Problem narażenia na

metale ciężkie u dzieci

Źródło metali ciężkich

Różnorodna działalność człowieka stwarza obecnie możliwość

jeszcze większego narażenia środowiska na (toksyczne) metale

śladowe. Źródłami antropogenicznego skażenia środowiska metalami

ciężkimi są:

•

różne gałęzie przemysłu

•

energetyka

•

komunikacja

•

gospodarka komunalna

•

wysypiska odpadów

•

nawozy i odpady stosowane do nawożenia

Metale ciężkie z tych źródeł ulegają rozproszeniu w środowisku i

zanieczyszczają gleby, wody, powietrze i bezpośrednio lub poprzez

rośliny dostają się do organizmu zwierząt i człowieka.

Dzieci łatwiej ulegają zatruciu niż dorośli gdyż:



łapią wszystko do buzi - sposób poznawania świata



mają niekorzystny stosunek powierzchni do masy ciała i np. maści

mogą łatwo powodować zatrucie



mają bardziej przepuszczalną barierę krew-mózg, co powoduje, ze

niektóre leki łatwo docierają do centralnego układu nerwowego



ich białka surowicy słabiej wiążą lek, co powoduje, że więcej leku

niż u dorosłych znajduje się w formie aktywnej - tej, która wywołuje
efekt



przeprowadzek



wyjazdów na wakacje



świątecznego sprzątania w domu



remontów



budowy (środki chemiczne łatwo dostępne dla

dzieci, brak czasu na odpowiedni dozór)



okres lata okres wakacji (mały dozór, narkotyki w

czasie wyjazdów)

Środowisko, a zatrucie

Istotne znaczenie w narażeniu dzieci na

metale toksyczne zanieczyszczające

środowisko ma:



miejsce zamieszkania



lokalizacja przedszkola lub szkoły



lokalizacja i sposób zagospodarowania placu zabaw

(podwórka)



zachowanie małych dzieci (np. wkładanie do ust

brudnych rąk i zabawek), a także brak nawyków
przestrzegania zasad

higieny

Drogi wniknięcia substancji

toksycznych

- przewód pokarmowy

- drogi oddechowe

-

skóra

-

przez błonę śluzową jamy ustnej

i spojówki oka

-

drogą parenteralną

• obniżenia poziomu rozwoju intelektualnego

• obniżenia zdolności koncentracji i zapamiętywania

• pojawienia się trudności w przyswajaniu wiedzy

• wzrostu ryzyka występowania nadpobudliwości

psychoruchowej

• upośledzenia erytropoezy

• osłabienia mięśni poprzecznie prążkowanych

• ciągłego uczucia zmęczenia

• pojawienia się drgawek padaczko-podobnych

• powstawania encefalopatii

• pojawienia się chorób nowotworowych

Działanie ołowiu i kadmu

Ołów i kadm to trucizny środowiskowe, które

zaburzając wiele procesów metabolicznych działają na

cały organizm dziecka, a w szczególności na układy:

krwiotwórczy i nerwowy. Oddziaływanie tych

pierwiastków na organizm dziecka określane jest często

jako podstępne, ponieważ skutki są zwykle odległe i

mogą ujawniać się w postaci zaburzeń rozwoju

umysłowego, rzutujących na stan zdrowia i życie w

przyszłości.

Z tych źródeł może pochodzić

50-70%

ołowiu i kadmu

dostającego się do organizmu dziecka.

Działanie ołowiu na dziecko w łonie



Okres prenatalny jest okresem zwiększonej

wrażliwości na działanie ołowiu



Może upośledzić rozwój dziecka



Spowodować przedwczesny poród



Spowodować mniejszą urodzeniową masę
dziecka

Jakie narządy ulegają

uszkodzeniu?



Układ nerwowy (w tym na nerw słuchowy)



Układ kostny (główne miejsce odkładania)



Krwiotworzenie



Nerki



Układ pokarmowy



Nawet bardzo małe ilości ołowiu mogą zaszkodzić w

ich rozwoju kognitywnym oraz spowodować

pojawienie się zaburzeń uwagi i koncentracji.



Dzieci absorbują od 5 do 10 razy więcej ołowiu niż

dorośli. Ich zwyczaj brania wszystkiego do buzi może

częściowo wyjaśnić to zjawisko.



Duża proporcja metalu wprowadzonego do organizmu

dziecięcego, bo około

25%

,

pozostaje w krążeniu

krwi i wywołuje działanie neurotoksyczne. W

porównaniu, u osoby dorosłej, jedynie od 5% do 10%

tego metalu pozostaje we krwi. Reszta utwierdza się

w kościach albo w zębach.

Zatrucie ołowiem

Objawy

Następujące szkody, jeśli są, generalnie ujawnią się w wieku szkolnym:



zmęczenie i drażliwość



zaburzenia uwagi



trudności z uczeniem się



agresywne zachowania

W przypadku większej ekspozycji, następujące objawy również mogą się

pojawić:



bladość spowodowana anemią



problemy ze słuchem



problemy z mową i wysławianiem się



problemy z koordynacją motoryczną



bóle brzucha



utrata apetytu i wagi

Kto jest najbardziej

narażony ?



dzieci nieregularnie odżywiane, nie

spożywające porannych posiłków w domu



z niedoborami wagowymi



spożywające owoce i warzywa z działek

znajdujących się w pobliżu ruchliwych ulic,

fabryk



narażone na bierne (lub coraz częściej

czynne) palenie tytoniu

Kadm



KADM

znajduje się wszędzie



jest łatwo absorbowany przez warzywa, które spożywają dzieci

Najwięcej kadmu dostaje się do organizmu wraz z żywnością, ale

tylko jego mała część jest absorbowana w jelitach



głównym źródłem skażenia organizmu jest kadm pochodzący z

atmosfery

Objawy spożycia kadmu:



zaburzenie czynności nerek



Zaburzenie metabolizmu wapnia (deformacja szkieletu)

Nikiel

Alergia na nikiel stosunkowo często występuje u osób

młodych. Nikiel uczula dzieci, nawet już 5-letnie. W badaniu

duńskim uczulenie na nikiel stwierdzono

u 17,1% osób w wieku 17-22 lata oraz 3,9% w wieku 10-14 lat. W

badaniu amerykańskim przeprowadzonym wśród dzieci w wieku od

6miesięcy do 5 lat alergię na nikiel potwierdzono u 12,9%

badanych.

Z punktu widzenia epidemiologii, największe znaczenie ma alergia

na nikiel. Uczulenie na ten metal stwierdza się

8%

dzieci.

W Polsce od 2007 roku do przełomu lat 2008/2009 zarejestrowano wzrost
uczulenia na nikiel wśród siedmiolatków z wypryskiem z

30% do 35,9%.

Nikiel występuje w bardzo wielu ozdobach metalowych ( kolczyki,

klipsy, bransoletki).

Glin

Dzieci narażone są na kontakt z tym metalem gdy:

1.

Spożywają warzywa pochodzące z gleb
zakwaszonych

2. Piją napoje z puszek aluminiowych

3. Spożywają pokarmy pieczone w folii aluminiowej

Arsen

Dzieci narażone są na zatrucie arsenem gdy:

1.

Stają się biernymi palaczami ( dym tytoniowy
zawiera 0,2 mg tej trucizny)

2. Przebywają w miejscach w których

wykorzystywany był arsen ( spryskiwanie

trawników, stosowanie środków do impregnacji
drewna)

3. Mają kontakt z trutkami na gryzonie i owady

Aluminium - środowisko



w lekarstwach (leki osłaniające błonę

śluzową, żołądek i jelita, a zobojętniające

kwasy żołądkowe)



woda, do której dodano środki

zapobiegające tworzeniu się zawiesin,

zawiera aluminium



warzywa i mięso zawierają aluminium

pochodzące z zanieczyszczonej gleby



do niektórych środków spożywczych

dodawane jest aluminium ze względu na jego

wybielające i emulgujące właściwości

Aluminium - pożywienie



E 173: środek barwiący na kolor srebrny cukierki

i dekoracje stosowane na wypiekach



E 541: środek emulgujący, dodawany do

pieczywa i ciasta, gum do żucia



E 554: środek przeciwzbrylający, stosowany w

soli, cukrze, gumach do żucia



Stosowany podczas produkcji sera topionego i w

niektórych metodach konserwowania (np.

suchych kiełbas, czy warzyw w occie)



biała mąka zawdzięcza swoją biel procesowi

wybielania, w którym stosuje się związki

aluminium i potasu

Szkodliwe działanie



Zaburzenie gospodarki wpaniowej –

odwapnienie kości



Obniżenie zawartości fosforanów we krwi

– osłabienie mięśni



Aluminium może gromadzić się w

organizmie i po latach mieć wpływ na

powastawanie chorób Alzheimera i

Parkinsona

Eliminacja aluminium



aminokwasy: cysteina i metionina

(czosnek, cebula, szczypiorek, czerwona

papryka, żółtko jaja i szparagi zawierają

duże ilości aminokwasów), cynk, wapń,

magnez



sauna (ogólnie powoduje wydalanie

toksyn i metali ciężkich z organizmu)

Rtęć - źródła



termometry,



atrament,



środki bakteriobójcze i owadobójcze



baterie, przyrządy elektryczne,



futra,



w produkcji papieru i biżuterii

PRODUKTY ELIMINUJĄCE RTĘĆ:

selen, witamina E, cynk, wapń

Rtęć – wpływ na organizm



deformacje u noworodków



osłabienie systemu immunologicznego – niszczenie

LiT



zakłócenie mowy



porażenia oraz trudności z koordynacją motoryczną



w lekkim zatruciu może wystąpić zwiększona

produkcja śliny, zapalenie błony śluzowej, jamy

ustnej lub biegunka.

Chrom - źródła



drożdże piekarskie



kolby kukurydzy i jabłka



gotowana wołowina



chleb gruboziarnisty



płatki zbożowe



kasze



żółty pigment (m.in. do malowania

szkolnych autobusów w Stanach)



ochrona przed korozją

Chrom



niezbędny do życia

mikroelement



glukoza z krwi do komórek



zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę



przeciwtrądzikowy



obniża stężenie cholesterolu



zapobiega miażdżycy

Federacja Konsumentów przeprowadziła

porównawczy test konsumencki pieluszek

jednorazowych

Pieluszki większości firm dostępnych na polskim rynku zostały

przebadane pod trzema aspektami: zgodnością wymagań

bezpieczeństwa dla zdrowia noworodków i dzieci stawianych

wyrobom higienicznym, czystością mikrobiologicznej

włókniny przylegającej do ciała i superabsorbenta oraz

zawartości metali szkodliwych dla zdrowia. O ile w dwóch

pierwszych kwestiach wszyscy producenci wypadli bardzo

dobrze, ostatnia wykazała poważne nieprawidłowości.

Okazało się bowiem, że pieluszki zawierają metale

ciężkie: ołów, nikiel, kadm, chrom i arsen.

`

Tabela 2. Częstość występowania alergii na poszczególne alergeny w różnych grupach dzieci.

Autorzy

Kraj, rok

Opis grupy

Wiek

Najczęstsze alergeny

Kuiters i wsp. (13)

Holandia, 1989

67 dzieci z wypryskiem

do 16 r. ż.

nikiel (18%)

balsam peruwiański

(6%)

Carba mix (6%)

kalafonia (6%)

substancje zapachowe

(6%)

Rademaker i Forsyth

(21)

Szkocja, 1989

125 dzieci z wypryskiem

do 12 r. ż.

metale (28%)

substancje zapachowe

(19,2%)

składniki gumy (8,8%)

Dotterud i Falk (8)

Norwegia, 1995

424 dzieci z wypryskiem

rąk

7-12 r. ż.

nikiel (14,9%)

kobalt (5,7%)

katon CG (5,2%)

lanolina (1,7%)

neomycyna (1,4%)

Wilkowska i wsp. (29)

Polska, 1996

100 dzieci z różnymi

chorobami skóry

5-15 r. ż.

chrom (21%)

kobalt (11%)

neomycyna (10%)

Stables i wsp. (27)

Wielka Brytania, 1996

92 dzieci z wypryskiem

3-14,75 r. ż.

metale (19,6%)

substancje zapachowe

(12%)

składniki gumy (6,5%)

Brasch i Geier (3)

Niemcy, 1997

170 dzieci z dodatnimi

wynikami testów

płatkowych

6-15 r. ż.

nikiel (15,9%)

tiomersal (11,3%)

Giordano-Labadie (9)

Francja, 1999

137 dzieci z wypryskiem

atopowym

poniżej 16 r. ż.

metale (19,3%)

substancje zapachowe

(4,4%)

lanolina (4,4%)

balsam peruwiański

(2,6%)

neomycyna (2,6%)

emolienty (2,6%)

Bruckner i wsp. (4)

USA, 2000

95 zdrowych dzieci

6 m. ż. - 5 r. ż.

nikiel (12,9%)

tiomersal (9,4%)

katon CG (2,4%)

neomycyna (1,2%)

Działanie ochronne

Działania profilaktyczne i naprawcze, zmierzające do

ograniczenia dostępności metali znajdujących się w

poszczególnych mediach środowiska (w glebie, kurzu i

żywności) przez:



poprawę warunków sanitarno-higienicznych w mieszkaniach

i przedszkolach



wyeliminowanie pylenia wtórnego przez odpowiednie

zagospodarowanie miejsc, w których dzieci przebywają

najczęściej (place zabaw)



propagacja oświaty zdrowia i ekologii wśród dzieci, rodziców i

opiekunów