SĄDY, SĄDOWNICTWO, WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI

Organy ochrony prawnej – organy, których zadaniem jest przestrzeganie prawa.

1. sądowe organy orzekające
2. pozasądowe organy orzekające – sądy polubowne
3. współdziałające organy orzekające:

* organy ścigania (policja, prokuratura)
* organy pomocy prawnej (adwokatura)

Wymiar sprawiedliwości – działalność prawna polegająca na wiążącym rozstrzyganiu sporów, w
której jedną stroną jest człowiek tj. osoba fizyczna, osoba prawa, ułomna osoba prawna.

Sądy (powszechne, szczegółowe, najwyższy) i Trybunały (konstytucyjny, stanu).

●

Sądy i Trybunały: (niezawisłe i niezależne, sądziowie są tylko niezawiśli - podlegają jedynie
ustawom).

●

rozstrzygają spory o prawo

●

opierają działaność na ścisle zfromalizowanych procedurach

●

są kontradykteryjne – rozstrzygają spory pomiędzy dwiema stronami

Wyrok – forma działalności sędziowskiej – rozstrzyga ostatecznie.

✔

proces karny – sąd rozstrzyga co do odpowiedzialności karnej oskarżonego

✔

proces cywilny – co do tego co zawarto w pozwie – oddala lub przyjmuje

Postanowienie – uzupełnienie, sprostowanie, wyjaśnienie ma formę postanowienia, rozstrzyga
kwestie formalne.

Zasady wynikające z konstytucji:

1) Monopol sądu

– tylko sądy mogą rozstrzygać spory prawne; gwarancja każdego człowieka

prawa do sądu

2) Zasady dotyczące organizacji:

# dwuinstancyjność (apelacja – poważenie wyroku; kasacja – z powodu naruszenia prawa
materialnego bądź formalnego)
# udział obywateli w sprawowaniu sprawiedliwości (ławnicy – prawo rodzinne, pracy,
karne)
# zasada jawności rozprawy (ograniczenie, zasadniczo: rozwód, gwałt) – wyrok ogłaszany
zawsze publicznie

3) Prawo obywateli:

* prawo do sądu
* prawo do obrony

4) Zasady praworządnego procesu.

Właściwiość sądu – zakres kompetencji danego sądu do rozstrzygania spraw i dokonywania
czynności:



rzeczowa – jakiego typu sprawy rozpatruje sąd



miejscowa – podział spraw na czynności między poszczególne sądy z wzg. na
terytorium

✔

cywilne – sąd pozwanego z wzg. na zameldowanie

✔

karne – miejsce, w którym popełniono czyn

Przymus adwokacko-radcowski – kasację może tylko sporządzić i wnieść radca albo adwokat

Sąd Najwyższy wobec kasacji:

✔

uchylenie wyroku i rozpoczęcie procesu od początku

✔

oddalenie kasacji i uprawomocnienie wyroku

Prawomocność orzeczenia – nie można go zaskarżyc lub uchylić, bo albo minął termin, albo wyrok
jest prawomocny od jego nadania (w wypadku sądów karnych II instancji)

Krajowa Rada Sądownictwa – przedstawiciele 3 władz



reprezentowanie interesów władzy sądowniczej



opiniowanie projektów



pośredniczenie wpodejmowaniu decyzji legislacyjnych



ochrona niezawisłości sędziów

Trybunał Stanu – orzeka o odpowiedzialności konstutucyjnej pełniących najwyższą władze w
państwie. Orzeka dwuinstancyjnie, a wyrok może zadecydować o usunięciu ze stanowiska bądź
karze (prezydent i ministrowie).

Rodzaje odpowiedzialności:

✔

Odpowiedzialność konsytucyjna – za delikt konstytucyjny, ymyślne naruszenie zasad konsytucji
– także w sprawach karnych – prezydent i ministrowie.

✔

Odpowiedzialnoś parlamentarna – przedstawiciele władzy wykonawczej pnoszą
odpowiedzialność przed parlamentem – wotum nieufności.

✔

Odpowiedzialność karna – osoby fizyczne za przestępstwa.

PROCES KARNY
Fazy postępowania:

–

przygotowawcze (od przetsepstwa do wejścia do sądu), organy mają opowiadę powiadomić o
przestepstwie
- in rem – poszukiwany
- in persona- podejrzany się pojawił

–

postępowanie przed sądem

PROCES CYWILNY
Powód i pozwany.
Uczestnicy – w przypadku postępowania niespornego np. Adopcja.
Pełnomocnicy – radca bądź adwokat.