Prezentacja na systemy politycz Nieznany

PARTIE POLITYCZNE

W EUROPEJSKICH SYSTEMACH

POLITYCZNYCH

PARTIA POLITYCZNA

POJ

CIE

–

aci

skiego

pars

(cz

ęść

) i

czasownika

partire

(dzieli

)

w dawnej Polsce s

owo

„

partia

”

oznacza

pocz

tkowo kr

g zwolennik

w jakiej

nej

osobisto

ci b

klientel

jednego z

magnat

obecne znaczenie upowszechni

o si

dopiero

w czasach nowo

ytnych

PARTIA POLITYCZNA

DEFINICJA

Trzy typy definicji:

•

unitarne

–

podkre

lenie jednego elementu

wyodr

bniaj

cego parti

spo

d innych organizacji

spo

ecznych (

. program, struktura wewn

trzna,

zamierzony cel)

•

podrz

dnie z

one

–

okre

lenie partii jako

organizacji o specyficznej strukturze, d

ążą

cej do

posiadania wp

ywu na w

adz

•

nadrz

dnie z

one

–

okre

lenie partii jako

organizacji posiadaj

cej konkretny program i

struktur

wewn

trzn

, zmierzaj

do zdobycia

adzy metodami nierewolucyjnymi

Przyk

ady definicji ustawowej partii politycznych w

wybranych pa

stwa europejskich

PARTIA POLITYCZNA

DEFINICJA

Partia polityczna to wyspecjalizowana

organizacja spo

eczna posiadaj

okre

lony program, b

cy podstaw

do uzyskania szerszego poparcia

spo

ecznego i t

drog

do zdobycia

adzy oraz maksymalizacj

pozycji w

systemie politycznym

STADIA ROZWOJOWE PARTII

POLITYCZNYCH

ugrupowa

o strukturze rodowej

(staro

ytny Rzym)

ugrupowa

arystokratycznych

(W. Brytania w XVII w.)

partii klubowych

(prze

om XVIII i XIX w. we Francji i USA)

partii masowych

. XIX w.

partii masowej integracji

–

po 1945 r.

FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH

W demokracjach liberalnych istnieje silna tendencja o

konstytucyjnego okre

lenia roli, cel

w i zada

partii

politycznych w pa

stwie

Respektowanie podstawowych zasad demokratycznych i

odrzucenie przemocy jako

rodka do forsowania swoich

interes

Czechy

ywanie metodami demokratycznymi na kszta

towanie

polityki pa

stwa

Polska

Wyra

anie pluralizmu politycznego, wsp

dzia

anie w

kszta

towaniu i manifestowaniu woli ludu, bycie

podstawowym instrumentem uczestnictwa politycznego

Hiszpania

Wsp

dzia

anie w kszta

towaniu woli politycznej narodu

Niemcy

FUNKCJE PARTII

FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH

Funkcje partii politycznych

sensu largo

•

artykulacji potrzeb

•

rekrutacji politycznej

•

wyborcza

•

dzenia

Funkcje partii politycznych

sensu

stricto

•

anianie elit w

adzy w pa

stwie

•

kszta

towanie opini

publiczn

•

formu

owanie okre

lone doktryny i programy

polityczne

•

wype

nianie luk

dzy narodem a pa

stwem

CHARAKTERYSTYKA

WYBRANYCH FUNKCJI

Funkcja artykulacji a agregacji potrzeb oraz

interes

w spo

ecznych:

Proces artykulacji potrzeb i interes

w spo

ecznych

ąż

e si

z ujawnieniem, formu

owaniem,

hierarchizowaniem i reprezentowaniem w procesie

decyzyjnym przez partie polityczne preferencje

odpowiednich grup spo

ecznych b

cych

zwolennikami tych ugrupowa

Partie buduj

swoj

samo

ść

dzi

ki procesowi

krystalizacji i artykulacji sprzecznych interes

w oraz

ukrytych napi

ęć

tkwi

cych w strukturze spo

ecznej

CHARAKTERYSTYKA

WYBRANYCH FUNKCJI

Funkcja wyborcza:

odgrywa donios

rol

w funkcjonowaniu

demokratycznego systemu politycznego

pozwala uzyska

zwyci

skiemu ugrupowaniu

legitymizacj

spo

eczn

obejmuje dwa sk

adniki:

•

selekcj

kandydat

•

formu

owanie programu

CHARAKTERYSTYKA

WYBRANYCH FUNKCJI

dzenie:

Cel istnienia partii,

Realizowane w samodzielnie lub w koalicji lub przez

kontrol

dzia

du (opozycja)

Rola partii w kierowaniu pa

stwem polega na

personalnym obsadzaniu najwy

szych organ

stwa i decydowaniu za ich po

rednictwem

Miernikiem funkcji rz

dzenia jest

wsp

czynnik

partycypacji

(stosunek liczby gabinet

w, w kt

rych

uczestniczy dana partia do sumy gabinet

w w danym

czasie) i

wsp

czynnik odpowiedzialno

(stosunek okresu czasu, kiedy dana partia posiada

premiera do badanego okresu czasu)

INSTYTUCJONALIZACJA PARTII

POLITYCZNYCH

System tworzenia partii politycznych:

koncesyjny

–

odpowiedni organ pa

stwowy udziela koncesji

na dzia

anie partii politycznych pod warunkiem spe

nienia

wymog

w przewidzianych w ustawie; w przypadku odmowy

nie przys

uguje prawo za

alenia do organu wy

szego szczebla

administracyjny

–

organy administracji pa

stwowej sprawuj

nadz

r nad dzia

alno

partii politycznych, kt

ra jest

reglamentowana

rejestracyjny

–

na swoboda tworzenia i dzia

ania partii

politycznych, kt

re po z

eniu i spe

nieniu pewnych warunk

formalnoprawnych zostaj

zarejestrowane; odmowa rejestracji

e nast

cznie z powod

w okre

lonych prawem i

e zosta

zaskar

ona

INSTYTUCJONALIZACJA PARTII

POLITYCZNYCH

Partie polityczne w ustawodawstwie wybranych

stw europejskich:

pierwsze ustawy o partiach pojawi

y si

w latach

tych XX w,

znacz

ca cz

ęść

regulacji funkcjonowania partii

politycznych dotyczy kwestii finansowych

INSTYTUCJONALIZACJA PARTII

POLITYCZNYCH

Finansowanie partii:

Finansowanie z bud

etu pa

stwa

Dochody uzyskiwane przez parti

z w

asnej

dzia

alno

ci i maj

tku

wiadczenia od os

b prywatnych oraz grup

interesu

INSTYTUCJONALIZACJA PARTII

POLITYCZNYCH

Pozytywne aspekty finansowania partii z

bud

etu:

uwolnienie partii spod nacisku zorganizowanych

interes

w partykularnych

wyr

wnanie szans partii w systemie partyjnym

stworzenie dla partii finansowych gwarancji jej sta

dzia

alno

stabilizacja systemu partyjnego

zapobie

enie przekszta

cenia si

partii politycznych

w dochodowe przedsi

biorstwa

INSTYTUCJONALIZACJA PARTII

POLITYCZNYCH

Negatywne aspekty finansowania partii z

bud

etu:

abienie opozycji

petryfikacja systemu partyjnego

ingerencja organ

w pa

stwowych w dzia

alno

ść

partii poprzez dost

p do sprawozda

finansowych

wzmacnianie si

proces

w etatyzacji partii

politycznych

pojawienie si

niebezpiecze

stwa wzmocnienia

partyjnej biurokracji kosztem cz

onk

KLASYFIKACJA

–

KRYTERIUM

ORGANIZACYJNE

Klasyczne podzia

Duvergera

partie kadrowe:

•

nieliczne

•

na struktura organizacyjna

•

aktywizacja jedynie w okresie wybor

partie p

masowe:

•

rozwini

ta organizacja

•

klarowna struktura

•

anga

swoich cz

onk

w nie tylko do cel

wyborczych

•

zrzeszaj

niewielki odsetek swoich wyborc

KLASYFIKACJA

–

KRYTERIUM

ORGANIZACYJNE

Klasyczne podzia

Duvergera

c.d.:

partie masowe:

•

rozwini

ta struktura biurokratyczna,

•

ążą

do maksymalizacji liczby swoich cz

onk

•

prowadzi systematyczn

prac

partyjn

•

tworzy afiliowane organizacje (

. m

odzie

wki)

KLASYFIKACJA

–

KRYTERIUM

IDEOLOGICZNO

–

PROGRAMOWE

ugrupowania konserwatywne

ugrupowania liberalne

ugrupowania socjaldemokratyczne

ugrupowania radykalne:

•

prawicowe

•

lewicowe

KLASYFIKACJA

–

PODZIA

LEWIC

I PRAWIC

Pochodzenie podzia

Stereotyp lewicowy:

•

idea r

wno

ci spo

ecznej

•

stwo redukuje nier

wno

ci spo

eczne

•

znacz

ca rola pa

stwa w gospodarce

Stereotyp prawicowy:

•

idea wolno

ci jednostki (polityczna i ekonomiczna)

•

nier

wno

ci s

naturalnym skutkiem

funkcjonowania swobodnej konkurencji podmiot

•

ograniczona rola pa

stwa

KLASYFIKACJA

–

PODZIA

LEWIC

I PRAWIC

nice mi

dzy warto

ciami lewicy i prawicy

zgoda na zwi

zki

homoseksualne

brak zgody na zwi

zki

homoseksualne

wysokie podatki

niskie podatki

zniesienie kary

mierci

kara

mierci

legalizacja aborcji

delegalizacja aborcji

egalitaryzm

aprobata hierarchii

spo

ecznej

etatyzm

wolny rynek

LEWICA

PRAWICA

KLASYFIKACJA

–

PODZIA

LEWIC

I PRAWIC

Rozmieszczenie libera

w i konserwatyst

KLASYFIKACJA

–

PODZIA

LEWIC

I PRAWIC

Rozmieszczenie ultraprawicy

KLASYFIKACJA

Rodziny partii politycznych w Europie Zachodniej:

blok partii lewicowych

blok partii liberalnych

blok partii konserwatywno

–

chrze

cija

skich

blok partii radykalnych

BLOK PARTII LEWICOWYCH

–

PARTIE SOCJALDEMOKRATYCZNE

partie socjaldemokratyczne

–

najsilniejsza

rodzina partii lewicowych

grawituj

ku centrum spectrum politycznego

przeci

tne poparcie w Europie Zachodniej po

1945 r.

–

31,7%

wzrost poparcia w latach 1945

–

2005 o 9,2%

zalicza si

je do partii relewantnych

partie socjaldemokratyczne w latach 1945

2005 najlepsze wyniki wyborcze uzyskiwa

y w

Wielkiej Brytanii, Norwegii i Austrii, a najgorsze

w Irlandii i Islandii

BLOK PARTII LEWICOWYCH

–

PARTIE SOCJALDEMOKRATYCZNE

Wsp

czynnik partycypacji i odpowiedzialno

partii socjaldemokratycznych w latach

1945

2005

wsp

czynnik partycypacji najwy

szy w

przypadku Austrii, Szwajcarii i Szwecji

wsp

czynnik partycypacji najni

szy w przypadku

Irlandii, Malty, Niemiec i Francji

wsp

czynnik odpowiedzialno

ci najwy

szy w

przypadku Szwecji, Danii i Norwegii

wsp

czynnik odpowiedzialno

ci najni

szy w

przypadku Islandii, Irlandii i W

och

BLOK PARTII LEWICOWYCH

–

POZOSTA

rodzina partii lewicowo

–

libertariarnych

•

partie lewicowo

–

socjalistyczne

–

pomi

dzy zbyt

reformistycznymi partiami socjaldemokratycznymi, a

zbyt zachowawczymi partiami komunistycznymi

•

zieloni

–

skupiaj

na kwestii ochrony

rodowiska

niekomunistyczne partie lewicy

–

odrzuci

ideologi

i symbolik

komunistyczn

(

. Francuska Partia Komunistyczna)

BLOK PARTII LIBERALNYCH

dominowa

y w XIX i w pierwszych dw

dekadach XX w.

reformy pa

stwa w duchu idea

w liberalnych

stworzy

a warunki sprzyjaj

ce ukszta

towaniu si

modelu demokracji masowej, a partie liberalne nie

y przystosowane do funkcjonowania w ramach

tego nowego mechanizmu rywalizacji politycznej

po 1945 r. dwa nurty: liberalizm konserwatywny

(niemiecka FDP) i liberalizm lewicowy

(Liberalni Demokraci w W. Brytanii)

BLOK PARTII LIBERALNYCH

przeci

tne poparcie na poziomie 17,5%

w latach 1945

–

2005 wzrost poparcia o 10,5%

najwy

sze poparcie w Danii, Islandii,

Szwajcarii i Szwecji

najni

sze poparcie w Austrii, Irlandii,

Niemczech i W

oszech

posiadaj

piwotalny

charakter

BLOK PARTII LIBERALNYCH

Wsp

czynnik partycypacji i odpowiedzialno

partii liberalnych w latach 1945

2005

wsp

czynnik partycypacji najwy

szy w

przypadku Finlandii, Niemiec, i Holandii

wsp

czynnik partycypacji najni

szy w

przypadku Wielkiej Brytanii i Austrii

wsp

czynnik odpowiedzialno

ci najwy

szy w

przypadku Finlandii

wsp

czynnik odpowiedzialno

ci najni

szy w

przypadku Austrii, Wielkiej Brytanii, Holandii i

Irlandii

RODZINA PARTII CHADECKICH

powsta

y na prze

omie XIX i XX w.

odpowiadaj

podzia

om religijnym w Europie

Zachodniej (katolicy

. protestanci)

proponuj

model spo

ecznego kapitalizmu

(alternatywny wobec

socjalademokratyznego

modelu pa

stwa opieku

czego)

nale

żą

do kategorii partii du

ych i

relewantnych

przeci

tne poparcie

–

24%

spadek poparcia w latach 1945

–

2005 o 49%

RODZINA PARTII CHADECKICH

Wsp

czynnik partycypacji i odpowiedzialno

partii chadeckich w latach 1945

–

2005

wsp

czynnik partycypacji najwy

szy w

przypadku Austrii, Belgii, Holandii,

Luksemburga i W

och

wsp

czynnik partycypacji najni

szy w

przypadku Szwecji, Danii i Finlandii

wsp

czynnik odpowiedzialno

ci najwy

szy w

przypadku Belgii, Holandii, Luksemburga i

och

wsp

czynnik odpowiedzialno

ci najni

szy w

przypadku Francji i Norwegii

RODZINA PARTII

KONSERWATYWNYCH

powsta

y na prze

omie XIX i XX w.

wne postulaty programowe:

•

reformy rynkowe

•

ograniczenie interwencjonizmu pa

stwowego

•

zapewnienie

adu i bezpiecze

stwa

•

zachowanie tradycyjnych warto

rednie poparcie w latach 1945

–

2005

–

26,6%

wzrost poparcia o 25%

w pa

stwach w kt

rych funkcjonuj

relewantne

partie chadeckie, nie pojawiaj

partie

konserwatywne

RODZINA PARTII

KONSERWATYWNYCH

Wsp

czynnik partycypacji i odpowiedzialno

partii konserwatywnych w latach 1945

–

2005:

wsp

czynnik partycypacji najwy

szy w

przypadku Irlandii, Malty i Francji

wsp

czynnik partycypacji najni

szy w

przypadku Szwecji i W

och

wsp

czynnik odpowiedzialno

ci najwy

szy w

przypadku Irlandii i Malty

wsp

czynnik odpowiedzialno

ci najni

szy w

przypadku Finlandii, Szwecji i W

och

BLOK PARTII RADYKALNYCH

partie antysystemowe

podstaw

oceny ich miejsca w przestrzeni rywalizacji

politycznej staje si

stosunek do nich partii

ustabilizowanych

typy

antypolityki

doby postindustrialnej 0 lewicowy i

prawicowy

to partie ma

e (poni

ej 15% poparcia)

przyk

ady partii dalekiej prawicy:

•

Austriacka Partia Wolno

ci,

•

Lista

Pima

Fortuyna

•

Liga P

nocna

•

Blok Flamandzki

KLASYFIKACJA

Rodziny partii politycznych w Europie

rodkowej i Wschodniej:

biegun socjalistyczny,

biegun konserwatywno

–

chadecki

biegun liberalny

biegun ekstremalny

pozosta

BIEGUN SOCJALISTYCZNY

W pa

stwach Europy

rodkowej i Wschodniej

ukszta

towa

y si

nast

puj

ce formy

organizacyjne lewicy:

zreformowana lewica postkomunistyczna

reaktywowana socjaldemokracja

nowoutworzona lewica o niekomunistycznym

rodowodzie

rednie poparcie w latach 1990

–

2004

–

21,3%

BIEGUN KONSERWATYWNO

CHADECKI

kraje, w kt

rych ruch konserwatywny wcze

nie

przybra

posta

jednej partii: Litwa

kraje, w kt

rych widoczna jest dekoncentracja

ruchu konserwatywnego: Polska,

otwa,

Czechy, Albania

Kraje, w kt

rych nie wykszta

ruch

konserwatywny: Bu

garia, S

owacja, Rumunia)

rednie poparcie w latach 1990

–

2004

–

27,5%

BIEGUN LIBERALNY

formacje socjalliberalne:

Demokraci.pl

centrowe partie liberalne: KLD

partie konserwatywno

–

liberalne: PO

rednie poparcie w latach 1990

–

2004

–

15,7%

BIEGUN EKSTREMALNY

zatarta r

nica mi

dzy

„

prawicowo

”

i lewicowo

popierane przez ludzi rozczarowanych transformacj

ekonomiczn

antydemokratyczno

ść

i autorytaryzm

przyk

ady:

•

LPR

•

Liberalna

–

Demokratyczna Partia Rosji

•

Komunistyczna Partia Czech i Moraw

rednie poparcie w latach 1990

–

2004

–

16,5%