FINANSE MIĘDZYNARODOWE

prof. zw. dr hab. Joanna Żabińska

28.09.2011

Egzamin wielokrotnego wyboru: na zaliczenie 11pkt (51%), max 20pkt na egzaminie

Lata 80. XX wieku, początek finansów międzynarodowych. Bezpośrednio po wojnie w

międzynarodowym systemie walutowym zaczęły obowiązywać stosowania kursów stałych dla
państw, które zaczęły współpracę z MFW.

W późniejszych latach trzeba było jednak wprowadzić płynne kursy. Konieczna była

koordynacja podejmowanych działań.

Inną przyczyną, która doprowadziła do wzrostu rangi finansów międzynarodowych było

wykształcenie się ponadnarodowych (eksterytorialnych) rynków m.in. walutowych.

Wzrost przepływów kapitałowych pomiędzy krajami. Ważne jest, aby lokata kapitału w

innym kraju przyniosła jak największą stopę zwrotu. Przepływ ten był powolny w sensie swobody
przepływu.

Nasiliły swą działalność instytucje międzynarodowe dzięki postępowi

telekomunikacyjnemu. Możliwe było wykorzystanie tańszej siły roboczej. Korporacje
międzynarodowe często zakładały własne banki, aby zminimalizować bariery pomiędzy
poszczególnymi krajami.

Zaczęto podawać do publicznej wiadomości np. Sprawozdania największych spółek.

Nastąpiła globalizacja rynków finansowych oraz wzrost powiązań i zależności kapitałowych

pomiędzy różnymi miejscami na świecie.

Negatywnym tego skutkiem na pewno jest wzrost częstotliwości i wrażliwości na kryzysy

finansowe, co ujawniło się w latach 90. XX wieku. Np. Kryzys meksykański, którego powodem
było podjecie decyzji o 13% dewaluacji meksykańskiej waluty – peso. Nastąpił odpływ kapitału z
tego kraju. Odpływa ten był potężny, ponieważ Meksyk rzez długi czas miał poważne deficyty
budżetowe. Emitowali obligacje, które chętnie kupowało USA. W chwili dewaluacji inwestorzy
zaczęli wycofywać się z kraju. Aby temu zapobiec władze Meksyku zdecydowały się podwyższyć
stopy procentowe (nawet do 50%), za tym poszła również inflacja oraz dalsza deprecjacja waluty
peso. W styczniu 1995r. wynosiła już 70%. Sąsiedztwo USA oraz fakt, że w większości
inwestorami były amerykański banki i fundusze. USA wywarło wpływ na MFW, aby przyjść
Meksykowi z pomocą. W pakiecie pomocowym obok USA i MFW uczestniczył Amerykański Bank
Odbudowy i Rozwoju, Bak Światowy oraz banki komercyjne. Miało to na celu przywrócenie
zaufania do waluty i gospodarki amerykańskiej. Kryzys ten odbił się na Brazylii oraz Argentynie a
nawet Polsce. Polski dług obniżył się o 16% na rynku międzywalutowym. Był to kryzys raczej
lokalny.

Kolejny kryzys wybuchł w 19974. w krajach dotychczas uważanych za wzorcowe

gospodarki, tzw. kryzysy azjatyckie. Charakteryzowały się tym, że miały bardzo silną dynamikę
wzrostową. W 1996r OECD w rocznym raporcie dawała na wzór gospodarkę Korei, która również
uczestniczyła w kryzysie 'tygrysów azjatyckich'.

Skoro nie wzrost PKB ani inflacja były przyczyną kryzysu, zaczęto się zastanawiać co w

takim razie mogło spowodować ten kryzys. Okazało się, że słabością tych krajów był dług
krótkoterminowy, który niejednokrotnie przewyższał rezerwy dewizowe danego kraju. W tym
okresie nastąpiło pewne spowolnienie gospodarki światowej, co spowodowało również
zahamowanie eksportu. Do tego doszła aprecjacja dolara, w którym był rozliczany eksport
zagraniczny. Wielu eksporterów nie mogło się wywiązać ze swoich kontraktów. Kapitały lokowane
były w bankach, które dysponowały sporą płynnością, w związku z czym nie sprawdzały zbyt
rygorystycznie zdolności kredytowej eksporterów. Gdy eksport powali upadał banki zaczęły
wpadać w kłopoty. Znów zaczęto tworzyć pakiet ratunkowy pod egidą MFW (Korea Płd – 57mld $,
Indonezja – 40mld $, Tajlandia – 17,2mld $). Bank Światowy przyznał w tym okresie pomoc Korei
Płd w wysokości 10mld $ i była to w tamtym okresie najwyższa pomoc udzielona przez tą
instytucję.

Wybuch kryzysu w Azji

obniżenie cen surowców

kryzys walutowy w Rosji

rewizja dotychczasowych

pogorszenie

rozszerzenie

zwiększenie

deprecjacja walut regionu

przewidywań co do przyszłego

sytuacji w Chinach

kryzysu na

ryzyka

rozwoju gospodarek w Azji

i w Hongkongu

Amerykę

działalności

Łacińską

banków
amerykańskich

zmiana cen aktywów

zaostrzenie "kryzysu zaufania"

Flight to quality

i europejskich

finansowych

w państwach regionu

w stronę zachodnich
rynków finansowych

ponowna ocena ryzyka przez

deprecjacja japońskiego jena

uczestników międzynarodowych

zmiana kierunku

rynków finansowych (flight to safety)

przepływu kapitału

obniżenie wartości indeksu
Nikkei do 15.000 pkt

przepływ kapitału

aprecjacja aktywów

rynki wschodzące

finansowych w USA
i w Europie

akcje

obligacje firm

rządowe instrumenty
finansowe

Kryzys rosyjski – 1997r.

W 1999r. Nastąpiło pęknięcie banki internetowej. W 1997r zwracano uwagę prezesowi Fed,

że to bańska zbyt szybko rośnie, że akcje są przewartościowane i może dojść do pęknięcia bańki.
Nie podjęto jednak decyzji o przecięciu dalszego wzrostu bańki internetowej. Pozwolono więc,
żeby bańka dalej rosła i doszło do samoczynnego pęknięcia. Nastąpił gwałtowny spadek na
światowych indeksach mniej więcej do pierwszego kwartału 2003r. giełdy spadały. Dopiero w
marcu 2003r. nastąpił wzrost do 2008r.

Do kolejnego kryzysu doprowadziła bańka na rynku nieruchomości związana z udzielaniem

kredytów sub-prime (dla kredytobiorców o obniżonej wiarygodności). Dynamika zmian struktury
sektora finansowego jest konsekwencją pojawienia się innowacji oraz nowych grup inwestorów.
Wprawdzie nowe instrumenty umożliwiają lepszą alokację kapitału i finansowego ryzyka, a dzięki
nowym uczestnikom rynku pieniężnego powiększa się zdolność systemu do absorbowania szoków.

Kreatorami nowych instrumentów pochodnych były przede wszystkim banki inwestycyjne.

Ryzyka kredytowe klientów ryzykownych były łączone, a następnie dzielona na mniejsze części.
Były to tzw. derywaty kredytowe. Umożliwiały one dywersyfikację portfeli wielkich
instytucjonalnych inwestorów. W latach 80. XX wieku pojawiły MBSy oraz ABSy. W 1995r.
pojawiły się CDSy oraz CDO. W 1996r. pojawiła się nowa strategia polegająca na konstruowaniu
portfela dłużnych papierów wartościowych i sprzedaży zbudowanych na tej podstawie papierów
wartościowych w transzach o różnym poziomie ryzyka.

Globalny rynek kredytowych instrumentów pochodnych bardzo szybko zaczął się rozwijać

od 2003r. W 2006r. wartość wynosiła prawie 600mld $. Okazało się, że powstanie tych nowych
instrumentów spowodowało powstanie nowego rodzaju ryzyka. Derywaty umożliwiały
transferowanie ryzyka i rozpraszanie go na cały świat, na czym zarabiał cały łańcuch pośredników.
Banki otrzymywały opłaty za przetransferowanie papierów wartościowych na derywaty oraz
agencje ratingowe, które publikowały ratingi tych instrumentów.

Dopóki ceny nieruchomości rosły cały łańcuch tych pośredników bardzo dobrze na tym

zarabiał. Jednak coraz więcej kredytobiorców na rynku sub-prime przestało spłacać swoje kredyty.
Banki zaczęły bankrutować. Pierwsze bankructwo banku w czerwcu 2007r. oraz dwóch funduszy
hedgingowych.

•

Lipiec 2007r. kryzys dociera do Niemiec. Jego ofiarą padają kolejne banki.

•

Sierpień 2007r. stopniowy spadek na giełdzie.

•

Wrzesień 2007r. zaniepokojeni klienci szturmują brytyjski Bank Northern Rock.

•

Październik 2007r. amerykański koncern finansowy Citigroup odnotowuje ogromne straty.

•

Styczeń 2008r. Ze względu na turbulencje na rynku nieruchomości USA szwajcarski bank
UBS ogłasza starty za rok 2007 w wysokości 17mld $.

•

Marzec 2008r. kolejna interwencja banków centralnych.

•

Kwiecień 2008r. Deutsche Bank po raz pierwszy odnotowuje stratę.

•

Czerwiec 2008r bankrutuje kanadyjski bank hipoteczny.

•

Wrzesień 2008r. rząd amerykański przejmuje kontrolę nad niektórymi bankami.

•

15 wrzesień 2008r. 'Czarny Poniedziałek' upada bank Lehman Brothers. Wszyscy prezesi
banków Europy był za uratowaniem tego banku, jednak rząd USA dopuścił do upadku
Lehman Brothers. Straty do tej pory wyniosły 500mld $.

•

16 września 2008r. zagrożenie niewypłacalnością banku AIG. Rząd USA wyraził gotowość
pomocy.

•

17 września 2008r. Szkocki bank hipoteczny poszukuje inwestora.

•

18 września 2008r. Fed przejmuje złe długi banków. Skutki tego kryzysu są odczuwalne do
dzisiaj. Najbardziej ucierpiały: USA (upadek Lehman Brothers, nacjonalizacja AIG), Wielka
Brytania, Islandia (bankructwo niemal całego sektora bankowego), Włochy (kłopoty
UniCredit), Belgia (bankructwo grupy Fortis), Rosja, Niemcy. (rząd z 50mld $ przejmuje
bank hipoteczny).

05.10.2011

AGENCJE RATINGOWE

Istotną rolę w identyfikacji ryzyka systemu finansowego odgrywają agencje ratingowe.

Dokonują one analizy ryzyka systemu finansowego ułatwiając w ten sposób podjecie decyzji
inwestorom. Można powiedzieć, że agencje ratingowe są przejawem podziału pracy. Agencje
ratingowe stosując kody literowe pokazują stopień oceny danego podmiotu lub instrumenty na
rynku, przez co ułatwiają podjęcie decyzji inwestorom. Kody literowe są A, B – inwestycyjny lub
C, D – śmieciowe.

Początki agencji ratingowych sięgają XIX wieku. Zaczęły one swoją działalność w 1860r.,

ponieważ inwestorzy bez wystarczającej informacji angażowali się w budowę kolei żelaznych.
Obecnie agencje o największym wpływie to: Standard&Poor's, Fitch i Moody's ze Stanów
Zjednoczonych.

W natłoku różnych ocen, opinii i plotek, rynki kapitałowe potrzebują obiektywnych

kryteriów, którymi mogą się kierować i tymi stały się oceny opracowywane przez agencje

ratingowe

Im bardziej rynki polegają na ratingach tych trzech głównych agencji tym w większym

zakresie prawo i nadzorcy są skazani na ich uwzględnianie.

Władza i wpływy agencji ratingowych są ogromne, gdyż na ich opiniach opierają się rynki

instrumentów dłużnych, ale także władze nadzorcze i banki centralne. Jednak nie potrafią one
przewidzieć kryzysów finansowych. TFI lub ubezpieczyciele mogą inwestować jedynie w
instrumenty o określonym ratingu.

W ostatnim kryzysie finansowym agencje miały swój poważny udział. Odegrały duża rolę w

rozprzestrzenianiu się kryzysu na cały świat, gdyż przydzielały najwyższe oceny AAA toksycznym
papierom wartościowym CDS i CDO. Ślepe zaufanie do agencji ratingowych zaowocowały
kryzysem globalnego systemu finansowego.

Po upadku Lehman Brothers, któremu jeszcze na miesiąc przed upadkiem dawano

najwyższą ocenę AAA, agencje ratingowe dostały się pod ostrzał krytyki. Wielu polityków i
ekonomistów stało na stanowisku, że agencje ratingowe powinny również podlegać regulacjom i
nadzorowi, tak aby w przyszłości można było zapobiec kryzysom. Już pod koniec 2009r. UE
uchwaliła nowe przepisy dotyczące kontroli i rejestracji agencji ratingowych. Agence muszą swoje
procedury i modele służące do oceny emisji papierów wartościowych podawać do publicznej
wiadomości, a ich działalność powinna zostać poddana nadzorowi nowej europejskiej instytucji
nadzorczej nad giełdami ESMA, która powinna mieć daleko idące upoważnienia dotyczące kontroli
międzynarodowych agencji ratingowych: Standard&Poor's, Fitch i Moody's. Poza tym agencje nie
mogą oferować usług w zakresie oceny i doradzania.

Krytyka agencji uległa poważnemu zaostrzeniu p znacznym obniżeniu ratingu Gracji w

2010r. Oraz ostatnio dla Portugalii i Włoch. Moody's na początku lipca 2011r. obniżyła rating
Portugalii o 4 stopnie na Ba2, co dla menedżerów, którzy inwestują kapitał funduszy emerytalnych i
inwestycyjnych musiały brać pod uwagę ten rating.

W Niemczech papiery rządowe muszą mieć co najmniej rating BBB (S&P) lub Baa3

(Moody's i Fitch). Ma to zapewnić ochronę klientom TFI i funduszy emerytalnych.

W Niemczech zarówno CDU, SDP jak i Zieloni są przeciwko ocenom agencji ratingowych

stwierdzając, że 'agencje ratingowe nie zostały wybrane w wyborach przez społeczeństwo'.
Stanowią one oligopol i są zdominowane przez anglosaski model funkcjonowania składający się z 3
przedsiębiorstw.

Coraz częściej słyszy się o konieczności powołania europejskiej agencji ratingowej, która

przełamie ten oligopol. Kanclerze Niemiec i Austrii żądają odpowiednio szerokiej inicjatywy w tej
sprawie. Taka agencja ratingowa powinna nie być nastawiona na zysk, lecz powinna działać jako
niezależna fundacja. Jednak minie co najmniej kilka lat zanim taka fundacja powstanie i zyska
reputacje międzynarodowej agencji ratingowej, takiej jak, np. S&P.

Władza agencji ratingowych polega na władzy rynku jest potężna i polega na władzy

rynków. Należy zmienić znaczenie zewnętrznego ratingu dla nadzorów firm inwestycyjnych oraz
banków i ubezpieczycieli. Potrzebne jest silniejsze ukierunkowanie na własny wewnętrzny system
ratingowy, który jest przewidziany w Bazylei III. Można również powołać do życia nowe agencje.

12.10.2011

MIĘDZYNARODOWY SYSTEM WALUTOWY

MSW jest pojęciem szerszym niż rynek walutowy, gdyż do jego pojęcia wchodzą jeszcze

instytucje finansowe uczestniczące w tym systemie.

MSW obejmuje zespół układów, reguł, instytucji, zasad i zwyczajów, które określają

warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w sferze stosunków międzynarodowych.

Istnienie MSW jest niezbędna, ponieważ w każdym kraju mamy do czynienia z inną

jednostką walutową i zasadami polityki pieniężnej. Konieczne jest posługiwanie się w
eksporcie/imporcie pewnymi zasadami określonymi przez MSW. Jego istnienie jest niezbędne ze
względu na to, że w każdym państwie istnieje odrębny system pieniężny i walutowy
uwzględniający specyfikę narodową i cele wewnętrznej polityki gospodarczej. Niezbędne jest
istnienie zasad regulujących stosunki walutowe. Dotyczą one głównie problemów kursów walut,
wyrównywania bilansów płatniczych i tworzenia pieniądza światowego.

Trzy systemy walutowe:

•

waluty złotej – aby zaistniał ten system musiała być odpowiednia podaż złota. O walucie
złotej można mówić dopiero wówczas, gdy istniała odpowiednia jej podaż, czyli mniej
więcej od 1816r. Wtedy właśnie system ten został prawnie usankcjonowany w Wielkiej
Brytanii. Tworzył się on w wyniku rozwoju systemu bankowego i handlu. W kolejnych
latach kolejna kraju przyłączały się do systemu waluty złotej. Funkcjonował w 41 krajach
do wybuchu I wojny światowej. Uważa się go za optymalny system walutowy, gdyż
doprowadza do równowagi wewnętrznej i zewnętrznej. System waluty złotej funkcjonował
wg następujących reguł przestrzeganych przez Banki Centralne:

a) emisja banknotów była podporządkowana wymogowi pokrycia rezerwami złota
b) występowała pełna wymienialność wszystkich form pieniądza na złoto
c) Bank Centralny był zobowiązany do kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie
krajowej
d) istniała swoboda wywozu i przywozu złota z krajów międzynarodowych
Bez ingerencji Państwa mogło nastąpić wyrównanie bilansu płatniczego. Jest to system
automatyczny. Polityka pieniężna była trzymana w ryzach przez posiadane rezerwy złota,
nie można była wyemitować więcej pieniądza niż wartość rezerw złota. Rola Państwa
ograniczała się do roli "nocnego stróża". System ten przetrwał do wybuchu I wojny
ś

wiatowej. Został on wtedy zawieszony, ponieważ potrzeby działań wojennych wymagały

zwiększonych wydatków, więc nie można było ograniczać zasobów pieniężnych.
Wprowadzono zakaz wywozu złota oraz pieniądz papierowy, co wpłynęło na szalejącą
inflację. Po raz pierwszy ujawniły się kartki żywnościowe wprowadzone w Niemczech. Po
zakończeniu wojny do systemu waluty złotej powróciło tylko USA. W żadnym innym kraju
nie przywrócono pełnej waluty złotej, mimo prób.

•

dewizowy – po zawieszeniu wymienialności dolara na złoto doszło do znacznych wahań
kursów walut. Wiele krajów zdecydowało się na upłynnienie swoich walut. MFW powołał
grupę eksporterów mających na celu ustalenie zasad przyszłego MSW. Eksperci
proponowali kursy stałe, a w wyjątkowych przypadkach kursy zmienne, jednak przerosła
ich rzeczywistość, gdyż 19.03.1973r. USA, Wielka Brytanii, Japonia, Włochy, Kanada i
Szwajcaria zdecydowały się na zaprzestanie utrzymywania stałych kursów swoich walut.
Trzeba było dokonać zmian w MFW. Zaproponowano nowe zapisy. Miały one następujący
charakter:

a) kraje członkowskie otrzymały całkowitą swobodę wyboru systemu kursowego, jaki
uważają dla siebie za odpowiedni

b) raz wybrane reguły powinny być przestrzegane, a ich zmiana wymaga notyfikacji przez
MFW
c) zerwano z dotychczasową rolą złota jako formalną podstawą światowego systemu
walutowego, zlikwidowano złote parytety walut, zniesiono również parytet kruszcowy
SDRów (złoto zostało formalnie zdemonetyzowane)
Te rozstrzygnięcia zostały przyjęte w 1976r. w Kingston na Jamajce. Wymagały znów zmian
w statucie MFW. Trwało to mniej więcej dwa lata. Weszły one w życie 01.04.1978r.
Systemy kursowe:
1. stały (sztywny – fixed rate):
a) w odniesieniu do jednej waluty
b) w odniesieniu do koszyka walut
2. zmienny:
a) niezależny
b) kierowany
Mamy już do czynienia z systemem wielodewizowym. Występuje wielość dewiz, która jest
konsekwencją tego, że waluty krajów Zachodniej Europy uzyskały wewnętrzną
wymienialność, a jednocześnie w gospodarce światowej mieliśmy do czynienia z
dywersyfikacją rezerw walutowych. W rezultacie ta dywersyfikacja jest korzystna, gdyż
może zniwelować ujemne spadki wartości dolara, np. Wzrostem wartości CHF lub EUR. W
systemie wielodewizowym waluty międzynarodowe pełnią określone funkcje:
a) rezerwowe – tylko waluty silne i stabilne, waluty rozwiniętych krajów w gospodarce
ś

wiatowej, istnieje tylko kilka takich walut

b) interwencyjne – waluty, których Banki Centralne lub inne oficjalne instytucje monetarne
przeprowadzają operacje na rynkach walutowych w celu nie opuszczenie do nadmiernych
odchyleń kursów walutowych (przez dłuższy czas był nią dolar, z czasem również marka
niemiecka oraz jen japoński przed wprowadzeniem euro)
c) lokacyjne – waluty, w której nierezydenci utrzymują swoje należności i zobowiązania, i w
której dokonywana są emisje międzynarodowych akcji i obligacji przez inwestorów
indywidualnych i instytucjonalnych (przede wszystkim USD, CHF, JPY)
d) transakcyjne – waluty występujące w obrotach na rynkach walutowych oraz waluty
używane do rozliczeń eksportu/importu (głównie USD, GBP, JPY)

•

dewizowo-złoty – dolar stał się substytutem złota. W 1948r. USA posiadały złoto o wartości
24,35mld $, natomiast Europa Zachodnia 5,155mld $. Dysproporcja ta była rezultatem, iż
Europa w trakcie wojny kupowała broń od USA płacąc złotem. W wyniku zniszczeń
powojennych waluty europejskie były bardzo słabe w przeciwieństwie do dolara. Plan
Marshalla – USA udziela Europie pożyczek na zakup maszyn i urządzeń. Dla USA
stanowiło to bodziec do rozkręcenia ich własnej gospodarki. Przeszło 50% obrotów
płatniczych było rozliczane w dolarach w latach 50. XX wieku. O pozycji dolara
decydowały takie czynniki jak:

a) wymienialność dolara na złota dla zagranicznych Banków Centralnych
b) stabilność wartości dolara
c) dostępność dolara na rynku światowym (plan Marshalla)
d) nowa podaż złota
Korzyści dla USA:
a) możliwość finansowania deficytu budżetowego
b) ukształtowały się nowe centra finansowe świata w Nowym Jorku
Ta monopolistyczna pozycja dolara przetrwałą aż do lat 60. XX wieku. Przywrócenie w
1958r. zewnętrzną wymienialność walut zachodnioeuropejskich. W latach 60. XX wieku
wystąpiła na szeroką skalę liberalizacja obrotów płatniczych i kapitałowych. Wszystko to
doprowadziło do stopniowej degradacji dolara jako waluty międzynarodowej. Przyczyny tej
degradacji:
a) w ciągu niemal całego powojennego okresu USA miały deficyt w bilansie płatniczym

b) nastąpiło znaczne obniżenie siły nabywczej dolara (nawet o 24% w ciągu paru lat)
c) w latach 70. XX wieku tempo wzrostu cen w USA wyprzedzało tempo wzrostu cen w
innych krajach
d) czynnikiem pogłębiającym kryzys zaufania do dolara był ogromny wzrost rynku euro do
dolara. Pojawił się nowy rynek – eurodolarowy.
Reakcja dolarów doprowadziła do spadku zaufania do dolara amerykańskiego
System Breton-Woods był pierwszym w historii systemem walutowym wprowadzonym w
drodze formalnego międzynarodowego porozumienia. Próbowano go ratować. Przejawem
tego było wprowadzenie SDRów Specjalne Prawa Ciągnienia). Miały one wspomóc dolara.
Wprowadzono je poprzez MFW w 1964r. Początkowo zachowano formalny związek SDR
ze złotem: 35 SDR = 1 ut złota => 1 SDR = 1 $. Od 01.07.1974r. udział poszczególnych
walut wchodzących w skład SDRów miały kraje posiadające co najmniej 1% udział w
handlu światowym. Największy 33% udział miały USA. 01.07.1981r. USA miały 42%
udział, a 01.01.1996r. 39%. SDRy nie uratowały systemu Bretton-Woods. W wyniku
rozwoju rynku eurodolarowego oraz negatywnego wyniku bilansu płatniczego, aby
utrzymać kurs 1 SDR = 1 $ trzeba było dokonywać potężnych interwencji. Rosły rezerwy
dolarów w Bankach Centralny. Francja dwukrotnie wymieniała w Banku Centralnym
rezerwy słabnącego dolara na rezerwy w złocie. W latach 70. XX wieku rezerwy dolarowe
w Bankach Centralnych z 12mld $ do 47mld $. Zapas złota w Forcie Knox był obliczany na
kwotę 10,2mld $. Gdyby wszystkie Banki Centralne skorzystały z możliwości z wymiany
dolara na złoto. USA zawiesiły wymienialność dolara na złota, tym samym załamały się
podstawy systemu Breton-Woods. Nastąpiły dewaluacje dolara z 33$ do 38$, a następnie do
42$ za ut złota.

Osiągnięcie pozycji międzynarodowej przez pieniądz jest uzależnione od spełnienia wielu
przesłanek:

•

pełna wymienialność waluty krajowej,

•

dominująca pozycja kraju w gospodarce światowej,

•

powszechne zaufanie do przyszłej wartości waluty,

•

dobrze rozwinięty, otwarty rynek finansowy.

Największy udział w obrotach an rynkach walutowych ma wciąż UDS – 86,3%, następne jest EUR
– 37%, JPY – 16,5% GBP – 15%.

Funkcje walut międzynarodowych:

•

sfera oficjalna:
a) interwencyjna
b) rezerwowa
c) zaczepu

•

prywatna
a) transakcyjna
b) inwestycyjna
c) fakturowana

W Polsce około 60% eksportu/importu fakturowane jest w EUR.

19.10.2011

Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa – podstawowy przykład systemu walutowego.
1950r. Europejska Unia Płatnicza, funkcjonowała do 1958r. Przywrócono wtedy zewnętrzną
wymienialność walut zachodnioeuropejskich. Główne zadania Europejskiego Układu Walutowego
to zacieśnienie współpracy walutowej.

Traktat Rzymski 1958r. Nie stanowił, że w przyszłości powstanie Unia Monetarna w Europie.
Art. 107 - ... kraje członkowskie traktują swoją politykę w dziedzinie kursu walutowego jako
zagadnienie interesujące wszystkich członków wspólnoty.
1968r. Przedstawienie pierwszego planu mającego za zadanie związanie więzi walutowych
mających na celu przeciwstawienie sie dominacji dolara. Dwa plany Bara.
1970r. Wieloetapowy Plan Unii Gospodarczej i Walutowej. Zakładał utworzenie Unii Walutowej i
wprowadzenie wspólnego pieniądza do 1980r. W 1973r. Nastąpiło upłynnienie kursów walutowych,
co wprowadziło ogromny chaos i zamieszanie na rynkach walutowych. Jak tylko uporano się z tym
problemem powrócono do zagadnienia ustalenia w Europie strefy stabilnych walut. Projektodawcą
tego pomysłu był ówczesny prezydent Francji oraz kanclerz Niemiec.
1978r. Kopenhaga – rozpatrywano możliwość ustabilizowania sytuacji w EWG.
1978r. Brema – byłoby pożądane utworzenie e EWG strefy stabilnych kursów walutowych.
Europejski System Walutowy – cechy:

•

oparty był na 3 ogólnych zasadach:

a) stałym kursie walutowym,
b) podziale kosztów interwencji kursowych,
c) rozwoju współpracy między krajami członkowskimi.
Zasady te były realizowane za pomocą utworzonych mechanizmów i instrumentów, czyli:
a) wspólnej jednostki walutowej ECU,
b) systemów interwencji kursowych,
c) systemu ryzyka kredytowego.

Ważną sprawą dla stabilności kursów walutowych było określenie dopuszczalnego marginesu
wahań kursów walutowych. Na początku został ustalony na poziomie +/- 2,25%.

ECU – Europejska Jednostka Walutowa

1992r. Pełna liberalizacja przepływów kapitałowych. Zdecydowano wówczas o rozszerzeniu
przedziału wahań do +/- 15%.

System Stabilizacji Kursów Walutowych oparty był na siatce kursów bilateralnych. W tym systemie
automatycznie wyznaczana jest waluta interwencji, obowiązek interwencji spoczywa na banku
centralnym kraju, którego waluta osiągnęła minimalny poziom wahań, jak i na kraju, którego
waluta osiągnęła maksymalny pułap wahań.

ESW został ustanowiony w 1979r. Cele:

•

stabilność kursów walutowych,

•

pomoc przy kontroli inflacji (kotwica DEM),

•

współpraca w zakresie polityki gospodarczej.

Utworzenie nowego koszyka walut ECU

Mechanizm Kursów Dewizowych (ERM):

•

waluty podlegają wahaniom +/-2,25% centralnego kursu ECU,

•

szerszy zakres wahań dla Włoch, Hiszpanii i Wlk. Brytanii,

•

sztuczna stabilizacja procentowej utrzymywana za pomocą interwencji, stopy procentowej i
kontroli kapitału (do połowy lat 80.),

•

rewaluacja na podstawie umowy wzajemnej.

Kryzys w latach 1992 i 1993:

•

Włochy i Wlk. Bryt. Opuszczają ERM,

•

zakres wahań został rozszerzony do +/- 15%.

ESW stał się podstawą, aby pójść krok dalej. Zdecydowano się wprowadzić wspólną walutę
europejską na wzór USD (dawał on Stanom mnóstwo korzyści, np. nie tracili funduszy na różnicy
w kursach walutowych.

Aby wprowadzić wspólną walutę trzeba było dokonać procesu konwergencji (PKB, inflacja, stopy
procentowe, deficyt budżetowy, dług publiczny, ograniczenie lub całkowite usztywnienie kursów
walutowych). Na podstawie dokonanych badań uznano, że Europa ma szansę nawiązać partnerskie
stosunki z USA. Prowadzenie wspólnej waluty miało mobilizować Europę do szybszego rozwoju,
aby dogonić USA.

1951r. Europejska Wspólnota Węgla i Stali
1957r. Traktat Rzymski o utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej
1962r. Decyzja Rady Ministrów EWG o podstawowych zasadach dotyczących prowadzenia
polityki rolnej
1967r. EWWiS, EWG i EWA (Europejska Wspólnota Atomowa) łączą się tworząc Wspólnoty
Europejskie
1968r. Urzeczywistnienie unii celnej, likwidacja ceł między krajami członkowskimi EWG i
wprowadzono wspólne cła zewnętrzne
1972r. Rozszerzono zakres wspólnej polityki gospodarczej
1973r. Poszerzenie wspólnot europejskich o Danię, Irlandię i Wlk. Bryt.
1979r. Wejście w życie ESW
1980r. Wejście Grecji do WE
1985r. Przywódcy WE podpisują Jednolity Akt Europejski, który przewidywał dalsze pogłębienie
procesu integracyjnego
1986r. Wejście do WE Hiszpanii i Portugalii
1992r. Traktat z Maastricht powołuje Unię Europejską i przewiduje wprowadzenie wspólnej waluty
od stycznia 1999r.
1995r. Austria, Finlandia i Szwecja wchodzą do UE
1998r. KE rekomenduje 11 państw, które wprowadzą wspólną walutę
1998r. Ministrowie Finansów UE decydują, które kraje przystąpią do UGW i ogłaszają wzajemne
parytety wymiany walut
1999r. Wprowadzenie wspólnej waluty EURO

ETAP I (01.07.1990)

swoboda transakcji kapitałowych

lepsza współpraca między BC

stosowanie EURO

ETAP II (01.01.1994)

powstanie Europejskiego Instytutu Walutowego

zakaz kredytowania sektora publicznego przez BC

zwiększenie współpracy w polityce pieniężnej

do dnia utworzenia ESBC ma się skończyć proces niezależności BC

przygotowanie do ETAPU III

Europejski Instytut Monetarny:

•

wybór wachlarza instrumentów, które będą stosowane przez przyszły ECB,

•

pomoc w harmonizacji procesów dotyczących gromadzenia, dystrybucji i kompilacji
odpowiednio sprecyzowanych danych finansowych w zakresie statystyki finansowej i
bankowej oraz bilansu płatniczego,

•

opracowanie zakresu utrzymywania i zarządzania oficjalnymi rezerwami walutowymi oraz
realizacji operacji walutowych państw Wspólnoty, które należą do obszaru EURO,

•

pomoc w poprawnym funkcjonowaniu rozliczeń papierów wartościowych oraz transakcji
transgranicznych w celu wspierania integracji rynku pieniężnego obszaru EURO, w
szczególności poprzez rozwinięcie infrastruktury technicznej, która obsługuje płatności
transgraniczne w walucie EURO, w taki sposób, aby przebiegały one równie sprawnie jak
płatności krajowe.

Największą skutecznością polityki pieniężnej wg EIM wykazał się Bundesbank.

Kryteria zbieżności:

•

stopa inflacji – począwszy od 1997r. Średnia nie wyższa niż 1,5% powyżej średniej z trzech
krajów o najniższej inflacji,

•

deficyt sektora publicznego – nie więcej niż 3% PNB,

•

całkowite zadłużenie Państwa – nie więcej niż 60% PNB,

•

dochód z obligacji długoterminowych – od 1997r. nie wyższy niż 2% powyżej średniej z
trzech krajów o najniższych długoterminowych stopach procentowych,

•

zakresy wahań w ramach mechanizmu ERM w ESW nie powinny wykraczać poza +/-15%
przez co najmniej 2 lata działalności.

W 1990r. rozbieżność w stopach inflacji poszczególnych krajów była zbyt duża, sięgająca blisko 18
p.p. Zostały one zobligowane do wyrównania tych parametrów. W 1997r. Różnice były już
niewielkie sięgające 0,8 p.p. (za wyjątkiem Grecji, która odbiegała od średniej o blisko 4 p.p.). W
1997r. Kryterium strefy EURO odnośnie stopy inflacji wynosił 1,2 + 1,5 = 2,7%. Kryterium to

spełniły wszystkie kraje za wyjątkiem Grecji.

Stopy procentowe:
1990r. rozpiętość sięgała 6,2 p.p.
W 1997r. Rozpiętość wynosiła już zaledwie 1,5 p.p. (poza Grecją – 3,5 p.p.)
Kryterium w 1997r. Wynosiło: 5,8 + 2,0 = 7,8%. Kryterium to spełniły również wszystkie kraje
poza Grecją.

Deficyt budżetowy:
1990r. rozpiętość 13,4 p.p.
1997r. rozpiętość 4,7 p.p. (poza Grecją - 5,7 p.p.)
1998r. Rozpiętość 3,6 p.p. (łącznie z Grecją!)
Jednak w latach 1992 i 1993 deficyt rósł mimo świadomości, że kraje powinny deficyty zmniejszyć.
Spowodowane to było sporą recesją w tym okresie.
Kryterium 3% PNB w 1997r. spełniały wszystkie kraje poza Grecją (chociaż Francja ledwo, jej
deficyt wynosił równo 3% PNB), w 1998r. już wszystkie łącznie z Grecją.

Dług publiczny:
1991r. tylko 8 na 15 krajów spełniało warunek 60% PNB
1998r. 7 na 15 krajów spełniało ten warunek

Ostatecznie do strefy EURO weszło 11 krajów w 1998r.

Skąd pakt o stabilność i wzroście:

•

unikanie nadmiernych deficytów,

•

zgodność jednolitej polityki walutowej z krajowymi politykami dotyczącymi budżetów,

•

zabezpieczenia stałego niskiego poziomu oprocentowania,

•

cele operacyjne:
a) deficyt nie wyższy niż punkt wyjściowy zgodności (3% PNB),
b) budżety znacznie zrównoważone w średnim okresie.

Sankcje przewidziane w pakcie w przypadku jego nieprzestrzegania:

•

ECOFIN – zalecenia,

•

sankcje:
a) ECOFIN określa nadmierny deficyt,
b) najpierw => depozyt nie przynoszący odsetek,
c) jeśli nadmierny deficyt utrzymuje się przez ponad 2 lata => depozyt zostaje zamieniony
na karę,

•

brak sankcji:
a) jeżeli deficyt przekroczy 3% w przypadku wielkiej recesji.

W wyjątkowych możliwe jest dopuszczenie nadmiernego deficytu, przy czym przypadki te nie były
jasno określone. Wykorzystując różne manipulacje księgowe można było ten deficyt przekroczyć.

26.10.2011

RYNKI FINANSOWE W UE

Stabilność EURO w dużym stopniu zależy od stabilności finansów publicznych. Wprowadzenie
wspólnej waluty umożliwiało kształtowanie jednolitego europejskiego rynku finansowego. Europa
jednak w przeciwieństwie do USA była zdominowań przez system bankowy. Większość środków
było pozyskiwanych właśnie przez ten system. Europa chciała wprowadzić system większego

pozyskiwania kapitału poprzez rynek kapitałowy. Banki i przedsiębiorstwa przygotowywały się do
działania na poszerzonym rynku chcąc zdyskontować korzyści związane z takim działaniem.
Mniejsze banki i przedsiębiorstwa miały mniejsze problemy z pozyskiwaniem kapitału niż większe.
Mieliśmy do czynienia z ogromną presją na zwiększenie udziału rynku kapitałowego, ponieważ
eksperci na podstawie wieloletnich doświadczeń uznali, że pozyskiwanie kapitału poprzez ten rynek
jest lepsze, szybsze i korzystniejsze finansowo. Żeby uczynić ten rynek zintegrowanym i jednolitym
trzeba było wyeliminować różnice pomiędzy poszczególnymi krajami. W tym celu powołany został
Komitet Mędrców. Według tego Komitetu korzyści związane z funkcjonowaniem zintegrowanego
rynku kapitałowego to:

•

bardziej efektywne wykorzystanie kapitału prze podmioty funkcjonujące w obszarze UGW
dzięki:

- wydajniejszemu głębszemu i szerszemu rynkowi papierów wartościowych
- niższym kosztom transportu i większej płynności rynku

Aby rynki te były efektywne potrzeba było:

•

harmonizacji sprawozdawczości, gdyż do tej pory żadne przepisy dotyczące
sprawozdawczości nie zostały ujednolicone, przez co brakuje łatwo porównywalnych
informacji dotyczących spółek notowanych na giełdach,

•

zdefiniowania pojęcia "manipulacji rynkowej i profesjonalnego inwestowania",

•

stworzenia ujednoliconych przepisów zapewniających bezpieczeństwo na rynkach
finansowych,

•

ujednolicenia przepisów kontroli,

•

zmniejszenia liczby jednostek kontroli.

Cele strategiczne planu działań w zakresie usług finansowych:

•

stworzenie jednolitego bankowego rynku przepływów kapitałowych,

•

otwarty i bezpieczny rynek detaliczny,

•

nowoczesne zasady ostrożnościowe i nadzór,

•

stworzenie ogólnych warunków sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku finansowego.

Stworzone zostały ramy dla funkcjonowania jednolitego rynku kapitałowego.
Korzyści:

•

poprawa efektywności inwestowania,

•

spadek kosztów funkcjonowania rynków kapitałowych,

•

spadek cen usług finansowych,

•

poprawa jakości usług finansowych,

•

zwiększenie zdolności do mobilizacji kapitału w gospodarce,

•

stymulacja wzrostu oszczędności,

•

stymulacja wzrostu dochodu narodowego.

Koszty:

•

dla krajowych pośredników finansowych – utrata wpływów na narodowym rynku
kapitałowym,

•

nadmierna koncentracja przepływów kapitałowych w jednych krajach i brak dostępu do nich
w innych,

•

niewłaściwe i mało efektywne wykorzystanie napływającego z zagranicy kapitału,

•

negatywny wpływ przepływów kapitałowych na stabilności makroekonomiczną.

Bariery integracji:

•

prawne – skomplikowanie i rozciągnięcie w czasie procesu stanowienia prawa

wspólnotowego,

•

polityczne – nadmierny protekcjonizm krajowych rynków oraz brak woli politycznej,

•

organizacyjne – zróżnicowanie standardów infrastruktury rynkowej w krajach
członkowskich oraz ograniczenie możliwości wyboru dostawcy usług rozliczeń i
rozrachunku,

•

ekonomiczne – organizacja nadzoru w odniesieniu do pośredników finansowych.

Obligacje rządowe zaczęły bardzo intensywnie rosnąć.

Przedsiębiorstwa emitowały obligacje, ponieważ banki nie były w stanie udzielić im kredytów w
dostarczającej wysokości. Obligacje były bardzo szybko wykupywane, dzięki czemu
przedsiębiorstwa skorzystały w pełni z funkcji i korzyści jakie daje rynek obligacji. Rezydenci w
strefie EURO wyemitowali obligacje w 2000r. O wartości 7,11 bln € ( w tym długoterminowe 6,46
bln €), a w 2009r. 15,28 bln € (w tym 13,67 bln €).

Kultura inwestowania w akcje była realizowana już przed startem wspólnej waluty EURO. W
okresie 1990 – 1999 nastąpił czterokrotny wzrost kapitalizacji w relacji do PKB dla UGW i USA.
Giełda NYSE (New York Stock Exchange) Euronext dominowała zarówno pod względem ilości
spółek jak i ich kapitalizacji chociaż niewiele od niej odbiegała London Stock Exchange.

Jeden z kryzysów spowodowało windowanie zysków i tuszowanie strat, które osiągano kilkoma
sposobami:

•

wzrost zysku na akcji często zwiększano poprzez zaciąganie kredytów, z których
skupowano własne akcje z rynku,

•

niektóre spółki redukowały normalne wydatki, takie jak inwestycje na badania, rozwój czy
marketing, aby wykreować iluzję stałego wzrostu zysku,

•

wiele spółek windowało swoje zyski przejmując inne spółki, których akcje były w danym
momencie mniej warte.

Kształtowanie się indeksów giełdowych w wyniku transmisji impulsów z giełd w Nowym Jorku na
giełdy w Europie i Tokio spowodowało, że europejski indeks giełdowy Dow Jones Euro Stoxx
również spadał.

Zanim pękła bańka internetowa mieliśmy do czynienia z sytuacją, kiedy przedsiębiorstwa
decydowały się na emisję nowych akcji w celu zdobycia nowego kapitału. Ilość nowych emisji
rosła nieprzerwanie od 1992r. aż do 2000r.

Wolumen obrotów na giełdach jest ściśle powiązany z koniunkturą na rynku, w trakcie bessy
wolumen obrotów malał, w trakcie hossy wolumeny obrotów rosły

Wciąż bardzo duży dystans dzieli giełdę USA od giełd europejskich.

09.11.2011

RYNEK MIĘDZYBANKOWY

Fuzje i przejęcia:

•

wrogie – przejęcie większościowego pakietu akcji bez porozumienia z kierownictwem
firmy,

•

przyjazne – na podstawie porozumienia z kierownictwem przejmowanej firmy.

Charakter połączenia:

•

kilka przedsiębiorstw poprzez połączenie z inną firma dąży do zwiększenia udziału w rynku,

•

jedna na jedna firmę – przedsiębiorstwa przejmują się wzajemnie.

Od 1998r. do 2007r. np. w Belgii liczba instytucji kredytowych obniżyła się z 123 do 110 banków
na skutek przejęć i fuzji. W Niemczech w 1998r. było 3.238 instytucji kredytowych, a w 2007r.
2.026. W pozostałych krajach poza Grecja również zaobserwowano obniżenie liczby instytucji
kredytowych. W Grecji liczba instytucji kredytowych zwiększyła się z 59 w 1998r. do 63 w 2007r.

Spadek liczby instytucji kredytowych nie oznacza wcale, że sektor ten się kurczy. Widać to
najlepiej na aktywach tych instytucji. Od 1997r. Do 2008r. Rosły one nieustannie. Niewielki spadek
miał miejsce w 2009r., jednak związane to było z kryzysem na rynku kredytem sub-prime.
Depozyty tych instytucji również nieustannie rosły od 1997r. do 2009r. Także kredyty wykazują
trend wzrostowy oraz pewna stagnację począwszy od 2007r.

Przewaga fuzji krajowych wyraża się w większych korzyściach synergii: ten sam język, kultura
oraz w większości model biznesowy. Natomiast w momencie osiągnięcia poprzez fuzje wielkości
granicznej (ryzyko uznania za monopol) banki dokonują fuzji na rynku międzynarodowym. W
2003r. Niektóre banki osiągnęły graniczną wielkość zapisana w ustawach antymonopolowych.
Zaczęły więc dokonywać fuzji międzynarodowych, co widać najwyraźniej w 2008r. Kiedy to fuzje
krajowe uległy znacznemu obniżeniu na rzecz fuzji międzynarodowych.

Poprzez fuzje i przejęcia następuje koncentracja aktywów w sektorze bankowym (udział aktywów 5
największych banków do sumy aktywów ogółem w sektorze bankowym danego kraju). Największy
poziom koncentracji w 2003r. miała Holandia (84%), Belgia (83%) i Finlandia (81%). Związane
jest to z faktem, iż w mniejszych państwach łatwiej jest osiągnąć wyższy współczynnik
koncentracji. Bardzo niski ten poziom był w Niemczech (22%) oraz we Włoszech. W Polsce w
2008r. Wskaźnik ten był na poziomie 44,2%. Oznacza to, że w Polsce suma aktywów 5
największych banków stanowiła 44,2% łącznych aktywów banków na rynku. Największy poziom
koncentracji w tym roku miała Estonia (94,8%), a najmniejszy Niemcy (22,7%).

Największe przejęcia transgraniczne:

•

1996r. - powstanie Dexii

•

marzec 200r. - powstanie Nordei

•

kwiecień 200r. - HSBC przejmuje Bank Credit Commercial de France

•

lipiec 2000r. - HVB przejmuje Bank Austria Credittenstrad

•

sierpień 2004r. - Banco Santander przejmuje Abbey National

•

kwiecień 2005r. - ABN Amro Holding przejmuje Banca Antoweneta

•

czerwiec 2005r. - HVB łączy się z UniCredito (fuzja)

16.11.2011

Rządy stworzyły ogromne pakiety ratunkowe w czasach kryzysu, aby ratować banki.

Uchroniło to banki przed bankructwem, jednak zwiększyło, nieraz znacznie, zadłużenie kraju.

Na poziomie makro kwestią o istotnym znaczeniu dla ryzyka systemowego jest problem

znaczących systemowo instytucji finansowych (SIFI), których bankructwo może mieć poważne
skutki dla całego systemu finansowego.

Rozwiązanie tego problemu jest istotne, ponieważ wiąże się z tym zagadnienie "moral

hazardu", czyli pokusy nadużycia. Przed kryzysem wielkie instytucje bankowe miały niepisane
gwarancje państwa. To zachęcało je do wchodzenia w coraz większe ryzyko. Po upadku Lehman

Brothers rządy zdecydowały się nie dopuścić do bankructwa kolejnego banku co spowodowało, że
gwarancje te dotychczas o charakterze implicite zamieniły się na gwarancje eksplicite. Gwarancje
te stanowiły dla dużych banków swoistą kotwicę bezpieczeństwa. Umożliwiały one tym bankom
przez długi okres taniej finansować się na rynku, mieć większy udział w rynku i kształtować ceny
oferowanych usług. Jest to uprzywilejowanie największych banków na niekorzyść mniejszych.

W gospodarce rynkowej wpisana jest także zasada odpowiedzialności podmiotu za

poniesione straty łącznie z bankructwem. Największe banki w myśl zasady "too big to fail" nie
obawiały się bankructwem, gdyż były pewne, że w razie kłopotów mogą liczyć na pomoc państwa.
Małe i średnie banki w razie kłopotów bankrutują. Aby uniknąć w przyszłości kosztownego
ratowanie dużych banków przez podatników proponuje się rozwiązania problemu:

•

restrukturyzację i przymusowy podział wielkich banków na mniejsze części,

•

wprowadzenie opodatkowania w relacji do sumy bilansowej (im większy bank tym większy
podatek),

•

dopuszczenie do bankructwa dużego banku mającego kłopoty (tylko w przypadku procedury
tzw. "kontrolowanego bankructwa",

•

ograniczenie wynagrodzenia menadżerów bankowych i uzależnienia ich od wypracowanego
zysku.

Przymusowy podział wielkich banków, za którym optował również gubernator banku Anglii,

ma wiele oponentów. Lepiej jest ich zdaniem jeżeli polityka skoncentruje się na regulacji instytucji
finansowych niż na ich podziale. Ważne są przede wszystkim władze nadzorcze, które będą mogły
zagrożone banki zrestrukturyzować lub zlikwidować. W skrajnym przypadku znaczące dla
stabilizacji systemu finansowego część banku może zostać szybko wyizolowana i upaństwowiona
lub sprzedana, podczas gdy reszta powinna podlegać likwidacji. To wymaga jednak wypracowania
jednolitych, prawnie usankcjonowanych, procedur upadłościowych.

Rada Mędrców wskazuje na szwedzki fundusz stabilizacyjny, który został założony w 2008r

jako jeden z mechanizmów. Wnioski z badan przeprowadzonych przez ekonomistów Banku
Światowego związane z funkcjonowaniem wielkich banków:

•

niektóre banki są tak duże, iż kraje macierzyste nie są w stanie ich uratować,

•

Szwajcaria, Holandia i Wlk. Bryt. mogą dosięgnąć takie katastrofy jak w Islandii w 2008
roku,

•

zadłużenie UBS stanowi 370% PKB Szwajcarii,

•

zadłużenie Credit Suisse stanowi 210% PKB Szwajcarii,

•

zadłużenie ING stanowi 200% PKB Holandii,

•

suma bilansowa Royal Bank of Scotland w latach 2008/2009 wynosiła więcej niż PKB
wielkiej Brytanii.

Ratowanie największych banków w Szwecji i Wielkiej Brytanii byłoby niemożliwe w razie

kłopotów, stąd apelacje, aby podzielić największe banki na mniejsze części.

Komisarz UE do spraw konkurencji może zezwolić bankom na pomoc państwa pod

warunkiem zmniejszenia swojej działalności.

Największe światowe banki w swoim pędzie do jeszcze większego wzrostu znalazły się

teraz w trudnym położeniu. Przez długi czas rynki zapewniały bankom ogromne zyski i przewagi
konkurencyjne, ponieważ panowało przekonanie, że im większa instytucja tym stabilniejsza.
Obecne tendencja ta się odwróciła.

Niektóre instytucje finansowe tak sie rozrosły, że ich wielkość nie stanowiła już korzyści

lecz ciężar. Stąd rosnące przekonanie o konieczności reformowania tych banków.

W Niemczech opracowany został projekt, który zakładał: najpierw urzędowo powołany

doradca powinien zażądać uzdrowienia zagrożonej instytucji. Jeżeli to się nie uda, wówczas planuje
się reorganizację zagrożonej instytucji. Jeżeli to się nie uda wówczas nadzór bankowy może sięgnąć
po drastyczniejsze przedsięwzięcia, mogą one być dokonywane bez zgody właścicieli banków. W
przypadku ekstremalnym majątek lub jego część systemowo znaczącej instytucji może być
podzielony lub przeniesiony na inną prywatną instytucję.

Ogólne zasady mechanizmu likwidacyjnego są opracowywane przez Financial Stability

Board, wymagają one koordynacji i współpracy zwłaszcza w odniesieniu do transgranicznej
działalności banków. Świat potrzebuje klarownych procedur likwidacyjnych dla wielkich banków
międzynarodowych. Wiele tych postulatów zostało zrealizowanych.

Uważa się, że możliwość rozwodnienia pewnych zapisów reform jest związana z tym, iż

politycy nie znają się na tych wszystkich skomplikowanych instrumentach regulacji, więc można
nimi manipulować.

EURORYNEK

Po zakończeniu II wojny światowej sektor bankowy był słaby, słaba była również waluta

europejska, więc nie dokonywano wtedy żadnych zmian w tym zakresie. Zmiany nastąpiły dopiero,
kiedy umocniła się sytuacja Europy. Nastąpiło przejście z bankowości handlowej do bankowości
uniwersalnej. Rozwinęła się również zagraniczna działalność depozytowo-pożyczkowa w walutach
obcych. W ten sposób rozwinęło się zjawisko zakładania banków zagranicznych. Banki
międzynarodowe przyjmowały różne formy organizacyjne: od biura przedstawicielskiego po
oddziały zagraniczne oraz banki konsorcjowane:

•

biuro przedstawicielskie zwykle składa się z 2-3 osób. Nie przyjmuje wkładów ani nie
udziela kredytów, jego zadaniem jest rozpoznanie rynku oraz zbieranie informacji na jego
temat oraz przekazywanie ich do centrali banku. Jest to zagraniczne biuro banku krajowego,
w którym jedna lub kilka osób reprezentuje bank. Banki uznały ta formę działalności za
granicą za dogodną,

•

agencja również nie może przyjmować wkładów, jednak może udzielać kredytów. Kapitały
pozyskuje na rynku,

•

bank afiliowany jest to bank lokalny działający na podstawie prawo lokalnego. Bank
macierzysty nie zawsze posiada w nim większość udziałów. Zaletą z tytułu posiadania
udziałów w takim banku jest dostęp banku zagranicznego do działalności depozytowo-
kredytowej na lokalnym rynku,

•

oddział zagraniczny jest to rozszerzenie działalności banku poza granicę jego kraju
macierzystego. Nie jest prawnie wyodrębniona jednostka, nie może emitować akcji. Może
jednak oferować cały zakres usług finansowych dostępnych na danym rynku.
Zabezpieczeniem jego działalności jest majątek banku macierzystego,

•

bank pomocniczy to odrębna jednostka od banku macierzystego, w którym posiada on
pakiet kontrolny akcji,

•

bank konsorcjalny jest to jednostka będąca wspólnym przedsięwzięciem kilku banków
zagranicznych (nie mylić z konsorcjum banków!). Jest jednostka prawną na stale
prowadzącą międzynarodową działalność finansową. Zakładane są celem podbicia rynku
zagranicznego. Jest to dobre rozwiązanie dla małych banków. Dzielimy je na:
a) wyspecjalizowane,
b) ukierunkowane na międzynarodową działalność lokacyjną: fuzje, przejęcia akcji,
doradztwo dla przedsiębiorstw,
c) nastawione na penetrację lokalnego rynku finansowego,

d) tworzone w celu reprezentowanie banków zagranicznych tam, gdzie koszty tworzenia
odrębnego oddziału banku przerosłyby zyski,

•

zagraniczny korespondent bankowy to porozumienie pomiędzy krajowym bankiem a
bankiem zagranicznym. Dokonują wzajemnych przelewów na wspólnych rachunkach,
przesyłają gotówkę oraz udzielają sobie wzajemnie kredytów, emisja papierów
wartościowych. Jest to opłacalne, gdy koszt usług w banku korespondenta nie jest wysoki i
nie opłaca się zakładać w danym kraju własnego oddziału.

Konsekwencje rozwoju bankowości międzynarodowej:

•

pozytywne:
a) większa efektywność zarządzania bankiem,
b) większa konkurencyjność sprzyjająca obniżaniu stóp procentowych,

•

negatywne:
a) polityka pieniężna staje się nieefektywna.

W rozwoju tych tzw. Eurobanków brały udział głównie banki z USA, Japonii oraz

największe banki europejskie.

Rosło zagrożenie ryzyka niestabilności systemu bankowego, ponieważ banki zagraniczne z

oddziałami na rynku krajowym nie podporządkowywały się regulacjom ani kraju macierzystego ani
kraju, w którym posiadały oddział zagraniczny.

Komitet Bazylejski popierał współpracę pomiędzy krajowymi regulatorami rynku

bankowego. Stworzono Bazylejski Komitet Bankowy, którego działalność stale się rozszerzała. W
1998r. przyjęto projekt wprowadzenie w życie wskaźnika kapitałów Core-Tier.

Międzynarodowa działalność bankowa prowadzona jest przede wszystkim na rynku

eurowalutowym. Częściami składowymi eurorynków jest również rynek euroobligacji oraz
eurokredytów. Eurodolarami nazywamy wkłady w USD lokowanych w bankach poza USA.
Eurodolary były początkiem eurowalut. Przyczyny powstanie rynku eurowalutowego:

•

kryzys sueski w 1956r., w wyniku czego władze monetarne Wlk. Bryt. zakazały pożyczek w
GBP. Banki ominęły ten zakaz udzielając kredytów w USD, chętnie przyjmując również
depozyty w tej walucie,

•

przywrócenie wewnętrznej wymienialności walut europejskich,

•

permanentny deficyt strumieni pieniężnych USA,

•

wprowadzenie w 1963r. przez władze USA podatku wyrównawczego od dochodu z
procentów (ominięto to lokując środki poza granicami USA),

•

różnice w oprocentowaniu.

Banki zaczęły prowadzić handel eurowalutami wyłącznie w celu zysków. Rynek ten stał się

centralnym mechanizmem przemieszczania się funduszy międzynarodowych. Pojawił się LIBOR w
EUR. Stopa ta stała się podstawą oprocentowania lokat na rynkach międzybankowych.

23.11.2011

RYNEK EUROOBLIGACJI

Kazimierz Zabielski "Finanse Międzynarodowe" rozdział 10.3 Rynek euroobligacji

Decyzja USA o wprowadzeniu podatku wyrównującego oprocentowanie spowodowało o

wprowadzeniu rynku euroobligacji. Ceny tych obligacji tak jak w przypadku obligacji zwykłych
kształtuje gra popytu i podaży.

Proces emisji euroobligacji jest bardzo kosztowny i czasochłonny. Proces emisji rozpoczyna

się z dniem publicznego ogłoszenia emisji przez bank prowadzący emisję. Często korzysta się z
przyspieszonych lub skróconych metod emisji:

•

emisja o warunkach ustalonych z wyprzedzeniem – brak sondażu, z góry ustala się cenę
emisji,

•

emisja kupiona – bank prowadzący subskrybuje całą emisję o ustalonych warunkach na
własny rachunek, a następnie samodzielnie organizuje konsorcjum.

Aby zachęcić do kupna euroobligacji organizuje się wstępną prezentację o emisji.

INNOWACJE FINANSOWE

Kazimierz Zabielski "Finanse Międzynarodowe"

rozdział 12 Rynek pochodnych instrumentów finansowych (derywatów)

Kazimierz Zabielski "Finanse Międzynarodowe" rozdział 12.4 Rynek swap

Chęć zabezpieczenia się przed negatywnymi skutkami zmian stóp procentowych oraz wahań

kursowych spowodowała wysyp metod na zabezpieczenie tych wahań.

Firma z Wlk. Bryt.

Firma z USA

Popyt na pożyczkę 200 mln $

popyt na pożyczkę 100 mln GBP

o zmiennej stopie %

wg stałej stopy %

poza rynkiem SWAP pożyczka 200 mln $

poza rynkiem SWAP pożyczka 100 mln

LIBOR + 1%

GBP za 11%

może udzielić pożyczki 100 mln GBP

może udzielić pożyczki 200 mln $

wg stopy 10,5%

wg LIBOR + 0,5%

W I etapie obydwie firmy dokonują emisji obligacji na swoich rynkach narodowych.

Brytyjska dokonuje emisji za 100 mln GBP wg stałej stopy 10,5% rocznie, natomiast amerykańska
dokonuje emisji za 200 mln $ wg zmiennej stopy LIBOR + 0,5%. Następnie strony wymieniają
uzyskane wpływy z emisji obligacji.

II etap trwający 5 lat polega na dokonywaniu co pół roku płatności odsetkowych przez

obydwie firmy. Brytyjska płaci amerykańskiej zmienne procentowanie LIBOR + 0,5%, natomiast
amerykańska płaci brytyjskiej w GBP wg stałej stawki 10,5% rocznie.

W III etapie następuje zwrot pożyczek między firmą brytyjską i amerykańską, które z kolei

spłacają swoich wierzycieli, nabywców obligacji.

W przykładzie tym dobrze są dopasowane potrzeby pożyczkowe tych firm, co w praktyce

nie jest takie łatwe, stąd powstawanie konsorcjów. Daje to korzyści polegające nie tylko na
ochronie względem wahań kursowych dzięki swapom, ale również możliwość wykorzystania tych
samych instrumentów na różnych rynkach.

Ważną funkcją swapów jest ich wykorzystanie w zarządzaniu wierzytelnościami i

zobowiązaniami.