Giełdy – stomatologia zachowawcza

1. Opisz procedurę ( krok po kroku ) postępowania w metodzie pośredniego przykrycia miazgi w
zębie trzonowym (wizyty, czynności, używane instrumenty, leki, materiały ).

Przykrycie pośrednie miazgi – postępowanie lecznicze polegające na zaopatrzeniu preparatem
odontotropowym cienkiej warstwy zębiny znajdującej się na ścianie dokomorowej głębokiego ubytku
próchnicowego lub niepróchnicowego pochodzenia.

Wskazania :
- próchnica głęboka
- ubytki niepróchnicowego pochodzenia

I sytuacja : gdy brak dolegliwości, reakcja miazgi prawidłowa, na dnie ubytku cienka warstwa twardej nie
zarysowującej się zgłębnikiem zębiny.
1 wizyta

1. badanie żywotności miazgi
2. izolacja zęba od dostępu śliny ( koferdam, wałki ligniny, ślinociąg )
3. częściowe opracowanie ubytku
4. zmiana narzędzi na jałowe i opracowanie ściany dokomorowej
5. wypłukanie wodą destylowaną lub roztworem fizjologicznym NaCl
6. osuszenie sterylnym tamponem waty
7. zaopatrzenie ściany dokomorowej prep. odontotropowym : tlenek cynku z eugenolem lub Ca(OH)

2

twardniejący

8. założenie podkładu izolującego ( cement polikarboksylowy lub glass-jonomerowy )
9. założenie wypełnienia stałego
10. okresowa kontrola kliniczna ( bad. żywotności miazgi )

II sytuacja: gdy brak dolegliwości lub nieznaczne bóle, reakcja miazgi prawidłowa lub nieco przedłużona,
zębina na ścianie dokomorowej punktowa nieznacznie zdemineralizowana nie dająca się
usunąć wydrążaczem.

III sytuacja: gdy brak dolegliwości lub nieznaczne bóle, reakcja miazgi prawidłowa lub nieco

przedłużona,

zębina na ścianie dokomorowej zdemineralizowana na powierzchni większej niż 1 mm

2.

1 wizyta

1-6 czynności jak wyżej
7. wypełnienie ubytku prep. z tlenkiem cynku i eugenolem na okres 2 tygodni ( II sytuacji ) lub okres
3 miesięcy ( III sytuacja )

2 wizyta

( gdy pacjent nie zgłasza dolegliwości a miazga reaguje prawidłowo )

1. usunięcie opatrunku leczniczego i pozostawienie prep. z tlenku cynku na ścianie dokomorowej
2. założenie podkładu izolacyjnego
3. założenie wypełnienia stałego

1

instrumenty : kamienie diamentowe i wiertła różyczkowe na turbinę i kątnice, zgłębnik, lusterko,
nakładacz, upychadło, płytka szklana, koferdam, wałki ligniny, ślinociąg, tampony waty
materiały : woda destylowana lub sól fizjologiczna, podkład izolacyjny ( polikarboksylowy lub
glass-jonomerowy ) , materiał do wypełnienia stałego ( kompozyt lub amalgamat ) .
leki : preparat odontotropowym : na bazie tlenku cynku z eugenolem ( Caryosan, IRM, EBA ) lub
Ca(OH)

2

twardniejącego ( Dycal, Kerr-Life, Alca-Liner )

2. Opisz procedurę ( krok po kroku ) postępowania w metodzie bezpośredniego przykrycia miazgi w
zębie trzonowym (wizyty, czynności, używane instrumenty, leki, materiały ).

Przykrycie bezpośrednie miazgi - postępowanie lecznicze polegające na zaopatrzeniu obnażonej lub
zranionej miazgi stałym opatrunkiem biologicznym z wodorotlenku wapnia.

Wskazania :
- przypadkowe obnażenie miazgi
- przypadkowe zranienie miazgi
- próchnicowe obnażenie miazgi
- powikłane złamanie korony zęba

1 wizyta :

1. badanie żywotności miazgi
2. izolacja od dostępu śliny ( koferdam, wałki ligniny, ślinociąg )
3. częściowe opracowanie ubytku
4. płukanie wodą destylowaną lub roztworem soli fizjologicznej
5. całkowite opracowanie ściany dokomorowej nowym zestawem jałowych narzędzi
6. wypłukanie ubytku z obnażoną miazgą podgrzanym do 37 C roztw. Soli fizjologicznej
7. tamowanie krwawienia i suszenie sterylnym tamponem waty
8. przykrycie miazgi nietwardniejącym, a następnie twardniejącym prep. Ca(OH)

2

9. założenie podkładu izolacyjnego ( polikarboksylowy lub glass-jonomerowy )
10. założenie wypełnienia stałego
11. po 3 miesiącach kontrola kliniczna ( badanie żywotności miazgi ) i radiologiczna ( sprawdzenie czy
powstał most zębinowy ) – dalsza kontrola po 6 miesiącach i po roku.

instrumenty : kamienie diamentowe i wiertła różyczkowe na turbinę i kątnice, zgłębnik, lusterko,
nakładacz, upychadło, płytka szklana, koferdam, wałki ligniny, ślinociąg, sterylne tampony
waty
materiały : woda destylowana lub sól fizjologiczna, podkład izolacyjny ( polikarboksylowy lub
glass-jonomerowy ) , materiał do wypełnienia stałego ( kompozyt lub amalgamat ) .
leki : preparat odontotropowym : z Ca(OH)

2

nietwardniejącego ( Biopulp, Calcicur, Calxyl, Reogan ) i

Ca(OH)

2

twardniejącego ( Dycal, Kerr-Life, Alca-Liner )

3. Opisz procedurę ( krok po kroku ) postępowania w metodzie amputacji przeżyciowej miazgi w
zębie trzonowym …… (wizyty, czynności, używane instrumenty, leki, materiały ).

* opis budowy zęba – ilość korzeni, kanałów

Amputacja przeżyciowa miazgi – zabieg polegający na częściowym lub całkowitym odcięciu miazgi
komorowej znieczuleniu pozostawieniem żywej miazgi w kanałach, zaopatrzonej na ujściach prep.
biologicznym na bazie Ca(OH)

2

2

Wskazania :
- pulpopatie odwracalne z obnażeniem miazgi( próchnica, urazy, powikłania w leczeniu przykrycia
bezpośredniego) w zębach z nieukształtowanymi korzeniami.

1 wizyta

1. badanie żywotności miazgi
2. wstępne zdj. rtg
3. znieczulenie
4. izolacja od dostępu śliny ( koferdam, wałki ligniny, ślinociąg )
5. dezynfekcja pola opresyjnego wodą utlenioną
6. całkowite opracowanie ubytku
7. wypłukanie ubytku podgrzanym roztw. fizjologicznym soli
8. zmiana zestawu narzędzi na jałowe
9. zdjęcie sklepienie komory
10. usuniecie miazgi komorowej ( za pomocą wiertła umocowanego na turbinę lub wydrążaczem ;nie
należy opracowywać ujść kanałów )
11. zaopatrzenie rany miazgi Ca(OH)

2

nietwardniejącym a potem twardniejącym

12. założenie podkładu izolacyjnego
13. założenie wypełnienia stałego
! po ukształtowaniu wierzchołka ewentualna ekstyrpacja w znieczuleniu

instrumenty : kamienie diamentowe i wiertła różyczkowe na turbinę i kątnice( + dodatkowe sterylne
wiertła ), zgłębnik, lusterko, nakładacz, upychadło, płytka szklana, koferdam, wałki ligniny,
ślinociąg, tampony waty
materiały : woda destylowana lub sól fizjologiczna, podkład izolacyjny ( polikarboksylowy lub
glass-jonomerowy ) , materiał do wypełnienia stałego ( kompozyt ), woda utleniona 3% .
leki : preparat odontotropowym : na bazie Ca(OH)

2

twardniejącego ( Dycal, Kerr-Life, Alca-Liner) i

nietwardniejącego ( Biopulp, Calcicur, Calxyl, Reogan )

4. Opisz procedurę ( krok po kroku ) postępowania w metodzie ekstyrpacji przeżyciowej
( w znieczuleniu ) w zębie trzonowym ........ (wizyty, czynności, używane instrumenty, leki,
materiały ).

* opis budowy zęba – ilość korzeni, kanałów

Wskazania :
- pulpopatie nieodwracalne z żywą miazgą

I wizyta :

1. badanie żywotności miazgi
2. przeglądowe zdj. rtg
3. wykonanie znieczulenia
4. izolacja od dostępu śliny
5. opracowanie ubytku próchnicowego z uwzględnieniem poszerzenia ułatwiającego
6. dezynfekcja pola operacyjnego wodą utlenioną
7. zmiana zestawu narzędzi na jałowa
8. wypłukanie ubytku roztw. soli fizjologicznej i osuszenie sterylnym tamponem waty
9. zdjęcie sklepienia komory
10. usunięcie miazgi komorowej ( wydrążaczem lub wiertłem na turbinę ) i korzeniowej ( miazgociągi )

3

11. określenie długości roboczej zęba – endometr, zdj rtg z narzędziami w kanale
12. opracowanie biomechaniczne i chemiczne kanał(ów) – przy pomocy narzędzi kanałowych (pilniki i
poszerzacie )
13. osuszenie kanał(ów) sączkami papierowymi
14. wypełnienie kanał(ów) – za pomocą uszczelniacza i ćwieków gutaperkowych, zamknięcie ujść
kanałów cementem fosforanowym
15. kontrola radiologiczna wypełnienia kanałowego
16. wypełnienie stale ubytku
17. okresowa kontrola kliniczna i radiologiczna

instrumenty : kamienie diamentowe i wiertła różyczkowe na turbinę i kątnice, zgłębnik, lusterko,
nakładacz, upychadło, wiertła Gates, narzędzia kanałowe ( pilniki i poszerzacie ) płytka
szklana, koferdam, wałki ligniny, ślinociąg, tampony waty
materiały : woda destylowana lub sól fizjologiczna, woda utleniona 3% endometr, uszczelniacz
( np Endometazon N ), ćwieki gutaperkowe, cement fosforanowy, materiał do wypełnienia
stałego ( kompozyt ) .

5. Opisz procedurę ( krok po kroku ) postępowania w metodzie ekstyrpacji mortalnej miazgi w
zębie trzonowym …… (wizyty, czynności, używane instrumenty, leki, materiały ).

* opis budowy zęba – ilość korzeni, kanałów

Wskazania :
- pulpopatie nieodwracalne z żywą miazgą

I wizyta :

1. badanie żywotności miazgi
2. przeglądowe zdjęcie rtg
3. izolacja od dostępu śliny
4. częściowe opracowanie ubytku
5. obnażenie miazgi i założenie środka dewitalizującego
6. założenie szczelnego opatrunku czasowego na okres 7-14 dni

II wizyta :

1. izolacja od dostępu śliny
2. usunięcie opatrunku czasowego i wymycie ubytku wodą utlenioną lub roztw. soli fizjologicznej
3. opracowanie ubytku z uwzględnieniem poszerzenia ułatwiającego
4. zmiana zestawu narzędzi na sterylne
5. wypłukanie ubytku roztw. soli fizjologicznej i osuszenie sterylnym tamponem waty
6. zdjęcie sklepienia komory
7. usunięcie miazgi komorowej ( wydrążaczem lub wiertłem na turbinę ) i korzeniowej ( miazgociągi )
8. określenie długości roboczej zęba – endometr, zdj rtg z narzędziami w kanale
9. opracowanie biomechaniczne i chemiczne kanał(ów) – przy pomocy narzędzi kanałowych (pilniki i
poszerzacie )
10. osuszenie kanał(ów) sączkami papierowymi
11. wypełnienie kanał(ów) – za pomocą uszczelniacza i ćwieków gutaperkowych, zamknięcie ujść
kanałów cementem fosforanowym
12. kontrola radiologiczna wypełnienia kanałowego
13. założenie wypełnienia stałego

4

instrumenty : kamienie diamentowe i wiertła różyczkowe na turbinę i kątnice, zgłębnik, lusterko,
nakładacz, upychadło, wiertła Gates, narzędzia kanałowe ( pilniki i poszerzacie ) płytka
szklana, koferdam, wałki ligniny, ślinociąg, tampony waty
materiały : prep. dewitalizacyjny ( np. Parapasta )woda destylowana lub sól fizjologiczna, woda utleniona
3% , endometr, uszczelniacz ( np Endometazon N ), ćwieki gutaperkowe, cement fosforanowy,
materiał do wypełnienia stałego ( kompozyt ) .

6. Opisz procedurę ( krok po kroku ) postępowania w metodzie antyseptycznego leczenia
kanałowego w zębie trzonowym ……(wizyty, czynności, używane instrumenty, leki, materiały).

Wskazania :
- pulpopatie nieodwracalne z :
a. żywą miazgą z ogniskami martwicy w rozpadzie ropnym
b. miazgą martwą
c. miazgą zgorzelinową
d. zapalenie tkanek okołowierzchołkowych
e. ponowne leczenie endodontyczne

I wizyta :

1. badanie żywotności miazgi
2. badanie rtg
3. izolacja od dostępu śliny
4. opracowanie ubytku próchnicowego z uwzględnieniem poszerzenia ułatwiającego
5. zdjęcie sklepienia komory
6. usunięcie miazgi komorowej i korzeniowej
7. określenie długości roboczej
8. biomechaniczne i chemiczne opracowanie kanał(ów)
9.czasowe wypełnienie kanał(ów) wodnym prep. Ca(OH)

2

10. szczelne wypełnienie czasowe

II wizyta :

1. izolacja od dostępu śliny
2. dezynfekcja pola operacyjnego wodą utlenioną
3. usunięcie opatrunku z ubytku i kanałów
4. dalsze opracowanie biomechaniczne i chemiczne
5. wypełnienie kanał(ów)

•

stałe – brak objawów klinicznych

•

czasowe – występują objawy kliniczne – wtedy przedłuża się leczenie o jeszcze jedną wizytę

powtórzeniem wszystkich etapów pracy podczas II wizyty ( w przypadku przewlekłych
zapaleń tkanek okołowierzchołkowych schemat leczenie identyczny ale trwa 3-6
miesięcy, opatrunki kanałowe zmienia się co 3 miesiące

6. założenie wypełnienia stałego
7. okresowa kontrola kliniczna i radiologiczna

instrumenty : kamienie diamentowe i wiertła różyczkowe na turbinę i kątnice, zgłębnik, lusterko,
nakładacz, upychadło, wiertła Gates, narzędzia kanałowe ( pilniki i poszerzacie ) płytka
szklana, koferdam, wałki ligniny, ślinociąg, tampony waty
materiały : woda destylowana lub sól fizjologiczna, woda utleniona 3% , endometr, wodny prep. Ca(OH)

2

,uszczelniacz ( np Endometazon N ), ćwieki gutaperkowe, cement fosforanowy, materiał do
wypełnienia stałe ( kompozyt ) .

5

7. Napisz krótko co rozumiesz pod pojęciami :

 klasa IV ubytku wg Blacka – ubytki rozpoczynające się na powierzchniach stycznych zębów

siecznych i kłów ze zniszczonym lub wyraźnie osłabionym kątem siecznym

 klasa I ubytku Blacka – ubytki na powierzchniach żujących zębów przedtrzonowych i

trzonowych, powierzchniach policzkowych z. trzonowych dolnych i powierzchniach
podniebiennych z. trzonowych górnych oraz siekaczy górnych.

 perforacja – przypadkowe wykonanie połączenia między jamą zęba a ozębną, może dotyczyć

części koronowej i korzeniowej spowodowana nieprawidłowym opracowaniem mechanicznym.

 zarys ubytku – linia zamknięta, łagodnie przechodząca w poszczególne odcinki i ograniczająca

wlot do ukształtowanego ubytku, ( dyktowany jest poszerzeniem zapobiegawczym )

 kształt oporowy ubytku – takie uformowanie ubytku, aby zarówno założone wypełnienie i

otaczające ubytek tkanki nie zostały zniszczone przez siły żucia

 kształt retencyjny ubytku – takie ukształtowanie ubytku, by wypełnienie utrzymało się w nim
( żeby nie wypadło lub nie zostało wywarzone przez siły żucia )
 poszerzenie zapobiegawcze – włączenie do zarysu ubytku aktualnie zdrowych, ale podatnych

miejsc na próchnicę

 poszerzenie ułatwiające – takie poszerzenie ubytku aby można było uzyskać dobrą widoczność

do wnętrz ubytku oraz możliwe wprowadzenie swobodne narzędzia czasie zabiegu

 mikroprzeciek – przedostanie się płynów, bakterii, cząstek lub jonów a nawet powietrza między

ubytek a wypełnienie; sprzyja to powstawaniu próchnicy wtórnej, przebarwień brzeżnych i
wrażliwości termicznych podrażnień miazgi .

 lubrikant – powoduje działanie poślizgowe narzędzi w czasie opracowania mechanicznego

kanałów minimalizując możliwość zaklinowania narzędzia w kanale ( np. glikol propylenowy )

8. Wymień czynniki warunkujące powstanie procesu próchnicowego

1) Obecność w jamie ustnej drobnoustrojów kwasotwórczych, przetwarzających węglowodany na

kwasy ( bakterie próchnicotwórcze )

2) Obecność węglowodanów stanowiących podłoże dla enzymatycznych przemian bakteryjnych
3) Podatność ( wrażliwość ) tkanek zęba na odwapnienie – niewłaściwy skład chemiczny tkanek

twardych, niedostateczna mineralizacja

4) Czas i częstość oddziaływania czynników patogennych

9. Zróżnicuj caries : secundaria, media, atypica

a. secundaria – próchnica powstająca wokół wypełnienia; przyczynami są : błąd lekarza podczas
opracowania i wypełniania, jakość materiałów , brak szczelności brzeżnej, odłamanie brzegów
wypełnienia. Manifestuje się :
- plama próchnicowa wokół wypełnienia
- szczelina brzeżna
- przebarwieniem tkanek wokół wypełnienia
- przebarwieniem brzegów wypełnienia
- utrata części lub całego wypełnienia
Może przebiegać jako proces ostry lub przewlekły.

b. media – próchnica obejmująca zasięgiem poza szkliwem 1/3 wewnętrznej części zębiny ( sięga do 2/3
całej grubości zębiny ) ; ubytek jest średniogłeboki, a barwa zębiny próchnicowej odpowiada
przebiegowi procesu chorobowej ( przewlekły lub ostry ) ; po usunięciu próchnicowo zmienionej tkanki
dno ubytku oddziela od komory zęba warstwa zdrowej zębiny ; podczas opracowywania ubytku
bolesność jest niewielka , większa na nawiercanie ścian bocznych niż dna ( mała bolesność wynika z

6

izolacji przez powstała w przewlekłej próchnicy zębinę sklerotyczną )

c. atypica – próchnica występująca w zębach pozbawionych żywej miazgi ( miazga uległa martwicy lub
została usunięta przy leczeniu endodontycznym ) , inny obraz morfotyczny wynikający z powodu
braku miazgi nie powstają odczyny obronne

10. Zróżnicuj 2 procedury stomatologiczne : remineralizację i lakowanie ( lub impregnację )

Remineralizacja – zachowawcze postępowanie, które dotyczy wyłącznie najwcześniejszej postaci
próchnicy – próchnicy początkowej – postać odwracalna; stadium podpowierzchniowego, częściowego
odwapnienia przy zachowaniu nie zmienionej warstwy zewnętrznej szkliwa ; polega na powtórnej
mineralizacji drobnych ubytków w szkliwie przy dostarczaniu fluoru, niezbędny jest stały dopływ
niewielkich ilości fluoru ( najlepiej spełnia to warstwa NaF o gr. 1,5-2 um )

Remineralizacja wspomagana jest preparatami fluorkowymi :
- 75% pasta fluorowa Łukomskiego
- 2% roztw. NaF
- Fluormex ( płyn, żel ); Fluocal ( płyn, żel ) Elmex żel
- lakiery fluorowe ( Np. Fluorprotector, Bifluorid )
- jonoforeza fluorowa

< Technika zabiegu :
1. mechaniczne oczyszczenie zębów z osadu i płytki nazębnej
2. zabezpieczenie przed dostępem śliny
3.osuszenie pow. zęba
4. naniesienie preparatu i wcieranie twardym tamponem w okolicy ogniska przez 1-2 min.

Lakowanie – wypełnienie bruzd i zagłębień na pow. żującej zębów trzonowych i przedtrzonowych
( metoda profilaktyki próchnicy u dzieci )

< Materiały :
- laki nie zwierające F : Helioseal, Visioseal, Fissurit
- laki zawierające F : Helioseal F, Deguseal Mineral, Evicrol Fissure
- gkassjonomery, kompomery : Tetric Flow , Fuji III

Technika zabiegu :
1. mechaniczne oczyszczenie bruzdy
2. dokładne wypłukanie oczyszczonej powierzchni
3. wytrawienie sytemu bruzd
4. dokładne wypłukanie wytrawiacza
5. oczyszczenie pola zabiegu
6. kontrola wytrawionej powierzchni
7. aplikacja laku
8. utwardzenie laku
9. kontrola wykonania zabiegu
10. kontaktowa fluoryzacja lakowanej powierzchni >

Impregnacja – zabieg polegający na przesyceniu próchnicowo zmienionych zębów środkami
chemicznymi, które działają bakteriobójczo i powodują utwardzenie wcześniej rozmiękłych mas; w
wyniku impregnacji dochodzi do wiązania części organicznej tkanek twardych zęba ze związkami
bardziej odpornymi na działanie czynników próchnicowtwórczych.

7

Wskazania – rozległe płaskie ubytki, stosowana by zachować zęby mleczne

< Preparaty do impregnacji :
- Tresilan
- Cervin
- Azotan srebra ( Lapis ) + 20% glukoza < strącalnik >
- Chlorek cynkowy 35% + 10% żelazocyjanek potasu
- Amoniakalny roztwór azotanu srebra

Technika zabiegu :
1. usunięcie rozpadłej próchnicowo zębiny, oczyszczenie z osadu, wygładzenie powierzchni ubytku i jego
obrzeży
2. izolacja od dostępu śliny i ochrona przyzębia brzeżnego
3. odtłuszczenie i osuszenie ubytku
4. wcieranie środka impregnującego
5. strącanie użytego związku
6. osuszenie zaimpregnowanej powierzchni
7. zalecenia dla pacjenta

Wykonujemy 5 x co 7dni, po nałożeniu 2-3 razy strącamy

11. Wymień czynności, które należy wykonać oraz preparaty, jakich należy użyć, by wytrawić
szkliwo.

Preparaty do wytrawiania szkliwa :

•

kw. fosforowy 35-40%

•

kw. cytrynowy

•

kw. pirogronowy, poliakrylowy

•

EDTA

•

kw. azotowy, solny

Czynności zabiegu :

1) oczyszczenie zęba szczotką i wodną zawiesiną pumeksu lub pastą bez dodatku fluoru czy oleju.
2) powierzchowna warstwa szkliwa o grubości 20-30 um powinna być zniesiona drobnoziarnistym
diamentem, z uwagi na nieregularne ułożenie pryzmatów oraz dużą zawartość fluoru.
3) skośne ścięcie szkliwa na brzegach ubytku
4) przepłukanie i osuszenie oraz izolacja od dostępu śliny, krwi, płynu kieszonkowego ( koferdam lub
wałki ligniny ).
5) aplikacja wytrawiacza na szkliwo i pozostawienie na czas :
- 37% kw. fosforowy – 30-40 sek. ( z. martwe – 60 sek. ; z. mleczne – 90-120 sek. )
6) dokładnie spłukać wytrawiacz przez czas równy wytrawianiu lub dłuższy
7) kontrola wytrawionej powierzchni = po wytrawieniu szkliwo powinno być kredowo białe i bardziej
porowate
8) dokładnie osuszyć

12. Podaj schemat przy wypełnieniu ubytku II klasy metodą kanapkową

Metoda kanapkowa – polega na wypełnieniu ubytku II klasy,( ale także III lub V ) dwoma warstwami;
zwłaszcza w ubytkach znajdujących się blisko szyjki zęba ; 1 warstwa – cement glass-jonomerowy :
odbudowuje zębinę i zakładany do granicy szkliwno - zębinowego ; 2 warstwa – kompozyt odbudowuje

8

szkliwo.

Schemat postępowania :
1) izolacja od dostępu śliny
2) całkowite usunięcie zębiny próchnicowej ( bez wykonywania podcięć retencyjnych i gładzeń szkliwa
3) wypłukanie ubytku wodą destyl. lub roztw. soli fizjologicznej i osuszenie
3) gdy ubytek głęboki założenie prep. Ca(OH)

2

4) uzdatnienie zębiny 25% kw. poliakrylowy na całej powierzchni aż do granicy szkliwno – zębinowej
5) założenie cementu glass-jonomerowego
6) wytrawienie szkliwa i całej powierzchni cementu 37% kw. fosforanowym ( najpierw szkliwo potem
cement )
7) wypłukać ubytek wodą destyl. i osuszyć
8) założenie żywicy wiążącej ( bondu ) i polimeryzacja przez 20 sek.
9) założenie kompozytu ( warstwy nie grubsze niż 2 mm ) i polimeryzacja 40 sek.

•

Glass-jonomer – zapewnia dobrą styczność brzeżną wypełnienia w okolicy poddziąsłowej ( dobrze

toleruje wilgotność ) i zapobiega próchnicy wtórnej

•

Kompozyt – dobrze łączy się z tkankami zęba i jest materiałem estetycznym

13. Jakie zadanie spełnia mechaniczno – chemiczne opracowanie ścian kanału.

Głównym celem mechaniczno – chemicznego opracowania kanałów jest :

 Opracowanie mechaniczne ma na celu :

- usunięcie pozostałej miazgi zmienionej zapalnie lub miazgi w stanie zgorzelinowym
- udrożnienie i poszerzenie kanału przez usunięcie zębiny ze ścian kanału i kanalików zębinowych,
przylegających do kanału, które są zakażone.
- udrożnienie i poszerzenie kanału ma na celu umożliwienie szczelnego wypełnienia kanału ( zbyt wąski
kanał trudny do wypełnienia )

 Opracowanie chemiczne :

- usunięcie resztek miazgi, opiłków zębiny powstające podczas mechanicznego opracowania kanałów,
skrzepy krwi, wysięki surowicze i ropne
- rozpuszczenie martwych tkanek
- dezynfekcja kanału – działanie bakteriobójcze; bakteriostatyczne
- usuwanie warstwy mazistej
- zmniejszenie ryzyka złamania narzędzia w kanale

Opracowanie mechaniczne na przemian z opracowaniem chemicznym.

14. Wymień metody wypełniania kanałów korzeniowych.

1. m. jednego ćwieka
2. m. kondensacji bocznej
- zimnej gutaperki
- ogrzanej gutaperki
3. m . kondensacji pionowej ciepłej gutaperki
4. m. kondensacji termomechanicznej
5. m. wstrzykiwania gutaperki = m. termoplastyczna Thermaphil, Obtura II, System B
(6.)system z przenośnikiem do umieszczania gutaperki
(7.) system próżniowego wypełniania jamy zęba

9

15. Jakimi metodami można usunąć zmienioną próchnicowo zębinę i opracować ubytek w tkance
zęba.

1) usunięcie mechaniczne za pomocą wierteł diamentowych i różyczkowych na turbinę i kątnicę.
2) technika ART. – usuwanie zębiny próchnicowej narzędziami ręcznymi < ekskawatory > ( i wypełnienie
glass-jonomerem
3) technika CMCR – chemo-mechaniczne usunięcie zębiny próchnicowej, nałożenie specjalnych żeli

Cariosolv( zwiera podchloryn sodu ) 3-4 krople na 10-15 sek. na ubytek i usunięcie ekskawatorem.

4) abrazja powietrzna – pod ciśnieniem ziarenka tl. glinu, aluminium usuwają zębinę próchnicową
( do próchnicy małej i średniej ).
5) narzędziami ultradźwiękowymi (!w małych ubytkach dochodzi do pęknięcia szkliwa, a w dużych do

zniesienia sklepienia komory) – dobre w z. martwych.

6) laser do tkanek twardych - 1. gazowe CO

2

2.YA 3. system Excimer

7) opracowanie ubytku za pomocą ozonu – urządzenie HealOzone.

16. Wymień wskazania do wypełnienia amalgamatem, glass-jonomerem, kompozytem i

kompomerem.

amalgamat :

1) na zęby boczne ze względu na wysoką odporność na ścieranie
2) w przypadku słabej higieny j. ustnej pacjenta – tolerancja na złe warunki
3) w ubytkach schodzących poddziąsłowo – duża odporność na wilgotność

glass-jonomery :

1) cienkie podkłady ( linery )
2) podkłady pod wszystkie wypełnienia
3) wypełnienia ubytków klasa V, III, II ( m. kanapkowa )
4) wypełnienie z. mlecznych
5) odbudowa kikuta pod korony
6) wypełnienie ubytków niepróchnicowego pochodzenia
7) uszczelnienie bruzd i szczelin
8) wypełnienie kanałów korzeniowych
9) wypełnienie ubytków przydziąsłowych - odporność na środowisko wilgotne

kompozyt :

1) estetyczna odbudowa zębów z ubytkami klasy III, IV, V
2) stosowany, gdzie małe siły żucia ; ale są aktualnie kompozyty stosowane również na z. trzonowe
i przedtrzonowe.
3) wypełnienia w ubytkach z oszczędnym opracowaniem tkanek zęba

kompomery :

1) wypełnienie : z. mlecznych, ubytki klasy III i V, ubytki klinowe i nadżerki
2) wypełnienia czasowe ubytków klasy I i II
3) poszerzone lakowanie bruzd
4) naprawa brzegów wypełnienia
5) cementowanie wkładów koronowych
6) blokowanie podcieni

10

17. Na czym polega dewitalizacja miazgi. Wymień powikłania i ich przyczyny.

Głównym składnikiem środków dewitalizujących jest paraformaldehyd stosowany w postaci past.
( Parapasta, Depulpin ). Dewitalizacja miazgi czyli jej uśmiercenie zachodzi na zasadzie mechanizmu -
uwalniany formaldehydu wywołuje koagulację białka ścian komórek, co prowadzi do denaturacji i w
końcu do utraty ich życiowych funkcji. Utrwalenie miazgi jest nieodwracalne. Kompleks tkanka -
formaldehyd ulega rozpadowi i działa jako bodziec dla wywołania reakcji immunologicznych. Oprócz
działania dewitalizacyjnego paraformaldehyd mumifikuje miazgę i wytwarza linię demarkacyjną na
granicy ozębnej.
Środek dewitalizujący należy założyć bezpośrednio na obnażoną miazgę, unikając ucisku i następnie
przykryć go tamponem waty i zakładamy szczelny opatrunek fleczer ( zarobionym rzadko i bez ucisku ).
W celu uzyskania dewitalizacji miazgi pasta paraformaldehydowa potrzebny jest okres 10-20 dni ( ok. 1
tydz. Dla z. jedno korzeniowych ; 2 tyg. Dla z. wielokorzeniowych )

Powikłania i przyczyny :
1. bóle następcze – wynikają z samego działania pasty z paraformaldehydem, często przyczyną jest zbyt
mocny ucisk tamponu waty na założony preparat ( należy wykonać wypełnienie czasowe bez ucisku na
ścianę dokomorową )
2. przesączanie na przyzębie brzeżne , może doprowadzić do martwicy dziąsła – nie prawidłowe i
nieszczelne założenie opatrunku fleczer
3. podrażnienie lub zapalenie tkanek okołowierzchołkowych – w skutek przedawkowania prep.
dewitalizującego.
4. martwica przyległej kości i wydzielanie się martwaków – przez założenie nieszczelnego wypełnienia
tymczasowego
5. uszkadzają tkankę miazgowo-ozębnową, która traci właściwości metaplastyczne i nie wytwarza twardej
blizny zamykającej otwór wierzchołkowy ( nie stanowi zapory dla bodźców patogennych) - wynika to
z działania samego środka d.

18. W których zębach występuje dno komory.

19. W jaki sposób można udrażniać kanał korzeniowy. Podaj możliwości powikłań ?

20. Podaj schemat postępowania w przypadku pomiaru długości kanału za pomocą endometru.

1. Podłączamy elektrody – jedną zakładamy na błonę śluzową pacjenta, a po włożeniu pilniczka do kanału
zakładamy drugą zaciskową elektrodę na narzędzie z ogranicznikiem.
2. Należy włączyć endometr.
3. Trzeba określić punkt referencyjny, oznaczenie do jakiego punktu orientacyjnego ma dochodzić
ogranicznik – od którego mierzymy długość roboczą do otworu fizjologicznego.
4. Powoli przesuwamy pilnik w kierunku wierzchołka korzenia – wskaźnik miernika zaczyna przesuwać
się na skali , kiedy końcówka instrumentu znajduje się do punktu oddalonego ok. 2-3 mm od otworu

11

wierzchołkowego.
5. Na wskaźniku miernika można określić otwór fizjologiczny, który znajduje się ok. 0,5-0,7 mm od
otworu anatomicznego ( po jego przekroczeniu zapal się czerwona lampka )

!!! Należy unikać kontaktu narzędzi pomiarowego z metalowymi wypełnieniami i uzupełnieniami prot.

21. Wymień metody badania żywotności miazgi.

a. testy termiczne :
- na zimno – chlorek etylu, pałeczki lodowe
- na ciepło – rozgrzana gutaperka lub upychadło kulkowe
b. test elektryczny :
- prąd faradyczny
- prąd stały
* prawidłowa reakcja – na działanie bodźca reaguje bólem, który ustępuje po ustąpieniu bodźca
*nieprawidłowa reakcja - na działanie bodźca reaguje bólem, a po przerwaniu działania bodźca
dolegliwości bólowe przedłużają się.
c. test nawiercania zębiny – ból jako oznaka żywotności
d. laserowy przepływomierz Dopplera – stwierdza brak lub obecność krążenia krwi w miazdze
e test znieczulenia – przy lokalizacji bólu promieniującego ( z. przewodowe - czy ból minął; określenie
czy żuchwa czy szczęka )
f. test polegający na podświetlaniu zęba silnym źródłem światła – stwierdza pęknięcia twardych tk. zęba
wywołujące ból

22. Co wchodzi w skład koferdamu ?

- guma : lateksowa lub sylikonowa
- klamry : do utrzymania gumy koferdamu na zębie
a. skrzydełkowe i bezskrzydełkowe
b. agresywne i nieagresywne
- dziurkacz : do wycinania otworów w gumie koferdamu
- kleszcze – do przenoszenia, nakładania i zdejmowania klamer z zęba
- ramka : metalowa lub plastikowa

23. Wymień fazy opracowania ubytku

I – otwarcie ubytku – dostęp do próchnicowej zębiny
II – nadanie ubytkowi zarysu
III – usunięcie zębiny próchnicowej
IV – nadanie ubytkowi kształtu oporowego
V – opracowanie brzegów ubytku = wyrównanie brzegów szkliwa
VI – nadanie ubytkowi kształtu retencyjnego
VII – wybór materiału
VIII – przemycie i osuszenie ubytku
IX – wypełnienie ubytku
X – wykończenie wypełnienia

24. Czym różni się podkład izolacyjny od leczniczego. Podaj przykłady.

Różnica polega na spełnianej funkcji :

•

podkład izolacyjny – jego zadaniem jest ochrona przed chemicznym, termicznym i galwanicznym

wpływem wypełnienia. np. cementy : polikarboksylowy, gassjonomerowe ……..

12

•

podkład leczniczy – jego zadaniem jest pobudzenie procesu remineralizacji zębiny i tworzenie
zębiny reparacyjnej, ustępowanie początkowych tanów zapalnych miazgi i działanie
bakteriostatyczne np. tl. cynku z eugenolem, prep. z Ca(OH)

2

25. Podaj zasady leczenia zgorzeli. ????

Ból zębów z martwą miazgą dotyczy zwykle zgorzeli zamkniętej. Podstawowym zabiegiem w takim
przypadku jest otwarcie korony ( otwarcie korony może być bolesne ze względu na wrażliwość ozębnej ).
Wtedy należy przytrzymać ząb palcami lewej ręki i wykonać trepanację zęba małą różyczką w wiertarce
turbinowej z chłodzeniem wodnym, co umożliwia zabieg. Otwarcie komory w wyniku trepanacji wpływa
na ustąpienie bólu. Poszerzenie kanału trepanacyjnego szczelinowcem umożliwia odpływ wysięku
zapalnego. Jeśli ból i wysięk zapalny ustąpi można wybrać 2 sposoby postępowania :

Sposób I – leczenie otwarte – w ciągu kilku dni aż do ustąpienia wszelkich objawów, łącznie z
wrażliwością na perkusję ( należy przy tym założyć do kanału trepanacyjnego luźny wacik, aby kanał nie
uległ zatkaniu podczas jedzenia )

Sposób II – redukcja flory bakteryjnej kanału korzeniowego( przyczyny zaostrzenia ) podczas pierwszej
wizyty, można to osiągnąć przez ostrożne opracowanie kanału z maksymalnym wyskrobaniem
pilniczkami jego ścian. Mechaniczne opracowanie kanału należy łączyć z chemicznym ( podchloryn sodu
i woda utleniona z zastosowaniem igły z bocznym otworkiem ). Wtedy ząb można zamknąć po założeniu
antyseptycznego opatrunku.

Dalszy etap postępowania --- antyseptyczne leczenie kanałowe !
W przypadku nie możliwości opracowania kanałów – metody zachowawczo-chirurgiczne : resekcja,
hemisekcja, radisekcja lub ekstrakcja.

Czy opisywać a. leczenie kan. ??

26. Polip miazgi, objawy kliniczne, zmiany morfologiczne, metody leczenia.

a. zmiany morfologiczne
Polip miazgi to również postać pulpopatie nieodwracalnych. Miazga mino działania bodźca, nie obumiera,
ale zaczyna proliferować – powstaje rozrost ziarniny z dużą ilością młodych naczyń i z komory zęba
wylania się polip miazgi. W obrębie ziarniny powstaje nacieki zapalne składające się z : limfocytów,
makrofagów i komórek plazmatycznych i tucznych. Powierzchnia polipa jest zwykle pokryta nabłonkiem
przeszczepionym z błony śluzowej jamy ustnej. Polip może utrzymywać się długo, ale po jakimś czasie
pojawiają się ogniska martwicy i miazga obumiera.
b. objawy kliniczne

•

bad. podmiotowe :
- pacjent nie zgłasza dolegliwości bólowych
- mogą również występować długotrwałe bóle o znacznym nasileniu

•

bad. przedmiotowe :
- widoczny ubytek wypełniony polipem wyrastającym z jamy zęba
- miazga wykazuje osłabioną lub zwiększoną wrażliwość
- reakcja na opukiwanie (-) lub (+)

c. metody leczenia :
Usunięcie polipa, ekstyrpacja miazgi w znieczuleniu i …….

27. Wskazania i przeciwwskazania do leczenia przeżyciowego miazgi. ???

Czy ekstyrpacja tylko czy też amputacja ??

13

28. Wymień powikłania w leczeniu endodontycznym.

* nieprawidłowe rozpoznanie i wybór niewłaściwej metody leczenia

1) niecałkowite wyłuszczenie miazgi
2) pominięcie ( nie znalezienia ) opracowanie kanałów dodatkowych
3) pozostawienie próchnicy na ścianie zęba
4) niewłaściwe zastosowanie środka dewitalizującego ( powikłania z tym związane omówione wyżej )
5) powikłania związane z nieprawidłowym opracowaniem kanałów :
- utrata długości roboczej, złe oznaczenie długości roboczej
- poszerzenie otworu fizjologicznego
- odchylenie od naturalnego przebiegu kanału
- opracowanie do zbyt małego rozmiaru
- złamanie instrumentu w kanale
6) złamanie korony zęba
7) perforacja w obrębie korzenia lub korony
8) nieprawidłowe wypełnienie kanałów :
- niedopełnienie lub przepełnienie kanałów ( przepchnięcie materiału poza wierzchołek )
- nieszczelność materiału wypełniającego kanał korzeniowy
- przepchnięcie materiału wypełniającego kanał do zatoki szczękowej lub kanału żuchwowego co może
wywołać :
a. silne bóle
b. parestezje nerwów
c. zaburzenia czucia
9) podrażnienie lub zapalenie tkanek okołowierzchołkowych
10) pionowe złamanie korzeni zębów
11) odma powietrzna
12) przebarwienie korony zęba
13) aspiracja narzędzi kanałowych do dróg oddechowych lub pokarmowych
Powikłania późne :
- przewlekle zapalenie tkanek okołowierzchołkowych
- resorpcja wewnętrzna ścian kanału korzeniowego

29. Wymień przydatność badania radiologiczne w diagnostyce i leczeniu endodontycznym.

a. diagnostyka :

1. ocena anatomii oraz patologii zębów i otaczających tkanek
2. wstępne wyznaczenie długości zęba
3. ocena wielkości komory i jej położenia
4. ocena rozległości wypełnienia i głębokości próchnicy
5. ocena liczby, przebiegu, szerokości i stopnia zakrzywienia kanałów
6. sprawdzenie obecności zmian okołowierzchołkowych
7. wyznaczenie grubości sklepienia komory

14

b. w leczenie endodontycznym

1. wyznaczenie długości roboczej kanału – zdjęcie wykonywane z narzędziem lub ćwiekiem
gutaperkowym.
2. ocena głębokości i kierunku opracowywania
3. ocena dopasowania ćwieka głównego w kanale
4. ocena wypełnienia kanałów
5. sprawdzanie postępu w leczeniu zmian okołowierzchołkowych.

30. Jakie objawy kliniczne i wyniki bad. dodatkowych pozwalają ocenić, że proces patologiczny ma
charakter odwracalny.

Choroby miazgi odwracalne – pulpopatie odwracalne – miazga żywa, przekrwienie miazgi lub
początkowe stany zapalne.

•

bad. podmiotowe – brak objawów klinicznych lub nieznaczne bóle samoistne trwające 2-3 dni,
między bólami występują długie przerwy, przyjmowanie pokarmów wywołuje przemijające
dolegliwości.

•

Bad. przedmiotowe – ubytek próchnicowy różnej głębokości lub niepróchnicowego pochodzenia,
miazga nie jest obnażona; przypadkowo lub próchnicowo punktowo odsłonięta, reakcja miazgi jest
prawidłowa lub nieco przedłużona, reakcja tkanek okołowierzchołkowych na opukiwanie jest
ujemna.

Bad dodatkowe ????

31. Podaj definicje następujących pojęć : przyrost próchnicy, frekwencja próchnicy, intensywność
próchnicy, wskaźnik leczenia próchnicy.

 przyrost próchnicy

– określenie szybkości powiększania się i pogłębiania się ubytku

próchnicowego w określonym czasie; jest to pojecie kliniczne i nie da się określić obiektywnym
wskaźnikiem matematycznym; przyrost próchnicy jest jednym z najlepszych wskaźników
oznaczania aktywności próchnicy.

 frekwencja (częstość) próchnicy

– odsetek osób dotkniętych próchnicą ( czyli ze wskaźnikiem

PUW>0 ) ; liczba osób z próchnicą/ liczba badanych osób x 100

 intensywność próchnicy

– ( może być odniesiona do zębów, do powierzchni zębów ) , może być

obliczona dla jednej lub większej liczby osób; wyraża się wartością PUW ; dla grupy osób
obliczamy następująco : suma wartości PUW / liczba badanych osób z PUW> 0

 wskaźnik leczenia próchnicy ( Dental Treatment Index )

– wzór :

W( bez próchnicy wtórnej ) / P+W ; ocenia skuteczność leczenia zachowawczego próchnicy ,
wartości tego wskaźnika wahają się od 0 do 1. ( 0 – żaden z zębów z próchnicą nie został
wypełniony , 1 – wszystkie zęby, które uległy próchnicy zostały wypełnione) wartości pośrednie
są wyrazem różnej intensywności leczenia stomatologicznego.

32. Podaj warstwy ogniska próchnicowego (strefy obronnej miazgi), gdy podczas procesu

próchnicowego toczy się w zębie z żywą miazgą.

+ 4 w-wy szkliwa z c. incipiens

15

wczesna zmiana próchnicowa : zaawansowana zmiana próchnicowa :

1. w. pustych kanalików 1. w. rozpadu
2. w. zębiny sklerotycznej 2. w. demineralizacji i penetracji bakterii
3. w. zdrowej zębiny pierwotnej 3. w. nieznacznego odwapnienia
4. w. zębiny obronnej 4. w. zębiny sklerotycznej

5. w. zdrowej zębiny pierwotnej
6. w zębiny obronnej

33. Co to jest dental plaque, gdzie występuje, jak można ją wykryć, jak można usunąć?

Dental plaque = płytka bakteryjna – kompleksowy biofilm, stanowi miękki złóg, ściśle przylegający do
twardych powierzchni i uzupełnień protetycznych, zbudowana z bakterii ( 60-80% ) zatopionych w
bezpostaciowej substancji organicznej zwanej matrycą ( głównie zawiera glikoproteiny śliny
zewnątrzkomórkowe produkty przemiany bakteryjnej ), złuszczonych nabłonków i leukocytów oraz wapń
i fosfor.

Gdzie powstaje ? - praktycznie na wszystkich powierzchniach zęba ( zwłaszcza na pow. stycznych wokół
brzegów dziąseł i w zagłębieniach anatomicznych, nie spotyka się jej jedynie na guzkach i brzegach
siecznych ) oraz przylega do uzupełnień protetycznych.

Jak można wykryć ? –
a. za pomocą wzroku ( jeśli odpowiednio gruba warstwa )
b. za pomocą zgłębnika ( zwłaszcza w przestrzeniach stycznych i przydziąsłowych )
c. przez wybarwianie płytki :
- 3% roztw. wodny Erytrozyny
- roztw. fluoroscencyjne < nasycają płytkę i pod wpływem światła niebieskiego kolor zmienia się na
żółtozielony >
- roztw. fuksyny – wybarwianie złogów na kolor fioletowo-czerwony
d. testy :
1) potrójny test kontrolny –Block ( dojrzały nalot – niebieski ; świeży nalot – czerwony
2) 24-godzinny test rozwoju płytki nazębnej – pomiar płytki nazębnej, która odłożyła się na zębach po
24 h od czasu profesjonalnego czyszczenia zębów, badanie 6 miejsc na pow. zębów :

•

mezjalno-policzkowe

•

mezjalno-językowe

•

policzkowe

•

językowe

•

dystalno-policzkowe

•

dystalno-językowe

Stopnie wg pow. zęba zajętego płytką.

stopień 1 – 1-10%
stopień 2 – 11-20%
stopień 3 – 21-30%
stopień 4 – 31-40%
stopień 5 - > 40%

Jak można usunąć ? – tylko w sposób mechaniczny przez szczotkowanie, nitkowanie nicią dentystyczną,
( nie można usunąć płukaniem ).

16

34. Czym różni się lakowanie bruzd, lakowanie poszerzone, technika PRR.

•

lakowanie bruzd

– profilaktyczne wypełnienie bruzd i zagłębień nie zajętych próchnicą na pow.

żujących trzonowców i przedtrzonowców, wcześniej tylko oczyszczenie pow., wytrawienie
systemu bruzd i aplikacja laku.

•

lakowanie poszerzone

– w przypadku bruzd niepewnych diagnostycznie , ze zwężeniami ujścia,

głębokich i wąskich; trzeba otworzyć bruzdy cienkim płomykiem na turbinę, by zobaczyć czy nie
ma procesu próchnicowego, potem wytrawienie i aplikacja laku.

•

Technika PRR

– proces próchnicowy o ograniczonym zasięgu dotyczący fragmentu bruzdy,

otwieramy ubytek w. diamentowym na turbinę i zębinę próchnicową opracowujemy małą
różyczką na kątnice; ubytek wypełniamy kompozytem, pozostałe bruzdy lakujemy standardowo.

35. Wymień i scharakteryzuj krótko metody stosowane do wykrywania próchnicy zębów.

- wywiad
- metoda wizualno-dotykowa : ocena wizualna połączona z oświetleniem, lusterkiem , zgłębnikiem,
obecnie również ocena wzrokowa wspomagana lupami powiększającymi, kamerą wewnątrzustną
( endoskopia j. ustnej ).
-metoda radiologiczna – na zdj. RTG ( z. wewnątrzustne skrzydłowo-zgryzowe , rzadziej
przywierzchołkowe ) widoczna jest utrata substancji mineralnej, ale musi wynosić przynajmniej 20-30% -
powoduje to zwiększenie przepuszczalności promieni rentgenowskich, ułatwiają wykrycie etapu
odwracalnego próchnicy i b. zaawansowanych zmianach na pow. stycznych i żujących, ale nie
wykrywają najwcześniejszych zmian.
- metody oparte na zjawiskach optycznych :
a. transluminacji ( przeświecanie ) – z zastosowanie włókien optycznych (FOTI), światłowód umieszcza

się zwykle przy pow. policzkowej badanego zęba i obserwuje się przechodzenie światła od str. żującej

prze pow. styczne , zmiana próchnicowa powoduje zmniejszenie transmisji wiązki światła, która jest

widziana jako cień.

b. fluorescencji – ząb wykazuje wzbudzoną fluorescencję, a próchnicowo zmienione tkanki
zmniejszenie fluorescencji ( QLF aparat – ksenonowa mikrolampa wyładowcza uzyskuje światło
niebieskie )
- metody elektryczne – pomiary oporności elektrycznej tkanek zęba wykorzystujące :
a. prąd zmienny –wykorzystując fakt, że szkliwo jest dobrym izolatorem, w następstwie demineralizacji
dochodzi do wzrostu porowatości szkliwa i zmniejszeniu oporu elektrycznego, możliwości
rozpoznania próchnicy początkowej
b. impendencję spektroskopową zjawisko związane z prąd zmienny o zmiennej częstotliwości.

* w badaniu próchnicy na pow. stycznych oprócz wyżej wymienionych pomocne są również :
- użycie zgłębnika Briaulta
- rozsuwanie zębów za pomocą separatorów ortodontycznych
- wycisk z masy silikonowej – wtłoczona masa powinna wszędzie zapłynąć ( nierówności, poszarpanie
mogą świadczyć o próchnicy ) - metoda teoretyczna
- użycie nici dentystycznej – będzie poszarpana gdy ubytek

36. W jakich przypadkach lekarz stom. może spowodować podrażnienie miazgi zęba na drodze
termicznej?

1. zbyt szybkie obroty turbiny i kątnicy
2. amalgamat bez podkładu
3. opracowywanie zębiny turbiną ( nawet z chłodzeniem )
4. opracowywanie szkliwa turbiną bez chłodzenia
5. zdejmowanie kamienia ultradźwiękami bez chłodzenia

17

6. brutalne opracowywanie ubytków bez chłodzenia kątnicą szybkoobrotową ( często w znieczuleniu )
7. oparzenie lampą diodową do naświetlania wypełnień
8. lasery twarde do opracowywania ubytków
9. termokoagulacja np. przerośniętych brodawek dziąsłowych
10. nieodpowiednie wiertła : kształt, wielkość, ostrość

37. Zróżnicuj denudatio pulpae accidentalis i denudatio pulpae cariosa ( weź pod uwagę mechanizm
powstania, objawy, metody leczenia, rokowanie ).

Przypadkowe obnażenie miazgi = denudatio pulpae accidentalis

Podczas opracowywania ubytku próchnicowego może nastąpić przypadkowe obnażenie miazgi, polega na
niezamierzonym uszkodzeniu zdrowej zębiny oddzielającej dno ubytku od miazgi, bez naruszenia jej
ciągłości. < powikłanie toku leczenia próchnicy głębokiej >

 przyczyny

:

1 – ześlizgnięcie się narzędzia z powodu braku oparcia lub niespokojnego zachowania pacjenta
2 – nieostrożne posługiwanie się narzędziem w pobliżu miazgi, szczególnie przy wykonaniu
kształtu retencyjnego.
3 – brak znajomości anatomii i topografii komory zęba
4 – duża komora lub nadmierne rozwinięte rogi miazgi ( z. mleczne , z. stałe z niedorozwojem
szkliwa )
5 – źle dobrane wiertło – wielkość

 badanie podmiotowe

– w momencie obnażenia występuje ból, który mija po kilkudziesięciu

sekundach, nasilenie bólu uzależnione jest od : wielkości obnażenia, wrażliwości osobniczej
pacjenta i od stanu miazgi ; u osób starszych odczucia bólowe są mniejsze, ze względu na zmiany
zwyrodnieniowe w miazdze.

 badanie przedmiotowe

– w miejscu obnażenia miazga ma różowe zabarwienie, niekiedy uwypukla

się w kierunku ubytku.

 leczenie

– przykrycie bezpośrednie przy użyciu prep. odontotropowych przeprowadzony w

warunkach aseptycznych.

 rokowanie

– dobre wyniki w 90% jeśli zabieg przeprowadzony w warunkach aseptycznych.; w

przypadku zainfekowania miazgi przez kontakt ze śliną lub obnażenie miazgi niejałowym
wiertłem praktycznie przekreśla zachowanie jej przy życiu

Próchnicowe obnażenie miazgi = denudatio pulpae cariosa

Jest zabiegiem zamierzonym, spowodowanym doszczętnym usunięciem chorobowo zmienionej zębiny w
próchnicy głębokiej, drążącej do miazgi na przestrzeni nie większej niż 1 mm2. ; proces próchnicowy
dotarł do miazgi częściowo odwapnioną zębiną, ale nie wywołał w miazdze klinicznych oznak zapalenia
< powikłanie toku leczenia próchnicy głębokiej >

 przyczyny

: celowe całkowite usunięcie zębiny próchnicowej, która w jednym miejscu znajdowała

się w bezpośrednim kontakcie z miazgą.

 badanie podmiotowe

– w momencie obnażenia pojawia się ból, który ustępuje po kilkudziesięciu

sekundach.

 badanie przedmiotowe

– w dnie ubytku punktowo obnażona miazga, reagująca bólem,

przemijającym po ustąpieniu bodźca lub nieco przedłużonym.

 leczenie

- przykrycie bezpośrednie przy użyciu prep. opartymi na Ca(OH)

2

(biorąc pod uwagę

wiek pacjenta, jego stan ogólny) , wystąpienie bólów samoistnych oraz mała szansa powodzenie

( osoby starsze, z chorobami ogólnymi – nadciśnienie, cukrzyca itd upoważnia do zmiany leczenia
na ekstyrpację miazgi w znieczuleniu a w przypadku dzieci i młodzieży z nie zakończonym

18

rozwojem wierzchołka amputacja przeżyciowa miazgi.
 rokowanie

– przykrycie bezpośrednie daje dobre wyniki tylko w 20-30% przypadków, gdyż uważa

się ,że podczas tego obnażenia miazga zostaje zainfekowana.

38. Wymień jakim procesom chorobowym sprzyja obnażenie szyjki zęba i obnażenie korzenia zęba.

1) zapalenie dziąseł i przyzębia
2) powstawanie kieszonki dziąsłowej
3) uszkodzenie bariery nabłonka
4) uszkodzenie przyczepu nabłonkowego
5) zmniejszenie ilości zębiny i cementu
6) próchnica korzenia
7) ubytki klinowe
8) złamanie korzenia
9) zapalenie ozębnej i zapalenie tk. okołowierzchołkowych

39. Wymień testy ślinowe, które mogą mieć znaczenie w określeniu ryzyka wystąpienia próchnicy.

1. Ilość wydzielanej śliny na jednostkę czasu
2. Zdolności buforowe śliny – zestaw Dentobuff
3. Liczba pałeczek kwasu mlekowego w ślinie – zestaw Dentocult LB
4. Liczba pałeczek kwasu mlekowego – test Hadleya
5. Liczba S. mutant za pomocą zestawu Dentocult SM
6. Test amoniakalny Kiesela
7. Test kwasowy Wacha
8. Zdolność kwasotwórcza bakterii j. ustnej – test Syndera ?? czy wszystkie

40. Wymień przyczyny niepowodzenia w leczeniu miazgą przykrycia pośredniego.

1. brak aseptyki w postępowaniu
2. nieszczelne opatrunków czasowych lub wypełnień stałych
3. zakażenia ogólne w organizmie, zły stan ogólny zdrowia ( np. cukrzyca, ch. nowotworowe,
radioterapia, przyjmowanie leków immunosupresyjnych – zmniejszenie reakcji obronnych miazgi
4. u osób starszych, gdyż zmniejszone zdolności regeneracyjne miazgi
5. obecne zapalenia nieodwracalne
6. nieświeży materiał – zmniejszenie zawartości składnika czynnego
( 7. zastosowanie podkładu cement fosforanowy, bo zmniejsza zasadowe pH prep. odontotropowego ??)

41. Jaki jest mechanizm powstawania zmian w obrębie twardych tkanek zęba określanych mianem
erozji.

Erozja polega na stopniowej destrukcji powierzchni twardej tkanki zębowej na drodze elektrolitycznej lub
chemicznej. Jest następstwem chemicznego wytrawiania tkanki z powierzchni zęba przez kwasy i(lub)
helację bez udziału bakterii. Kwasy odpowiedzialne za erozję nie są produktami flory bakteryjnej j. ustnej,
lecz pochodzą z diety, środowiska pracy lub źródeł wewnętrznych. Wyróżniamy erozje w zależności od
czynnika :
a. erozje pochodzenia zewnętrznego – spowodowana kwasami pochodzącymi
- z pożywienia ( kwaśne napoje, soki owocowe )
- z niektórych leków doustnych ( toniki żelaza, kwasy przepisywane w achlorhydrii )
- z środowiska pracy ( kwasy powstające w przemysłowym środowisku pracy )
b. erozje pochodzenia wewnętrznego – wynik erozyjnego działania kwasów endogennych tj. kwas solny z
żołądka i ma to miejsce podczas wymiotów, cofania się pokarmów, refluksu.

19

42. Wymień funkcje jakie w jamie ustnej pełni ślina.

1. nawilżanie i utrzymanie wilgotności błony śluzowej j. ustnej i zębów
2. działanie p/bakteryjne – mechanizmy obronne : lizozym, laktoferyna, peroksydaza, przeciwciała IgA,
IgG oraz IgM
3. stały przepływ śliny zmniejsza adhezję bakterii i grzybów do błony śluzowej
4. tworzenie przez ślinę i florę bakteryjną stałego środowiska ekologicznego
5. buforowanie kwasów – dwuwęglany, fosforany, białka
6. remineralizacja szkliwa – zw. wapnia, fosforany, fluorki, stateryna
7. wstępne trawienie składników pokarmowych ( amylaza ślinowa )
8. rozpuszczanie i przenoszenie substancji smakowych
9. udział w formowania kęska i połykaniu
10 samooczyszczanie j. ustnej poprzez wypłukiwanie resztek pokarmowych
11. rola w zachowaniu równowagi wodnej organizmu
12. udział w mowie poprzez ułatwianie czynności ruchowych języka

43. Opisz obraz kliniczny i patologiczny caries incipiens.

Obraz kliniczny :
A. bad. podmiotowe – pacjent nie zgłasza żadnych dolegliwości
B. bad. przedmiotowe - próchnica początkowa widoczna jako biała plama – mętne, białe pole łatwe do
odróżnienia od sąsiadującego zdrowego i translucentnego szkliwa, jest bardziej dostrzegalna po
uprzednim osuszeniu pow. Ujawnienie jej tylko po uprzednim osuszeniu sugeruje mniejsze
zaawansowanie zmiany. Aktywna klinicznie zmiana ma kredową lub matową powierzchnię, czasem
ma barwę brązową, co jest spowodowane adsorbcją barwników przez porowate szkliwo .
( Zarówno białe jak ciemne zmiany mogą występować w jamie ustnej przez długi czas, nawet przez kilka
lat.) Powierzchnia plamy jest gładka i twarda, a zgłębnik przesuwa się po niej jak po szkle , nie
pozostawiając rysy, nie wyczuwa się żadnej chropowatości

Obraz patologiczny :
Dochodzi do utraty minerałów i niszczenia substancji międzypryzmatycznej, szkliwo staje się bardziej
zdemineralizowane w głębszych warstwach, co świadczy o podpowierzchniowej demineralizacji przy
zachowaniu nie zmienionej jego powierzchni . W zmianach tych szkliwo jest jeszcze twarde i nie
nastąpiła jeszcze jego utrata . Próchnica początkowa jest procesem odwracalnym na drodze
remineralizacji przy eliminacji płytki i przy dostarczaniu jonów fluorkowych.

+ opis 4 w-wy
44. Zróżnicuj zmiany zachodzące w szkliwie i zębinie pod wpływem działania kwasu podczas
zabiegu wytrawiania ‘total etching’. Wymień przeciwwskazania do stosowania tego zabiegu.
( lub omów powikłania )

Podczas wytrawiania kwasem w zabiegu total etching, który polega na wytrawieniu szkliwa i zębiny,
powodując zajście zmian w strukturze tych tkanek :

Szkliwo – wytrawianie powoduje zupełne rozpuszczenie szkliwa na głębokość 10 um i tworzy
mikroretencję w szkliwie na głębokość 50 um ( żywica łącząca wchodzi w te retencje jako subst. płynna ).
Prawidłowo przeprowadzone wytrawianie szkliwa nie powoduje istotnej utraty minerałów, utrata ta
zostaje również szybko wyrównana w procesie remineralizacji w ciągu kilku dni. Czas wytrawiania

wynosi dla kwasu fosforowego 37% - 30-40 sek. ( z. mleczne 90-120 sek. , z. martwe 60 sek.

Zębina – wytrawienie ma na celu uzdatnienie zębiny przez : 1) usunięcie warstwy mazistej 2) otwarcie

20

kanalików zębinowych 3) częściową demineralizację powierzchniowej warstwy zębiny około-
i międzykanalikowej odsłaniając w ten sposób sieć włókien kolagenowych. Do jej wytrawienia wymagany
jest krótszy czas ( kwas fosforowy 37% - 15 sek. ). Nie należy jej przesuszać, powinna zostać lekko
wilgotna.

Przeciwwskazania do wytrawiania zębiny:
1 – ubytki głębokie i średnie próchnicowego i niepróchnicowego pochodzenia
2 – nie należy stosować wytrawiania zębiny gdy kształt ubytku i obecność szkliwa na całym zarysie
gwarantują dobre utrzymanie wypełnienia

Powikłania wytrawiania :
– podrażnienie lub martwica dziąsła brzeżnego ( ogólnie do wytrawiania )
* przy wytrawianiu szkliwa :
a. jatrogenne wytrawienie sąsiadującego nie wypreparowanego szkliwa – co zwiększa podatność na
próchnicę
b. pozostawienie resztek wytrawiacza co powoduje w czasie ich działania precypitację mogąc
zanieczyszczać wypreparowaną powierzchnię ( doprowadza do gorszej adhezji )
c. w czasie w wytrawiania może dojść do zanieczyszczenia pow. śliną, krwią – co prowadzi do
pogorszenia adhezji i powstania szczeliny brzeżnej
* przy wytrawieniu zębiny :
a. w ubytkach głębokich i średnich możliwość chemicznego podrażnienia miazgi.( również możliwe przy
wytrawianiu szkliwa )

45. Wymień przyczyny niepowodzeń leczenia denudatio pulpae cariosa metodami biologicznymi.

Leczeniem biologiczny d. pulpae cariosa jest przykrycie bezpośrednie a przyczyny niepowodzeń to :
1 - nieszczelne przykrycie założonego na obnażoną miazgę Ca(OH)

2

tl. cynku z eugenolem lub cementem

glassjonomerowym. – dopuszczenie do penetracji bakterii
2 - zakażenia ogólne w organizmie, zły stan ogólny zdrowia – zmniejszenie reakcji obronnych miazgi
3 - u osób starszych, gdyż zmniejszone zdolności regeneracyjne miazgi
4 - obecne zapalenia nieodwracalne
5 - nieświeży materiał – zmniejszenie zawartości składnika czynnego

46. Scharakteryzuj próchnicę rozwijającą się w obrębie korzenia zęba. W omówieniu uwzględnij
czynnik etiologiczny, podziały, obraz makroskopowy, objawy, metody leczenia i zapobieganie.

Czynnik etiologiczny :
Czynniki bezpośrednio wywołujące próchnice takie jak ogólnie w próchnicy (…), ale żeby doszło do
próchnicy korzenia pow. korzenia musi zostać odsłonięta na działanie środowiska j. ustnej w skutek
recesji dziąsła lub chorób przyzębia. Próchnicę korzenia najczęściej stwierdza się u osób starszych
i ch. przyzębia ( ale nie u wszystkich osób z odsłoniętymi korzeniami dochodzi do powstania próchnicy,
gdyż przyczyną jest płytka bakteryjna.
Podziały :

•

wg Billingsa :
stopień 1 – przebarwienie przy szyjce zęba w cemencie brązowe lub żółtawe, ale nie ma ubytku
stopień 2 – jest ubytek o głębokości < 0,5 mm
stopień 3 – jest ubytek o głębokości > 0,5 mm
stopień 4 – ubytek drąży do miazgi

•

wg Ganglera :
RC

1

– zróżnicowane kolorystyczne przebarwienie w cemencie/zębinie, bez wyczuwalnego

21

rozmiękania, również ubytki erozyjno-abfrakcyjne
RC

2

– powierzchniowe rozmiękanie ograniczone do jednego miejsca ( miejsce zmienione

próchnicowo max. 25% obwodu zęba )
RC

3

- powierzchniowe rozmiękanie w 2 lub więcej miejscach ( tendencja do ubytku okrężnego )

RC

4

– rozległy ubytek z tendencją do penetracji aż do zębiny obronnej, możliwa reakcja miazgi

Objawy podmiotowe : w zależności od zaawansowania próchnicy :
st. 1 – ??
st. 2,3 – krótkotrwałe bóle pod wpływem bodźców termicznych ustępujące po zaprzestaniu działania
bodźca
st. 4 – bóle samoistne ( ubytki takie doprowadzają do zapalenie miazgi nieodwracalnego z komorą
otwartą

Objawy przedmiotowe i obraz makroskopowy :
Klinicznie obserwuje się zarówno aktywne – miękkie i najczęściej barwy żółtej i żółtobrązowej , jaki i
powoli postępujące lub zatrzymane = nieaktywne twardsze zmiany. Zmiany aktywne znajdą się zazwyczaj
w pobliżu brzegu dziąsłowego w rejonie zalegania płytki.
Lepszym wskaźnikiem aktywności jest konsystencja niż barwa. Początkowe uszkodzenia manifestuje się
jako jedna mała lub kilka małych brązowych, odgraniczonych zmian. Podobnie jak w szkliwie destrukcja
kryształów występuje poniżej pow. cementu, podpowierzchniowo zanim bakterie wnikną do cementu i
zębiny korzeniowej. Bakterie szybko rozkładają włókna kolagenowe cementu i nagromadzają się przy
granicy cementowo-zębinowej.

Leczenie i zapobieganie :
Wczesne zmiany st. 1 i 2 wg Billingsa – postępowanie zapobiegawcze : skuteczne usuwanie płytki
nazębnej, zmniejszenie kriogenności diety i stosowanie prep. fluorkowych. ( możliwe jest zahamowanie
rozwoju aktywnej próchnicy korzenia i doprowadzić do postaci nie aktywnej ) W przypadku widocznego
ubytku tkanek st.3 i 4 – usunięcie tk. próchnicowo zmienionych i założenie wypełnienia
glassjonomerowego + postępowanie zapobiegawcze.

47. Podaj definicję następujących pojęć : atrycja, abrazja, abfrakcja, dental plaque,
( + mikroprzeciek, frekwencja próchnicy )

o atrycja -

fizjologicznie postępujące z wiekiem, zużycie tk. twardych zęba w następstwie kontaktu

zęba z zębem, bez interwencji obcych substancji; w miejscu kontakt zębów (guzki, brzegi sieczne)

o abrazja –

utrata tk. twardych zęba w następstwie procesu mechanicznego związanego z

wprowadzenia do j. ustnej ciała obcego – szlifowanie, gumowanie, zdrapywanie ; dotyczy pow.
gładkich i przyszyjkowych najczęściej o kształcie ostrym i klinowatym

o abfrakcja –

ubytki klinowe o ostrych brzegach, umiejscowione na granicy szkliwno-cementowej

zęba., powstają w następstwie ekscentrycznie działających sił żucia ( ząb jest przeciążony i w tych
miejscach dochodzi do mikrozłamania szkliwa i zębiny.

o Dental plaque –

omówione

48. Wymień powikłania, które mogą wystąpić w przypadku zastosowania prep. hemostatyczno-
retrakcyjne w okolicy szyjki zęba.

Przykładem takich prep. jest Alustin – zawierają żelazo i glin.
Powikłania :
1) podrażnienie dziąsła, tk. miękkich
2) podrażnienie miazgi przez działanie na zębinę w głębokiej próchnicy

3) zębina może wchłoną powstały w czasie działania prep. skrzep powodując przebarwienie tk. twardych

22

zęba
4) zębina nasączona skrzepem może utrudniać wytrawienie i wypełnienie

49. Na czym polega kariostatyczne działanie śliny.

- przyspieszanie usuwania z jamy ustnej resztek pokarmowych w tym węglowodanów dietetycznych oraz
drobnoustrojów do przewodu pokarmowego.
- działanie przeciwbakteryjne przez różne czynniki ( przeciwciała IgA, IgG, IgM ; lizozym, laktoferyna
peroksydaza ) które zakłócają adhezję i metabolizm bakterii próchnicowtwórczych i działają
bakteriobójczo doprowadzając do zmniejszenia produkcji przez bakterie kwasowych metabolitów.
- działanie buforujące - dwuwęglany, fosforany, białka –neutralizują kwasy i powodują wzrost pH w
j. ustnej
- zwiększanie odporności szkliwa na rozpuszczanie przez kwasy i nasycenie płynnej fazy płytki w
odniesieniu do minerałów zęba przez nieorganiczne składniki śliny ( wapń, fosforany, fluorki ). –
wspomaganie procesów remineralizacji .
- usuwanie próchnicowtwórczych drobnoustrojów z j. ustnej przez ich wymywanie i aglutynację
- modyfikacja składu błonki, której składniki pochodzenia ślinowego ( mucyna, sIgA ) zapobiegają
kolonizacji zębów przez kriogenne bakterie

50. Co to jest endodontium i jakie pełni funkcje ?

Endodontium – stanowi jednostkę strukturalno-czynnościową obejmującą miazgę i zębinę ( wg FDI
i ISO ). Miazga i zębina rozwijają się z brodawki zębowej. Miazga jest galaretowatą tk. łączną, która z
wiekiem ulega zmianom zwyrodnieniowym, główne komórki miazgi występują w jej substancji
podstawowej a ich wypustki znajdują się w kanalikach zębinowych. Zębina jest zmineralizowaną tkanką
łączną z siecią kanalików zębinowych, w których znajdują się wypustki kom. zębinotwórczych, a kom.
zębinotwórcze = odontoblasty występują poza jej obrębem, tworząc zewnętrzną warstwę miazgi.
Funkcje endodontium :
1) odżywianie zęba – jama zęba wypełniona żywą miazgą jest główną drogą odżywiania zęba ;
odżywianie miazgi i tk. twardych odbywa się dzięki dobrze rozwiniętemu ukł. nacz. krwionośnych :
odżywianie zębiny zachodzi przy udziale sieci kanalików zębinowych wypełnionych sokami
tkankowymi i wypustkami odontoblastów ( subst. odżywcze są transportowane z odontoblastów – rola
miazgi w odżywianiu zębiny )
2) funkcja czuciowa – unerwienie miazgi umożliwia rejestrację czucia bólu, bez względu na rodzaj bodźca
oraz jego umiejscowienie, rec. czuciowymi są włókna kom zębinotwórczych przebiegające w
kanalikach zębinowych i przekazują bodźce chem. fiz. Do miazgi ; bodźce mogą odbierać też włókna
nerwowe pochodzące ze splotu pododontoblastycznego oplatające wypustki o.
3) tworzenie zębiny – w okresie rozwoju zęba miazga tworzy zębinę pierwotną, po ukończeniu rozwoju
zębina jest nadal wytwarzana (lecz wolniej) – z. wtórna fizjologiczna; pod wpływem bodźca patolog.
miazga może wytwarzać z. obronną ( wtórna patologiczna )
4) funkcja obronna - zwalczanie infekcji na drodze fagocytarnej i immunologicznej w miazdze,
miazga wytwarza odczyny obronne pod wpływem szkodliwych czynników w postaci odkładania z.
wtórnej patologicznej i z. sklerotycznej oraz z. reparacyjnej ( odbudowa zębiny w miejscu odsłonięcia ,
zranienia miazgi przy udziale prep. odontotrop. ) również sama z. pierwotna stanowi barierę obronną
przed bodźcami szkodliwymi.

51. Jakie są objawy kliniczne i radiologiczne Pulpitis chronica granulomatosa ?

23

52. Zróżnicuj : dentes geminati, dentes confusu, dentes concreti

 dentes geminati – zęby bliźniacze, parzyste
 dentes confusi – zęby zlane
 dentes concreti – zęby zrośnięte

53. Wymień zmiany zachodzące w szkliwie zęba w caries incipiens.

W szkliwie dochodzi do utraty minerałów i niszczeniu subst. międzypryzmatycznej. Pryzmaty ulęgają
zmniejszeniu a szkliwo staje się i coraz bardziej porowate – zwiększa się objętość porów w szkliwie
<normalnie 0,1%> ( co wywołuje zmniejszenie przezierności ). Szkliwo staje się matowe i określane jest
jako plama próchnicowa. Plama próchnicowa jest bardziej zdemineralizowana w głębszych warstwach niż
napowierzchni ( podpowierzchniowa demineralizacja ). W obrazie mikroskopowym próchnica ta składa
się z 4 warstw :
1. w. przezroczysta – obj. porów 1%
2. w. ciemna – obj. porów 2-4%
3. w. centralna – przestrzenie największa warstwa, znaczna utrata minerałów, obj. porów 5-25% ( % taki
sam ubytek f. mineralnej )
4. w. powierzchowna- właściwie nietknięta pow. szkliwa o grubości 20-50 um

54. Wymień przyczyny niepowodzeń w leczeniu vulneratio p. accidentalis ( przypadkowe zranienie

miazgi ).

1.Metodą leczenia na początku jest przykrycie bezpośrednie miazgi (ad.wyżej – przyczyny niepowodzeń).
2.Przyczyny niepowodzeń w amputacji przeżyciowej – jest to metoda dająca niepewne rokowanie i
powinna być stosowana do czasu ukształtowania wierzchołka korzeni ;częstym powikłaniem jest
resorpcja wewnętrzna w ścianie kanału i świadczy o przewlekłym procesie zap. miazgi
3. Przyczyny powikłań w ekstyrpacji w znieczuleniu ( ad. powikłania w endo )

55. Podaj definicję trzech procedur leczniczych : wytrawiania, lakierowania, poszerzenia
zapobiegawczego. Podaj wskazania do ich zastosowania.

•

wytrawianie- przygotowanie tkanek zęba – szkliwo lub zębiny do połączenia z innymi składnikami
systemu wiążącego i wypełnieniem. Przy udziale preparatów ( wytrawiaczy ) zawierających kwas
( fosforowy, cytrynowy, azotowy, EDTA lub inne ).
wskazania: wytrawianie szkliwa – zęby żywe, martwe, mleczne
wytrawianie zębiny – z. martwe, z. żywe z płytkim ubytkiem próchnicowym lub
niepróchnicowym przy założeniu, że proces miał charakter
przewlekły

•

lakierowanie – zabieg w profilaktyce próchnicy, polegający na aplikacji lakieru fluorowego na
uprzednio oczyszczone, przemyte i osuszone powierzchnie zębów przy izolacji od dostępu śliny

( powoduje długotrwałe uwalnianie się fluoru od kilku h do kilku dni )
wskazania : 1) profilaktyka próchnicy ( zwłaszcza u osób podatnych )
2) leczenie próchnicy początkowej

•

poszerzenie zapobiegawcze – ( ad. wyżej )
wskazania - wysokie ryzyko rozwoju próchnicy w sąsiadujących bruzdach w stosunku do

opracowywanego ubytku – słaba higiena j. ustnej lub głębokie wąskie nieregularne
bruzdy.

24

56. Podaj mechanizm powstawania zmian w obrębie twardych tk. zęba określanych mianem atrycji
i abrazji.

- atrycja – proces fizjologiczny postępuje wraz z wiekiem, powstają w skutek zużycia tkanek twardych
zęba w następstwie kontaktu zęba z zębem, bez interwencji obcych substancji. Dochodzi do tego
zwłaszcza podczas zaciskania zębów, dotyczą głównie pow. żujących, siecznych i stycznych
- abrazja – utrata tk. twardych zęba w skutek wielokrotnego działania czynników mechanicznych
związanych z wprowadzeniem ciał obcych( za mocne szczotkowanie i nadmierne używanie
dodatkowych przyrządów do oczyszczania przestrzeni międzyzębowych, abrazje zawodowe –
różne przedmioty ) do j. ustnej tj. szlifowanie, gumowanie lub zdrapywanie.

57. Rozszyfruj stosowane w epidemiologii próchnicy skróty : PUWz i PUWp.

Liczba PUWz oznacza sumę zębów , a liczba PUWp oznacza sumę powierzchni zębów z :
P – z jednym lub kilkoma ubytkami próchnicowymi ( pierwotnymi lub wtórnymi ) z miazgą żywą lub
martwą, zaliczamy też z. z opatrunkiem czasowym ( ale nie zaliczmy zębów z plamami i
przebarwieniami )
U – ząb utracony lub usunięty z powodu próchnicy ( gdy pow. to wliczamy tyle ile ma dany ząb )
W – z jednym lub większą ilością wypełnień, ale bez próchnicy wtórnej , obejmuje też korony
założone z powodu próchnicy

58. Zróżnicuj caries incipiens, c. media i c. atypica.

Omówione wyżej ( tylko dokładniej opracuj c. incipiens )

59. Wymień objawy podmiotowe i przedmiotowe caries radicis.

Omówione ad. wyżej

60. Uzasadnij krótko konieczność ochrony ubytku przed dostępem śliny w trakcie jego
opracowywania i wypełniania.

Nie zachowanie izolacji od dostępu śliny do ubytku może spowodować :

1. dodatkowe zainfekowanie tkanek bakteriami
2. w przypadku głębokich ubytków z przypadkowym obnażeniem lub zranieniem miazgi doprowadza do
zakażenia miazgi i pogorszenia rokowania w leczeniu biologicznym – przykrycie bezpośrednie
3. utrudnia opracowywanie tkanek – słaba widoczność i brak kontroli
4. zębina zawilgocona pod wpływem śliny gorzej się łuszczy
5. zanieczyszczenie śliną powierzchni wytrawionego szkliwa może doprowadzić do pogorszenia adhezji
kompozytu – powstaje na samym początku szczelina brzeżna, oraz utrudnia założenie podkładu.

61. Wymień zmiany zachodzące w szkliwie wraz z wiekiem.

- ulega scieńczeniu
- staje się kruche i łamliwe
- traci połysk

1. zanik substancji organicznej
2. spadek zawartości materiałów zawierających grupy OH
3. wzrost ilości pierwiastków śladowych (fluor)
4. wzrost stosunku wapnia do fosforanu

25

5. zmniejszenie wysokości pryzmatów szkliwnych
6. zwiększenie ilości pęknięć przebiegających linijnie i prostopadle
- od pow. zew. zęba do granicy szkliwno-zębinowej niekiedy zgodnie z ułożeniem pryzmatów
< zmiany zachodzące w zębinie, cemencie – wykład >

62. Uzasadnij krótko, dlaczego węglowodany i bakterie uważa się za czynniki warunkujące
powstanie próchnicy zębów. Czy możliwe jest powstanie próchnicy zębów, gdy któregoś z tych
czynników brakuje?

Bakterie próchnicotwórcze np. Streptococcus mutans, Lactobacillus spp. Mają zdolność metabolizowania
węglowodanów, w wyniku czego powstają kwasy np. mlekowy, octowy. Ich kontakt z tkankami zęba
powoduje ich demineralizację, co ułatwia rozwój procesu próchnicowego – dalszą demineralizację i
rozpad proteolityczny przy udziale enzymów bakteryjnych.
Bakterie wchodzą w skład dental plaque. Wytwarzają z węglowodanów z diety cukry wewnątrz- i
zewnątrzkomórkowe ( glikokaliks – glukany i fruktany ), co ułatwia adhezję kolejnych warstw bakterii i
dalsze odkładanie warstw DP, która stanowi z racji procesu w niej zachodzących (np tworzenie kwasów)
i składu zawierającego w większości bakterie czynnik wpływający na rozwój próchnicy.
Węglowodany są konieczne do rozwoju próchnicy, bowiem to one stanowią substrat dla bakterii
próchnicotwórczych i tworzenia przez kwasów. Dostarczenie dużych ilości węglowodanów po posiłku
powoduje gwałtowny spadek pH i jeśli występuje odpowiednią częstością może powodować
demineralizację szkliwa i rozwój próchnicy przy udziale drobnoustrojów.

Jak widać muszą współistnieć oba czynniki by powstał proces próchnicowy. Dowód doświadczalny :
- szczury z jałową j. ustną karmione węglowodanami nie chorowały na próchnice
- szczury karmione węglowodanami sondą żołądkową również nie chorowały

Aby rozwinął się proces próchnicowy potrzebny oprócz 2 wymienionych czynników także musi
występować podatność tkanek i wystarczający czas.

63. Wymień zabiegi i prep. stosowane w leczeniu próchnicy początkowej.

??? czy wszystkie te zabiegi omówione zeszyt

Przypadki :

1. Pacjent lat 30, ogólnie zdrowy, pełne uzębienie, średnia higiena j. ustnej.
Rozpoznanie: Caries profunda secundaria (faciem masticatoria et distalis) d. 6+.
Informacja dodatkowa: w zębie na pow. żującej i dystalnej widoczne duże wypełnienie
kompozycyjne. Nieszczelność brzeżna od strony dystalnej. Ząb 7+ pokryty jest koroną metalową .
Pomiędzy z. 6+ i 7+ widoczna przerośnięta, łatwo krwawiąca brodawka.

A. jak jest + papillitis ??
B. próchnica głęboka wtórna powierzchni żującej i dystalnej pierwszego zęba trzonowego górnego
prawego.( + zapalenie dziąsła )

Ząb 6+ :
- 3 korzenie – policzkowy mezjalny, policzkowy dystalny, podniebienny
- zwykle 3 kanały
- 4 guzki – policzkowy mezjalny, policzkowy dystalny, podniebienny mezjalny, podniebienny dystalny
- osobniczo występuje guzek Carabellego
C. klasa II ubytku

26

•

bad. podmiotowe – występuje ból w czasie spożywania pokarmu i w odpowiedzi na bodźce
termiczne (ciepłe, zimne) – krótkotrwający i przemijający po ustąpieniu bodźca.

•

Badanie przedmiotowe i dodatkowe :
1. reakcja na zimno <chlorek etylu> - prawidłowa lub nieznacznie przedłużona.
2. reakcja na perkusję poziomą i pionową (-)
3. reakcja na nawiercanie prawidłowa
4. na zdj. RTG - cienka warstwa zębiny oddzielającej dno ubytku od miazg – przejaśnienie
poniżej wypełnienia i podkładu
5. transluminacja ( przeświecanie ) – widoczny cień świadczący o próchnicy
6. nieszczelność brzeżna – manifestuje się jako przebarwienie brzegów wypełnienia lub tkanek
wokół wypełnienia, szczelina brzeżna lub odłamanie fragmentu wypełnienia
7. przebarwienia
8. zmiana przezierności, połysku szkliwa

D. Przyczyny rozwoju choroby u tego pacjenta :
Najprawdopodobniej przyczyną była nieszczelność brzeżna od strony dystalnej, która może powstać z
powodu :

 nieprawidłowy wybór materiału do wypełnienia
 nawis lub niedomiar wypełnienia
 skurcz polimeryzacyjny i powstanie mikroprzecieku
 odkładanie DP na granicy wypełnienia i zdrowych tk. zęba
 nieprawidłowa higiena j. ustnej
 niecałkowite usunięcie zębiny próchnicowej – rozwój resztkowej próchnicy podminowującej

wypełnienie

 stopień przydziąsłowy zbyt słaby
 nieotrzymanie suchości podczas zakładania wypełnienia ( pogorszenie adhezji materiału do tk.

zęba )

?? Dlaczego dochodzi do przerostu brodawki

E. Metoda leczenia

1) instruktaż higieny j. ustnej
2) usunięcie przerośniętej brodawki międzyzębowej :
- rozgrzany ekskawator
- Alustin
- ATS ??
- żegadło / pętle elektryczne

3) leczenie biologiczne – przykrycie pośrednie miazgi ZnO na 3-miesiące i jeśli z powodzeniem
założenie wypełnienia kompozytowego. Rokowanie : 90% powodzenie w przypadku zachowania
aseptyki. Przy nie powodzeniu tej metody lub wystąpieniu bólów samoistnych zmiana leczenia na

ekstyrpację w znieczuleniu

F. I wizyta :

 bad. podmiotowe, przedmiotowe, bad. dodatkowe – postawienie rozpoznania.
 izolacja zęba od dostępu śliny ( koferdam, wałki ligniny, ślinociąg )
 usunięcie starego wypełnienia kompozytowego
 opracowanie ubytku – usunięcie zębiny próchnicowej ( ze ściany dodziąsłowej, bocznych i

dokomorowej ) !!! ze ściany dokomorowej usuwamy zębinę próchnicową w bezwzględnej izolacji
od dostępu śliny i jałowym sprzętem.

 przemycie ubytku wodą destylowaną lub roztworem fizjologicznym NaCl
 osuszenie sterylnym tamponem waty

27

 założenie opatrunku czasowego ZnO z eugenolem ( np. Caryosan )
 poinformowanie pacjenta, że jeśli pojawią się jakieś niepokojące objawy ze strony tego zęba (ból)

ma się natychmiast zgłosić na wizytę, a jeśli wszystko będzie porządku ma zgłosić się za 3-miesiące.

II wizyta :


bad. podmiotowe i przedmiotowe ( miazga reaguje prawidłowo na bodźce termicznie )



izolacja zęba od dostępu śliny ( koferdam, wałki ligniny, ślinociąg )



usunięcie opatrunku czasowego pozostawienie w-wy jako podkład leczniczy



założenie podkładu izolacyjnego np. Adhesor polikarboksylowy



wytrawienie szkliwa, nałożenie bondu ( polimeryzacja 20 sek. ) i założenie mat. kompozytowego

np.

Fulfill – z racji II klasy i głębokiego ubytku zalecane jest zastosowanie metody kanapkowej
1-warstwa glassjonomer, 2-warstwa kompozyt


opracowanie wypełnienia – dopasowanie w zgryzie wypełnienia (kalka) i wypolerowanie

wypełnienia za pomocą gumek polerskich.

Zdecydowałem się na leczenie dwuetapowe ( a nie jednoetapowe ) żeby stan zapalny ze strony brodawki
międzyzębowej minął.

G. Możliwe powikłania w trakcie leczenia :
Podczas opracowywania :
1 – zranienie brodawki międzyzębowej wiertłem, paskiem metalowym podczas zakładania formówki
2 – obnażenie lub zranienie miazgi
3 – pozostawienie zębiny próchnicowej
4 – termiczne uszkodzenie miazgi podczas opracowywania
5 – uszkodzenie korony protetycznej
Podczas wypełniania :
1– uszkodzenie bł. śluzowej wytrawiaczem
2 – krwawienie z brodawki międzyzębowej
3 – zła kondensacja
4 – nieszczelność wypełnienia ( przede wszystkim brzeżna )
Powikłania późniejsze :
- próchnica wtórna
- zapalenie miazgi = pulpitis
- złamanie guzka zębowego, złamanie zęba ( osłabiony ząb wypełnieniem w skutek sił żucia, urazu )

28