1

Postrzeganie społeczne

Percepcja (postrzeganie)

- proces organizowania i interpretowania swoich

doznań zmysłowych przez jednostkę

Ró

ż

ne osoby patrz

ą

c na t

ę

sam

ą

rzecz

mog

ą

postrzega

ć

j

ą

inaczej

.

Czynniki wpływające na percepcję

• Właściwości postrzegającego

– postawy, motywacja, osobowość, zainteresowania,

doświadczenia, oczekiwania

• Cechy postrzeganego obiektu

• Kontekst sytuacyjny postrzegania

Dlaczego interesujemy się wyjaśnianiem

zachowań innych ludzi ?

• przyczyny ich zachowań – ukryte

• możemy jedynie obserwować ich zachowania

• nie możemy wiedzieć kim są i co czują

• opieramy się na wrażeniach i własnych teoriach

Zajmowanie si

ę

innymi = czynno

ść

niezb

ę

dna

w kontaktach społecznych

Spostrzeganie społeczne

- sposób w jaki tworzymy sobie wyobrażenia o

innych ludziach i wyciągamy wnioski na ich
temat

W organizacji odgrywa rolę m.in. przy:

przyjmowaniu do pracy, ocenianiu pracowników,

kierowaniu, wspólnej pracy kontaktach z klientami

Dzięki temu możemy łatwiej zrozumieć i przewidzieć

nasz świat społeczny

Postrzeganie innych ludzi

Każdy człowiek

spostrzega, interpretuje, przewiduje

zachowania i przeżycia innych ludzi

na swój własny sposób

subiektywizm spostrzeżeń

2

Kiedy nie mamy pewności co do natury świata

społecznego...

• przyjmujemy jako punkt wyjścia nieliczne

informacje, którymi dysponujemy

• korzystamy ze schematów wypełniania luk

• tworzymy ukryte teorie osobowości

Ukryta teoria osobowości

• zbudowana jest z naszych przekonań:

– jakie cechy osobowości występują razem ?

• na podstawie kilku znanych cech wyciągamy

wnioski o charakterze danej osoby (tworzymy
model osobowości)

uprzejmy

szczodry

otwarty

pogodny

UTO

Ukryte teorie osobowości

• rozwijają się wraz z nabywaniem doświadczeń

• są mieszanką doświadczeń indywidualnych i

kulturowych

• mogą być zdecydowanie odmienne w różnych

kulturach

Ukryte teorie osobowości

• są trwałe

– mogą być trafne (zgodne z rzeczywistością)

– percepcja dostarcza dowodów potwierdzających je

– dowody przeciw UTO nie są przyjmowane

Ukryte teorie osobowości –

nie zawsze są trafne

• można je oprzeć na błędnych założeniach

• można posłużyć się stereotypami

Postrzeganie ludzi: mechanizm atrybucji

Mechanizm atrybucji:

• opisuje sposoby stosowane do wyjaśnienia

przyczyn zachowań

• ocenia dlaczego inni postąpili właśnie w ten

sposób ?

• osądza innych - w zależności od znaczenia,

jakie przypisuje się danemu zachowaniu

3

Interpretacja błędu pracownika

• najlepszego

– Coś musiało mu

przeszkodzić.

– Siła wyższa, czasem

błąd zdarza się i
najlepszemu.

– Widocznie nie był w

stanie wszystkiego
przewidzieć.

• najgorszego

– Jest niedbały, nie stara

się.

– Powinien się bardziej

przyłożyć i bardziej
uważać - wiele razy mu
to mówiono.

– Jest po prostu

beznadziejny.

Teoria atrybucji

Dwa podejścia przy postrzeganiu ludzi:

– atrybucja wewnętrzna

– atrybucja zewnętrzna

Teoria atrybucji

– atrybucja

wewnętrzna

zachowania są
wynikiem osobistej
inicjatywy i kontroli
danej osoby

– atrybucja

zewnętrzna

zachowania
wypływają z przyczyn
niezależnych od
danej osoby

Przy ocenianiu innych ludzi z reguły

preferujemy atrybucję wewnętrzną

• skupiamy się na ludziach, możemy ich obserwować: są

tacy jakich ich widzimy i słyszymy

• sytuacja jest często trudna do spostrzeżenia i

zinterpretowania

– sytuacyjne przyczyny zachowania są często niewidoczne

– nie wiemy jak jednostka zinterpretowała zaistniałą sytuację

– nie umiemy ocenić jaki wpływ na zachowanie jednostki miała

ta sytuacja

Błąd odpowiedniości –

podstawowy błąd atrybucji

• Założenie, że zachowanie jednostki odpowiada

jej skłonnościom i cechom indywidualnym
(nie wynika z sytuacji).

Większość ludzi przyjmuje to założenie !

Atrybucja: wyznaczniki oceny

• wyjątkowość

• zgodność

• konsekwencja

Sytuacja:
Pracownik spóźnił się przychodząc do pracy.

4

• Wyjątkowość

– na ile obserwowane zachowanie jest nietypowe dla

danego osobnika?

– czy przejawia inne zachowania zbieżne z ocenianą

postawą ?

Czy pracownik, który się spóźnia – lekceważy swe
obowiązki również w innych sytuacjach ?

• Zgodność

– na ile zachowanie danej osoby jest podobne do

zachowań innych osób w podobnej sytuacji?

– na ile jest zgodne z obowiązującymi standardami ?

Czy spóźnianie się jest powszechne ?
Czy inni też się spóźniają ?

• Konsekwencja

– w jakim stopniu dana osoba wykazuje

analogiczne zachowania w podobnych

sytuacjach ?

– jak często jej się zdarzają ?

Czy ten pracownik spóźnia się często,
czy też zupełnie wyjątkowo?

• Wyjątkowość – wysoka

– w innych sprawach jest sumienny i odpowiedzialny

• Zgodność – niska

– spóźnianie się w firmie nie jest powszechnym

zwyczajem

• Konsekwencja - wysoka

– spóźnienia zdarzają mu się często

Jaką atrybucję zastosuje kierownik ?

Proces atrybucji

Zachowanie

jednostki

Wyj

ą

tkowo

ść

zewn

ę

trzna

wewn

ę

trzna

zewn

ę

trzna

wewn

ę

trzna

zewn

ę

trzna

wewn

ę

trzna

Zgodno

ść

Konsekwencja

wysoka

wysoka

wysoka

niska

niska

niska

obserwacja

interpretacja

przypisanie

przyczyny

Błędy atrybucji w ocenianiu innych

• Oceniając zachowania innych wykazujemy

tendencję do:

–

lekceważenia czynników zewnętrznych

– przeceniania czynników wewnętrznych

5

Mechanizm atrybucji w ocenianiu

samego siebie

• zwykle:

– przypisujemy własne sukcesy czynnikom

wewnętrznym

– za niepowodzenia winimy czynniki zewnętrzne

(tendencja do obrony ego)

Egotyzm atrybucyjny

Ludzie skłonni są:

• przypisywać sobie zasługi za swoje sukcesy

• wypierać się odpowiedzialności za swoje

niepowodzenia

„Zdobyłem tę nagrodę dzięki moim zdolnościom”

„Przegrałem w tym konkursie,

ponieważ był przeprowadzony nieuczciwie

Uproszczenia w ocenianiu innych

• Charakter sytuacji

• Projekcja

• Selektywność

• Uleganie stereotypom

• Generalizacja

• Samospełniająca się przepowiednia

SYTUACJA

w procesie postrzegania innych

• tło fizyczne – sytuacja, w jakiej po raz pierwszy

dostrzegamy daną osobę

• tło społeczne – przypisywanie cech ludzi

otaczających obserwowaną osobę

• równoczesna obecność innych osób

• pierwsze wrażenie

Jeśli spotkamy razem 2 osoby

• które lubimy w równym stopniu – będziemy je

lubili jeszcze bardziej

• które darzymy sympatią w różnym stopniu –

będziemy je lubili na poziomie osoby mniej
lubianej

• z których jedną lubimy, a drugą – nie, nasza

sympatia i nasza antypatia – pogłębią się

Pierwsze wrażenie

• instynktowny odruch – trwa kilka sekund

• subiektywny obraz postrzeganej osoby

zabarwiony emocjami

• wywiera decydujący wpływ na kształt obrazu

danej osoby, w oczach obserwatora

• kolejne odbierane informacje – są

interpretowane przez pryzmat pierwsze

6

Doświadczenie Ascha

•

2 grupy badanych

•

2 zestawy cech:

•

2 różne obrazy człowieka

inteligentny,przedsiębiorczy, impulsywny, krytyczny, uparty, zawistny

zawistny, uparty, krytyczny, impulsywny, przedsiębiorczy, inteligentny

Uproszczenia percepcji: PROJEKCJA

• To, jak widzimy innych zależy w dużym stopniu

od tego, jacy sami jesteśmy

• Jesteśmy skłonni przypisywać innym nasze

własne cechy

• Dwie formy projekcji:

– Przypisywanie cech nieakceptowanych u siebie

– Przypisywanie wszystkich naszych cech

Uproszczenia percepcji:

STEREOTYP

• Wnioskowanie, że dana osoba posiada jakąś

cechę, ponieważ właściwość tą ma grupa,
do której ta osoba należy

• Stereotypy

– płci
– wieku
– rasowe
– narodowościowe
– zawodowe

Uproszczenia percepcji

GENERALIZACJA

pochopne wnioskowanie

na podstawie krótkotrwałej obserwacji
o określonych/trwałych cechach
obserwowanej osoby

Uproszczenia percepcji:

KATEGORYZACJA

• Skłonność do spostrzegania i oceniania innych przez

pryzmat niewielu cech uznawanych za najważniejsze

• Wybrane cechy uznane za wartościowe w danej kulturze
• Kultura europejska:

dobry - zły

mądry(inteligentny) – głupi (mało inteligentny)

ładny – brzydki

silny – słaby

ciepły – oschły

otwarty – zamknięty w sobie

szczery – fałszywy

męski - kobiecy

Uproszczenia percepcji

EFEKT HALO

Anielski efekt halo

(aureoli, nimbu)

Szatański efekt halo

(rogów, Golema)

Przypisanie jednej ważnej cechy wpływa
na skłonność do przypisywania innych
niezaobserwowanych właściwości

7

Spostrzeganie społeczne w organizacjach

• rozmowa kwalifikacyjna

• kontakt z potencjalnym klientem

• ocenianie pracowników

• kontakty z pracownikami/zwierzchnikami

• kierowanie – wywieranie wpływu

• monitorowanie/kontrolowanie zachowań

Korygowanie błędów oceny

• Nie kierować się uprzedzeniami

• Nie oceniać w stanie wzburzenia emocjonalnego

• Nie ufać pierwszemu wrażeniu

• Obserwować ocenianego w możliwie wielu

sytuacjach

• Porównać swoje spostrzeżenia z ocenami

innych

• Przewidywać przyszłe zachowania osób wokół

siebie

Znaczenie zrozumienia mechanizmów percepcji

w organizacji

• Świadomość własnej niedoskonałości i błędów

popełnianych podczas percepcji

• Badanie percepcji pracowników i przewidywanie

skutków ich postępowania