wiązany, tzn. na przemian raz długością, a raz
szerokością. Zasady sformułowane w normie należy wprowadzać wszędzie tam, gdzie na to
pozwala kształt i wielkość pakowanych wyrobów. Dotyczy to także pakowania wyrobów
sypkich i płynnych, których własności umożliwiają łatwą zmianę kształtów.

Tworzywo i rodzaje opakowań transportowych

W zależności od tworzywa, z jakiego zbudowane są opakowania transportowe, wyróżnia

się opakowania: drewniane, tekturowe, papierowe, metalowe, szklane, z tworzyw sztucznych,
lub mieszane, gdy do budowy są wykorzystane kombinacje wyżej wspomnianych materiałów.
Uwzględniając z kolei różne konstrukcje opakowań transportowych, wyróżnimy wśród nich:
butle, skrzynki, klatki, beczki, bębny, pudła, worki, balony itp. Uwzględniając sposób
wykorzystania opakowań, wyróżniamy opakowania jednorazowego użytku i wielokrotne.
Jeszcze inny podział można przeprowadzić rozpatrując sposób rozliczeń za opakowanie.
Opakowanie sprzedawane (przechodzące na własność odbiorcy), może być niefakturowane,
gdy jego cena jest wkalkulowana w cenę wyrobu, lub fakturowane, gdy jest wymienione
osobno na fakturze, obok ceny wyrobu. Opakowania transportowe mogą być również
odbiorcy nie sprzedawane, a pożyczane. Pozostają wówczas cały czas własnością dostawcy.

Rys. 7. Opakowanie transportowe w formie kartonowego pudła [www.twincepack.pl]

Jednym z najbardziej popularnych opakowań transportowych, są pudła wykonane

z tektury. Są one powszechnie stosowane do pakowania zarówno wyrobów spożywczych, jak
i wyrobów przemysłowych. Istnieje wiele form konstrukcyjnych pudeł kartonowych.
Najczęściej można spotkać pudła składane.

W stanie pustym pudła można łatwo złożyć na płask. Dzięki temu w formie złożonej

zajmują mało miejsca w magazynach, czy środkach transportowych. Poszczególne elementy
pudeł są łączone ze sobą w różny sposób: przy pomocy zszywek z drutu, samoprzylepną
taśmą, lub są sklejane na zakładkę klejem. Oprócz pudeł składanych, stosuje się jeszcze pudła
wieczkowe lub przegubowo-wieczkowe. Konstrukcja pudeł jest istotną sprawą, gdyż
w sposób bezpośredni rzutuje na ich wytrzymałość. W celu zwiększenia wytrzymałości na
ś

ciskanie, niejednokrotnie stosuje się wewnętrzne elementy wzmacniające. Również rodzaj

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

użytej tektury będzie w sposób zasadniczy wpływał na wytrzymałość opakowań z pudeł.
Może to być tektura lita lub sklejana, bądź też tektura falista, trzywarstwowa lub
pięciowarstwowa. Klapy pudeł składanych zamyka się w różny sposób. Używa się do tego
celu samoprzylepnych taśm, wiąże się taśmą stalową lub taśmą z tworzywa sztucznego.
W niektórych przypadkach klapy zakleja się klejem, lub zszywa stalowymi spinaczami.

Rys. 8. Opakowania transportowe z tworzywa sztucznego [www.logistykafirm.com]

Innym popularnym opakowaniem transportowym są różnego rodzaju pojemniki

wykonane z tworzyw sztucznych. Wypierają one z rynku opakowania drewniane i metalowe.
W porównaniu z nimi posiadają znacznie mniejszą masę, i jednocześnie większą odporność
mechaniczną i chemiczną. Oprócz tego dobrze znoszą oddziaływanie czynników
atmosferycznych. Są estetyczne i łatwo je utrzymać w czystości. Opakowania z tworzyw
sztucznych można wykonywać w różnych barwach i pokrywać dowolnymi nadrukami.
Stosunkowo prosto jest je przystosować do zmechanizowanego pakowania i transportu. Są
typowymi opakowaniami wielokrotnego użytku. Zazwyczaj skrzynki z tworzyw sztucznych
wykonywane są bez wieka. Ich konstrukcja umożliwia bezproblemowe składowanie skrzynek
w stosach, ustawiając je jedne na drugich. Skrzynki z tworzyw sztucznych dzieli się na dwie
główne grupy. Jedna grupa to opakowania z wewnętrznymi przegrodami, służące do
pakowania płynnych produktów w butelkach (np. piwo, soki). Grupę drugą stanowią
opakowania bez przegród, służące między innymi do pakowania pieczywa, mięsa,
owoców itp.

Coraz większe znaczenie na rynku zdobywają składane – zwrotne opakowania

transportowe, wykonane z tworzyw sztucznych. Wyspecjalizowane firmy są w stanie
wyprodukować takie opakowania na zamówienie. Dzięki temu będą one dokładnie
dopasowane do wymiarów danego produktu, czy pojazdu transportującego.

Rys. 9. Składane systemy opakowań transportowych [www.soehner.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cienkie ścianki z wytrzymałego tworzywa, zwiększają pojemność wewnętrzną takiego

opakowania. Po złożeniu, wielkość opakowania może się zmniejszyć nawet do 80%, co nie
pozostaje bez wpływu na obniżenie kosztów transportu opakowań zwrotnych. Nowoczesne
tworzywa mogą być wykorzystywane w bardzo szerokim zakresie temperatur, od minus 30ºC
do plus 60ºC. Są one odporne na działanie nawet agresywnych chemikaliów, a przy tym są
lekkie i łatwe w czyszczeniu.

Pojemniki metalowe są również opakowaniami transportowymi wielokrotnego użytku.

Mogą być wykonane z blachy stalowej lub drutu. Konstrukcja tych pojemników umożliwia
układanie ich w stabilne stosy. Niektóre z nich, dzięki swej specjalnej konstrukcji (przednia
skośna ścianka), umożliwiają pobieranie zapakowanych wyrobów, bez konieczności
wyjmowania pojemnika z ustawionego już stosu.

Rys. 10. Pojemniki metalowe [www.zaopatrzenie.net.pl]

Niektóre pojemniki transportowe są zaopatrzone w uchwyty, ułatwiające ręczne

manipulowanie. Mimo powłok antykorozyjnych, opakowania metalowe są wrażliwe na
warunki atmosferyczne, więc powinny być przechowywane w magazynach lub wiatach.

Skrzynki drewniane są najbardziej tradycyjnymi opakowaniami transportowymi.

Używane są do pakowania, przechowywania, oraz transportu zarówno artykułów
spożywczych, jak i przemysłowych. Podobnie jak i w poprzednich przypadkach, wymagania
techniczne dotyczące drewnianych skrzynek określają szczegółowo normy. Skrzynki
drewniane, ze względu na dużą sztywność i odporność na zgniatanie, mogą być piętrzone
w stosy. Niekiedy ich dodatkowe elementy konstrukcyjne, w postaci poprzecznych listew
przymocowanych do dna i wieka, uniemożliwiają wzajemne przesuwanie się skrzynek.
Dzięki temu stosy ustawione z tego rodzaju opakowań są bardzo stabilne. Listwy przybijane
do czół skrzynek, ułatwiają z kolei czynności manipulacyjne. Odmianą opakowań
drewnianych są skrzynki wykonane z poszyciem, z elementów płytowych. W tego rodzaju
opakowaniach, listwy drewniane tworzą ramkę-szkielet, wypełniony pilśniową płytą lub
sklejką. Opakowania te posiadają wiele zalet. Są lekkie, szczelne, charakteryzują się dużą
wytrzymałością. Ponadto są estetyczne i dają się łatwo znakować. W każdym przypadku, gdy
opakowanie nie wykazuje odpowiedniej sztywności i wytrzymałości na zgniecenie, należy
zastosować palety z nadstawkami, lub składowanie tych opakowań w gniazdach regałowych.
Osobny problem stanowią opakowania służące do przewożenia i przechowywania dużych
maszyn, obrabiarek i urządzeń stanowiących wyposażenie zakładów przemysłowych. Są to
zazwyczaj solidne skrzynie składające się z mocnej podstawy oraz konstrukcji złożonej
z umocnionych belek wraz z elementami bocznymi.

Rys. 11. Opakowania transportowe wykonane z drewna [www.caspari.pl, www.glf.se/pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zdarzają się również i takie wyroby, które same w sobie są w sposób wystarczający

odporne na działanie czynników mechanicznych, czy też klimatycznych. Mogą być one
wówczas transportowane bez opakowań. Jeżeli ich kształt utrudniałby transport lub
manipulowanie nimi podczas prac przeładunkowych, wówczas stosuje się tzw. opakowania
częściowe. Tego rodzaju opakowania mogą też chronić przed uszkodzeniem jedynie bardziej
wrażliwe elementy.

Opakowania w dobie Internetu

Handel elektroniczny na szeroką skalę, z wykorzystaniem Internetu, stał się już faktem.

Wartość sprzedaży towarów, realizowanej tą drogą systematycznie rośnie. Nie trudno
przewidzieć, że zmiana handlu konwencjonalnego, na elektroniczny, nie obędzie się bez
wpływu na zmianę charakteru opakowań, zarówno jednostkowych, jak i transportowych.
W miejsce

niewielu

odbiorców

(dużych

sieci

handlowych)

posługiwania

się paletyzowanymi jednostkami opakowaniowymi w dużych dostawach, pojawi się cała
rzesza indywidualnych odbiorców. Tradycyjna funkcja ozdobna opakowań jednostkowych
przestanie mieć wówczas tak duże znaczenie. Potencjalny klient już obecnie może się
zapoznać z interesującym go produktem u siebie w domu, na ekranie komputera. Do
wirtualnie przedstawionego artykułu zazwyczaj jest dołączony dokładny opis budowy, sposób
użytkowania itp. Produkt który nie będzie już musiał konkurować na półce sklepowej
z artykułami konkurencji, będzie mógł być opakowany w mniej atrakcyjne, a przez to tańsze
opakowanie. Nowa sytuacja wymusi też powstanie zupełnie nowych kanałów logistycznych.

4.1.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak definiuje się opakowanie?

Jakie funkcje ma spełniać opakowanie?

Jakie rodzaje opakowań znasz?

Do czego służy opakowanie jednostkowe?

Jakie funkcje ma spełniać opakowanie transportowe?

Z jakich tworzyw są budowane opakowania zbiorcze i transportowe?

Czy handel elektroniczny wpłynie na zmianę charakteru opakowań?

4.1.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zdefiniuj opakowanie jednostkowe. Obserwując różne przykłady tego rodzaju opakowań

sprawdź, czy wszystkie spełniają poprawnie swoje funkcje.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

wyjaśnić pojęcie opakowania jednostkowego,

przeanalizować opakowania dostarczone przez nauczyciela,

określić, jakie funkcje pełnią poszczególne opakowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

różne przykłady opakowań jednostkowych,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na kartkach znajduje się charakterystyka właściwości różnych wyrobów. Zastanów się

i opisz w jakiego rodzaju opakowanie jednostkowe powinien być ten wyrób pakowany.
Odpowiedź uzasadnij pisemnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

przypomnieć charakterystykę opakowania jednostkowego,

opisać, jakiego rodzaju opakowania proponujesz na poszczególne wyroby,

uzasadnić pisemnie swoje propozycje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

różne przykłady opakowań jednostkowych,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

Ćwiczenie 3

Uformuj jednostkę transportową z opakowań zbiorczych (w postaci tekturowych pudeł)

na palecie uniwersalnej. Zastanów się, w jakich warunkach ten ładunek powinien być
przechowywany. Odpowiedź uzasadnij pisemnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

przypomnieć charakterystykę opakowania jednostkowego,

opisać, jakiego rodzaju opakowania proponujesz na poszczególne wyroby,

uzasadnić pisemnie swoje propozycje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

różne przykłady opakowań jednostkowych, paleta uniwersalna,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

4.1.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować opakowanie?

scharakteryzować funkcje jakie spełnia opakowanie?

określić funkcje opakowania jednostkowego?

określić funkcje opakowania transportowego?

określić funkcje opakowania zbiorczego?

wymienić i scharakteryzować różne rodzaje tworzyw na opakowania?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Proces pakowania. Charakterystyka znaków na

opakowaniach. Jednostki logistyczne

4.2.1.

Materiał nauczania

W dużych zakładach wytwórczych na końcu linii produkcyjnej znajduje się szereg

urządzeń służących do pakowania. Tworzą one cały system formujący jednostki logistyczne.
W skład tego systemu mogą wchodzić m.in. następujące urządzenia: transportery gotowych
wyrobów z linii produkcyjnej, sortowniki, wagi, paletyzatory, maszyny foliujące
i etykietujące. Niezbędny są również: magazyn pustych palet, magazyn uformowanych
jednostek logistycznych, a także wózki widłowe wraz z operatorami.

Proces pakowania

W zależności od właściwości wyrobu, istnieje wiele różnych systemów pakowania.

Wieloczynnościowe automaty mogą pakować różne produkty w formie płynów, proszków,
granulatów itp. Odpowiednio zaprojektowana maszyna jest w stanie uformować opakowanie,
odważyć produkt, zamknąć opakowanie, odznaczyć serię i datę produkcji, a także
przymocować odpowiednią etykietę informacyjną. W następnej kolejności, opakowane
pojedynczo wyroby są często umieszczane we wspólnym zbiorczym opakowaniu. Człowiek
w zautomatyzowanym procesie pakowania pełni zazwyczaj jedynie rolę kontrolną.

Rys. 12. Kompletna linia do pakowania cukierków [www.radpak.net]

Produkty z linii produkcyjnej mogą być pobierane pojedynczo lub grupowo. Często

w procesach pakowania wykorzystuje się chwytanie adhezyjne. Polega ono na wytworzeniu
siły ssącej w przyssawce, która umożliwia czasowe unieruchomienie przemieszczanego
obiektu w czasie manipulacji. W zależności od wielkość potrzebnej siły, można zwiększać jej
wielkość poprzez zwiększenie liczby przyssawek lub powierzchni czaszy przyssawki.
Podciśnienie w tego rodzaju urządzeniach jest wytwarzane przez wirnikowe pompy
próżniowe lub eżektorowe generatory. Pompy wirnikowe są ciche i energooszczędne, a także
niewrażliwe na pracę z zanieczyszczonym powietrzem. Do ich wad należą: skomplikowana
budowa, konieczność pracy w trybie ciągłym i dość duża cena urządzenia.

Eżektorowe generatory podciśnienia są częściej stosowane, gdyż są znacznie tańsze od

pomp wirnikowych, mają prostszą konstrukcję i mniejszą masę. Mogą także pracować
w trybie przerywanym. Do ich mankamentów należą jednak: głośna praca, duża wrażliwość
na zanieczyszczenia w powietrzu i duże zużycie sprężonego powietrza.

Zaawansowanymi technologicznie konstrukcjami służącymi do formowania palet są tzw.

roboty portalowe. Jednostka paletowa jest wówczas układana na podstawie współrzędnych x,
y, z zapisanych w odpowiednim programie komputerowym. Ramię robota może układać
w zasadzie dowolne zestawienia pojedynczych warstw na palecie. Konstrukcja mechaniczna
robota portalowego, w porównaniu z tradycyjnym paletyzatorem, jest mniej złożona. Przy
pomocy robotów przemysłowych mogą być realizowane następujące czynności: uchwycenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

opakowania w położeniu początkowym, przetransportowanie wyrobu w opakowaniu,
a następnie uwolnienie wyrobu w miejscu docelowym.

Paletyzatory

W urządzeniach służących do formowania palet zasadniczym elementem paletyzującym

jest płyta. Porusza się ona w masywnej konstrukcji osadzonej na czterech solidnych słupach.
Płyta ma możliwość zmiany swojego położenia w pionie i poziomie.

Rys. 13. Paletyzator [www

paletyzator.com.pl]

Precyzyjne ułożenie szeregu opakowań jednostkowych na palecie następuje w wyniku

zastosowania odpowiednich blokad i spychaczy. Zazwyczaj istnieje możliwość wyboru
rodzaju ułożenia warstwy, według wcześniej opracowanego cyklu. Zebraną w buforze
warstwę towaru specjalny spychacz przesuwa na platformę płyty. Kompletna warstwa jest
z kolei przesuwana nad paletę. Wysokość położenia płyty paletyzującej zależy od wysokości
układanej warstwy na palecie. Gdy warstwa towaru znajduje się już na swoim miejscu nad
paletą, specjalny zderzak przytrzymuje ją, a płyta paletyzująca w tym czasie wycofuje się.
Przytrzymany towar opada i pozostaje na palecie. W ten sposób jest układana warstwa, po
warstwie, aż do ukończenia układania palety

Rys. 14. Różne systemy wypełniania opakowań towarów wrażliwych: woreczki z powietrzem, zgnieciony

papier, woreczki wypełnione małymi elementami z woreczkami z tworzywem EPS, pudło wypełnione
małymi elementami z tworzywa EPS. [www.storepack.pl]

Palety ładunkowe

Odkąd zaczęto używać palet w obrocie transportowo-magazynowym wszystkie prace

magazynowe, szczególnie dotyczące przeładunku i układania, zostały znacznie przyspieszone
i ułatwione. Obecnie trudno sobie wyobrazić transport, czy też magazynowanie produktów na
większą skalę bez wykorzystania tego prostego urządzenia pomocniczego jakim, jest paleta
ładunkowa.

Zastosowanie paletyzacji na szeroką skalę pozwoliło m.in. na:

−

mechanizację prac transportowo-magazynowych,

−

zmniejszenie uciążliwej pracy ludzi,

−

lepsze wykorzystanie pojazdów, dzięki szybkim zmechanizowanym przeładunkom,

−

zmniejszenie zapotrzebowania na powierzchnię składową, dzięki piętrzeniu ładunków,

−

zmniejszenie strat towarowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

polepszenie organizacji pracy,

−

poprawę warunków bhp przy pracach magazynowo-transportowych.

Rodzaje palet

Istnieje bardzo wiele odmian palet. Ich kształty zmieniają się w zależności od rodzaju

transportowanych lub magazynowanych towarów. Wyróżnia się palety płaskie, skrzyniowe,
słupkowe i specjalne. Jak już wcześniej wspomniano, najpowszechniej stosowaną paletą jest
paleta o wymiarach 800 x 1200 mm. To w oparciu o jej wymiary powstał cały system
wymiarowy opakowań pojedynczych towarów, jak i całych jednostek ładunkowych,
przygotowanych do transportu. Wszystko to w celu maksymalnego wykorzystania zarówno
ładowności palet, jak i pojemności składowej magazynów.

Palety ładunkowe płaskie

Paletą o podstawowym znaczeniu jest paleta płaska, drewniana, czterowejściowa,

jednopłytowa, bez skrzydeł. To, że paletę nazywa się płaską, oznacza, że nad jej górną
powierzchnią nie znajdują się żadne dodatkowe elementy konstrukcyjne. Drewniana, określa
materiał z jakiego została zrobiona. Z kolei to, że paleta jest czterowejściowa oznacza, że
może być ona podejmowana wózkiem widłowym ze wszystkich czterech boków. Jedynie
wózki unoszące z kółkami na końcach wideł mogą być wprowadzane tylko z dwóch
przeciwległych, krótszych boków palety. Słowo jednopłytowa oznacza , że paleta składa się
z jednej, górnej płyty, na której to właśnie płycie składa się towary. Płyta jest wykonana
z pięciu desek, między którymi są pozostawione szczeliny. Dolna płaszczyzna palety jest
wykonana z trzech desek. Właśnie dlatego taka budowa palety umożliwia jej podejmowanie
przez wózki unoszące mające na końcach wideł kółka toczne tylko z dwóch stron. Bez
skrzydeł – oznacza, że płyta palety nie wystaje poza wsporniki.

Rys. 15. Paleta płaska, jednopłytowa, bez skrzydeł drewniana i z tworzywa sztucznego

[www.wopal.com.ru]

Wymiary gabarytowe palety to: 800 x 1200 x 144 mm. Wysokość wsporników na

których spoczywa płyta górna pozwala na wprowadzenie pod płytę palety wideł wózka
podnośnikowego. Dzięki temu operator wózka widłowego ma możliwość dalszej manipulacji
paletami, w celu ich transportowania, piętrzenia lub rozpiętrzenia. Spiętrzanie palet
z ułożonymi na nich ładunkami, jest możliwe tylko w przypadku odpowiedniej wytrzymałości
i sztywności tychże ładunków. Gdy kształt, niska odporność na siły zgniatające lub
technologia prac magazynowych nie pozwala na spiętrzanie palet płaskich z ładunkiem,
umieszcza się je w dostosowanych do tego regałach. Nośność poszczególnych palet wynosi
1000 kg. Dopuszczalne obciążenie wynikające z ciężaru spoczywającego na palecie stosu
wynosi 4400 kg.

Istnieje wiele odmian palet płaskich. Paleta ładunkowa płaska – dwupłytowa, posiada

dwie płyty do przyjęcia ładunków. Są one przymocowane do tych samych wsporników.
Paleta dwustronna to inna - obiegowa nazwa tej właśnie palety. Paleta ładunkowa płaska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dwuwejściowa posiada taką konstrukcję, która umożliwia jej podejmowanie przez wózki
widłowe tylko z dwóch przeciwległych stron. Z kolei paleta wielowejściowa posiada
konstrukcję umożliwiającą wprowadzanie wideł wózków widłowych z więcej niż czterech
stron. Musi być wówczas zachowany odpowiedni rozstaw wsporników, a ich krawędzie
powinny być zaokrąglone. Taka konstrukcja ułatwia wsuwanie wideł. Podbieranie tego typu
palet jest bardzo wygodne, bo nie zależy od tego jakim bokiem paleta jest ustawiona
w stosunku do drogi dojazdowej wózka. Jest to szczególnie cenna zaleta w przypadku
operowania wózkami widłowymi na ograniczonych powierzchniach placów składowych, czy
w ciasnych magazynach.

Palety skrzydłowe posiadają wystające poza zewnętrzne wsporniki jedną lub dwie płyty –

skrzydła. Umożliwiają one podnoszenie i przenoszenie tego typu palet nie tylko za pomocą
wózków widłowych, ale i również za pośrednictwem pętli lub trawersu żurawia. W obrocie
towarowym spotyka się również palety płaskie szczelne i ażurowe. Różnią się one między
sobą tym, że szczelne posiadają płyty jednolite, natomiast ażurowe posiadają płyty ze
szczelinami. Można się również spotkać z paletami płaskimi jednorazowego użytku.

Palety ładunkowe skrzyniowe

Palety skrzyniowe posiadają podstawy odpowiadające palecie płaskiej. W zależności od

konstrukcji skrzyni rozróżnia się palety skrzyniowe sztywne, gdy boki palety są zamontowane
na stałe, lub palety składane, umożliwiające złożenie bocznych ścianek. Palety te posiadają
w podstawie paletę płaską lub nóżki umożliwiające wsuwanie pod spód wideł wózków
przenośnikowych. Boki palet mogą być ażurowe lub szczelne. Palety o bokach ażurowych
pozwalają na transport artykułów luzem lub w opakowaniach jednostkowych. Wymiary tych
artykułów muszą być oczywiście większe od otworów siatki.

Rys. 16. Palety metalowe typu: UIC i słupkowa [www.strumet.com.pl, www.promag.com.pl]

Palety skrzyniowe szczelne mają skrzynie o jednolitych bokach. Można w nich

transportować i przechowywać artykuły bardzo drobne lub sypkie. Palety skrzyniowe można
spiętrzać pod oczywistym warunkiem, że będą posiadały jednakowe rozmiary. Muszą mieć
wówczas przynajmniej trzy pionowe ściany. Wysokość użytkowa palet skrzyniowych wynosi
800 mm, a wysokość całkowita 1000 mm.

Często spotykanymi paletami skrzyniowymi są palety metalowe typu UIC, których

konstrukcja nośna wykonana jest z kątownika, natomiast ścianki z drutu stalowego. Paleta ta
nie posiada górnej pokrywy, natomiast ma możliwość otwierania połowy dłuższego boku. Jej
gabarytowe wymiary wynoszą 800 x 1200 x 970 mm, a nośność wynosi 1500 kg. Budowa tej
palety jest dokładnie określona w odpowiedniej normie. Ten sam pojemnik wykonany
w wariancie składanym, po złożeniu będzie miał wymiary 800 x 1200 x 320 mm.

Inne rodzaje palet skrzyniowych to: metalowa siatkowa odkryta składana, szczelna

czterowejściowa odkryta, szczelna dwuwejściowa odkryta, szczelna odkryta na palecie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

płaskiej, szczelna z pokrywą, ażurowa z wycięciem. Bywają również palety o wysokościach
niższych, typu 1/2 UIC o ściankach wykonanych z blach lub siatki, z odmykaną boczną klapą
lub stałymi bokami. Dla usztywnienia konstrukcji stosuje się często blachy profilowane.
Palety metalowe są malowane zanurzeniowo, natryskowo, proszkowo, a także cynkowane
ogniowo lub galwanicznie.

Palety ładunkowe słupkowe i specjalne

Palety słupkowe różnią się tym od palet płaskich, że są dodatkowo wyposażone

w umocowane w narożnikach słupki. Słupki mogą być mocowane na stałe (palety sztywne)
lub też mogą być odejmowane (palety składane). Mogą one być mocowane niezależnie od
siebie, ale mogą również być połączone poręczami. Konstrukcje tego typu umożliwiają
piętrzenie palet w stosy, bez względu na wytrzymałość ładunku spoczywającego na palecie.
Palety słupkowe bywają wykonane całe z metalu, lecz również spotyka się palety z drewnianą
podstawą i metalowymi słupkami.

Konstrukcja palet specjalnych jest dostosowana do określonego artykułu lub

szczególnego opakowania. Najczęściej występują one w transporcie wewnętrznym jednej, lub
kilku kooperujących ze sobą firm.
Oznakowanie opakowań

Czytelne i prawidłowo oznakowane opakowanie, jest jednym z ważniejszych warunków

płynnego przepływu towarów w logistycznych łańcuchach dostaw. Właściwe oznakowanie
ułatwia identyfikację towaru i podaje istotne wskazówki osobom, które biorą udział w jego
transportowaniu i przechowywaniu. Znaki na opakowaniach, aby dobrze spełniły swoje
zadanie, muszą być łatwo rozpoznawalne, jednoznaczne i powszechnie znane. Klarowne
informacje umieszczone na opakowaniach, są niezbędne na każdym etapie łańcucha dostaw.
Korzysta z nich zarówno dystrybutor, magazynier, sprzedawca, jak i konsument.

Wiele państw, doceniając wagę uporządkowania spraw związanych z właściwym

systemem oznakowania opakowań, opracowało cały szereg przepisów i norm, które te
kwestie w sposób jednoznaczny regulują. Również w naszym kraju, sposób oznakowania
opakowań oraz treść informacji widniejących na etykietach, jest dokładnie opisana w różnych
aktach prawnych. Przepisy te są zawarte w Polskich Normach dotyczących oznakowania
opakowań oraz odpowiednich ustawach i szczegółowych do tych ustaw rozporządzeniach.

Oznakowanie opakowania jednostkowego

Jak to już wcześniej zostało zaznaczone, opakowanie jednostkowe ma do spełnienia trzy

podstawowe funkcje. Powinno dobrze zabezpieczać produkt przed zniszczeniem, nadawać mu
estetyczną oprawę, a także zapewnić pełną i jednoznaczną identyfikację wyrobu.

Rys. 17. Przykład etykiet z opakowań jednostkowych [www.drukpress.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ostatnią z wymienionych funkcji ma zapewnić etykieta umieszczona na opakowaniu

jednostkowym. Powinna ona zawierać szczegółowe informacje dotyczące danego produktu.
Podstawowe wymagania w zakresie znakowania opakowań jednostkowych, zostały zawarte
w normie PN-90/O-79251. Na etykiecie powinny znajdować się następujące informacje:
nazwa produktu, jego skład, ilość, numer serii, data produkcji, data przydatności do użycia,
oraz logo, nazwa i adres producenta. W warunkach dużej konkurencji towarów, etykieta na
opakowaniu jednostkowym zwykle jest barwna i estetyczna, aby swym wyglądem zachęcać
klientów do wyboru towarów, opatrzonych właśnie tą atrakcyjną etykietą.

Ze zrozumiałych względów, ustawodawcy przywiązują dużą wagę do oznakowania

rodków spożywczych. W dziedzinie dotyczącej etykietowania żywności, już od 1994 roku

w Polsce były wdrażane rygorystyczne przepisy obowiązujące w Unii Europejskiej. Właśnie
wówczas ukazało się „Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej
w sprawie znakowania środków spożywczych, używek i substancji dodatkowych
dozwolonych, przeznaczonych do obrotu” (Dz.U. nr 86 z 1994 poz. 402). W tym
rozporządzeniu zawarte zostały przepisy, które już w znacznym stopniu opierały się na
zasadach istniejących w odpowiedniej dyrektywie UE (nr 79/112/ECC). Przepisy te, były
w dalszym ciągu rozwijane w „Ustawie o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia”
i „Ustawie o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych”.

Rys. 18.

Znak umieszczany na opakowaniach, które są zrobione z materiałów mogących kontaktować się

z żywnością [www.rcie.rzeszow.pl]

Warunki, jakie muszą spełniać opakowania i materiały opakowaniowe użyte do celów

spożywczych, jest opisany w „Ustawie o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu
z żywnością”. Według tych przepisów, tylko materiały opakowaniowe spełniające
wymagania zawarte w tej ustawie, mogą posiadać odpowiedni znak, dopuszczający materiały
opakowaniowe do kontaktu z żywnością.

Generalnie, informacje na opakowaniach, można podzielić na dwie podstawowe grupy:

informacje obowiązkowe i nieobowiązkowe.
Obowiązkowe informacje na opakowaniach

Pierwszą grupę stanowią informacje, które muszą obligatoryjnie znajdować się na

każdym opakowaniu wprowadzonym do obiegu handlowego. Ich brak, może nawet
doprowadzić

karnych

konsekwencji

wobec

podmiotów

gospodarczych,

nie

przestrzegających prawa w tej dziedzinie. Odpowiednia ustawa ściśle określa, jakie
informacje, są informacjami obligatoryjnymi. Należy do nich: oznaczenie przedsiębiorcy –
producenta towaru, jego adres, nazwa towaru, a także inne istotne informacje o towarze
mieszczącym się w opakowaniu, szczególnie wówczas, gdy charakter tego wyrobu sprawia,
ż

e są one istotne i dodatkowo wymagane. Te szczegółowe informacje, sprecyzowane są

w odrębnych przepisach dla poszczególnych branż. Określają one dokładnie, jakiego rodzaju
dodatkowe informacje i znaki muszą się znaleźć na opakowaniu. Chodzi o to, aby osoba
kupująca, lub biorąca udział w obrocie tym towarem, była w pełni poinformowana,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o ewentualnych zagrożeniach związanych z tym produktem. Dotyczy to całych grup towarów,
których specyficzne właściwości mogłyby się okazać groźne dla ludzi i środowiska
naturalnego.

Przepisy związane z tym zagadnieniem reguluje „Ustawa o ogólnym bezpieczeństwie

produktu” (Dz.U. nr 15 z 2000 r. poz. 179). Zostały w niej sformułowane zobowiązania
wobec producentów, aby dostarczali oni sprzedawcom i kupującym pełną informację
umożliwiającą obiektywną ocenę zagrożeń, związanych z obrotem i używaniem danego
produktu. Charakterystyka wyrobu powinna również zawierać informacje, pozwalające na
przeciwdziałanie ewentualnym zagrożeniom. Dotyczy to w sposób szczególny pewnych grup
towarów, to znaczy: substancji i preparatów chemicznych, środków służących do ochrony
roślin uprawnych, nawozów sztucznych, kosmetyków i farmaceutyków. Z uwagi na duże
zagrożenie dla ludzi i środowiska związane z tymi produktami, ich obrót, używanie oraz
sprzedaż regulują precyzyjnie dodatkowe rozporządzenia, wydane przez Ministerstwo
Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej, Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej oraz
Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

Tabela. 1 Międzynarodowe symbole określające substancje chemiczne [wsse.szczecin.pl]

PIKTOGRAM

SYMBOL

ZAGROśENIA

ZAGROśENIE

Substancje i preparaty wybuchowe

Substancje i preparaty utleniające

F+

Substancje i preparaty skrajnie łatwo palne

Substancje i preparaty wysoce łatwo palne

T+

Substancje i preparaty bardzo toksyczne

Substancje i preparaty toksyczne

Substancje i preparaty szkodliwe

Substancje i preparaty żrące

Substancje i preparaty drażniące

Substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska

„Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych” z 2002 roku zawiera szczegółowe

wymagania dotyczące oznakowania opakowań zawierających substancje i preparaty
niebezpieczne. Na takim opakowaniu musi znajdować się nazwa substancji, oraz odpowiednie
znaki ostrzegawcze (Tabela 1), etykiety oraz napisy ostrzegawcze i piktogramy, określające
w prostej formie warunki postępowania z tymi wyrobami. Musi się tam również znajdować
informacja na temat postępowania z opróżnionym opakowaniem.
Symbolem ostrzegawczym są kolory:

−

czerwony dla środków bardzo toksycznych i toksycznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ółty dla środków szkodliwych,

−

niebieski i zielony dla środków mało szkodliwych i praktycznie nieszkodliwych.

Informacje umieszczane na opakowaniach muszą być w języku polskim. Przepisy

normujące to zagadnienie są umieszczone w „Ustawie o języku polskim” (Dz.U. nr 90 z
1999 roku wraz z późniejszymi zmianami). Narzuca ona producentom zagranicznym i
importerom sprowadzającym towary do Polski, obowiązek stosowania w oznakowaniu
towarów pochodzenia zagranicznego, polskiej wersji językowej. Przepis ten dotyczy również
instrukcji użytkowania, opisu działania itp. Mimo funkcjonowania tej ustawy już kilka lat,
niestety nadal zdarzają się produkty, które nie spełniają wymagań sprecyzowanych w
powyższej ustawie.

„Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków zawierania

i wykonywania umów sprzedaży rzeczy ruchomych z udziałem konsumentów” (Dz.U. nr 64
z 1995 r. poz. 328) zobowiązuje producentów do umieszczenia na towarze lub opakowaniu
informacji zawierających: nazwę towaru, nazwę producenta, energochłonność wyrobu, znak
bezpieczeństwa, cenę oraz homologację, czyli stwierdzenie dopuszczenia produktu do obrotu
w Polsce.

znaków

obligatoryjnie

stosowanych,

należą

również

znaki

wynikające

z obowiązkowej certyfikacji wyrobów. Są to znaki bezpieczeństwa „UN” (Tabela 2 /3)
oznaczające opakowania z materiałami niebezpiecznymi. Najczęściej występują one łącznie
z nalepkami (etykietami), informującymi o klasie niebezpieczeństwa danego materiału. Inny
charakter posiada znak bezpieczeństwa „B” (Tabela 2 /2). Informuje on użytkownika, że
wyrób oznaczony tym znakiem jest bezpieczny dla życia i zdrowia, według przepisów
zawartych w Polskich Normach. Znak ten został ustanowiony przez Polskie Centrum Badań
i Certyfikacji. W Unii Europejskiej znakiem odpowiadającym polskiemu symbolowi, jest
znak CE (Tabela 2 /9). Jest to powszechnie występujący znak i w zasadzie powinien być
umieszczony na każdym wyrobie (opakowaniu), przed wprowadzeniem go do obrotu.

Kolejna grupa znaków, które obligatoryjnie muszą pojawić się na opakowaniach

informuje użytkowników, z jakich materiałów zostało opakowanie zrobione. Obowiązek
znakowania w Polsce opakowań z aluminium i tworzyw sztucznych (Rys. 19), wprowadziło
„Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa” (Dz.U.
nr 25 z 1998 r. poz. 138). Znaki te mają za zadanie wspomagać rozwiązanie problemu
odpadów, zagrażających środowisku. Sprawy te są opisane w „Ustawie o opakowaniach i
odpadach opakowaniowych”, a także w „Ustawie o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej”.

Rys. 19. Oznaczenia materiałów opakowaniowych wykonanych z tworzyw sztucznych

[

www.eko.edu.lodz.pl]

Zupełnie odmienny charakter mają znaki obowiązkowo pojawiające się na wyrobach

przemysłu spirytusowego i tytoniowego. Są to znaki akcyzy, a obowiązek ich nanoszenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wprowadziła „Ustawa o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy (Dz.U. nr 127
z 1993 r. poz. 583). Wprowadzanie do handlu produktów podlegających akcyzie, bez
stosownych znaków akcyzy podlega karze skarbowej.

Nieobowiązkowe znaki na opakowaniach

Oprócz wyżej wymienionych znaków i informacji, które obowiązkowo muszą się znaleźć

na opakowaniach, istnieje cały szereg znaków, które mogą być stosowane nieobligatoryjnie.
Jest to spowodowane tym, że opakowanie często oprócz funkcji ochronnych, spełnia również
role o charakterze marketingowym, promocyjnym i edukacyjnym. W związku z tymi
dodatkowymi funkcjami, pojawia się na opakowaniu cały szereg różnych symboli, napisów
i znaków. Przykładem może być sytuacja, gdy przedsiębiorstwo uzyska certyfikat systemu
zarządzania jakością, zgodny z wymaganiami norm ISO 9000. Informacja o tym fakcie często
jest umieszczana na etykietach. Polskim odpowiednikiem potwierdzającym nowoczesne
zarządzanie w przedsiębiorstwie jest znak Polskiej Nagrody Jakości (Tabela 2 /1b). Jest on
ś

ciśle powiązany z wdrażaniem norm ISO, a przydzielany jest przez Krajową Izbę

Gospodarczą, Polskie Centrum Badań i Certyfikacji oraz Fundację „Teraz Polska”. Ostatnia
z wymienionych instytucji posiada również swoje godło (Tabela 2 /4), które przydziela
wyróżniającym się polskim firmom. Po zdobyciu tego prestiżowego znaku, godło to jest
chętnie przez firmy umieszczane na opakowaniach swoich wyrobów. Przedsiębiorstwa,
których produkty spełniają określoną jakość, chętnie eksponują na swoich wyrobach znak
jakości „Q” (Tabela 2 /1a). Często etykiety opakowań są miejscem podawania wiadomości
dotyczących sukcesów firmy, osiągniętych na różnych targach i wystawach. Przyjmują one
formę wizerunków zdobytych medali lub cytowania osiągniętych tytułów. Wszystkie te
zabiegi służą do zdobycia zaufania konsumentów w toczącej się rynkowej grze.

W promocji produktu na rynku, dużą rolę odgrywa również marka wyrobu. Wszystkie

firmy, a w szczególności te liczące się na rynku ogólnoświatowym, przywiązują dużą wagę
do wypromowania, a następnie eksponowania na swoich produktach charakterystycznych
znaków towarowych. Znana marka jest często synonimem jakości i w postaci znaku jest
umieszczana zarówno na wyrobach, jak i na opakowaniach. Znane marki w skali świata to
np.: SONY, COCA-COLA.
„Ustawa o Badaniach i Certyfikacji” (Dz.U. nr 55 z 1993 r. Poz. 250) i zarządzenie nr 6
dyrektora Polskie Centrum Badań i Certyfikacji z dnia 6 maja 1996 roku, ustanowiło polski
system ekoznakowania, a w tym znak ekologiczny – Ekoznak (Tabela 2 /10). Może być on
nadawany wyrobom, które nie powodują negatywnych skutków dla środowiska, w cyklu
całego swojego życia. Odpowiadającym mu odpowiednikiem w Europie, jest znak – Eco-
label (Tabela 2 /5).

Wyżej wspomniana „Ustawa o Badaniach i Certyfikacji” oraz decyzja prezesa PKNMiJ

z 8 maja 1993 roku, wprowadziła do obiegu znak stwierdzający przydatność opakowania do
ponownego przetwórstwa (Tabela 2 /11). Z zagadnieniami dotyczącymi ochrony środowiska
wiążą się znaki informujące z jakich materiałów opakowanie jest zrobione (rys. 19
i Tabela 2 /14) i znaki informujące o możliwości ponownego recyklingu. Oprócz
wspomnianych wcześniej znaków w postaci wstęgi Mobiusa i „Zielony punkt”, w Niemczech
na opakowaniach tekturowych stosuje się znak RESY (Tabela 2 /13). Daje on gwarancję, że
opakowanie oznaczone tym znakiem zostanie na terenie Niemiec nieodpłatnie przyjęte przez
organizację RESY – Organization für Wertstoffentsorgung GmbH do powtórnego
przetwórstwa. Firmy z zewnątrz, które chcą wziąć udział w tym systemie, wprowadzając na
teren Niemiec opakowanie tekturowe opatrzone tym znakiem, powinny na konto RESY
wpłacić kwotę odpowiadającą proporcjonalnie masie i ilości tekturowych opakowań,
wprowadzonych na rynek niemiecki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Znakowanie opakowań transportowych

Znaki na opakowaniach transportowych są umownymi symbolami, które powinny

ułatwić manipulowanie towarami w opakowaniach transportowych. Symbol powinien być
łatwo zrozumiałym znakiem, informującym o właściwościach towarów i opakowania, a także
o sposobie obchodzenia się z towarem podczas transportu i składowania (Tabela 2 /28 do 41).
Znak może być wyrażony w postaci rysunku, cyfr czy napisu. Opisane niżej znaki są
dokładnie

scharakteryzowane

normie

PN-85/O-79252

dotyczącej

„Opakowań

transportowych z zawartością – Znaki i znakowanie – Wymagania podstawowe”.

Ze względu na treść znaki umieszczane na opakowaniach transportowych, można

podzielić na zasadnicze, pomocnicze i ostrzegawcze. Do grupy znaków zasadniczych będą się
zaliczać znaki zapewniające identyfikację jednostki opakowaniowej oraz dostarczenie jej do
określonego odbiorcy. Wśród nich powinny się znaleźć się informacje zawierające znak
transakcji, określenie rodzaju wyrobu, miejsca przeznaczenia, miejsca przeładunku (przed tą
nazwą umieszcza się słowo via), miejsce nadania i nazwę odbiorcy. Znaki pomocnicze
określają opakowanie i pochodzenie ładunku. Zaliczają się do nich: numer kolejny
opakowania, masę sztuki, wymiary opakowania, kraj pochodzenia wyrobu, znak firmowy
nadawcy oraz znak właściciela opakowania, gdy opakowanie powinno być zwrócone.

Osobną grupę znaków stanowią znaki ostrzegawcze. Są to bardzo istotne znaki, gdyż

często opakowanie zakrywa właściwy wyrób i jest on dla przewoźnika, czy magazyniera
niewidoczny. Znaki ostrzegawcze określają właściwości wyrobu lub warunki, w jakich
powinien on być przewożony lub przechowywany. Znaki ostrzegawcze można podzielić na
3 grupy: znaki, które określają sposób obchodzenia się z ładunkiem, znaki określające rodzaj
ładunku i znaki określające ładunek niebezpieczny. Przepisy określają również wymiary tych
etykiet. Na pojazdach powinny posiadać wymiary minimum 250 x 250 mm, a na
poszczególnych przesyłkach 100 x 100 mm.

Normy określają również precyzyjnie miejsce i rozmiar umieszczenia pozostałych

znaków na opakowaniach. Powinny być one umieszczone na przeciwległych bokach, lub
czołach opakowania. Na środku opakowania powinno umieścić się znaki zasadnicze
(Rys. 18). Kolejność umieszczenia znaków na opakowaniu nie jest bez znaczenia: najpierw
umieszcza się znaki informujące o niebezpieczeństwie, a następnie znaki manipulacyjne. Tło
opakowania powinno umożliwić dobrą widoczność, szczególnie dla znaków ostrzegawczych.

Wg PN-85/O-79252 znaki na opakowaniach transportowych należy umieszczać farbą

przez szablon, za pomocą stemplowania, drukowania za pomocą maszyn znakujących
w miejscach określonych tą normą. Farba do znakowania powinna być odporna na wodę
i wilgoć, a także na światło, działanie klimatu tropikalnego lub arktycznego, słone opary,
ś

cieranie i rozmazywanie. Znaki niebezpieczeństwa powinny mieć barwę ustaloną

odpowiednimi przepisami.

Rys. 20. Zasady rozmieszczenia znaków na opakowaniach transportowych. 1) dodatkowe dane o sposobach

obchodzenia się z ładunkami, których nie można wyrazić znakiem, 2) znaki niebezpieczeństwa
i manipulacyjne, 3) znaki identyfikacyjne, 4) nazwa odbiorcy i miejsce przeznaczenia, 5) pośredni port
przeładunku, 6) miejsce na napis uzupełniający, 7) objętość, 8) wymiary, 9) masa brutto [kg], 10) masa
netto [kg], 11) kraj - producent, 12) miejsce nadania, 13) nazwa i adres nadawcy [PN – 85/O – 79252]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oznakowanie opakowań transportowych ma duże znaczenie użytkowe i technologiczne.

Jeśli będzie ono niedostatecznie widoczne lub niewyraźne, może w konsekwencji
spowodować:

ułożenie

ładunku

nieodpowiednim

miejscu,

ułożenie

ładunku

w nieodpowiedni sposób, pomieszanie z inną partią ładunków, wyładowanie w niewłaściwym
porcie lub wydanie towaru niewłaściwemu odbiorcy.

Tabela 2. Znaki graficzne stosowane na opakowaniach

Znak graficzny

Opis

Norma / źródło

pochodzenia

Znaki informacyjne

Znaki

wyższej

jakości

wyrobu:

międzynarodowy znak jakości „Q”, państwowy
znak jakości „1”

PN - 90/O – 79251.

Znak bezpieczeństwa stosowany na opakowaniach
jednostkowych niektórych towarów

PN - 90/O – 79251.

Certyfikat na znak UN i prawo oznaczania tym
znakiem mogą uzyskać opakowania przeznaczone
do pakowania towarów niebezpiecznych, jeśli
spełniają ściśle określone wymagania

www.icp.lodz.pl/

Znak jakości „Teraz Polska”.

www.carpent-
tua.resam.com.pl

ECOLABEL znak przyznawany europejskim
wyrobom spełniającym wyższe wymagania
ekologiczne

www.pcbc.gov.pl

Oznaczenie opakowania przeznaczonego do
odzysku (często przy znaku umieszcza się napis
„RECYCLABLE”). Znak stosowany w Europie,
USA, Kanadzie.

www.eko.pb.bialystok.pl

„Zielony punkt” umieszczony na opakowaniu
oznacza, że producent wniósł wkład finansowy w
tworzenie i działanie systemu odzysku i recyklingu
odpadów opakowaniowych tworzonego przez
Organizację Odzysku Rekopol (znak zastrzeżony)

www.rekopol.pl

Znak informuje, że w fazie badań dany produkt nie
był testowany na zwierzętach. Najczęściej
występuje na kosmetykach.

www.fob.org.pl

Symbol CE oznacza, że produkt został
wyprodukowany zgodnie z obowiązującymi
przepisami i jest obowiązkowy dla wielu grup
towarów na terenie UE.

www.fob.org.pl

10.

Polski EKOZNAK

nadawany wyrobom, które nie

powoduję negatywnych skutków dla środowiska, w
cyklu całego swojego życia

www.eko.pb.bialystok.pl

11.

Znak przydatności opakowania do ponownego
przetwórstwa

www.atest.com.pl

12.

Produkty opatrzone takimi symbolami nie
zawierają gazów (typu chloro-fluoro-carbon)
powszechnie zwanych freonami, które niszczą
powłokę ozonową.

www.fob.org.pl

13.

Znak niemieckiej organizacji RESY

www.scatolificioeuro.it

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14.

Oznaczenie opakowania aluminiowego
przeznaczonego do odzysku. Znak stosowany w
Europie, USA, Kanadzie.

www.most.org.pl

Znaki oznaczające ładunki niebezpieczne

15.

Nalepki klasy 1 – Materiały wybuchowe, podklasa
1 i 6.

www.poniedziałek.pl

16.

Nalepki klasy 2. - Gazy sprężone, skroplone lub
rozpuszczone pod ciśnieniem

www.poniedziałek.pl

17.

Nalepki klasy 3. - Ciecze łatwo palne

www.poniedziałek.pl

18.

Nalepki klasy 4, podklasy 4.1. - Łatwo palne ciała
stałe

www.poniedziałek.pl

19.

Nalepka klasy 4, podklasy 4.2. - Substancje
samozapalne

www.poniedziałek.pl

20.

Nalepka klasy 4, podklasy 4.3. Substancje
wydzielające gazy łatwo palne w stanie
wilgotnym

www.poniedziałek.pl

21.

Nalepka klasy 5, podklasy 5.1 - Substancje
utleniające

www.poniedziałek.pl

22.

Nalepka klasy 5, podklasy 5.2 - Nadtlenki
organiczne

www.poniedziałek.pl

23.

Nalepka klasy 6, podklasy 6.1 - Materiały
toksyczne

www.poniedziałek.pl

24.

Nalepka klasy 6, podklasy 6.2 - Materiały zakaźne

www.poniedziałek.pl

25.

Nalepki klasy 7. - Materiały promieniotwórcze

www.poniedziałek.pl

26.

Nalepka klasy 8 - Materiały powodujące korozję
(a.)

www.poniedziałek.pl

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27.

Inne materiały niebezpieczne (b.)

www.poniedziałek.pl

Znaki manipulacyjne - określające warunki przemieszczania

28.

„Hakami bezpośrednio nie zaczepiać” zakazuje
chwytania i przenoszenia ładunków - zaczepionych
bezpośrednio hakiem. Nie przestrzeganie tego
zakazu może spowodować zniszczenie lub ubytek
towaru.

PN – 85/O – 79252.
Opakowania transportowe
z zawartością. Znaki
i znakowanie. Wymagania
podstawowe.

29.

„Góra, nie przewracać” przedstawia strzałki
umieszczone na bokach opakowania. Kierunek
wskazany przez strzałki oznacza górę opakowania.
Znak ten wskazuje sposób postępowania z
ładunkiem podczas transportu, składowania i
manipulowania.

PN – 85/O – 79252.

30.

„Chronić przed nagrzaniem (ciągłym)” umieszcza
się na jednostkach opakowaniowych, dla których
podwyższenie temperatury może doprowadzić do
uszkodzenia lub zmiany właściwości samych
opakowań, bądź ich zawartości.

PN – 85/O – 79252.

31.

„Miejsce zakładania zawiesi” wskazuje miejsca na
opakowaniu, w których mają być założone w czasie
manipulacji towarem liny

PN – 85/O – 79252.

32.

„Chronić przed wilgocią” umieszcza się na
opakowaniach, które powinny być w czasie
przemieszczania i magazynowania chronione przed
wilgocią.

PN – 85/O – 79252.

33.

„Środek ciężkości” stosuje się wówczas, gdy ciężar
ładunku jest rozmieszczony nierównomiernie i
ś

rodek ciężkości nie znajduje się w pionowej osi

geometrycznej opakowania.

PN – 85/O – 79252.

34.

„Nie podnosić wózkami” ostrzega przed
przemieszczaniem ładunków przy pomocy
ręcznych wózków, gdyż grozi to uszkodzeniem
opakowań lub ich zawartości

PN – 85/O – 79252.

35.

. „Nie toczyć” informuje pracowników, że
przetaczanie opakowania może doprowadzić do
uszkodzenia ładunku

PN – 85/O – 79252.

36.

„Ograniczenie piętrzenia” informuje jaka łączna
masa nie powinna przekraczać wartości podanej na
znaku. Przekroczenie tej wartości może skutkować
zniszczeniem ładunku.

PN – 85/O – 79252.

37.

„Dopuszczalna liczba warstw piętrzenia” informuje
o maksymalnie dozwolonej ilości piętrzenia warstw
opakowań.

PN – 85/O – 79252.

38.

„Tu chwytać” wskazuje miejsca na opakowaniu, w
których można chwycić je w czasie prac
manipulacyjnych, bez obawy uszkodzenia ładunku.

PN – 85/O – 79252.

39.

Przestrzegać zakresu temperatury”

PN – 85/O – 79252.

40.

”Opakowanie hermetyczne” przestrzega przed
otwieraniem opakowań,

PN – 85/O – 79252.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41.

„Chronić przed promieniowaniem” umieszcza się
na opakowaniach wrażliwych na promieniowanie.

PN – 85/O – 79252.

Znaki określające zawartość

42.

„Ostrożnie kruche” stosowany jest na
opakowaniach zawierających towary kruche,
łamliwe, precyzyjne, wrażliwe na wstrząsy,

PN – 85/O – 79252.

43.

„Produkty szybko psujące się” umieszcza się na
opakowaniach, które w czasie transportu i
składowania nie powinny się znajdować w zbyt
niskiej, lub zbyt wysokiej temperaturze.

PN – 85/O – 79252.

44.

„śywe zwierzęta” umieszcza się na opakowaniach
z żywymi zwierzętami w celu zapewnienia im
odpowiednich warunków w czasie transportu.

PN – 85/O – 79252.

45.

”Podnosić bezpośrednio za ładunek”

PN – 85/O – 79252.

46.

”Tu otwierać”

PN – 85/O – 79252.

47.

„Tu otwierać”

PN – 85/O – 79252.

Znakowanie jednostek ładunkowych

48.

Znak kontenera z otwieranym dachem.

PN 91/K –46102.

49.

Znak ostrzegający przed niebezpieczeństwem
porażenia prądem

PN 91/K –46102

50.

Znak kontenera o wysokości większej niż 2,6 m.

PN 91/K –46102

51.

Znak kontenera do transportu lotniczego i lądowego
o ograniczonej wysokości piętrzenia kontenerów.

PN 91/K –46102

Znak zgodności kontenera z wymaganiami
Międzynarodowego Związku Kolei ( UIC ).

PN 91/K –46102

Znak kontenera do transportu ładunków szybko
psujących się.

PN 91/K –46102

Znak kontenera do przewozu ładunków
niebezpiecznych.

N 91/K –46102

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczegółowe zasady tworzenia znaków, wykonanie i rozmieszczanie znakowania na

kontenerach podaje norma; PN-91/K-46102. Na oznakowanie kontenera składają się:
1.

System identyfikacji kontenera: (kod właściciela; - trzy litery, identyfikator kategorii
wyposażenia; - jedna litera, numer seryjny (ewidencyjny); - sześć cyfr, cyfra
samokontroli; - jedna cyfra,)

Znaki towarzyszące: (przeznaczenie, kod wielkości i typu, znaki masa brutto i tara itp.)

Znaki eksploatacyjne: (maksymalne masy brutto i tary, symbol dla kontenerów lotniczo –
lądowych, znak ostrzegawczy o niebezpieczeństwie porażenia elektrycznego od góry,
znak wysokości dla kontenerów o wysokości większej niż 2,6 m.)

Jednostki logistyczne

Jednostki logistyczne są tworzone w celu przetransportowania lub składowania

różnorodnych dóbr. Formowanie jednostek logistycznych zwykle odbywa się u producenta
finalnego wyrobu. Przybierają one różną postać, w zależności od rodzaju pakowanych
artykułów, czy materiałów. Mogą zawierać jeden lub więcej towarów. Najczęściej jednostki
logistyczne, są jednocześnie zbiorczymi opakowaniami transportowymi. Tworzą je ładunki
ułożone na paletach, w kontenerach, skrzyniach, kartonach, różnorodnych pojemnikach,
beczkach itp. Przy nadawaniu końcowego kształtu jednostki logistycznej, często korzysta się
z różnego rodzaju taśm, jarzm i folii. Właściwie uformowana jednostka logistyczna, powinna
chronić transportowane artykuły przed samoczynnym rozformowaniem się lub uszkodzeniem.
Jej forma powinna również uniemożliwić powstawanie braków ilościowych towaru, w czasie
jego przemieszczania. Ewentualna ingerencja w opakowanie, które stanowi jednostkę
logistyczną, powinna się wiązać z naruszeniem specyficznych dla danej przesyłki
zabezpieczeń (zerwanie plomb lub taśm opakowaniowych). Niejednokrotnie jednostki
logistyczne są owijane termokurczliwą folią, która oprócz zabezpieczenia ich zawartości
przed niepowołaną ingerencją i rozformowaniem się, spełnia również zadania ochronne przed
opadami atmosferycznymi. Wymiary jednostek logistycznych są znormalizowane.
Najczęściej są to ładunki sformowane na paletach o ustalonych wymiarach. Ułatwia to
mechanizację prac i manipulowanie ładunkami. W szczególności chodzi tu o możliwość
bezproblemowego przewożenia, przeładunku i składowania jednostek transportowych, przy
pomocy wózków widłowych. Odpowiedni kształt jednostek logistycznych, oprócz
umożliwienia łatwego ich przemieszczania, niejednokrotnie pozwala również na piętrzenie
tych jednostek w stosy.

Normy europejskie określają jednostkę logistyczną, jako jednostkę transportową,

składającą się z opakowania transportowego, zawierającego jeden lub wiele towarów.
Oczywiście zdarzają się wyroby, które na czas transportu nie muszą być specjalnie pakowane.
Jednak i tego rodzaju ładunki są najczęściej transportowane na znormalizowanych paletach,
zaopatrzonych w etykietę logistyczną. Wspólną cechą wszystkich jednostek logistycznych
jest to, że są one ewidencjonowane w poszczególnych punktach łańcucha dostaw. Ich szybka
i jednoznaczna identyfikacja jest możliwa dzięki etykiecie logistycznej. Dlatego każda
jednostka logistyczna powinna taką etykietę posiadać.

Etykieta logistyczna

Wspólnie z przedstawicielami producentów, detalistów, przewoźników oraz organizacji

krajowych, organizacja GS1 Europa (dawniej EAN International) wypracowała dobrowolny
standard znakowania etykiet przy użyciu kodów kreskowych – etykietę logistyczną GS1.
Norma określona przez Europejski Komitet Normalizacyjny (EN 1573: „Kody kreskowe-
Wielobranżowa etykieta transportowa”), podaje niezbędne wytyczne do prawidłowego
projektowania etykiety logistycznej. W Unii Europejskiej firmy realizujące zamówienia
publiczne od kwoty o wartości powyżej 150 000 ECU, muszą obowiązkowo swoje jednostki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

transportowe,

opatrywać

tego

rodzaju

znormalizowaną

etykietą.

Wprowadzenie

znormalizowanej etykiety w szerokim zakresie, pozwoliło na usprawnienie przepływu
towarów w łańcuchach dostaw na terenie całej Europy. Norma europejska określa treść,
wielkość i miejsca naniesienia etykiety, na jednostkę logistyczną. Zastosowanie etykiety
logistycznej pozwala na jednoznaczne i pełne uzyskanie informacji na temat przesyłki, na
której taka etykieta się znajduje. Identyfikacja jednostki logistycznej może być
przeprowadzona w dowolnym punkcie łańcucha dostaw.

Rys. 21. Przykład etykiety logistycznej [www.opakowania.com.pl]

Informacje na etykiecie są przedstawione w trzech różnych formach. Pierwsza z nich, to

informacje przedstawione w postaci tradycyjnych napisów, przy pomocy liter i cyfr. Są to
informacje czytelne dla ludzi. Druga grupa informacji jest przedstawiona w formie kodów
kreskowych, przeznaczonych do odczytywania maszynowego, przy pomocy laserowych
czytników. Informacje umieszczane na etykiecie, przedstawiają dane niezbędne dla
uczestników łańcucha dostaw. Między innymi są to informacje o nadawcy i odbiorcy
przesyłki (ich nazwy i adresy) oraz informacje na temat produktu (numer serii produkcyjnej,
numer produktu, jego ilość, data produkcji, data pakowania, dwie daty wskazujące na
przedział trwałości produktu, jego waga itp.). Na etykiecie dopuszcza się jeszcze
przedstawienie innych, dodatkowych informacji. Na przykład może to być wyrażone
w formie znaku graficznego logo firmy.

Informacje wyżej przytoczone są pogrupowane w 3 obszarach, według danych

dotyczących: dostawcy przesyłki, jej odbiorcy i przewoźnika. Kolejność występowania tych
grup informacji może być różna. W grupie informacji formułowanych przez dostawcę
znajdują się dane niezbędne dla innych uczestników łańcucha dostaw, a którymi dysponuje
producent (dostawca). Między innymi znajduje się tam unikalny identyfikator jednostki
logistycznej, czyli tzw. Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej (SSCC). Jest to obowiązkowo
nanoszony numer jednostki logistycznej. Szczegółowiej zostanie on opisany na dalszych
stronach Poradnika. Poza nim może być umieszczony identyfikator produktu (czyli numer
towaru według standardów GS1), a ponadto: daty produkcji, pakowania, trwałości, numer
serii produkcyjnej, numer seryjny, liczbęjednostek handlowych, ich waga itp. Kolejna grupa
informacji na etykiecie logistycznej, to dane które są niezbędne z punktu widzenia odbiorcy
przesyłki. Są to między innymi: informacje określające miejsce dostawy (np. numer
lokalizacyjny według standardów GS1), numeru zlecenia zamówienia, wskazania dotyczące
trasy dostawy itp.

W kolejnym obszarze danych, są wydzielone informacje przewoźnika. Jeżeli wcześniej

przesyłce nie został z jakichś powodów nadany Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej
(SSCC), to tworzy go przewoźnik i umieszcza w tej grupie. Gdy taki numer już istnieje, firma
spedycyjna posługuje się numerem nadanym wcześniej przez dostawcę. W tym obszarze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mogą znaleźć się także informacje dotyczące transportu, manipulowania przesyłką, trasy
określanej przez przewoźnika. Przewoźnik w celu usprawnienia swojej pracy, często całej
grupie jednostek logistycznych nadaje wspólny numer przesyłki, oraz informacje na temat
kierunku przesyłki, wyrażonej w postaci kodu kreskowego.

Informacje podane w formie alfanumerycznej, tzn. w postaci czytelnej dla ludzi, są

niezbędne w tych miejscach łańcucha dostaw, gdzie nie funkcjonują jeszcze techniki
automatycznego gromadzenia danych ADC. W takiej sytuacji decyzję o dalszym losie
przesyłki podejmują ludzie, po „tradycyjnym” odczytaniu treści z etykiety.

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co umożliwiła paletyzacja?

Jakie informacje powinny się znajdować na etykiecie opakowania jednostkowego?

Jakie informacje muszą się znajdować na opakowaniach obligatoryjnie?

Czy znasz przykłady informacji nieobowiązkowych, umieszczanych na opakowaniach?

Jakie grupy znaków umieszcza się na opakowaniach transportowych?

Jakie znasz znaki, należące do grupy znaków manipulacyjnych?

Co to jest jednostka logistyczna?

W jakim celu tworzy się etykietę logistyczną?

4.2.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla określonego wyrobu opracuj odpowiednią etykietę na opakowanie jednostkowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

poznać właściwości i cechy otrzymanego wyrobu,

opracować treść etykiety.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyrób,

−

normy dotyczące oznakowania opakowań,

−

papier i materiały do pisania,

−

literatura zgodna z wykazem.

Ćwiczenie 2

Dla różnego rodzaju wyrobów dobierz odpowiednie opakowania jednostkowe. Uformuj

z opakowań jednostkę logistyczną, na palecie słupkowej. Oznacz jednostkę logistyczną
adekwatnymi znakami manipulacyjnymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

zapakować w zależności od rodzaju otrzymanych wyrobów, je w opakowania
jednostkowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uformować na palecie słupkowej jednostkę logistyczną,

oznaczyć jednostkę logistyczną znakami manipulacyjnymi

ocenić jakość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wyroby drobne, sypkie granulowane,

−

opakowania jednostkowe,

−

materiał do wypełniania pustych przestrzeni,

−

paleta słupkowa,

−

normy dotyczące oznakowania opakowań,

−

różnorodne znaki manipulacyjne.

Ćwiczenie 3

Twoim zadaniem jest zorganizowanie transportu środków chemicznych, używanych

w rolnictwie do ochrony roślin. Są to m.in. środki i preparaty łatwo palne, toksyczne,
szkodliwe i drażniące. Dobierz odpowiednie opakowania transportowe do przewiezienia tych
ś

rodków. Wybierz odpowiednie piktogramy i symbole ostrzegające o przewożonych

substancjach. Odszukaj przepisy prawne regulujące przewożenie tego typu preparatów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

odszukać odpowiednie przepisy prawne regulujące kwestie sformułowane w zadaniu,

oznaczyć ładunek właściwymi znakami,

ocenić prawidłowość wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

normy i przepisy prawa dotyczące przewozu towarów niebezpiecznych,

−

komputer z dostępem do Internetu,,

−

papier i materiały do pisania.

4.2.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

rozpoznać rodzaje palet?

ułożyć treść etykiety na opakowaniu jednostkowym?

wymienić informacje, które na opakowaniu transportowym muszą
być obligatoryjnie?

dobrać właściwe znaki manipulacyjne?

dobrać właściwe znaki oznaczające ładunki niebezpieczne?

uformować jednostkę logistyczną?

określić treść etykiety logistycznej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

System GS1 (UCC/EAN) automatycznej identyfikacji

opakowań i towarów. Oprogramowanie wspomagające
gospodarkę opakowaniami. Koszty opakowań

4.3.1.

Materiał nauczania

Automatyczna identyfikacja

Funkcjonowanie we współczesnych czasach dużego sklepu, czy też jakiegokolwiek

magazynu bez skutecznie działającego systemu automatycznej identyfikacji jest po prostu
niemożliwe. Szczególnie trudno sobie wyobrazić taką sytuację w dużych magazynach,
zawierających olbrzymią liczbę miejsc składowych. Dla sprawnej obsługi znakuje się w nich
nie tylko składowane towary, ale także gniazda regałowe, kanały regałów wjezdnych, ciągi
komunikacyjne itp. Automatyczna identyfikacja zapewnia nie tylko możliwość
błyskawicznego odnalezienia żądanego towaru w labiryncie pomieszczeń, półek i regałów,
ale także daje pewność, że liczbę błędów popełnianych przy ewidencjonowaniu
przechowywanych towarów i ich wydawaniu, będzie ograniczona do minimum. Kod
kreskowy jest podstawowym narzędziem służącym do automatycznej identyfikacji.

Kody kreskowe

Kod kreskowy to nic innego, jak graficzne odzwierciedlenie określonych znaków (cyfr,

a w niektórych systemach również liter i znaków specjalnych) poprzez kombinację ciemnych
i jasnych kresek. Wzajemne ułożenie kresek oraz ich szerokość są precyzyjnie ustalone
w regułach budowy danego kodu. Na świecie funkcjonuje wiele różnych systemów
kodowania. Między sobą różnią się one kształtem elementów, wzajemnym układem oraz
możliwym zakresem kodowania.

W celu ujednolicenia standardów powstało w Europie Stowarzyszenie EAN International

(European Article Numbering). Główna siedziba organizacji znajduje się w Brukseli. Jest to
partnerska organizacja, działającej od wielu lat na terenie USA i Kanady organizacji UCC
(Uniform Code Council). W wyniku procesów globalizacji obie organizacje ze sobą ściśle
współdziałają. Projekty UCC-EAN dotyczą całego świata. System kodowania, kontrolowany
przez te dwie organizacje, stosowany jest w ponad 130 krajach. Bierze w nim udział około
1 000 000 użytkowników (przedsiębiorstw i organizacji). EAN jest organizacją czuwającą
nad unikalnością nadawanych kodów. Zrzesza w sobie krajowe organizacje EAN, które
w ramach prefiksu danego kraju, przydzielają unikatowe numery poszczególnym
producentom.

W 2005 roku organizacja EAN International zmieniła nazwę na GS1. W Polsce, prawo

do oznaczania kodami kreskowymi, opakowań jednostkowych i zbiorczych ma organizacja
„GS1 Polska” w Poznaniu, działająca przy Instytucie Logistyki i Magazynowania
(wcześniejsza nazwa organizacji: Centrum Kodów Kreskowych EAN Polska).

Charakterystyczną cechą kodowania w systemie jest nadawanie jednoznacznych

i unikatowym w skali świata oznaczeń. Gwarancja niepowtarzalności numerów jest w tym
systemie zasadą nadrzędną. Każdy element procesu logistycznego może zostać oznaczony
unikalnym kodem. Podstawową korzyścią, wynikającą ze stosowania kodów kreskowych
w procesach logistycznych i magazynowych, jest przyspieszenie przepływu towarów
i eliminacja błędów. Automatyczna identyfikacja dokonywana przy pomocy kodów
kreskowych jest najtańszym, a zarazem najbardziej efektywnym sposobem automatycznego
gromadzenia danych. Standardy kodowania są tak opracowane, że wprowadzenie błędnej
informacji do systemu jest praktycznie niemożliwe. Kody stosuje się w bardzo różnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dziedzinach. Powszechnie występują w dystrybucji towarów, w transporcie, magazynowaniu,
handlu i spedycji.

Elektroniczna wymiana danych

Stosowanie kodów kreskowych jest szczególnie niezbędne w takiej sytuacji, gdy

konkretne przedsiębiorstwo, wraz ze swoim partnerem handlowym, decyduje się na
wzajemną wymianę danych drogą elektroniczną. Ten sposób komunikowania jest oznaczony
akronimem EDI (Electronic Data Interchange). Jest to technologia umożliwiająca partnerom
handlowym natychmiastowe przekazywanie istotnych biznesowych informacji. W tradycyjnej
korespondencji handlowej informacje te są zwykle zawarte w zamówieniu, fakturze,
zawiadomieniu o wysyłce itp. Elektroniczna wymiana danych dzięki temu, że opiera się na
zastosowaniu standardowo sformatowanych komunikatów, pozwala wszystkim uczestnikom
tego rodzaju komunikowania na pełne, szybkie i bezbłędne porozumienie. Dzięki
odpowiednim standardom partnerzy używają po prostu tego samego „języka”
w elektronicznej wymianie dokumentów handlowych.

Wymagania stawiane kodom

Stworzenie odpowiedniego kodu kreskowego, w sytuacji gdy się dysponuje

specjalistycznym oprogramowaniem nie powinno stwarzać większych trudności. Zazwyczaj
programy umożliwiają kodowanie w różnych systemach, również dwuwymiarowych.
Szczegółowe wymagania techniczne odnośnie budowy symbolu, szerokości kresek, jasnego
marginesu oraz sposobu umieszczania numeru EAN są precyzyjnie określone w Polskiej
Normie. Warunki tam opisane w ścisły sposób uwzględniają wymagania sformułowane
w Europejskiej Normie. Ze względu na techniczne ograniczenia sprzętu odczytującego
symbole kodów kreskowych, ich wielkość musi się mieścić w ściśle określonych granicach.
Dopuszczalne przez GS1 wielkości kodów poszczególnych rodzajów są precyzyjnie
zdefiniowane. W każdym przypadku przyjęta wielkość symbolu musi gwarantować
wymaganą jakość druku oraz zapewniać bezbłędną identyfikację przy pomocy czytników.

Kod kreskowy odczytywany jest najczęściej przy pomocy czytnika wyposażonego

w źródło światła laserowego lub diodowego. Aby kod mógł zostać odczytany, pomiędzy
barwami kresek i tła musi zostać zachowany określony kontrast, widoczny dla skanera.
Uzyskanie pożądanego kontrastu jest uzależnione zarówno od barwy tła podłoża, jak i barwy
farby drukującej kreski. Idealnym zestawieniem jest białe tło i czarne kreski. W niektórych
przypadkach inne połączenia mogą dawać równie dobry efekt. Trzeba jednak pamiętać, że
wiele połączeń barw jest wprawdzie dobrze widocznych dla oka ludzkiego, jednakże zupełnie
nieczytelnych dla skanera. Przykładem mogą być na przykład barwy silnie odbijające światło,
jak np. kolor złoty, czy srebrny. Barwy te nie nadają się zupełnie do drukowania kodów
kreskowych. Przed podjęciem decyzji o użyciu odpowiedniego koloru druku symbolu,
najlepiej jest przeprowadzić pomiar kontrastu nadruku.

Normy równie szczegółowo opisują sposób umieszczenia kodu na danym opakowaniu.

Na jednej powierzchni opakowania może być naniesiony tylko jeden symbol kodu EAN.
Powinien być on umieszczony na dnie opakowania, możliwie najbliżej naroża, w odległości
nie mniejszej niż 5 mm od szwów, spawów, zagięć, krzywizn itp. Jeżeli jest to niemożliwe, to
symbol EAN należy nanieść na tylnej lub bocznej powierzchni opakowania, możliwie blisko
dna. Jeżeli tych zasad nie można spełnić, to symbol należy umieścić na osobnej przywieszce.
W przypadku gdy kształt opakowania nie jest ściśle określony i tworzą go na przykład
miękkie, elastyczne torebki to symbol GS1 powinien znajdować się na powierzchni o jak
najmniejszym zniekształceniu. Warunkiem poprawnego odczytania kodu jest umieszczenie
go na jednej, możliwie najbardziej gładkiej powierzchni. Umieszczenie kodu na krawędzi
opakowania spowoduje, że nie będzie się on już nadawał do automatycznego odczytu, a tym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

samym nie spełni swojej podstawowej funkcji. Symbol kodu pod pewnymi warunkami może
być nanoszony na powierzchnie okrągłe. Kąt wycinka koła mierzony od środka symbolu do
zewnętrznej krawędzi znaku skrajnego nie może przekraczać wówczas 30º. W innych
przypadkach kod należy umieścić w taki sposób, by orientacja kresek była prostopadła do osi
bryły.

Budowa kodu kreskowego

Czym tak naprawdę jest kod kreskowy? Otóż jest on prostym graficznym znakiem,

symbolem, służącym do automatycznej identyfikacji. Popularność na całym świecie zdobył
dzięki swojej prostocie, i łatwości, z jaką można go umieścić za pomocą drukarek, na
etykietach. Towarzyszy temu duża pewność jego odczytu, za pomocą skanerów. Wygląd
odpowiednich kodów, drobiazgowo określają odpowiednie standardy.

Większość popularnych kodów kreskowych jest kombinacją następujących po sobie

jasnych i ciemnych prążków. Kreski są po prostu graficznym odzwierciedleniem cyfr, liter
i znaków specjalnych. W zależności od standardu, w kodzie mogą być zakodowane tylko
cyfry, lub cyfry i litery. Są kody, które potrafią odzwierciedlić nawet wszystkie znaki ASCII.
Po obu stronach kodu, musi się znajdować wolna przestrzeń (margines), aby do czytnika nie
zostały wprowadzone błędne informacje. Niektóre standardy przewidują charakterystyczny
sposób zaczynania i kończenia kodu tak, aby czytnikowi ułatwić zadanie bezbłędnej
identyfikacji znaku. W trakcie dekodowania znaku, zgodnie ze znaną zasadą z fizyki, światło
emitowane przez czytnik, jest odbijane przez jasne elementy kodu tzn. przerwy, a pochłaniane
przez ciemne elementy, czyli kreski. Odbity od szeregu kresek promień światła spowoduje
w związku z tym powstanie w czytniku całego ciągu sygnałów elektrycznych, o różnym
natężeniu i różnej długości trwania. Te słabe impulsy elektryczne są następnie wzmocnione
i „przetłumaczone” przez dekoder czytnika, na język cyfr i liter. W tym formacie, są już dalej
obrabiane przez współpracujący zazwyczaj z urządzeniem komputer. Warunkiem
prawidłowego odczytu, jest zapewnienie odpowiedniej jakości znaku. Oznacza to, że rodzaj
użytych farb, powinien na tle etykiety, zapewnić wydrukowanym kreskom odpowiedni
kontrast.

Rys. 22. Promień światła na kodzie kreskowym [www.gs1pl.org]

Pozornie wydawałoby się, że urządzenie dekodujące, z kresek jest w stanie odczytać

pełną informację o danym produkcie. Ale jest to nieprawda. Ten zbiór kresek jest jedynie
bezbłędnym identyfikatorem artykułu. Pełna informacja dotycząca jego własności, budowy,
i innych specyficznych cech (np. ceny), jest zapisana w systemie komputerowym - w bazie
danych, pod pozycją, do której się odwołuje unikalny identyfikator. Przez analogię, można
ten system porównać z identyfikacją pojazdów, którym nadawane są tablice rejestracyjne.
Sam numer rejestracyjny niewiele nam mówi o pojeździe i jego właścicielu. Dopiero w bazie
danych, którą dysponuje właściwy Urząd Komunikacyjny, możemy poznać, nawet
szczegółowe dane, dotyczących zarówno właściciela, jak i jego pojazdu. Dzięki tak
zbudowanemu systemowi, ten sam kod kreskowy, nadany artykułowi przez producenta, może
służyć w różnych sklepach do pobierania za towar różnych kwot. Ale trzeba w tym miejscu
zaznaczyć, że nie wszystkie standardy ograniczają się jedynie do nadawania unikatowych
numerów ewidencyjnych. Bywają kody kreskowe bardziej rozbudowane, posiadające oprócz
funkcji identyfikacyjnych, również możliwości do zakodowania bardziej szczegółowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

charakterystyki danego przedmiotu. Dodatkowe dane mogą dotyczyć na przykład miejsca
produkcji, daty produkcji, czy serii towaru. Informacje te są zakodowane w kreskach, i aby do
nich dotrzeć, nie musimy się odwoływać do zewnętrznych baz danych w systemach
informatycznych.

Kody kreskowe GS1 (EAN-13, EAN-8)

Najpopularniejszym kodem stosowanym od lat jest kod EAN-13 (GTIN-13). Jest to

europejska odmiana, opracowanego w USA kodu UPC (Universal Product Code). Kod ten
jest rozpowszechniany w Europie już od 1974 roku (w USA od 1973 r.). Jest
wykorzystywany głównie do znakowania artykułów w handlu detalicznym i hurtowym.
Posługują się nim również magazyny. To właśnie kod EAN-13 jest widoczny na większości
artykułów w sklepach.

Kod EAN-13 posiada charakterystyczne 3 pary cienkich linii nieco wydłużonych,

względem pozostałych kresek. Po dwie linie, na początku i końcu znaku, sygnalizują
początek i koniec symbolu. Dwie cienkie linie w środku znaku, tworzą znak rozdzielający.
Linie te mają szerokość jednego modułu. Pozostałe kreski mają szerokości będące
wielokrotnościami tego modułu. Występują kreski o czterech grubościach. Cały znak składa
się z 7 modułów.

Rys. 23. Kody kreskowe oznaczania jednostek handlowych (GTIN) [www.gs1pl.org]

W pierwszych trzech cyfrach kodu EAN-13, jest zakodowany kraj, w którym

wyprodukowano towar. W przypadku Polski jest to liczba 590. Kolejne cztery cyfry wskazują
konkretnego producenta towaru. Kod producenta (lub importera), nadaje krajowy oddziałał
GS1, (w Polsce GS1 Polska przy Instytucie Logistyki i Magazynowania w Poznaniu). Numer
ten, może być również pięcio, sześcio, lub siedmiocyfrowy, w zależności od wielkości
przedsiębiorstwa i asortymentu produkowanych wyrobów. Ale w tym przypadku, gdy do
kodowania producenta zostanie użytych np. 7 cyfr, na kodowanie numeru towaru zostaną już
tylko 2 cyfry. Gdy producent jest zakodowany tylko 4 cyframi, to kolejne pięć cyfr opisują
towar. Numer ten ustala dla każdego swojego produktu przedsiębiorstwo, oczywiście
przestrzegając w tym względzie określonych zasad sformułowanych przez GS1. Ostatnia
cyfra w znaku, jest cyfrą kontrolną. Służy ona do wykrywania błędów, które mogłyby
powstać podczas odczytywania kodu przez czytnik. Oblicza się ją według ustalonego przez
EAN International algorytmu. Jak z tego widać, w kodzie EAN-13 można zakodować tylko
wartości cyfrowe od 0 do 9. Z trzynastu cyfr użytych w kodzie, do identyfikowania towaru
jest wykorzystanych dwanaście. Trzynasta jest obligatoryjnie wykorzystana do
przedstawienia sumy kontrolnej.

Standard określa precyzyjnie zbiór szerokości kodu. Oznacza to, że nie można go sobie

dowolnie pomniejszać, czy zwiększać. Dozwolone jest pomniejszenie wymiaru nominalnego
do 0,8 razy, a powiększenie do 2 razy. Wymiar nominalny, szerokość kresek, wielkość
jasnego marginesu, sposób umieszczania kodu na wyrobie został opisany szczegółowo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w normach. Brak możliwości dowolnego pomniejszania kodu, stwarza szczególnie duże
problemy, w przypadku oznaczania niewielkich wyrobów. W takich uzasadnionych
przypadkach, gdy są kłopoty z pomieszczeniem całego kodu EAN-13, stosuje się kod EAN-8.
Jest on uproszczoną wersją kodu EAN-13. Uproszczenie to polega na pominięciu cyfry
kodującej zakład produkcyjny. Czyli w skróconym kodzie pozostają informacje na temat
kraju produkcji – pierwsze 3 cyfry, oraz rodzaju towaru – 4 cyfry. Również i w tym
przypadku obowiązkowo musi wystąpić cyfra kontrolna. Jest to ostatnia, 8 cyfra. Do
zakodowania informacji o produkcie zostaje w tym przypadku siedem cyfr.

Od 1 stycznia 2010 r. w punktach sprzedaży detalicznej zaczną funkcjonować nowe kody

kreskowe GS1 DataBar. Oznacza to, że wszystkie sieci handlowe i inne sklepy detaliczne
muszą być przygotowane organizacyjnie i technicznie do poprawnego odczytu
i interpretowania nowych kodów DataBar. Nowe kody zostały opracowane w celu
rozwiązania problemów związanych z kodowaniem: bardzo małych obiektów (np.
strzykawki,

fiolki,

blistry

tabletkami,

podzespoły

elektroniczne,

elementy

telekomunikacyjne), towarów o zmiennej ilości, wymagających podania oprócz numeru
identyfikacyjnego produktu także wagi lub ceny (np. paczkowane wędliny, drób, sery),
a także pojedynczych produktów rolnych (np. jabłka, pomarańcze).

Kod EAN-128

Kodem, który w ostatnich latach zrobił światową karierę, jest kod EAN-128. Powstał

w roku 1989. Jest to obecnie jedyny kod spełniający wymóg światowych norm i pełnej
funkcjonalności na globalnych rynkach. Służy przede wszystkim do oznakowania opakowań
zbiorczych, transportowych, palet itp. Budowa kodu UCC/EAN-128 została oparta na
amerykańskim kodzie Code-128 opracowanym przez firmę Intermec Corporation. Często
można się spotkać z opinią, że jest to wśród innych liniowych kodów najlepszy kod na
ś

wiecie. Podobnie jak to jest w innych kodach i w tym przypadku zestawom różnej grubości

kresek i przerw, odpowiadają różne znaki. Atrakcyjność tego kodu w porównaniu z innymi
polega na tym, że przy jego pomocy można zakodować nie tylko cyfry, ale również wszystkie
pozostałe znaki z grupy 128 znaków ASCII. Ale nie tylko ten walor przesądził o tym, że jest
to obecnie w większości krajów na świecie, najczęściej zalecany kod do identyfikacji
jednostek logistycznych. Jego funkcjonalność została dodatkowo znacznie podniesiona dzięki
zastosowaniu w jego konstrukcji tzw. Identyfikatorów Zastosowań (IZ).

Rys. 24. Niektóre Identyfikatory Zastosowań [www.gs1pl.org]

Właśnie poprzez system IZ-ów, UCC/EAN-128 nie ogranicza się jedynie do

przedstawienia symbolu unikatowego numeru, odwołującego się do rekordu w bazie danych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(jak to jest w przypadku kodu EAN-13, czy EAN-8). Kod UCC/EAN-128 sam w sobie może
zawierać interesujące nas szczegółowe informacje o towarze. System Identyfikatorów
Zastosowań jest elementem, który w sposób zasadniczy różni kod UCC/EAN-128, od Code-
128. Pomysł z zastosowaniem IZ-ów jest prosty. Wystarczy wiedzieć, że po określonym
oznaczeniu cyfrowym (w symbolu UCC/EAN-128 są to dwie, trzy lub cztery cyfry,
występujące zawsze w nawiasach okrągłych), będą następować dane o określonym
charakterze. Na przykład po (10) będzie określany numer serii produkcyjnej, po (11) data
produkcji, a po (3103) waga towaru netto. Aby kod był uniwersalny, system IZ-ów musi być
oczywiście uzgodniony na poziomie międzynarodowym. Dzięki temu zakodowana
informacja może być bezproblemowo odczytana i prawidłowo zinterpretowana przez
wszystkie podmioty uczestniczące w łańcuchu dostaw. Lista oznaczeń cyfrowych IZ-ów,
liczy już ponad 100 pozycji. Przy ich pomocy można zakodować w kodzie kreskowym
między innymi następujące informacje: po (01) numer GS1 jednostki handlowej
(tzw. Globalny Numer Identyfikacyjny Jednostki Handlowej GTIN), numer GS1 towarów
zawartych w jednostce logistycznej (02), minimalną datę trwałości produktu (15), liczbę
jednostek handlowych zawartych w jednostce logistycznej (37) itd. Identyfikatory
Zastosowań posiadają uzgodniony zarówno rodzaj występujący po nich informacji, jak i ich
format. Na przykład data jest określana po (15) w formacie RRMMDD, a sekwencja
(3103)025120, oznacza wagę towaru netto wynoszącą dokładnie: 25 kg 120 dkg. Pełna lista
Identyfikatorów Zastosowań jest dostępna między innymi na oficjalnej stronie GS1 Polska
(www.gs1pl.org).

Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej

Używając kodu UCC/EAN-128, na etykiecie logistycznej można odwzorować różne

informacje, dotyczące zawartości jednostki logistycznej. Jednak podstawowym wyróżnikiem
i elementem, który obowiązkowo musi się znajdować na każdej jednostce transportowej, jest
jej unikatowy, przypisany do każdej z nich numer seryjny. Jego pełna nazwa brzmi: Seryjny
Numer Jednostki Wysyłkowej tzw. SSCC (Serial Shipping Container Code). Jest to
unikatowy w skali całego świata numer pojedynczej jednostki logistycznej, nadawany przez
firmę, która tę jednostkę „powołała do życia”. Jak już wcześniej wspomniano, firma nadająca
ten numer musi być zarejestrowanym uczestnikiem systemu GS1. Seryjny Numer Jednostki
Wysyłkowej jest wyrażany za pomocą kodu UCC/EAN-128, z zarezerwowanym wyłącznie
dla niego Identyfikatorem Zastosowań o wartości: (00). Składa się z 18 cyfr. Firmy
uczestniczące w łańcuchu dostaw posługują się Seryjnym Numerem Jednostki Wysyłkowej,
aż do tego momentu, gdy po rozpakowaniu jednostki logistycznej lub jej przepakowaniu,
przestanie ona fizycznie istnieć w swojej pierwotnej formie. Sposób kodowania jednostek
logistycznych jest sprecyzowany w europejskiej normie EN 1572: „Kody kreskowe -
Jednoznaczne identyfikatory jednostki transportowej”. Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej
(SSCC) jest zalecanym identyfikatorem, przez wyżej wspomnianą normę. Jednoznaczny i
unikatowy numer jednostki logistycznej jest wykorzystywany przez wszystkich uczestników
łańcucha dostaw, w tym producenta, pośredników handlowych, firmy spedycyjne, odbiorcę,
służby celne itp. Informacje na temat poszczególnych jednostek logistycznych, gdy są
gromadzone i przechowywane w formie elektronicznej, mogą być wymieniane między
uczestnikami procesu za pomocą elektronicznej wymiany danych (EDI). Gdyby wszystkie
firmy uczestniczące w łańcuchu dostaw korzystały z EDI, wówczas na etykiecie mógłby się
w zasadzie znajdować tylko ten jeden, charakterystyczny numer. Pozostałe szczegółowe
informacje charakteryzujące daną jednostkę logistyczną, byłyby przekazywane w postaci
elektronicznej. Możliwość zastosowania identyfikatora jednostki logistycznej (SSCC)
w formie kodu kreskowego, niesie cały szereg korzyści. Dzięki jego graficznemu obrazowi,
można go odczytać za pomocą czytników elektronicznych, szybko i bezbłędnie. Zgodny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z określonymi standardami, jest zrozumiały przez wszystkich zainteresowanych uczestników
łańcucha dostaw, nawet gdy są oni zlokalizowani w różnych krajach. Jednoznaczny
i indywidualny numer odpowiada szczegółowym informacjom na temat poszczególnych
jednostek logistycznych, zawartym w bazach danych. Taki unikatowy numer jednostki
logistycznej, to swoista tablica rejestracyjna tej jednostki.

Obowiązująca w Polsce struktura Seryjnego Numeru Jednostki Wysyłkowej (SSCC) jest

następująca. Jak już wcześniej wspomniano, numer jest poprzedzony dwoma zerami
w nawiasach okrągłych: (00). Pierwsza cyfra z zakresu od 0 do 9 jest cyfrą uzupełniającą,
i może przybrać dowolną wartość z tego zakresu. Kolejne 3 cyfry oznaczają prefiks kraju i dla
Polski stale wynoszą 590. Kolejna sekwencja cyfr, reprezentuje numer jednostki kodującej,
przydzielony przez EAN Polska. Jeżeli firma otrzymała już wcześniej swój identyfikator do
oznaczenia towarów w kodach EAN-13 czy EAN – 8, to stosuje go również przy tworzeniu
numeru SSCC. Kolejna grupa cyfr w Seryjnym Numerze Jednostki Kodującej, to już
indywidualny numer jednostki logistycznej, przydzielany przez firmę tworzącą daną
jednostkę. Zasady uczestnictwa w systemie GS1 zobowiązują firmę do tego, aby przydzielony
numer nie został zdublowany w okresie 1 roku. Ostatnią cyfrą w szeregu jest tzw. cyfra
kontrolna. Wyliczona jest ona według standardowego algorytmu na podstawie poprzednich
17 cyfr i służy do wykrywania ewentualnych błędów powstających w czasie odczytu kodu
kreskowego. Jak już to zostało wcześniej wspomniane, w warunkach gdy firmy są
wyposażone w specjalistyczne informatyczne aplikacje, wspomagające zarządzanie
łańcuchami dostaw SCM (Supply Chain Management) numer SSCC, którym jest opatrzona
jednostka logistyczna jest wystarczającym elementem do uzyskania pełnej wiedzy na temat
przemieszczanej jednostki, zawartych w niej towarów itp. Ta wiedza jest wówczas czerpana
z baz danych przekazywanych sobie drogą elektroniczną (EDI). Jeśli nie wszyscy uczestnicy
łańcucha dostaw posiadają informatyczne systemy SCM, wówczas na etykiecie logistycznej
oprócz numeru SSCC, muszą się pojawić inne, charakteryzujące ją informacje, zakodowane
kodem EAN/UCC-128.

Organizacja GS1 pracuje intensywnie nad zupełnie nowym rodzajem kodu (RFID),

w którym identyfikacja towaru byłaby możliwa przy pomocy częstotliwości radiowych.
Problemy z jego wprowadzeniem wiążą się bezpośrednio z uwolnieniem odpowiednich pasm
częstotliwości radiowych. Jest to proces bardzo żmudny, wymagający uzgodnień
z właściwymi organizacjami czuwającymi nad ładem w eterze. Jednak twórcy RFID po
wprowadzeniu systemu, obiecują możliwość zdalnego, przeprowadzanego drogą radiową
ś

ledzenia przesyłek na całym świecie. Byłoby to szczególnie istotne w przypadku transportów

z produktami szybko się psującymi, czy wprowadzeniu systemów ochrony przed kradzieżą.

Drukarki kodów

Popularną metodą wykorzystywaną do oznaczenia towarów, czy półproduktów jest

stosowanie samoprzylepnych etykiet. W zależności od wykorzystywanego urządzenia, mogą
one być drukowane różnymi metodami. Najczęściej spotyka się etykiety przygotowane przy
pomocy drukarek termotransferowych lub termicznych. Umożliwiają one wydruk kodów
kreskowych nie tylko na etykietach samoprzylepnych, ale także na różnego rodzaju
wywieszkach, czy metkach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 25. Różne rodzaje drukarek kodów kreskowych [www.marketeo.com.pl]

Te specjalizowane drukarki, oprócz kodu w postaci kresek, mogą również drukować inne

oznaczenia w formie tekstowej. przy użyciu różnych czcionek, o różnej wielkości znaku.
Polecenie wydruku w tych urządzeniach zostaje wygenerowane dzięki specjalnemu
oprogramowaniu.

Tabela 3. Różne rodzaje kodów

Lp Nazwa kodu

Obraz graficzny kodu

Kod kreskowy EAN-8
(GTIN-8)
www.cardco.pl

Kod kreskowy EAN-13
(GTIN-13)
www.selmar.pl

Kod kreskowy UCC/EAN-128
(GTIN-128)
www.gs1cz.org

Kod kreskowy Code 39
www.logopak.com

Kod kreskowy Code 128
www.selmar.pl

Kod kreskowy UPC-A
www.upc-a.dlawas.com

Kod kreskowy UPC-E
www.gs1pl.org

Kod przeplatany 2 z 5
www.selmar.pl

Kod przestrzenny PDF 417
www.bcspolska.pl

Kod przestrzenny Data Matrix
www.bcspolska.pl

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kod composite
www.bcspolska.pl

QR code
www.qrcode.dlawas.com

Kod przestrzenny MaxiCode
www.100ups.com

Kod ten jest czytelny dla urządzeń niezależnie od kierunku skanowania.
Symbole dwuwymiarowe służą tu do kodowania takich informacji jak:
kod pocztowy, kod kraju, klasa usługi, numer monitorowania, data
kalendarzowa, liczbęi waga paczek, adres i ulica, miasto itp.

W popularnych drukarkach kodów kreskowych druk następuje na etykietach zwiniętych

w rolkę. Ten rodzaj druku pozwala na szybkie przygotowanie dowolnej liczby etykiet
z kodami. Generalnie wyróżnia się drukarki pracujące w biurach i w przemyśle. Drukarki
wykorzystywane w przemyśle są specjalnie przystosowane do pracy w trudnych warunkach.
Tego rodzaju drukarki są mało wrażliwe na niską temperaturę, kurz, czy wilgoć. Może na
nich powstać nawet kilkadziesiąt tysięcy etykiet dziennie.

Etykiety drukowane w drukarkach termicznych muszą być pokryte specjalną termoczułą

warstwą. Pod wpływem podgrzanej głowicy w określonych miejscach papier zmienia kolor
na czarny. Wydruki tego rodzaju nie są jednak trwałe. Szczególnie są one wrażliwe na
wysoką temperaturę (promienie słoneczne) i niektóre środki chemiczne. Nie są również
odporne na zadrapania. Generalnie tego typu etykiety nie nadają się do oznaczania
produktów, które w zamiarze mają być przechowywane długotrwale. Znacznie trwalsze
etykiety powstają w wyniku druku na drukarkach termotransferowych. Choć zasada
powstawania kodów jest podobna jak w poprzednim wypadku, to użycie specjalnej kalki
powoduje to, że etykiety w ten sposób przygotowane są znacznie trwalsze. Etykiety mogą być
drukowane na papierze, tworzywach sztucznych specjalnych tkaninach, czy nawet na metalu.
Te etykiety są trwałe, a oznaczenia kodowe mogą przetrwać w nie zmieniającej się postaci
nawet wiele lat.

Czytniki kodów kreskowych

Istnieje cała gama urządzeń służących do odczytu kodów kreskowych. Większość

czytników jest wyposażona nie tylko w funkcje odczytujące kod kreskowy, ale również jest
w stanie rozpoznać jego standard. Taki czytnik może bezbłędnie odczytać kody
sformułowane w wielu różnych standardach. Decydując się na zakup czytnika, należy
zapoznać się z listą obsługiwanych przez niego standardów.

Rys. 26. Różne rodzaje czytników kodów kreskowych [www.kasyidrukarki.com.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odczyt kodu realizowany jest praktycznie w dwóch technologiach, różniących się

w widoczny sposób źródłem oświetlenia pola. W czytnikach LCD do oświetlenia obszaru
kodu jest wykorzystana matryca diod LED. Czytniki tego typu wymagają przysunięcia
głowicy czytnika bezpośrednio w pobliże kodu. Jest to pewien mankament tego rodzaju
czytników. Posiadają one jednak również nie kwestionowane zalety. Czytniki LCD mogą na
przykład odczytać kody o słabszej jakości. Są one także bardziej wytrzymałe mechanicznie,
gdyż nie zawierają w swojej budowie elementów ruchomych. Czytniki typu CCD (long
range) umożliwiają odczyt kodów również z nieco większej odległości. Sposób odczytu kodu
jest oparty na technologii diody CCD. Są to czytniki często stosowane w sklepach i biurach.
Służą one do wprowadzenia kodów poszczególnych towarów podczas sprzedaży lub do
ewidencjonowania towarów przyjmowanych do magazynu. Tego rodzaju czytniki są również
wykorzystywane w aptekach do odczytywania kodów recept i leków. W biurach używa się
ich do identyfikacji dokumentów, czy przedmiotów w czasie spisu inwentarzowego.

Na nieco innej zasadzie pracują czytniki laserowe. Oświetlają one obszar badany wąskim

promieniem lasera. Czytniki tego rodzaju pozwalają na odczyt kodu nawet z odległości
kilkudziesięciu centymetrów. Jednak ze względu na zastosowane w ich budowie ruchomy
system lusterek, są mniej wytrzymałe mechanicznie.

Jeszcze inny rodzaj urządzeń to czytniki klawiaturowe. Do przesyłania danych służy

typowe złącze klawiaturowe. Często klawiaturę komputera podłącza się do czytnika, zaś
złącze czytnika do gniazda klawiatury w komputerze. Klawiatura i czytnik mogą działać
niezależnie. Czytniki klawiaturowe są niezawodne i najczęściej nie wymagają
specjalizowanego oprogramowania komunikacyjnego. Na rynku znajdują się czytniki kodów
kreskowych przeznaczone do różnych zastosowań. Spotyka się więc czytniki ręczne do biura i
sklepów (diodowe lub laserowe). Niekiedy specyfika pracy narzuca konieczność
zastosowania czytnika wielokierunkowego. Z takimi czytnikami można się spotkać chociażby
przy kasach w supermarketach. Wybór odpowiedniego czytnika jest zazwyczaj podyktowany
specyficznymi warunkami pracy, w jakich przyjdzie mu działać. Są więc czytniki
przeznaczone do wykorzystania w szczególnie trudnych warunkach przemysłowych, odporne
na upadki nawet z wysokości blisko 2 m. Niekiedy stosuje się czytniki ze zwiększoną
odpornością elektrostatyczną. W razie potrzeby można także zastosować urządzenia
przeznaczone do pracy w ujemnych temperaturach.

Terminale

Do kontroli przyjęć i wydań w magazynach lub kontroli przebiegu przesyłek kurierskich

często stosuje się przenośne terminale klawiaturowe, z wbudowanym czytnikiem laserowym.
Tego rodzaju urządzenia stosuje się również do zbierania danych w procesach produkcyjnych.
Niektóre firmy w celu szybkiego zbierania zamówień wyposażają ten rodzaj terminali swoich
terenowych przedstawicieli handlowych. Terminale (zwane także kolektorami danych) są
najczęściej urządzeniami przenośnymi, umożliwiającymi szybkie i bezbłędne zebranie
danych. Dane te można w terminalach poddać wstępnej obróbce oraz przechować je
w pamięci, aż do czasu przesłania ich do stacjonarnego komputera. Jednym słowem terminal
to nic innego jak mały przenośny, specjalizowany komputer wyposażony w pamięć,
klawiaturę, wyświetlacz oraz wbudowany czytnik kodów kreskowych. Terminale mogą
współpracować z przenośnymi drukarkami etykiet. Zasadniczą zaletą przenośnego terminala
jest jego mobilność, czyli możliwość przemieszczania się wraz z operatorem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.27. Przykłady terminali ręcznych (kolektory danych) [ www.hdf.com.pl www.skk.com.pl]

Komunikacja terminali z komputerami stacjonarnymi może się odbywać drogą

przewodową lub bezprzewodową. Komunikacja przewodowa (przez kabel komunikacyjny
i złącze RS232) posiada kilka ograniczeń. Wielkość danych, których się operuje jest wówczas
ograniczona wielkością pamięci terminala. Mobilność obsługującego jest także ograniczona,
gdyż w określonym czasie musi on wymienić dane z komputerem stacjonarnym. Czas
transmisji danych przez port szeregowy szczególnie przy dużej bazie jest też wydłużony.
Ponadto kable i złącza są narażone na uszkodzenia i wpływ czynników zewnętrznych
(wilgotność, temperaturą). Transmisja bezprzewodowa jest pozbawiona wyżej wymienionych
wad. Komunikowanie terminala z komputerem stacjonarnym odbywa się wówczas w czasie
rzeczywistym. Terminale przedstawicieli handlowych do komunikowania się ze swoimi
macierzystymi jednostkami mogą używać technologii komunikacyjnych opartych na
GMS/GPRS. Oprócz terminali klawiaturowych stosowanych powszechnie w logistyce,
ewidencji środków trwałych, produkcji czy sprzedaży, stosuje się również bardziej
zaawansowane terminale z ekranem dotykowym

Oprogramowanie wspierające gospodarkę opakowaniami

Skuteczne zarządzanie firmą, bez dysponowania zaawansowanym systemem

informatycznym wspomagającym podejmowanie decyzji, staje się we współczesnym świecie
coraz trudniejsze. Okres powszechnego i niepodzielnego królowania w przedsiębiorstwach
wyłącznie programów finansowo-księgowych, z oddzielnie funkcjonującymi aplikacjami
dotyczącymi produkcji, magazynowania, czy spedycji, dobiega nieuchronnie końca.
Współczesna logistyka z natury rzeczy swoim nerwem obejmuje całość zagadnień
związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Aby przedsiębiorstwo właściwie
funkcjonowało, musi dysponować precyzyjnymi danymi i to najlepiej w czasie rzeczywistym,
również dotyczącymi wszystkich zagadnień związanych z opakowaniami.

W przypadku niewielkich firm wystarczy doświadczenie, sprawne służby finansowo-

księgowe i intuicja połączona ze zdrowym rozsądkiem. Jeśli chodzi o średnie i duże
przedsiębiorstwa, sprawa nie jest już tak oczywista. Aby móc podjąć odpowiedzialne decyzje,
należy dokonać dogłębnej analizy wszelkich procesów zachodzących wewnątrz i na zewnątrz
przedsiębiorstwa. W uzyskaniu tak złożonego obrazu firmy i jej otoczenia, pomagają
współczesne technologie informatyczne. Tylko komputery uzbrojone w specjalistyczne
oprogramowanie, są w stanie z pozornego chaosu milionów różnorodnych danych, obliczyć
czytelne wskaźniki, na podstawie których będzie można wysnuć informacje, dotyczące na
przykład kondycji firmy. Współcześnie nie mogą to być autonomiczne programy, oddzielnie
wspomagające produkcję, księgowość, magazyn i spedycję. Uzyskanie czytelnego,
jednolitego obrazu funkcjonowania firmy, który jest wypadkową ogromnej liczby zjawisk
zachodzących w skomplikowanej grze rynkowej, może jedynie zagwarantować wdrożony
i dobrze funkcjonujący Zintegrowany System Informatyczny (ZSI).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zazwyczaj składa się on z wielu wyspecjalizowanych modułów, odpowiedzialnych za

różne sfery działalności przedsiębiorstwa. Są tam aplikacje sterujące produkcją, finansami,
zaopatrzeniem, sprzedażą, łańcuchem dostaw, marketingiem kontaktami z klientami itp.
Jednak cechą charakterystyczną Zintegrowanego Systemu Informatycznego jest to, że
wszystkie te aplikacje korzystają z tej samej, wspólnej do całego przedsiębiorstwa bazy
danych. Tylko wówczas informacje powstające na podstawie spójnych, rzetelnie
wprowadzonych danych, dadzą niezbędną wiedzę dla racjonalnego podejmowania decyzji.
Grupa programów, zajmująca się kompleksową obsługą magazynów, kryje się pod
akronimem WMS (Warehousing Management Systems). Jest to specjalistyczna grupa
programów odpowiedzialna za fizyczne i właściwe rozmieszczenie towarów w tychże
magazynach, a także nadzorująca gospodarkę opakowaniami. Oczywiście programy te w
Zintegrowanym Systemie Informatycznym, powinny ściśle współpracować z nadrzędnym w
stosunku do nich systemem ERP.

W mniejszych firmach za gospodarkę opakowaniami mogą być odpowiedzialne

niewielkie, samodzielne programy dla magazynów opakowań zwrotnych, hurtowni, firm
budowlanych, logistycznych i innych użytkowników, którym zależy na szybkim generowaniu
dokumentów wysyłki i zwrotu. Program pozwala na graficzne wyświetlenie dokumentów
i transakcji

związanych

wybranym

klientem

(wysyłki,

zwroty)

układzie

chronologicznym. Najczęściej programy umożliwiają eksport danych do arkusza Excela,
w celu dalszej obróbki. Niektóre z programów pozwalają śledzić los opakowania (palety,
kontenera), gdy (w szczególności kosztowne opakowanie) pozostaje u odbiorcy.

Koszty opakowań

Dobierając właściwe opakowanie do wyrobu, przedsiębiorstwo musi zadecydować

jakiego rodzaju to opakowanie będzie, jaki będzie udział kosztu opakowania w koszcie całego
wyrobu. Gdy zostanie zastosowane opakowania tańsze, cena wyrobu się zmniejszy, ale
ryzyko uszkodzenia wyrobu wzrośnie. Solidne, droższe opakowanie zabezpieczy prawidłowo
wyrób, ale jednocześnie może wpłynąć na podwyższenie jego ceny. Przy podejmowaniu tej
ważnej decyzji, nie wolno zapominać o głównym zadaniu opakowania, czyli o jego funkcji
ochronnej podczas transportu i magazynowania.

Nie bez znaczenia dla sprawy kosztów opakowania pozostają decyzje dotyczące materiału

z jakiego będzie ono utworzone i zastosowanego typoszeregu wymiarowego. W przypadku
opakowań wykonanych z solidnych tworzyw tradycyjnych (metal, drewno) może
niebagatelnie wzrosnąć waga zapakowanego wyrobu, co może z kolei wpłynąć niekorzystnie
na wzrost kosztów dystrybucji. Dlatego coraz częściej stosowane są opakowania z tworzyw
sztucznych, które są równie wytrzymałe co opakowania wykonane z drewna, czy nawet
metalu, a przy tym znacznie lżejsze. Oprócz wartości materiału, na koszt opakowania składają
się jeszcze jego konstrukcja, koszt opracowania projektu, technologia produkcji,
magazynowanie i transport gotowych opakowań, konfekcjonowanie itp.

Rys. 28. Wpływ konstrukcji opakowania na obniżenie zużycia [www.mares.pl]

Jak widać, opakowanie powinno być zawsze rozpatrywane jako część spójnego procesu

logistycznego. W zależności od rodzaju zastosowanego materiału opakowaniowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i koniecznych warunków dystrybucji, koszty opakowań będą się zmieniać. W przypadku
wartościowych wyrobów, koszt opakowania może niekiedy dochodzić do 50% wartości
samego wyrobu. Jednak w przypadku większości opakowań ich koszt kształtuje się na
poziomie od kilku do kilkunastu procent wartości opakowanego produktu. Na koszty
opakowań oprócz wartości zastosowanego materiału będą składać się jeszcze koszty
wykonania samego opakowania (w tym robocizna i energia), a także opłata produktowa. Jest
to opłata, którą ponoszą przedsiębiorcy za wprowadzenie opakowań na rynek.

Konstrukcja opakowania może również w istotny sposób wpłynąć na koszty opakowania.

Dobór odpowiednich surowców, kształtu opakowania, racjonalne wykorzystanie surowca to
kolejne istotne elementy mające wpływ na ewentualna redukcje kosztów. Przedstawione
powyżej zdjęcia przedstawiają opakowania na pizze. Obydwa pudełka po złożeniu posiadają
identyczne kształty zewnętrzne, gdyż służą do transportu pizzy o identycznych gabarytach.
Jednak po dokładniejszej analizie rozłożonych opakowań można dojść do wniosku, że
zużycie surowca do produkcji pudełka a) jest większe, niż opakowania b).

Na optymalizację kosztów opakowań wpływ będą miały: właściwy dobór gabarytów

opakowań (uwzględniający sposób transportu), gabaryty jednostek transportowych, wielkość
opakowań zbiorczych, rodzaj stosowanych palet, system zalecanego magazynowania, sposób
dystrybucji itp. Projektując opakowanie, należy dobierać technologie bezodpadowe lub
niskoodpadowe, nie powodujące zagrożeń dla środowiska i bezpieczeństwa ludzi. Podczas
projektowania technologii pakowania należy eliminować nadmiar opakowań i unikać
pakowania wielostopniowego tam, gdzie nie wpływa to na właściwe zabezpieczenie wyrobu,
a także dobierać opakowania jednostkowe, zbiorcze i transportowe dostosowane do
ekonomicznie uzasadnionych technologii odzysku (w tym recyklingu), systemów selektywnej
zbiórki.

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest kod kreskowy?

Czym zajmuje się organizacja GS1?

Jakie wymagania stawia się kodom kreskowym?

Jak są zbudowane kody EAN-8, EAN-13, EAN-128?

Do czego służą symbole IZ-ów?

Co oznaczają skróty SSCC i GTIN?

Jakie znasz inne systemy kodowania?

Jakie znasz rodzaje drukarek do kodów ?

Jakie znasz rodzaje czytników kodów?

10.

Jakie czynniki wpływają na koszt opakowania?

4.3.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj budowę kodów kreskowych EAN-8 i EAN-13 znajdujących się na

opakowaniach jednostkowych. Sprawdź budowę kodów pochodzących od jednego
producenta umieszczonych na różnych jego wyrobach. Rozpoznaj na podstawie kodów kraje
pochodzenia poszczególnych producentów. W tym celu odszukaj w Internecie tabelę
prefiksów poszczególnych krajów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

przeanalizować budowę przedstawionych kodów kreskowych,

opisać schemat, według którego są zbudowane kody EAN-8 i EAN-13,

odszukać w Internecie prefiksy krajów w systemie GS1.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykłady kodów kreskowych,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj budowę kodów kreskowych EAN-128 znajdujących się na etykietach.

Odszukaj oznaczenia IZ-ów. Na podstawie odpowiedniej tabeli odszyfruj, jakie informacje
zostały zakodowane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

przeanalizować budowę przedstawionych kodów kreskowych,

opisać schemat, według którego jest zbudowany kod EAN-128,

rozszyfrować informacje zawarte w kodach EAN-128.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykłady kodów kreskowych,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj kod EAN-128, w którym przy pomocy odpowiednich IZ-ów oznacz datę

produkcji (15 11 2007), datę pakowania (16 11 2007), datę minimalnej trwałości (15 07 2008)
datę maksymalnej trwałości (15 11 2008) i wagę brutto produktu (0,75 dkg). Wybierz Polski
prefiks kraju i dowolny numer producenta i numer produktu. Cyfrę (kontrolną) pomiń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

zaprojektować kod EAN-128, według zadanych warunków.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Korzystając z posiadanej aplikacji do tworzenia kodów kreskowych, wykonaj

praktycznie kod EAN-128 zaprojektowany w ćwiczeniu nr 3. Następnie wydrukuj go
i odczytaj przy pomocy czytnika kodów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

wykonać kod EAN-128, posługując się odpowiednią aplikacją,

wydrukować kod i go odczytać przy pomocy czytnika kodów kreskowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

program do tworzenia kodów kreskowych,

−

drukarka i czytnik kodów kreskowych.

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

rozpoznawać kody kreskowe?

stosować system IZ-ów w kodzie EAN-128?

drukować kody kreskowe?

używać czytników kodów kreskowych?

dobierać urządzenia do automatycznej identyfikacji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Zasady klasyfikowania zużytych opakowań. Międzynarodowe
prawo dotyczące opakowań

4.4.1.

Materiał nauczania

Każde opakowanie po pewnym czasie staje się odpadem. Odpadem opakowaniowym

nazywa się wszystkie opakowania (w tym również wielokrotnego użytku wycofane
z ponownego użycia), stanowiące odpady w rozumieniu przepisów ustawy o odpadach.
Wielokrotnym użytkiem nazywa się takie działanie, w trakcie którego opakowania
przeznaczone jest co najmniej do dwukrotnego użycia, są powtórnie wykorzystane do tego
samego celu, do którego było pierwotnie przeznaczone.

Rys. 29. Schemat przedstawiający powstawanie odpadów opakowaniowych [16, s. 6]

Udział podstawowych materiałów stosowanych do produkcji opakowań w skali

wiatowej przedstawia się następująco:

−

tworzywa sztuczne – 30%,

−

papier i tektura – 28%,

−

metale – 27%,

−

szkło – 15%.

Recykling to system wielokrotnego wykorzystywania materiałów do wytwarzania nowych
produktów. Zadania recyklingu to przede wszystkim zmniejszenie ilości odpadów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zmniejszenie ich szkodliwości dla środowiska oraz oszczędzanie zasobów naturalnych.
Recykling jest kompleksową metodą ochrony środowiska naturalnego. Poziom recyklingu

wyznaczony w Polsce na lata 2002-2007 dla poszczególnych rodzajów opakowań przedstawia
się następująco:

Tabela 4. Recykling opakowań w Polsce. [Dz.U.Nr104, poz.982 z 2003 i Dz.U.Nr103, poz.872 z 2005]

Największy rozwój w zakresie materiałów opakowaniowych dotyczy tworzyw

sztucznych. Duża różnorodność tworzyw sztucznych (m.in.: polietylen, polipropylen,
poliestry, polichlorek winylu, polistyren, poliamid, kopolimery i in.) umożliwia wybór
materiałów o cechach odpowiednich do wymagań pakowanego produktu. Biorąc pod uwagę
przeciwdziałanie powstawaniu odpadów, stanowi to poważne utrudnienie w prowadzeniu
selektywnej zbiórki i wtórnym przetworzeniu.
Opakowania z tworzyw sztucznych bardziej zagrażają środowisku niż opakowania z innych
materiałów. Trudności nastręcza tu nie tyle metoda zagospodarowania odpadów
opakowaniowych z tworzyw sztucznych, co sposób ich zbierania i segregacji.

Tabela 5. Kody cyfrowe przyporządkowane do różnych rodzajów odpadów opakowaniowych [Dz.U. z 2001 r.

Nr 112, poz. 1206]

Skoro odpady opakowaniowe powstaną, ponieważ nie uda się temu zapobiec, to
ustawodawstwo Polski i UE wskazuje przede wszystkim na odzysk i recykling.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki producenta, importera, eksportera opakowań i produktów w opakowaniach

Obowiązki producenta, importera i eksportera opakowań:

−

Producent i importer opakowań powinni ograniczyć liczbęi negatywne oddziaływanie na
ś

rodowisko substancji stosowanych do produkcji opakowań oraz wytwarzanych odpadów

opakowaniowych.

−

Producent i importer opakowań mają obowiązek oznakowania opakowań chyba, że
rodzaj opakowania tego nie wymaga.

−

Producent, importer i eksporter opakowań są obowiązani do składania właściwemu
marszałkowi województwa sprawozdania o masie wytworzonych, przywiezionych zza
granicy lub wywiezionych za granicę opakowań.

Obowiązki producenta, importera i eksportera produktów w opakowaniach:

−

Producent i importer produktów w opakowaniach mają obowiązek osiągania poziomów
odzysku i recyklingu opakowań, określonych w odrębnych przepisach.

−

Producent i importer mają obowiązki w zakresie sprawozdawczości odnośnie ilości
i rodzaju stosowanych opakowań zgodnie z przepisami ustawy o obowiązkach
przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie
produktowej i depozytowej.

−

Producent i importer mają obowiązek odpowiedniego znakowania produktu
w opakowaniu.

−

Eksporter produktu w opakowaniu ma obowiązek składania właściwemu marszałkowi
województwa rocznego sprawozdania o masie wywiezionych za granicę opakowań.

−

Producent i importer substancji chemicznych bardzo toksycznych, toksycznych,
rakotwórczych, mutagennych lub niebezpiecznych dla środowiska obowiązani są ustalić
wysokość kaucji za opakowania jednostkowe oraz odebrać na własny koszt od
sprzedawcy opakowania wielokrotnego użytku i odpady opakowaniowe po tych
substancjach. Ponadto winni posiadać zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie
zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych po tych
substancjach.

−

Obowiązki sprzedawcy i użytkownika produktu w opakowaniach określone zostały
w ustawie. Są to obowiązki związane ze zwrotem opakowań przez użytkownika produktu
w opakowaniu oraz z ich odbiorem i selektywną zbiórką przez sprzedawcę.

Obowiązek znakowania opakowań

Producent i importer opakowań mają obowiązek ich oznakowania, chyba, że rodzaj

opakowania tego nie wymaga.
1. Oznakowanie powinno określać:

−

rodzaj materiałów wykorzystanych do produkcji opakowania,

−

możliwość wielokrotnego użytku opakowania,

−

przydatność opakowania do recyklingu.

2. Oznakowanie umieszcza się na opakowaniu lub na naklejonej na nim etykiecie, a jeśli

rozmiary opakowania na to nie pozwalają - na dołączonej do niego informacji.

3. Oznakowanie powinno być wyraźne, widoczne i czytelne oraz powinno zachowywać

trwałość również po otwarciu opakowania.

Minister Środowiska wydał rozporządzenie z 4 czerwca 2003 r. w sprawie oznaczania
opakowań (Dz.U. Nr 105, poz. 994), które weszło w życie 1 lipca 2003 r. i zostało zmienione
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z 23 kwietnia 2004 r. (Dz.U. Nr 94, poz. 927).
Zgodnie z tym rozporządzeniem, oznakowaniu podlegają opakowania z aluminium i tworzyw
sztucznych. Oznaczenia pokazano na rysunku 19 na str. 24 tego Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wypełnianie przez przedsiębiorstwa obowiązku recyklingu

Rys. 30. Różne możliwości wypełnienia przez przedsiębiorstwo obowiązku recyklingu [11, s. 20]

−

Samodzielna realizacja obowiązku polega na przekazaniu zgromadzonych przez
przedsiębiorcę opakowań poużytkowych (z grup materiałowych, które wprowadza na
rynek z wyrobem) do zakładu przetwórczego. Do udokumentowania masy odpadów
opakowaniowych przekazanych do recyklingu, w ramach samodzielnie realizowanego
przez przedsiębiorców obowiązku, należy wykazać się kartą przekazania odpadów
i fakturą VAT.

−

Druga możliwość to realizacja obowiązku za pośrednictwem organizacji odzysku
i wpłacenie tej organizacji opłat recyklingowych. Obowiązek recyklingu, podobnie jak
w systemach unijnych, może być realizowany przez współpracę z wybraną organizacją
odzysku

i wpłacenie na konto tej organizacji, zgodnie z wcześniej podpisaną umową,

opłat recyklingowych.

−

W przypadku nieosiągnięcia za dany rok określonych limitów recyklingu lub wywiązanie
się z tego obowiązku w niedostatecznym stopniu, przedsiębiorca powinien do 31 marca
roku następnego wpłacić na rachunek Urzędu Marszałka Województwa opłatę
produktową. Opłata produktowa obliczana jest jako iloczyn stawki opłaty i różnicy
pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem recyklingu. Stawki opłat produktowych
podawane są co dwa lata w Dzienniku Ustaw.

Organizacje odzysku

Organizacje odzysku, zgodnie z zapisami ustawowymi, są spółkami akcyjnymi

prowadzącymi wyłącznie działalność polegającą na organizowaniu, zarządzaniu lub
prowadzeniu przedsięwzięć w zakresie odzysku i recyklingu odpadów. Środki finansowe
pochodzące z opłat recyklingowych powinny być przeznaczane na prowadzenie selektywnej
zbiórki odpadów.
Obecnie funkcjonuje 30 organizacji odzysku. Organizacje branżowe przejmują zobowiązania
tylko za jeden rodzaj odpadów, np. ALUMINIUM RECYKLING Organizacja Odzysku S.A.
zajmująca się recyklingiem puszek aluminiowych, czy OILER Organizacja Odzysku S.A.
zajmująca się odzyskiem olejów smarowych, czy też REBA Organizacja Odzysku S.A.
zajmująca

się

recyklingiem

baterii

oraz

organizacje

przejmujące

zobowiązania

przedsiębiorców dotyczące wszystkich rodzajów opakowań.

Międzynarodowe prawo dotyczące opakowań

Niżej zostały przytoczone ustawy UE dotyczące opakowań. Większość z nich ma

odpowiedniki w przepisach polskich.

−

EN 13193:2000 Opakowania - Opakowania i środowisko - Terminologia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

EN 13427:2000 Opakowania - Wymagania dotyczące stosowania europejskich norm
w zakresie opakowań i odpadów opakowaniowych.

−

EN 13428:2000 Opakowania - Wymagania specyficzne w zakresie produkcji i składu -
Zapobieganie u źródła.

−

EN 13429:2000 Opakowania - Ponowne użycie.

−

EN 13430:2000 Opakowania - Wymagania dla opakowań podatnych na odzysk poprzez
recykling materiałowy.

−

EN 13431:2000 Opakowania - Wymagania dla opakowań podatnych na odzysk w formie
energii, włączając specyfikację minimalnej wartości kalorycznej.

−

EN 13432:2000 Opakowania - Wymagania dla opakowań podatnych na odzysk poprzez
kompostowanie i biodegradację - Schemat testu i kryteria oceny w celu końcowej
akceptacji opakowania.

4.4.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co nazywamy odpadem opakowaniowym?

Co to jest recykling?

Jakie obowiązki ciążą na producentach, importerach i eksporterach opakowań?

Jak przedsiębiorstwo może wypełniać obowiązek recyklingu?

Co to jest opłata produktowa?

4.4.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opakowaniom wykonanym z różnych tworzyw, przydziel odpowiednie kody oznaczenia,

odpowiadające materiałom z jakich zostały one wyprodukowane. Posegreguj te opakowania
według rodzajów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

przydzielić opakowaniom odpowiednie kody cyfrowe.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykłady opakowań,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

Ćwiczenie 2

Dysponując opakowaniami wykonanymi z różnych tworzyw sztucznych, odszukaj

oznaczenia rodzaju tworzywa, z jakiego zostały one wykonane. W tabeli zapisz nazwę
tworzywa i narysuj odpowiadające mu oznaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

rozpoznać rodzaj tworzywa użytego do wyprodukowania poszczególnych opakowań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykłady opakowań,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

Ćwiczenie 3

Odszukaj w Internecie informację, na temat recyklingu materiałowego, surowcowego

i energetycznego. Opisz na czym polegają te metody.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

odszukać informacje na temat różnych metod recyklingu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

4.4.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować system recykling?

segregować i klasyfikować opakowania do recyklingu?

opisać na czym polega obowiązek znakowania opakowań?

odszukać w Internecie informacje na temat międzynarodowego prawa
dotyczącego opakowań?

opisać obowiązki producenta, importera, eksportera opakowań
i produktów w opakowaniach?

opisać czym zajmują się organizacje odzysku odpadów?

wytłumaczyć, co to jest opłata produktowa?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Podstawową funkcją opakowania jest

zapewnienie pakowanym produktom określonej jakości i umożliwienie ich transport,
składowanie oraz prezentację.

ochrona środowiska naturalnego.

informowanie konsumenta o zawartości.

nadanie estetycznego wyglądu opakowanym produktom.

2. Butelki z polichlorku winylu powstają poprzez

rozdmuch sprężonym powietrzem.

rozdmuch gorącym powietrzem.

wtrysk.

zgrzewanie dwóch wcześniej wykonanych połówek.

3. Opakowanie z tworzywa sztucznego w porównaniu z opakowaniem metalowym

ulega korozji.

trudniej zachować w czystości.

jest lżejsze.

jest przyjazne dla środowiska.

4. Uprzywilejowana paleta EURO posiada wymiary.

800 x 1200 mm.

800 x 1000 mm.

1000 x 1200 mm.

1200 x 1200 mm.

5. Palety słupkowe

są zbudowane ze słupków.

są zbudowane z rurek.

są paletami płaskimi, dodatkowo wyposażonymi w umocowane w narożnikach słupki.

są składanymi paletami płaskimi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Na każdym opakowaniu wprowadzonym do handlu musi się znajdować

tylko nazwa towaru.

informacja marketingowa.

instrukcja obsługi wyrobu.

nazwa producenta towaru, adres, nazwa towaru, inne istotne informacje o towarze.

7. Znak jakości „Q” jest znakiem

obowiązkowym.

nieobligatoryjnym.

obligatoryjnym.

manipulacyjnym.

8. Jednostka logistyczna to

samodzielny logistyk na linii produkcyjnej.

firma rozwiązująca problemy logistyczne.

pojedyncze opakowanie jednostkowe.

zbiorcze opakowanie transportowe.

9. Etykieta logistyczna jest umieszczona

na jednostce transportowej.

na opakowaniu jednostkowym.

na wyrobie.

w liście handlowym.

10. Prefiks Polski w systemie GS1 to liczba

580.

585.

590.

595.

11. „GS1 Polska” to nowa nazwa organizacji, która kiedyś nazywała się

Centrum Kodów Kreskowych przy Instytucie Logistyki i Magazynowania.

Instytut Logistyki i Magazynowania w Poznaniu.

Centrum Kodowania w Poznaniu.

System Kodów EAN w Polsce.

12. Kod EAN-128 służy do oznaczenia

opakowań jednostkowych.

produktów szybko psujących się.

opakowań zbiorczych i transportowych.

gniazd regałowych w magazynach wysokiego składowania.

13. System Identyfikatorów Zastosowań pozwala na

identyfikację kraju producenta opakowania.

zakodowanie w kodzie kreskowym danych o określonym charakterze.

identyfikację zastosowania opakowania.

identyfikację materiału z jakiego wykonano opakowanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej jest poprzedzony

(00).

(01).

(02).

(04).

15. Skrót SSCC oznacza

Szybki Serwis Całodobowy City.

Seryjny Numer Opakowania Jednostkowego.

Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej.

Seryjny Numer Produktu Końcowego.

16. Etykiety drukowane w drukarkach termicznych są szczególnie wrażliwe na

wiatło.

wysoką temperaturę.

niską temperaturę.

wilgotność.

17. W czytnikach kodów kreskowych typu LCD wykorzystuje się

spójne światło jarzeniowe.

promień lasera.

ekran ciekłokrystaliczny.

diody LED.

18. Terminalami, zwanymi również kolektorami danych, nazywa się

terminowe opakowania zbiorcze.

przenośne urządzenia klawiaturowe, z wbudowanym czytnikiem laserowym.

szafkowe czytniki kodów kreskowych.

drukarki kodów kreskowych.

19. Recykling to

system składania opakowań o dużych gabarytach.

system wielokrotnego wykorzystywania materiałów do wytwarzania nowych
produktów.

system wielokrotnego użycia opakowań.

system cyklicznego zbierania surowców wtórnych.

20. Opłatę produktową ponosi

konsument.

sprzedawca.

producent.

hurtownik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................

Projektowanie i realizacja zadań logistycznych w gospodarce opakowaniami

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Abt S., Logistyka w teorii i praktyce. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Poznań
2001

Dudziński Z., Kizyn M.: Vademecum gospodarki magazynowej. PWE, Warszawa, 2000

Fijałkowski J.: Technologia magazynowania. Wybrane zagadnienia. Politechnika
Warszawska, Warszawa 1995

Gubała M., Popielas J.: Podstawy zarządzania magazynem w przykładach. Seria:
Biblioteka Logistyka. ILiM, Poznań 2005

Kempy D.: Zapasy w systemie logistycznym firmy. Akademia Ekonomiczna, Katowice
1995

Korzeniowski A., Skrzypek M., Szyszka G.: Opakowania w systemach logistycznych.
Biblioteka Logistyka, ILiM, Poznań 2000

Korzeniowski A., Karczewski J.: Technika i technologia przechowywania artykułów
przemysłowych. Akademia Ekonomiczna, Poznań 1993

Korzeń Z.: Logistyczne systemy transportu bliskiego i magazynowania. Tom 1.
Infrastruktura, Technika, Informacja, seria: Biblioteka Logistyka. ILiM, Poznań, 1999

Krzyżaniak St.: Podstawy zarządzania zapasami w przykładach. Seria: Biblioteka
Logistyka. ILiM, Poznań, 2002

10.

Kody kreskowe. Wyd. 2. Seria: Biblioteka Logistyka, ILiM, Poznań 2002

11.

Kuczyńska I.: Opakowania i odpady opakowaniowe. Materiał instruktażowo-
szkoleniowy. Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Kraków 2006

12.

Majewski J.: Informatyka dla logistyki, seria: Biblioteka Logistyka. ILiM, Poznań 2002

13.

Pfoh H. Ch.: Systemy logistyczne. Podstawy organizacji i zarządzania. Seria: Biblioteka
Logistyka. IliM, Poznań 2001

14.

Korzeniowski A.: Zarządzanie gospodarką magazynową. PWE, Warszawa 1997

15.

Sariusz-Wolski Z.: Sterowanie zapasami w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2000

16.

akowska H.: Opakowania a odpady opakowaniowe, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia

Kadr, Sp. z o.o., Gdańsk 2002

17.

PN-EN 14182:2005 „Opakowania. Terminologia. Terminy podstawowe i definicje”

18.

PN-90/O-79251 „Znaki i oznakowanie opakowań”

19.

PN-85/O-79252 „Opakowania transportowe z zawartością – Znaki i znakowanie –
Wymagania podstawowe”.

20.

„Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej w sprawie znakowania
ś

rodków spożywczych, używek i substancji dodatkowych dozwolonych, przeznaczonych

do obrotu” (Dz.U. nr 86 z 1994 poz. 402)

21.

„Ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktu” (Dz.U. nr 15 z 2000 r. poz. 179)

22.

„Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych” z 2002 roku zawiera szczegółowe
wymagania dotyczące oznakowania opakowań zawierających substancje i preparaty
niebezpieczne.

23.

„Ustawa o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy (Dz.U. nr 127 z 1993 r.
poz. 583).

24.

Ustawa z 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
(Dz. U. Nr 63, poz. 638, z 2003 r. Nr 7, poz. 78 oraz z 2004 r. Nr 11, poz. 97 i Nr 96,
poz. 959),

25.

Ustawa z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania
niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63,
poz. 639, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 7, poz. 78 oraz z 2004 r. Nr 96, poz.
959).

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Projektowanie i realizacja zadań logistycznych w gospodarce opakowaniami
Posługiwanie się drugim językiem obcym w realizacji zadań logistycznych
Posługiwanie się językiem obcym w realizacji zadań logistycznych
Posługiwanie się drugim językiem obcym w realizacji zadań logistycznych
Projekt realizacji, monitorowania?lów i zadań środowiskowych
15 Projektowanie i wytyczanie osnowy realizacyjnej
15 Projektowanie i wytyczanie osnowy realizacyjnej
Projekt realizacji prac zabiegu odżywczego z jonoforezą
08 Projektowanie i realizacja z Nieznany (2)
Projektowanie i realizacja lokalnych sieci teleinformatycznych
Arkusz diagnozy - Realizacja zadań polrocznych, Coś dla dzieci
Sprawozdanie IUM 15 projekt Byczek
Wykaz realizowanych zadań na ćwiczeniach
Logistyka opakowania i znakowanie towarów

więcej podobnych podstron