PODSTAWY

PIELĘGNIARSTWA

Wykład I cz III:
Rys historyczny i stan aktualny
pielęgniarstwa w Polsce

Ewa Wiśniewska

1

1. Podręczniki do nauki

pielęgniarstwa

2

Bronisław Hendelsman Zasady pielęgnowania chorych dla użytku pielęgniarek Łódź 1920

3

Bronisław

Hendelsman

Zasady

pielęgnowania

chorych dla użytku pielęgniarek: „ kto chce się
poświęcić pielęgnowaniu chorych musi być pod
każdym względem zdrowym […] a także posiadać
pewne

właściwości

duchowe,

jak

czystość,

zamiłowanie

do

porządku,

spokój

duchowy,

posłuszeństwo,

przywiązanie,

cierpliwość,

sumienność i prawdomówność […] Porządaną cechą
pielęgniarki było także brak cielesnych ułomności
np. „ obecność czerwonego nosa, nieprzyjemnego
sposobu mówienia”

4

5

H.Chrzanowska,

T.Kulczycka 1938 r.

Druk w miesięczniku

Pielęgniarka Polska

6

7

Podręcznik

autorstwa Teresy

Kulczyńskiej

(1951r.)

8

9

OKRESY W ROZWOJU

II. Lata 1939 r. –1945 r.
Charakterystyka okresu:
praca na froncie, w partyzantce, w powstaniu
Warszawskim, w obozach koncentracyjnych
organizowanie tajnego kształcenia
pielęgniarsko-sanitarnego.

W czasie wojny bez przerwy działała Szkoła
Pielęgniarstwa Zgromadzenia Sióstr
Miłosierdzia (utworzona w 1939r. przy
Szpitalu Przemienienia Pańskiego, 1949 roku
została upaństwowiona)

10

W czasie wojny zginęło 30%

pielęgniarek .

Po wojnie zostało ok.6000

/ zapotrzebowanie wynosiło

około 50 000/

11

III. Lata 1945r. - 1989r.

Charakterystyka okresu:

wzrost liczby szkół pielęgniarskich

uruchomienie kształcenia „zastępczego” tz.

przejściowy tryb nabywania uprawnień (trwał

do 1965r.)

PCK na zlecenie MZ rozpoczął szkolenie

młodszych pielęgniarek (kursy 6 miesięczne,

od 1956r. Roczne). Asystentki pielęgniarskie

miały później możliwość zdobycia pełnych

kwalifikacji (4 letnie licea).

12

Powstanie POLSKIEGO

TOWARZYSTWA PIELĘGNIARSKIEGO

(1957r.)

/Polish Nurses Association/ jest towarzystwem

naukowym, reprezentuje Polskę w

Międzynarodowej Radzie Pielęgniarek od 1961r.

Najwyższą władzą jest Krajowy Zjazd

Delegatów odbywający się co 4 lata. W terenie

PTP reprezentują oddziały terenowe, które

powołują koła .

13

CELE:

- popularyzowanie zdobyczy naukowych w zakresie

pielęgniarstwa i nauk pokrewnych

- wspieranie zawodowego i naukowego rozwoju

pielęgniarek i położnych

- prowadzenie badań naukowych i wdrażanie ich

wyników do praktyki pielęgniarskiej i położniczej

- współpraca z organizacjami w kraju i na świecie

14

INICJATYWY PTP

- organizowanie w latach 1966-2002

Olimpiady Pielęgniarstwa i Olimpiady

Położnych

- organizowanie konkursu „Pielęgniarka

Roku”

- organizacja Kongresów Pielęgniarek

Polskich

- wydawanie od 1993r.zeszytów naukowych

„Problemy Pielęgniarstwa”

15

W 1960r. powołano Ośrodek Doskonalenia

Średnich Kadr Medycznych.

Dyrektorem została Rachela Hutner

RACHELA HUTNER

Urodzona 2 lipca1909r

w Warszawie.

Zmarła 23 lipca 2008r.
w Warszawie

16

Absolwentka Żydowskiej Szkoły

Pielęgniarek (1937r.)

Królewskiego Instytutu Pielęgniarskiego

w Wielkiej Brytanii (1947r)

Wydziału Pedagogiki w Pielęgniarstwie

Uniwersytet w Detroit (1960r.)

Stypendystka Fundacji Rockefellera

(1960r.)

17

Wykładowca (AM w Lublinie)

Autorka książek w dziedzinie

pielęgniarstwa

Pracownik Ministerstwa Zdrowia

i Opieki Społecznej

Inicjatorka Ośrodka Doskonalenia

Średnich Kadr Medycznych

Ekspert ds. Pielęgniarstwa

w Europejskim Biurze WHO

18

„ pomaganie innym

wzbogaca nas

wewnętrznie i nadaje

sens życiu”

Rachela Hutner

19

Zmiany w szkolnictwie

W 1961r. na mocy ustawy o rozwoju oświaty

i wychowania określono, że pielęgniarką może być

osoba posiadająca wykształcenie średnie

i przygotowanie zawodowe.

Uruchomiono licea medyczne ( nabór do 1994r.)

Dwuletnie medyczne studia zawodowe istniały

od 1955r.

20

W 1969r. powstało w Lublinie Wyższe Studium

Pielęgniarstwa, przekształcona w 1972r. w Wydział

Pielęgniarski Akademii Medycznej

(1974r.) Katowice, (1975r.) Poznań, Kraków,

(1978r.) Wrocław

21

OKRESY W ROZWOJU

IV. 1989r. – nadal

Kierunek przemian:

- regulacje prawne dotyczące zawodu

- rozwój działalności naukowo-badawczej

- transformacja szkolnictwa zawodowego

22

REGULACJE PRAWNE

a/

Ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych

z dnia

19 kwietnia 1991r. /DZ.U. 41, poz.178/ ze zm.

23

SAMORZĄD ZAWODOWY

CEL: REPREZENTOWANIE ZAWODOWYCH,

SPOŁECZNYCH I GOSPODARCZYCH
INTERESÓW ZAWODU

Powołany na mocy Ustawy o samorządzie

pielęgniarek i położnych z dnia 19 kwietnia
1991r. /DZ.U. 41, poz.178/

24

Zadania samorządu:

- sprawowanie pieczy i nadzoru nad należytym

wykonywaniem zawodu

- ustalanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej

- ustalanie standardów zawodowych

- opiniowanie programów kształcenia zawodowego

- współdziałanie w ustalaniu kierunków rozwoju

pielęgniarstwa

- integrowanie środowiska pielęgniarek i położnych

reprezentowanie i ochrona zawodu

25

Jednostki organizacyjne:

Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych

Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych

Organy OIPiP:

Okręgowy Zjazd, Okręgowa Rada,

Okręgowa Komisja Rewizyjna, Okręgowy

Sąd, Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności

Zawodowej

26

Zadania okręgowego zjazdu:

ustalenie gospodarki finansowej Izby
rozpatruje i zatwierdza sprawozdania

z działalności pozostałych organów

dokonuje wyboru przewodniczącego i członków

organów izby

Zadania okręgowej rady:

wykonuje uchwały okręgowego zjazdu

stwierdza prawo wykonywania zawodu

prowadzi rejestr członków, dokonuje wpisów,

skreśleń

powołuje komisje problemowe

27

Zadania komisji rewizyjnej:

-kontrolowanie działalności szczególnie finansowej

i gospodarczej

Zadania sądu:

-rozpatrywanie spraw z zakresu odpowiedzialności

zawodowej wniesione przez rzecznika odpowiedzialności,

-orzekanie kar: upomnienie, nagana, zakaz pełnienia

funkcji kierowniczych na okres od 1 do 5 lat,

- zawieszenie prawa wykonywania zawodu, pozbawienie

prawa wykonywania zawodu

Zadania rzecznika:

- prowadzenie postępowania wyjaśniającego oraz

sprawowanie funkcji oskarżyciela w sprawach z zakresu

odpowiedzialności

28

b/ Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej

z dnia

5 lipca 1996r. /Dz. U.Nr 91, poz.410/ ze zm.

Ustawa określa:

zasady uzyskiwania kwalifikacji zawodowych

zadania Krajowej Rady Akredytacyjnej Szkolnictwa

Medycznego

/KRASZM/

zasady nabywania prawa wykonywania zawodu

zasady wykonywania zawodu

29

Art. 4. 1. Wykonywanie zawodu pielęgniarki polega

na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane

kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi

dokumentami, świadczeń zdrowotnych, a w

szczególności świadczeń pielęgnacyjnych,

zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych,

rehabilitacyjnych oraz z zakresu promocji zdrowia.

30

Art. 11. 1. Zawód pielęgniarki, położnej może wykonywać

osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu stwierdzone

przez okręgową radę pielęgniarek i położnych.

2. Prawo wykonywania zawodu pielęgniarki lub odpowiednio

zawodu położnej uzyskuje osoba, która:

1)

posiada obywatelstwo polskie,

2)

posiada dyplom ukończenia polskiej szkoły

pielęgniarskiej lub odpowiednio polskiej szkoły położnych

bądź uzyskany w innym państwie dyplom uznany w

Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędny, zgodnie z

odrębnymi przepisami

3)

posiada pełną zdolność do czynności

prawnych,

4))

posiada stan zdrowia pozwalający na

wykonywanie zawodu.

31

Art. 15. 1. Podjęcie wykonywania zawodu

pielęgniarki lub położnej po upływie pięciu lat od

ukończenia stażu podyplomowego lub po przerwie w

wykonywaniu zawodu dłuższej niż pięć lat wymaga

odbycia przeszkolenia.

2. Okręgowa rada pielęgniarek i położnych ustala

program i sposób przeszkolenia, o którym mowa w

ust. 1.

orzeczenia sądów

32

Art. 22

. 1. Pielęgniarka, położna zobowiązana jest do

wykonywania zleceń lekarskich odnotowanych w

dokumentacji medycznej.

2. Zapis w dokumentacji medycznej, o którym mowa w ust.

1, nie dotyczy zleceń wykonywanych podczas zabiegów

ratujących życie pacjenta i w sytuacjach grożących

bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia lub

poważnym uszczerbkiem na zdrowiu pacjenta.

3. Pielęgniarka, położna ma prawo uzyskania od lekarza

informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu,

proponowanych metodach diagnostycznych, leczniczych,

rehabilitacyjnych i dających się przewidzieć następstwach

podejmowanych działań, w zakresie niezbędnym do

udzielanych przez siebie świadczeń zdrowotnych.

33

4. W przypadku uzasadnionych wątpliwości pielęgniarka,

położna ma prawo domagać się od lekarza, który wydał

zlecenie, by uzasadnił potrzebę wykonania tego zlecenia.

5. W wyjątkowych przypadkach pielęgniarka, położna ma

prawo odmówić wykonania zlecenia lekarskiego, podając

niezwłocznie przyczynę odmowy na piśmie.

6. Pielęgniarka, położna ma prawo uzyskania pełnej

informacji o celowości, planowanym przebiegu i dających się

przewidzieć skutkach eksperymentu medycznego, w którym

ma uczestniczyć.

7. W przypadku uzasadnionych wątpliwości pielęgniarka,

położna może odmówić uczestniczenia w eksperymencie,

podając przyczynę odmowy na piśmie.

tezy z piśmiennictwa

34

Art. 25. 1. Pielęgniarka, położna może wykonywać

indywidualną praktykę pielęgniarki, położnej lub

indywidualną specjalistyczną praktykę pielęgniarki,

położnej, zwanych dalej odpowiednio indywidualną

praktyką albo indywidualną specjalistyczną

praktyką, po uzyskaniu zezwolenia właściwej ze

względu na miejsce wykonywania praktyki

okręgowej rady pielęgniarek i położnych.

2. Zezwolenie na wykonywanie indywidualnej

praktyki wydaje się, jeżeli pielęgniarka, położna:

1)

posiada prawo wykonywania zawodu,

2)

wykonywała zawód co najmniej przez

okres 2 lat.

35

2. Udzielanie świadczeń, o których mowa w ust. 1,

pielęgniarka wykonuje przede wszystkim poprzez:

1)

rozpoznawanie warunków i potrzeb

zdrowotnych,

2) rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych,

3)

sprawowanie opieki pielęgnacyjnej,

4)

realizację zleceń lekarskich w procesie

diagnostyki, leczenia i rehabilitacji,

5)

samodzielne udzielanie w określonym

zakresie świadczeń zapobiegawczych,

diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych,

6)

edukację zdrowotną

.

36

3. Za wykonywanie zawodu pielęgniarki przez

osobę, o której mowa w ust. 1, uważa się również:

1)

nauczanie zawodu pielęgniarki,

2)

prowadzenie prac naukowo-

badawczych w dziedzinie pielęgniarstwa,

3)

kierowanie pracą zawodową

pielęgniarek i położnych.

37

c/ Rozporządzenie w sprawie kształcenia

podyplomowego pielęgniarek i położnych

z dnia

17 grudnia 1998r. /DZ.U.161, poz 1110/

• nowelizacja 29 października 2003r. /DZ.U.197, poz. 1923/

38

d/ Rozporządzenie MZiOS z dnia 2 września 1997r. w

sprawie zakresu i rodzaju świadczeń zapobiegawczych,
diagnostycznych,

leczniczych

i

rehabilitacyjnych

wykonywanych przez pielęgniarki samodzielnie, bez
zlecenia lekarskiego, oraz zakresu i rodzaju takich
świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie
/Dz.U.116, poz.750/ nowelizacja z dnia 7 listopada
2007r. Dz.U.210, poz.1540

Pielęgniarka jest uprawniona do wykonywania

samodzielnie bez zlecenia:

39

1)

świadczeń zapobiegawczych obejmujących:

A a)

prowadzenie poradnictwa w zakresie samoopieki w życiu z

chorobą i niepełnosprawnością w stosunku do człowieka chorego i
jego rodziny,

• d)

prowadzenie poradnictwa w zakresie żywienia dzieci chorych,

pod warunkiem uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie
pielęgniarstwa pediatrycznego,

• e)

prowadzenie poradnictwa w zakresie sprawowania opieki nad

dziećmi z grup dyspanseryjnych, pod warunkiem odbycia kursu
kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa w środowisku nauczania i
wychowania lub uzyskania tytułu specjalisty w dziedzinie
pielęgniarstwa pediatrycznego,

• f)

pielęgnację skóry i błon śluzowych z zastosowaniem środków

farmaceutycznych i materiałów medycznych,

• g)

wykonywanie szczepień ochronnych w ramach kalendarza

szczepień pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego

40

• 2)

świadczeń diagnostycznych obejmujących

•

a)

wykonywanie badania fizykalnego, pod warunkiem uzyskania tytułu

specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa,

• b)

wykonywanie badania fizykalnego umożliwiającego wczesne

wykrywanie chorób sutka, pod warunkiem odbycia kursu
specjalistycznego,

• e) wykonywanie testów diagnostycznych dla oznaczenia ciał

ketonowych i glukozy we krwi i w moczu,

f)

oznaczanie glikemii za pomocą glukometru,

• g) wykonywanie badań przesiewowych oraz kierowanie do lekarzy, pod

warunkiem odbycia kursu kwalifikacyjnego w zakresie pielęgniarstwa w
środowisku nauczania i wychowania lub w zakresie pielęgniarstwa
środowiskowego (rodzinnego),

h) wykonywanie EKG, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego,

i) wykonywanie pulsoksymetrii,

41

3) świadczeń leczniczych obejmujących:

aac)

zakładanie zgłębnika do żołądka i odbarczenie treści,

d)

wykonywanie zabiegów z zastosowaniem ciepła i zimna,

e)

zakładanie cewnika do pęcherza moczowego i usuwanie założonego

cewnika,

f)

płukanie pęcherza moczowego,

g)

wykonywanie zabiegów doodbytniczych (lewatywa, wlewka,

kroplówka),

h) 1)

zdejmowanie szwów, pod warunkiem odbycia kursu

specjalistycznego,
j) doraźne podawanie tlenu, tlenoterapię, pod warunkiem uzyskania
tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa,

l) wykonywanie inhalacji,

m) stosowanie baniek lekarskich,
p) doraźną modyfikację stałej dawki leczniczej insuliny krótkodziałającej

42

4) świadczeń rehabilitacyjnych obejmujących:

• a) prowadzenie rehabilitacji przyłóżkowej w celu zapobiegania

powikłaniom
wynikającym z unieruchomienia,

• b) prowadzenie usprawniania ruchowego (siadanie, pionizacja,

nauka chodzenia,
nauka samoobsługi),

• c)

prowadzenie aktywizacji podopiecznych z wykorzystaniem

elementów terapii
zajęciowej, pod warunkiem odbycia kursu specjalistycznego,

43

Wykaz leków, do których podania choremu bez zlecenia

lekarza jest uprawniona pielęgniarka/położna

Np. Hydroxyzinum, Neospasmina, Paracetamolum,

Vegentalgin, Tolargin, Glukozum 20%

44

-

Kodeks Etyki Zawodowej Polskiej Pielęgniarki i Położnej z dnia

4 grudnia 1995r. /Uchwała nr 9 II Krajowego Zjazdu Pielęgniarek

i Położnych

nowelizacja

Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczpospolitej

Polskiej zatwierdzony na IV Krajowym Zjeździe Pielęgniarek

i Położnych z dnia 9.12.2003r.

45

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI

SPOŁECZNEJ

z dnia 19 stycznia 1993 r.

W SPRAWIE POSTĘPOWANIA W

PRZEDMIOCIE

ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ

PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH.

(Dz. U. Nr 9, poz. 45)

46

47

48

49

50

51

Dziękuję za uwagę

52