„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Tomasz Kędziora

Organizowanie prac związanych z wiosenną obsługą
pasieki 321[04].Z4.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

prof. dr hab. Jerzy Demetraki – Paleolog
dr inż. Krzysztof Olszewski

Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Opracowanie zawiera obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 321[04].Z4.02,

„Organizowanie prac związanych z wiosenn

ą

obsługą pasieki”, zawartego w modułowym

programie nauczania dla zawodu technik pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

13

5.1. Zasady bezpieczeństwa i higiena pracy podczas pracy przy pszczołach

oraz przygotowania do pierwszego oblotu, ocena stanu rodzin pszczelich
po zimowli i warunki dobrego rozwoju wiosennego

13

5.1.1. Ćwiczenia

13

5.2. Główny przegląd wiosenny i metody przyspieszania rozwoju wiosennego

rodzin pszczelich

16

5.2.1. Ćwiczenia

16

5.3. Wyrównywanie siły rodzin pszczelich wiosną oraz anormalne stany

w rodzinach pszczelich

18

5.3.1. Ćwiczenia

18

5.4. Sposoby poszerzania gniazd rodzin pszczelich

20

5.4.1. Ćwiczenia

20

5.5. Sprzęt do podkarmiania i dokarmiania rodzin pszczelich oraz pokarmy

wykorzystywane w ich żywieniu

22

5.5.1. Ćwiczenia

22

5.6. Przygotowanie rodzin pszczelich do pożytku – struktura i siła rodzin,

a warunki pełnego wykorzystania pożytków

24

5.6.1. Ćwiczenia

24

5.7. Wymiana matek pszczelich oraz dokumentacja prowadzona w pasiece

26

5.7.1. Ćwiczenia

26

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

28

7. Literatura

36

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik pszczelarz.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ć

wiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami

nauczania-uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem następujących metod nauczania, np.: pokaz z objaśnieniem,
pokaz z instruktażem, tekstu przewodniego, ćwiczeń praktycznych oraz metody projektów.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

321[04].Z4.04

Planowanie

i prowadzenie wędrownej

gospodarki pasiecznej

321[04].Z4

Gospodarka pasieczna

321[04].Z4.01

Zakładanie pasieki

321[04].Z4.02

Organizowanie prac związanych

z wiosenną obsługą pasieki

321[04].Z4.03

Zapobieganie nastrojowi

rojowemu i rójce

321[04].Z4.05

Przygotowanie pasieki

do zimowania

321[04].Z4.06

Prowadzenie różnych

kierunków produkcji

pasiecznej

321[04].Z4.07

Przetwarzanie produktów

pasiecznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami BHP i ochrony przeciwpożarowej,

−

przestrzegać przepisów BHP i ochrony przeciwpożarowej podczas pracy przy pszczołach,

−

przestrzegać zasad postępowania z pszczołami,

−

przeprowadzać przeglądy rodzin pszczelich,

−

ocenić wartość rodziny pszczelej,

−

ocenić wartość matek pszczelich,

−

rozpoznawać stadia rozwojowe czerwia pszczelego,

−

zastosować zasady postępowania w przypadku pożądlenia,

−

ocenić wartość pszczelarską roślin pyłkodajnych,

−

rozpoznawać rośliny miododajne występujące w poszczególnych zbiorowiskach
i zaplanować wykorzystanie ich przez pszczoły,

−

oceniać wartość pszczelarską naturalnych zbiorowisk roślinnych,

−

dobrać metody intensyfikacji rozwoju jesiennego rodzin pszczelich do istniejących
warunków pogodowych i pożytkowych,

−

ocenić fazy fenologiczne roślin kwitnących w naturalnych zbiorowiskach,

−

określić układ zapasów i czerwiu w gnieździe pszczelim,

−

określić ilość i jakość naturalnych pokarmów w gnieździe pnia,

−

dokonać analizy przebiegu zimowania rodzin pszczelich,

−

zastosować różne metody poddawania matek pszczelich,

−

znać zasady łączenia rodziny pszczelich,

−

przesiedlać rodziny pszczele,

−

scharakteryzować poszczególne jednostki chorobowe,

−

scharakteryzować przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym
i niezakaźnym pszczół,

−

rozpoznać różne rodzaje uli,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinien umieć:

−

ocenić stan rodzin pszczelich po zimowli,

−

przygotować pasieczysko do oblotu pszczół,

−

określić warunki dobrego rozwoju wiosennego,

−

zorganizować i wykonać główny przegląd wiosenny,

−

określić ilość i jakość naturalnych pokarmów w gnieździe pnia,

−

dobrać metody przyspieszania rozwoju rodzin wiosną do istniejących warunków
pogodowych i pożytkowych,

−

rozpoznać stany anormalne w rodzinach pszczelich,

−

rozróżnić sprzęt do podkarmiania i dokarmiania pszczół,

−

rozróżnić i scharakteryzować naturalne i sztuczne pokarmy dla pszczół,

−

sporządzić syropy i ciasta miodowo-cukrowe,

−

zorganizować wiosenne dokarmianie i podkarmianie pszczół,

−

zastosować metody kompleksowej gospodarki pasiecznej,

−

dobrać terminy i sposoby poszerzania gniazd rodzin pszczelich,

−

wykorzystać naturalną produkcję wosku rodzin pszczelich,

−

poszerzać gniazdo rodziny pszczelej ramkami z węzą,

−

obliczyć optymalny okres czerwienia matek pszczelich w różnych warunkach
pożytkowych,

−

scharakteryzować warunki wykorzystania pożytków,

−

określić wpływ siły i struktury rodziny na wykorzystanie pożytku,

−

przygotować rodziny pszczele do wykorzystania pożytków,

−

przeprowadzić obserwacje fenologiczne i pnia kontrolnego,

−

zaplanować i zorganizować wymianę matek pszczelich,

−

sporządzić dokumentację pasieczną,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć dydaktycznych 1

Osoba prowadząca

………………………………………………………..

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Gospodarka pasieczna 321[04].Z4

Jednostka modułowa:

Organizowanie prac związanych z wiosenną obsługą
pasieki 321[04].Z4.02

Temat: Główny przegląd wiosenny rodzin pszczelich.

Cele ogólny:

−

uświadomienie uczniom istoty głównego przeglądu wiosennego,

−

zapoznanie uczniów z celami głównego przeglądu wiosennego,

−

doskonalenie umiejętności obserwacji stanu rodziny pszczelej,

−

analiza poszczególnych czynników wpływających na wiosenny rozwój rodziny pszczelej.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

−

omówić najważniejsze cele głównego przeglądu wiosennego,

−

dokonać całkowitego przeglądu rodziny pszczelej,

−

ocenić aktualną siłę rodziny pszczelej,

−

ocenić ilość i jakość czerwiu a na tej podstawie jakość matki,

−

ocenić zdrowotności rodziny pszczelej,

−

dopasować wielkości gniazda do siły rodziny pszczelej,

−

oczyszczać ramki i ul.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

praca w zespole,

−

ocena pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

pogadanka,

−

pokaz z instruktażem,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczeń praktycznych,

−

metoda projektu.

Środki dydaktyczne:

−

film dydaktyczny dotyczący głównego przeglądu wiosennego,

−

dokumentacja pasieczna; książka pasieczna, karta ula kontrolnego,

−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza,

−

podstawowy sprzęt do obsługi rodzin pszczelich,

−

apteczka pszczelarska,

−

magnetowid, DVD, komputer z projektorem multimedialnym.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2

−

4-osobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Przebieg zajęć:
1. Faza wstępna

−

czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości uczniów
do zajęć,

−

podanie tematu zajęć,

−

podanie do zapisania w zeszycie przedmiotowym celów głównego przeglądu wiosennego,

−

podział grupy uczniów na zespoły 3–4-osobowe.

2. Faza właściwa

−

wykład nauczyciela z elementami pogadanki na temat terminu i sposobu
przeprowadzenia głównego przeglądu wiosennego w różnych typach pasiek,

−

wspólne

omawianie

w

trakcje

oglądania

filmu,

poszczególnych

czynności

wykonywanych podczas przeglądu rodziny pszczelej,

−

szczegółowe omówienie wszystkich celów głównego przeglądu wiosennego i zapisanie
ich w zeszytach przedmiotowych,

−

prezentacja plansz i foliogramów przedstawiających ułożenie gniazda rodziny pszczelej
w różnych fazach sezonu pszczelarskiego,

−

zaplanowanie w formie projektu wszelkich prac związanych z głównym przeglądem
wiosennym.

3. Realizacja ćwiczenia
Przeprowadź główny przegląd wiosenny w rodzinie pszczelej.
Praca w grupach 3–4-osobowych.

−

nauczyciel wyjaśnia cele ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,

−

uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania, dobierają środki ochrony
osobistej pszczelarza, pobierają z magazynu podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

wyjście grup do pasieki dydaktycznej,

−

przydzielenie poszczególnym grupom rodzin do wykonania zadania,

−

nauczyciel dokonuje pokazu z instruktażem z jednoczesnym objaśnianiem wszystkich
elementów wykonywanego zadania,

−

uczniowie przystępują do wykonania zadania.

Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek:

−

czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenie,

−

czy prawidłowo interpretują wyniki przeprowadzonego przeglądu,

−

czy zachowują zasady BHP.

Praca indywidualna:

−

uczniowie przeprowadzający przegląd rodziny pszczelej opisują sytuację jaka panuje
w rodzinie pszczelej,

−

uczniowie po zakończeniu przeglądu zapisują wszystkie niezbędne informacje w książce
pasiecznej i karcie rodziny pszczelej.

5. Podsumowanie zajęć

−

uczniowie przedstawiają ogólną sytuację panującą w pasiece,

−

dyskutują na forum klasy o czynnościach które muszą być wykonane w najbliższym
czasie w celu dobrego przygotowania rodzin pszczelich do wiosennego okresu
rozwojowego,

−

nauczyciel ocenia pracę każdej grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Ewaluacja osiągnięć ucznia

−

nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie każdego ucznia, na bieżąco podczas
dyskusji i podczas wykonywania ćwiczenia. Ocenia także aktywność i zaangażowanie
ucznia w wykonywane prace.

Praca domowa
W formie pisemnej uzasadnij, dlaczego główny przegląd wiosenny należy przeprowadzić
w miarę możliwości najnajszybciej.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Na następnej lekcji krótka praca pisemna (kartkówka) na następujące pytania:

−−−−

W jakim terminie przeprowadzamy główny przegląd wiosenny?

−−−−

Jakie są cele głównego przeglądu wiosennego?

−−−−

Jak postępujemy z rodzinami, w których stwierdziliśmy brak matki lub matkę strutowiałą?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć dydaktycznych 2

Osoba prowadząca

………………………………………………………..

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Gospodarka pasieczna 321[04].Z4

Jednostka modułowa:

Organizowanie prac związanych z wiosenną obsługą
pasieki 321[04].Z4.02

Temat: Dobieranie metody przyspieszania rozwoju wiosennego rodzin pszczelich

w różnych typach uli.

Cele:

−

zapoznanie uczniów z metodami przyspieszającymi wiosenny rozwój rodzin pszczelich,

−

uświadomienie uczniom potrzeby przyspieszania wiosennego rozwoju rodzin pszczelich,

−

dobranie metody przyspieszania wiosennego rozwoju rodziny pszczelej do typu ula,

−

wycena faktycznej ilości pokarmów w gnieździe rodziny pszczelej,

−

określenie potrzeb pokarmowych na okres wiosennego rozwoju rodziny pszczelej,

−

doskonalenie umiejętności obserwacji stanu rodziny pszczelej.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

−

omówić poszczególne metody przyspieszania wiosennego rozwoju rodzin pszczelich,

−

dobrać odpowiednią metodę przyspieszania rozwoju do typu ula w jakim znajduje się
rodzina pszczela,

−

określić potrzeby pokarmowe rodzin pszczelich w okresie wiosennego rozwoju,

−

prawidłowo sporządzać syropy cukrowe lub ciasto miodowo-cukrowe,

−

oszacować ilości pokarmów znajdujących się w gnieździe rodziny pszczelej,

−

zaplanować w czasie uzupełnienie brakującej ilości pokarmu.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w grupie.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

pogadanka,

−

pokaz z instruktażem,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczeń praktycznych,

−

metoda projektu.

Środki dydaktyczne:

−

plansze i foliogramy przedstawiające układ pokarmu w gnieździe rodziny pszczelej
podczas sezonu i w czasie zimowli,

−

dokumentacja pasieczna: książka pasieczna, karta ula kontrolnego,

−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza,

−

podstawowy sprzęt do obsługi rodzin pszczelich,

−

apteczka pszczelarska.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie podczas zajęć w pasiece pracują w grupach 2

−

4-osobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Przebieg zajęć:
1. Faza wstępna

−

czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości uczniów
do zajęć,

−

podanie tematu zajęć.

2. Faza właściwa

−

wykład nauczyciela z elementami pogadanki na temat metod wiosennego przyspieszania
rozwoju rodzin pszczelich,

−

analiza przydatności poszczególnych metod przyspieszania wiosennego rozwoju
w różnych typach uli,

−

prezentacja plansz i foliogramów przedstawiających układ gniazd rodziny pszczelej
w różnych typach uli,

−

omówienie sposobu wyceny ilości pokarmów w gnieździe rodziny pszczelej,

−

w formie projektu zaplanowanie wszelkich prac związanych z przyspieszaniem
wiosennego rozwoju rodzin pszczelich.

3. Realizacja ćwiczenia
Dobieranie metody przyspieszania rozwoju wiosennego rodzin pszczelich w różnych typach
uli. Dobierz i zastosuj metody przyspieszania rozwoju wiosennego rodzin pszczelich do
poszczególnych typów uli w szkolnej pasiece dydaktycznej.
Praca w grupach 2–4-osobowych.

−

nauczyciel wyjaśnia cele ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,

−

uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania, dobierają środki ochrony
osobistej pszczelarza, pobierają z magazynu podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

wyjście grup do pasieki dydaktycznej w celu oszacowania ilości pokarmów znajdujących
się w gnieździe rodziny pszczelej i dobrania metody przyspieszania wiosennego rozwoju,

−

przydzielenie poszczególnym grupom rodzin pszczelich do wykonania zadania,

−

nauczyciel dokonuje pokaz z instruktażem z jednoczesnym objaśnianiem wszystkich
elementów wykonywanego zadania,

−

uczniowie przystępują do wykonania zadania,

−

uczniowie zapisują w książce pasiecznej i kacie rodziny wszystkie wykonywane
czynności w danej rodzinie.

Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek:

−

czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenie,

−

czy prawidłowo interpretują wyniki przeprowadzonego przeglądu,

−

czy zachowują zasady BHP.

Praca indywidualna:

−

uczniowie przeprowadzając przegląd rodzin pszczelich szacunkowo oceniają ilość miodu
i pierzgi jaka znajduje się w gnieździe,

−

dobierają metodę przyspieszania rozwoju wiosennego do typu ula w jakim znajduje się
rodzina pszczela,

−

uczniowie po zakończeniu przeglądu zapisują wszystkie niezbędne informacje w książce
pasiecznej i karcie rodziny pszczelej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. Podsumowanie zajęć

−

uczniowie przedstawiają ogólną sytuację panującą w pasiece,

−

uczniowie prezentują swoje projekty prac związanych z wiosennym przyspieszaniem
rozwoju rodzin pszczelich,

−

dyskutują na forum klasy na temat poszczególnych projektach i wybór najlepszego,

−

nauczyciel ocenia pracę każdej grupy oraz indywidualnie każdy projekt.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

−

nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie każdego ucznia, na bieżąco podczas
dyskusji i podczas wykonywania ćwiczenia. Ocenia także aktywność i zaangażowanie
ucznia w wykonywane prace.

Praca domowa
W formie pisemnej uzasadnij, w jakich okolicznościach powinniśmy przyspieszać wiosenny
rozwój rodzin pszczelich.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Na następnej lekcji krótka praca pisemna (kartkówka) na następujące pytania:

−

W jakim celu przyspieszamy wiosenny rozwój rodzin pszczelich?

−

Wymień metody przyspieszania wiosennego rozwoju rodzin pszczelich.

−

Dobierz metody przyspieszania wiosennego rozwoju rodzin pszczelich do rodzin
osadzonych w ulach o ramce szeroko niskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.

ĆWICZENIA

5.1. Zasady bezpieczeństwa i higiena pracy podczas pracy przy

pszczołach oraz przygotowania do pierwszego oblotu, ocena
stanu rodzin pszczelich po zimowli i warunki dobrego
rozwoju wiosennego

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj przegląd rodzin pszczelich zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Zasady bezpieczeństwa i higiena pracy podczas pracy
przy pszczołach. Ocena jakości przezimowania rodzin pszczelich oraz warunki dobrego
rozwoju wiosennego”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) ubrać odzież ochrony indywidualnej pszczelarza,
4) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
5) rozpalić podkurzacz z zachowaniem zasad przeciwpożarowych,
6) przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,
7) zapisać wszystkie wykonywane czynności w rodzinach pszczelich w karcie ula i książce

pasiecznej,

8) wygasić podkurzacz po zakończeniu pracy,
9) wyczyścić sprzęt pasieczny i odstawić go do magazynu po zakończeniu pracy,
10) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza (kapelusz pszczelarski, bluza i spodnie

pszczelarskie lub kombinezon pszczelarski, rękawice pszczelarskie),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

−

podstawowy sprzęt pszczelarski (podkurzacz, dłuto pszczelarskie, szczoteczka
pszczelarska),

−

rodziny pszczele,

−

przybory do pisania,

−

książka pasieczna i karty uli.

Ćwiczenie 2

Dokonaj oceny stanu rodzin pszczelich po zimowli.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Zasady bezpieczeństwa i higiena pracy podczas pracy
przy pszczołach. Ocena jakości przezimowania rodzin pszczelich oraz warunki dobrego
rozwoju wiosennego”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,
5) ocenić stan rodzin pszczelich po zimowli i zapisać wyniki w karcie ula i książce

pasiecznej,

6) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

sprzęt ochrony osobistej pszczelarza,

−

przybory do pisania,

−

książka pasieczna i karty uli,

−

rodziny pszczele.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ćwiczenie 3

Dokarmianie i podkarmianie rodzin pszczelich wiosną. Dokonaj oceny ilości pokarmu,

jaki pozostał rodzinom po zimowli a następnie dokonaj dokarmienia rodzin, które posiadają
go mało. Zaplanuj podkarmianie rodzin pszczelich wiosną.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Zasady bezpieczeństwa i higiena pracy podczas pracy
przy pszczołach. Ocena jakości przezimowania rodzin pszczelich oraz warunki dobrego
rozwoju wiosennego”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,
5) ocenić ilość i jakość pokarmu w poszczególnych rodzinach pszczelich i zapisać wyniki

w karcie ula i książce pasiecznej,

6) przeprowadź dokarmianie rodzin głodnych ciastem miodowo-cukrowym,
7) zaplanować podkarmianie pobudzające dla wszystkich rodzin w pasiece szkolnej,
8) sporządzić zapotrzebowanie na surowce potrzebne do dokarmiania i podkarmiania rodzin

pszczelich,

9) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

sprzęt ochrony osobistej pszczelarza,

−

przybory do pisania,

−

książka pasieczna i karty uli,

−

stanowisko do wyrobu ciasta miodowo cukrowego,

−

arkusz papieru formatu A4,

−

rodziny pszczele.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.2. Główny przegląd wiosenny i metody przyspieszania rozwoju

wiosennego rodzin pszczelich

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Prowadzenie głównego przeglądu wiosennego.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Główny przegląd wiosenny i metody przyspieszania
rozwoju wiosennego rodzin pszczelich”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) przeprowadzić główny przegląd wiosenny rodzin pszczelich i zapisać wyniki w karcie ula

i książce pasiecznej,

5) wyczyścić sprzęt pasieczny i odstawić go do magazynu po zakończeniu pracy,
6) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

sprzęt ochrony osobistej pszczelarza,

−

przybory do pisania,

−

książka pasieczna i karty uli,

−

rodziny pszczele.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 2

Dobieranie metody przyspieszania rozwoju wiosennego rodzin pszczelich w różnych

typach uli. Dobierz i zastosuj metody przyspieszania rozwoju wiosennego rodzin pszczelich
do poszczególnych typów uli w szkolnej pasiece dydaktycznej.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Główny przegląd wiosenny i metody przyspieszania
rozwoju wiosennego rodzin pszczelich”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane indywidualnie a wyniki porównane na forum klasy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich i dobrać do poszczególnych typów uli

odpowiednie metody przyspieszania rozwoju wiosennego,

5) zapisać w karcie ula i książce pasiecznej wykonane zabiegi,
6) wyczyścić sprzęt pasieczny i odstawić go do magazynu po zakończeniu pracy,
7) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

sprzęt ochrony osobistej pszczelarza,

−

przybory do pisania,

−

książka pasieczna i karty uli,

−

rodziny pszczele.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.3. Wyrównywanie

siły

rodzin

pszczelich

wiosną

oraz

anormalne stany w rodzinach pszczelich

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź wyrównywanie siły w rodzinach przeznaczonych do przewiezienia na

pożytek.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Wyrównywanie siły rodzin pszczelich wiosną.
Anormalne stany w rodzinach pszczelich”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,
5) ocenić siłę poszczególnych rodzin na podstawie gęsto obsiadanych przez pszczoły

plastrów oraz ilości czerwiu,

6) dobrać odpowiednią metodę wyrównywania siły rodzin pszczelich i wykonać zabieg

wyrównywania siły w poszczególnych rodzinach,

7) zapisać wszystkie wykonywane czynności w rodzinach pszczelich w karcie ula i książce

pasiecznej,

8) wyczyścić sprzęt pasieczny i odstawić go do magazynu po zakończeniu pracy,
9) zaprezentować i omówić wykonaną pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza,

−

podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

rodziny pszczele,

−

przybory do pisania,

−

książka pasieczna i karty uli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie anormalnych stanów w rodzinach pszczelich i ich likwidacja.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Główny przegląd wiosenny i metody przyspieszania
rozwoju wiosennego rodzin pszczelich”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,
5) zlikwidować anormalny stan w rodzinie pszczelej w przypadku zauważenia go,
6) zapisać wszystkie wykonywane czynności w rodzinach pszczelich w karcie ula i książce

pasiecznej,

7) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza,

−

podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

rodziny pszczele,

−

przybory do pisania,

−

książka pasieczna i karty uli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.4.

Sposoby poszerzania gniazd rodzin pszczelich

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Poszerzanie gniazd rodzin pszczelich wiosną. Wykonaj poszerzanie gniazd rodzin

pszczelich osadzonych w ulach leżakach.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Sposoby poszerzania gniazd rodzin pszczelich”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,
5) poszerzyć gniazda rodzin pszczelich suszem lub węzą w zależności od potrzeb,
6) zapisać wszystkie wykonywane czynności w rodzinach pszczelich w karcie ula i książce

pasiecznej,

7) wyczyścić sprzęt pasieczny i odstawić go do magazynu po zakończeniu pracy,
8) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza,

−

podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

rodziny pszczele,

−

przybory do pisania,

−

książka pasieczna i karty uli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Ćwiczenie 2

Poszerzanie gniazd rodzin pszczelich wiosną. Wykonaj poszerzanie gniazd rodzin

pszczelich osadzonych w ulach stojakach.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Sposoby poszerzania gniazd rodzin pszczelich”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,
5) poszerzyć gniazda rodzin pszczelich suszem lub węzą w zależności od potrzeb,
6) zapisać wszystkie wykonywane czynności w rodzinach pszczelich w karcie ula i książce

pasiecznej,

7) wyczyścić sprzęt pasieczny i odstawić go do magazynu po zakończeniu pracy,
8) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza,

−

podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

rodziny pszczele,

−

przybory do pisania,

−

książka pasieczna i karty uli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.5. Sprzęt do podkarmiania i dokarmiania rodzin pszczelich

oraz pokarmy wykorzystywane w ich żywieniu

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządzanie syropów i ciast miodowo-cukrowych.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Sprzęt do podkarmiania i dokarmiania rodzin pszczelich
oraz pokarmy wykorzystywane w ich żywieniu”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do sporządzania syropów cukrowych i ciasta

miodowo-cukrowego,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) wyliczyć ile będziemy potrzebowali cukru i wody aby otrzymać 20 litrów syropu (1:1),
5) sporządzić 20 litrów syrop cukrowy o proporcji 1:1,
6) wykonać porcję ciasta miodowo-cukrowego,
7) wyczyścić sprzęt pasieczny i odstawić go do magazynu po zakończeniu pracy,
8) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

mieszadło do syropów,

−

naczynia na wodę 10 litrowe z podziałką pojemności w litrach,

−

waga,

−

woda i cukier,

−

stanowisko do wyrobu ciasta miodowo-cukrowego,

−

cukier puder i płynny miód,

−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza (fartuch).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Ćwiczenie 2

Wykonaj rysunek techniczny podkarmiaczki dowolnego typu, a następnie wykonaj ją.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Sprzęt do podkarmiania i dokarmiania rodzin pszczelich
oraz pokarmy wykorzystywane w ich żywieniu.”

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) wykonać rysunek techniczny podkarmiaczki do dowolnego typu ula,
3) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do wykonania podkarmiaczki,
4) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
5) wykonać wszystkie elementy niezbędne do zrobienia podkarmiaczki,
6) połączyć elementy podkarmiaczki przy pomocy kleju i wkrętów do drewna,
7) zabezpieczyć wnętrze podkarmiaczki lakierem przed wsiąkaniem w nią syropu,
8) pracy wyczyścić sprzęt pasieczny i odstawić go do magazynu po zakończeniu,
9) wykonać projekt prac związanych z uzupełnieniem zimowych zapasów pokarmu,
10) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne,

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier milimetrowy,

−

przybory kreślarskie do wykonania rysunku technicznego,

−

miara zwijana 2 m,

−

podstawowe narzędzia stolarskie,

−

przybory do pisania,

−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza (fartuch).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

5.6. Przygotowanie rodzin pszczelich do pożytku – struktura

i siła rodzin, a warunki pełnego wykorzystania pożytków

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Obliczanie optymalnego okresu czerwienia matek pszczelich w różnych warunkach

pożytkowych.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Przygotowanie rodzin pszczelich do pożytku – struktura
i siła rodzin a warunki pełnego wykorzystania pożytków”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do wykonania tego ćwiczenia,
3) dokonać analizy terminu rozpoczęcia kwitnienia głównych roślin pożytkowych,
4) przeanalizować długość okresu kwitnienia głównych roślin pożytkowych,
5) obliczyć optymalny okres czerwienia matek na poszczególnych pożytkach towarowych,
6) zapisać wyniki w zeszycie przedmiotowym,
7) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

wykład,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

kalendarz kwitnienia roślin pożytkowych,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

arkusz papieru formatu A4,

−−−−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Ćwiczenie 2

Regulowanie siły i struktury rodzin pszczelich przez nalot.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Przygotowanie rodzin pszczelich do pożytku – struktura
i siła rodzin a warunki pełnego wykorzystania pożytków”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować tok pracy,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,
5) wytypować rodziny na które przeprowadzisz nalot,
6) odstawić na bok rodziny, których pszczoły lotne dokonają nalotu,
7) zapisać wszystkie wykonywane czynności w rodzinach pszczelich w karcie ula i książce

pasiecznej,

8) wyczyścić sprzęt pasieczny i odstawić go do magazynu po zakończeniu pracy,
9) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza,

−

podstawowy sprzęt pszczelarski,

−

rodziny pszczele,

−

przybory do pisania,

−

książka pasieczna i karty uli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.7. Wymiana matek pszczelich oraz dokumentacja prowadzona

w pasiece

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobieranie terminów wymiany matek pszczelich do warunków przyrodniczo-

pożytkowych.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Wymiana matek pszczelich. Dokumentacja prowadzona
w pasiece”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować kalendarz kwitnienia roślin pożytkowych,
2) ustalić optymalny okres na wymianę matek pszczelich,
3) przedstawić w formie pisemnej ustalone terminy wymiany matek,
4) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

wykład,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

kalendarz kwitnienia roślin pożytkowych,

−−−−

poradnik dla ucznia,

−−−−

arkusz papieru formatu A4,

−−−−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Dokumentacja prowadzona we wzorowej pasiece.

Wskazówki do realizacji

−

przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres,
sposób wykonania i warunki bezpieczeństwa pracy,

−

przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać
odpowiedni fragment rozdziału „Dobieranie terminów wymiany matek pszczelich do
warunków przyrodniczo-pożytkowych”,

−

ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 2–4-osobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z dokumentacją pasieczną,
2) zgromadzić sprzęt i materiały potrzebne do przeprowadzenia przeglądów rodzin

pszczelich,

3) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami BHP i ergonomii pracy,
4) przeprowadzić przeglądy rodzin pszczelich,
5) zapisać wszystkie wykonywane czynności w rodzinach pszczelich w karcie ula i książce

pasiecznej,

6) wyczyścić sprzęt pasieczny i odstawić go do magazynu po zakończeniu pracy,
7) zaprezentować pracę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pokaz z instruktażem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−−−−

ś

rodki ochrony indywidualnej pszczelarza,

−−−−

podstawowy sprzęt pszczelarski,

−−−−

rodziny pszczele,

−−−−

przybory do pisania,

−−−−

książka pasieczna i karty uli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Organizowanie prac
związanych z wiosenną obsługą pasieki”

Test składa się z 23 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 11, 13, 15, 16, 17, 20, 21, 22 są poziomu podstawowego,

−

zadania 8, 9, 10, 12, 14, 18, 19, 23 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 20 zadań, w tym 5 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. d, 4. c, 5. b, 6. c, 7. c, 8. d, 9. c, 10. b, 11. d,

12. a, 13. d, 14. b, 15. d, 16. a, 17. b, 18. d, 19. b, 20. c,
21. c, 22. b, 23. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić moment uruchomienia poidła na
pasieczysku

A

P

a

2

Określić termin wymiany dennic wiosną.

A

P

a

3

Rozpoznać wiek matki pszczelej po kolorze
opalitki, jaką została zaznakowana

C

P

d

4

Wymienić niezbędny dokument, jaki będzie
potrzebny pszczelarzowi podczas przewozu
pasieki

A

P

c

5

Określić orientacyjną masę 1 dm

2

obustronnie poszytego plastra z pokarmem
węglowodanowym

A

P

b

6

Określić ilość pokarmu węglowodanowego
niezbędną do normalnego funkcjonowania
rodziny pszczelej wiosną

A

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

7

Podać czas trwania pierwszego oblotu
wiosennego

A

P

c

8

Rozpoznać objawy choroby roztoczowej

B

PP

d

9

Przewidzieć intensywność czerwienia matki
pszczelej

D

PP

c

10

Podać średni czas znoszenia 1 jaja przez
matkę pszczelą

C

PP

b

11

Określić przeciętny termin wykonania
głównego przeglądu wiosennego

A

P

d

12

Charakteryzować ilość syropu potrzebną do
wywołania złudzenia pożytku

C

PP

a

13

Określić, czym jest syta

A

P

d

14

Określić czas potrzebny na dojście do
odpowiedniej siły rodziny o słabej sile na
wiosnę

C

PP

b

15

Określić minimalna temperaturę wykonania
głównego przeglądu wiosennego

A

P

d

16

Określić siłę rodziny po ilości obsiadanych
przez nią plastrów

C

P

a

17

Określić ilość pokarmu węglowodanowego
podczas głównego przeglądu wiosennego
wykonywanego w połowie kwietnia

B

P

b

18

Rozpoznać objawy choroby zwalczanej
z urzędu

D

PP

d

19

Rozpoznać objawy świadczące o obecności
matki strutowiałej w rodzinie pszczelej

D

PP

b

20

Przeliczyć ilość dm

2

obustronnie poszytego

plastra na masę miodu w nim
zgromadzonego

C

P

c

21

Wskazać pierwszą czynność po użądleniu
przez pszczołę

C

P

c

22

Stosować przepisy BHP podczas pracy przy
pszczołach

C

P

b

23

Określić procent matek pszczelich, które
pszczelarz co roku powinien wymienić
w dobrze prowadzonej pasiece

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 23 zadania. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Poidło w pasiece należy uruchomić

a) przed pierwszym oblotem wiosennym.
b) po pierwszym oblocie wiosennym.
c) przed głównym przeglądem wiosennym.
d) po głównym przeglądzie wiosennym.

2. Dennicę w ulach rozbieralnych po zimowli należ wymienić na czystą

a) bezpośrednio przed pierwszym oblotem wiosennym.
b) w czasie pierwszego oblotu wiosennego.
c) przed głównym przeglądem wiosennym.
d) po głównym przeglądzie wiosennym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

3. Podczas przeglądu rodziny pszczelej stwierdzono obecność matki ze znaczkiem koloru

ż

ółtego. W którym roku wychowano tę matkę

a) 2004.
b) 2005.
c) 2006.
d) 2007.

4. Chcąc przewieść pasiekę z miejsca wiosennego rozwoju na pożytek z rzepaku, który

położone jest na terenie działania innego powiatowego lekarza weterynarii, jaki
urzędowy dokument musimy posiadać
a) kartę rodziny pszczelej.
b) umowę dzierżawy gruntu pod pasiekę.
c) certyfikat zdrowia rodzin pszczelich.
d) tablicę informacyjną.

5. 1 dm

2

obustronnie poszytego plastra z miodem waży

a) 5–30 dag.
b) 30–33 dag.
c) 35–40 dag.
d) powyżej 40 dag.

6. Wiosną wykonując przegląd rodziny pszczelej, pszczelarz w gnieździe powinien

stwierdzić obecność zapasów pokarmu węglowodanowego, którego minimalna ilość
powinna wynosić
a) 9–10 kg.
b) 7–8 kg.
c) 5–7 kg.
d) 2–3 kg.

7. Pierwszy oblot wiosenny w normalnych warunkach trwa około

a) 10 min.
b) 20–25 min.
c) 30–40 min.
d) około 60 min.

8. Wiosną pełzające pszczoły przed wylotem, nie mogące wznieść się w powietrze są

objawem
a) zgnilca złośliwego.
b) zgnilca łagodnego.
c) warrozy.
d) choroby roztoczowej – akarapidozy.

9. W miesiącu kwietniu średnia nieśność matki na dobę wynosi

a) 200 jaj.
b) 400–500 jaj.
c) 600–800 jaj.
d) 1200–1500 jaj.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

10. Składanie jednego jaja przez matkę pszczelą trwa

a) 10 sekund.
b) 40 sekund.
c) 1 minutę.
d) 2 minuty.

11. Termin wykonania głównego przeglądu wiosennego rodzin pszczelich przypada na

a) początek marca.
b) koniec marca.
c) pierwsza dekada kwietnia.
d) połowa kwietnia.

12. Wywołanie złudzenia pożytku w rodzinie uzyskujemy podkarmianiem rzadkim syropem

w ilości
a) 0,5–1,0 szklanki na dobę.
b) 1 litr na dobę.
c) 2–3 szklanki na dobę.
d) 2 litry na dobę.

13. Syta jest to

a) syrop gęsty.
b) ciasto miodowo-cukrowe.
c) syrop rzadki.
d) mieszanina miodu i wody.

14. Okres dojścia do odpowiedniej siły przed pożytkiem rodziny, która jest słaba wiosną

według Taranowa trwa
a) 56 dni.
b) 77 dni.
c) 88 dni.
d) 97 dni.

15. Główny przegląd wiosenny przeprowadzamy w temperaturze

a) 6–8°C.
b) 9–11°C.
c) 12–14°C.
d) 15–16°C.

16. Silna rodzina podczas głównego przeglądu wiosennego powinna obsiadać w ulu

dadanowskim
a) 6–8 plastrów.
b) 5 plastrów.
c) 4 plastry.
d) 2–3 plastry.

17. Wykonując główny przegląd wiosenny w połowie kwietnia w gnieździe powinniśmy

stwierdzić
a) 10–12 kg zapasu.
b) 7–8 kg zapasu.
c) 4–6 kg zapasu.
d) 2–3 kg zapasu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

18. Podczas głównego przeglądu wiosennego pszczelarz stwierdził w gnieździe rodziny

pszczelej zamarłe larwy, które przybrały postać bezkształtnej, ciągliwej masy, która daje
się wyciągać w postaci długich nitek” – objawy takie świadczą o wystąpieniu choroby
o nazwie
a) zgnilec łagodny.
b) choroba sporowcowa.
c) choroba woreczkowa.
d) zgnilec złośliwy.

19. Wczesną wiosną obecność w gnieździe matki i czerwiu garbatego świadczy o tym że

a) matka jest dobrej jakości.
b) matka strutowiała.
c) rodzina jest w pełnej dojrzałości biologicznej.
d) trutówki składają zapłodnione jaja.

20. W trakcie przeglądu stwierdzono 18 dm² plastrów z miodem. Plastry na tej powierzchni

były wypełnione obustronnie miodem, który był zasklepiony. Ile kg miodu znajduje się
w gnieździe pszczelim
a) około 2 kg miodu.
b) około 4 kg miodu.
c) około 6 kg miodu.
d) około 8 kg miodu.

21. Tuż po użądleniu przez pszczołę, poszkodowanej osobie w pierwszej kolejności należy

a) podać wapno.
b) uspokoić.
c) usunąć żądło.
d) zawieść do lekarza.

22. Po zakończeniu pracy przy przeglądach rodzin pszczelich podkurzacz należy

a) wypalić do końca jego zawartość.
b) wygasić jego zawartość.
c) zatkać trawą ujście dymu.
d) pozostawić na ulu.

23. Wymiana matek w dobrze prowadzonej pasiece w ciągu sezonu powinna wynosić

a) 15%.
b) 30–50%.
c) 60–70%.
d) 90%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Organizowanie prac związanych z wiosenną obsługą pasieki

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

TEST 2
Test praktyczny typu – „próba pracy” do jednostki modułowej
„Organizowanie prac związanych z wiosenną obsługą pasieki”

Praca projektowa 1

Wykonaj projekt prac związanych z przygotowaniem rodzin pszczelich do wykorzystania

pożytku z maliny. Malina zakwita około 25 maja i kwitnie do 25 czerwca. Pasieka liczy
30 rodzin pszczelich w ulach typu Dadanta. Podczas wywożenia rodzin na pożytek mają one
mieć założone półnadstawki i kratę odgrodową. Rodziny w połowie kwietnia obsiadają
7–8 plastrów.

Okolica, w której znajduje się pasieka jest bardzo uboga w źródło pokarmu o tej porze

roku i dlatego rodziny pszczele muszą byś podkarmiane syropem cukrowym.

Projekt realizacji prac powinien zawierać:
1. Tytuł odnoszący się do zakresu treści zadania.
2. Założenia, czyli dane niezbędne do wykonania zadania wynikające z treści zadania

i dokumentacji.

3. Prawidłowo ustaloną datę rozpoczęcia przygotowań do wykorzystania pożytku z maliny.
4. Prawidłowo ustalona datę rozpoczęcia pobudzania matki do intensywnego czerwienia.
5. Harmonogram podkarmiania rodzin pszczelich.
6. Termin poszerzania rodni, założenia kraty odgrodowej i dodania półnadstawek.
7. Ilość cukru potrzebnego do pobudzania matek do czerwienia w przeliczeniu na jedną

rodzinę i na całą pasiekę.

8. Wykaz prac związanych z przygotowaniem pasieki do wędrówki.
9. Termin wywiezienia pasieki na pożytek z maliny.
10. Wykaz podstawowego sprzętu pasiecznego, którego wykorzystanie wynika z zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy z uwzględnieniem jego przeznaczenia.

11. Wykaz sprzętu niezbędnego do podkarmiania rodzin pszczelich.
12. Plan realizacji projektu w postaci schematu blokowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

7. LITERATURA

1. Burnus L. (red.): Encyklopedia pszczelarska. PWRiL, Warszawa 1989
2. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

3. Marcinkowski J.: Jak prawidłowo prowadzić pasiekę. Wydawnictwo „Sądecki Bartnik”,

Nowy Sącz 1997

4. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2000
5. Ostrowska W.: Gospodarka pasieczna. PWRiL, Warszawa 1998
6. Praubucki J.: Pszczelnictwo – praca zbiorowa. Wydawnictwo Promocyjne „Albatros”,

Szczecin 1998

7. Typański Cz.: Pszczoły – pasieka towarowa. PWRiL, Poznań 1998
8. Wide J.: Gospodarka pasieczna. Materiały szkoleniowe. Mistrz pszczelarz. Uniwersytet

Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Olsztyn 2005

9. Wilde J., Cichoń J.: Pszczelarstwo to może być biznes. Wydawnictwo „Sądecki Bartnik”,

Nowy Sącz 1999