PREZENTACJE

$&

Elektronik

STYCZEÑ 2003

Narzêdzia rêczne to przyrz¹dy zbudowa-

ne w oparciu o proste, powszechnie rozu-

miane idee, dlatego, pozornie, nie powin-

ny stawiaæ przed konstruktorami i techno-

logami szczególnie ambitnych wyzwañ. Jed-

nak dog³êbna analiza warunków u¿ytkowa-

nia narzêdzia, oczekiwañ wzglêdem jego

parametrów roboczych, bezpieczeñstwa,

komfortu, trwa³oœci itp., sk³ania do uwzglêd-

nienia tych czynników podczas projekto-

wania. Wynika st¹d znacz¹cy wzrost z³o-

¿onoœci procesu wdro¿eniowego i koniecz-

noϾ wprowadzenia stosownych procedur

badawczych, zapewniaj¹cych pozyskiwanie

mo¿liwie wyczerpuj¹cych i wiarygodnych

danych, ich przetwarzanie i interpretacjê.

Zmiany zachodz¹ce w obszarze techno-

logii elementów i uk³adów elektronicznych,

dotycz¹ce m.in. konstrukcji obudów i wyp-

rowadzeñ oraz sposobu monta¿u, wymu-

szaj¹ powstanie odpowiedniego oprzyrz¹-

dowania i narzêdzi u¿ywanych w produk-

cji i serwisie urz¹dzeñ elektronicznych. Przy

powszechnej ju¿ miniaturyzacji, ci¹gle

zwiêksza siê zapotrzebowanie na specjali-

zowany sprzêt o wysokiej precyzji, wrêcz

dedykowany do konkretnych zadañ, jak np.

demonta¿ uk³adu w obudowie PQFP-304.

Z drugiej strony – finezyjnym elemen-

tom i uk³adom SMD towarzysz¹ w niektó-

rych urz¹dzeniach „muskularne” elementy

du¿ych mocy, przewody o znacznych przek-

rojach, solidne gniazda itp. Nie ma mo¿li-

woœci zastosowania w takich wypadkach na-

rzêdzi uniwersalnych. Nie zapewni¹ one wy-

maganej funkcjonalnoœci i efektywnoœci

pracy, a mog¹ przyczyniæ siê do powstania

zniszczeñ; same te¿ mog¹ ulec uszkodze-

niom. W profesjonalnym zastosowaniu niez-

miernie istotne jest, ¿e narzêdzia s¹ u¿ywa-

ne czêsto i przez d³ugi czas. Rodzi to nie-

uniknione skutki w sferze skutecznoœci,

a szczególnie efektywnoœci dzia³añ, a tak-

¿e w odniesieniu do zdrowia pracownika.

Po³¹czenie niektórych cech funkcjonal-

nych z wymaganiami ergonomii jest trud-

ne i udaje siê nielicznym producentom, jak

np. Piergiacomi, Gebra, Lindström, PACE,

skupiaj¹cym du¿¹ uwagê (i odpowiednie

œrodki) na specjalnie opracowanych i sys-

tematycznie prowadzonych badaniach. Punk-

tem wyjœcia do takich badañ jest okreœle-

nie obszarów doskonalenia narzêdzi oraz

przyjêcie zasadniczych celów w ka¿dym

z nich. Nastêpnie przyjmuje siê metodolo-

giê. Jak to wygl¹da w praktyce, mo¿na prze-

œledziæ na przyk³adzie firmy Lindström – pro-

ducenta profesjonalnych narzêdzi rêcznych

dla ró¿nych bran¿, tak¿e dla elektroników.

W programie badawczo-rozwojowym pn.

„Ergo”, sformu³owano odnoœnie nowoczes-

nych narzêdzi szereg postulatów z zakre-

su bezpieczeñstwa i ergonomii, grupuj¹c je

w trzech kategoriach:

1. Dobre narzêdzie powinno minimalizo-

waæ ryzyko bezpoœrednich uszkodzeñ cia-

³a, jak: skaleczenia, otarcia naskórka, st³u-

czenia itp. Dlatego nie mo¿e mieæ ostrych

krawêdzi na rêkojeœci, powinno zabezpie-

czaæ przed przypadkowym kontaktem z czêœ-

ciami roboczymi, wykazywaæ w³asnoœci an-

typoœlizgowe, umo¿liwiaj¹ce pewny chwyt

w warunkach obci¹¿enia itd. (rys. 1).

2. Dobre narzêdzie powinno minimali-

zowaæ negatywny wp³yw na zdrowie, mo-

g¹cy wynikaæ z d³ugotrwa³ego u¿ytkowa-

nia. Ten warunek stwarza koniecznoϾ

uzyskania m.in. takich cech, jak: masa od-

powiednia do przewidywanego zastosowa-

nia, rêkojeœci chroni¹ce przed niskimi i wy-

sokimi temperaturami, minimalizacja napiê-

cia miêœniowego zwi¹zanego z wykonywa-

niem czynnoœci przez d³ugi czas, mo¿liwie

du¿a powierzchnia rêkojeœci, pozwalaj¹ca

równomiernie roz³o¿yæ obci¹¿enia d³oni i rê-

ki, wysoka skutecznoœæ przy mo¿liwie ma-

³ym wysi³ku operatora, dobre wywa¿enie,

t³umienie wibracji (rys. 2).

3. Dobre narzêdzie powinno u³atwiaæ pra-

cê. Mo¿liwoœæ u¿ywania go w ró¿nych po-

zycjach, uproszczenie regulacji, ³atwoœæ

i pewnoœæ chwytu, odpornoœæ na oddzia³y-

wanie smarów lub t³uszczów, to

niektóre z podstawowych

wymagañ formu³owa-

nych w tym zak-

resie. Ponadto

po¿¹dane

jest, by dane narzêdzie by³o dostêpne w ró¿-

nych wymiarach, stosownie do ró¿norod-

noœci mo¿liwych zastosowañ.

D¹¿¹c do osi¹gniêcia najlepszych rezul-

tatów w wymienionych obszarach, wiod¹-

cy producenci wychodz¹ z za³o¿enia, ¿e

dobre profesjonalne narzêdzie mo¿e pow-

staæ jedynie wtedy, gdy w proces projek-

towania zostan¹ wpisane drobiazgowe tes-

ty, przeprowadzane w rzeczywistych wa-

runkach, tj. u konkretnych u¿ytkowników,

których cechy dobrze charakteryzuj¹ pew-

n¹ grupê potencjalnych odbiorców – adre-

satów przygotowywanej oferty.

Marek Kalasiñski, RENEX,

tel./fax [phone],

e-mail: [e-mail]

Jak powstaj¹

ergonomiczne

narzêdzia rêczne

– cz. 1

Ergonomiczne narzêdzia poprawiaj¹ bezpieczeñstwo i kom-

fort pracy, a tak¿e istotnie podnosz¹ wydajnoœæ. Zarys pro-

blematyki zwi¹zanej z ich projektowaniem i wdra¿aniem przed-

stawiono poni¿ej na przyk³adzie narzêdzi rêcznych.

Rys. 1. Rêkojeœæ wkrêtaka jest trójwarstwowa,

zewnêtrzne pokrycie zapewnia doskona³¹

przyczepnoœæ. Kszta³t umo¿liwia precyzyjne

operowanie, ale tak¿e u¿ycie znacznej si³y;

szeœciok¹tny ko³nierz pozwala na zastosowanie

klucza. Sp³aszczenie zapobiega toczeniu po

pochy³ych powierzchniach, a otwór umo¿liwia

wieszanie. Barwny kod u³atwia szybk¹

identyfikacjê rodzaju koñcówki

Rys. 2. Zaokr¹glone kszta³ty rêkojeœci u³atwiaj¹

obracanie szczypiec i obcinaczek w d³oni,

a plastyczny elastomer gwarantuje pewny chwyt.

Sprê¿yna jest regulowana; jej charakterystyka

zapewnia minimalne obci¹¿enie d³oni