STRUKTURA GOSPODARCZA – relacje i prawidłowości; struktura zatrudnienia i rodzaj
wytwarzanych dóbr.
DŁUGOFALOWE ZMIANY STRUKTURY GOSPODARCZEJ (Fisner, Clark, Furasti):
Do końca XVIII wieku: sektor pierwszy (rolnictwo) przewyższa sektory drugi (przemysł) i trzeci
(usługi)
Początek XIX wieku: sektor pierwszy zrównuje się z drugim (początek kapitalizmu), ale
przewyższają sektor trzeci.
Od połowy XIX wieku: sektor drugi zaczyna przewyższać pierwszy i trzeci (dynamiczny rozwój
przemysłu, najpierw lekkiego, potem także ciężkiego, mechanizacja).
Od połowy XX wieku: sektor trzeci zaczyna przewyższać sektor drugi i trzeci (wzrost
wydajności rolnictwa i przemysłu przy jednoczesnej redukcji zatrudnienia, rozwój usług jako
nowego źródła zarobku).

Możliwość rozwoju daje dopasowanie się do aktualnych potrzeb (ilość i rodzaj wytwarzanych

dóbr), a brak reform w strukturze gospodarczej powoduje zacofanie. Żadna struktura

gospodarcza nie jest i nie powinna być trwała.

Kryzys w 2008 roku: wzbogacają się banki, fundusze inwestycyjne i ubezpieczeniowe poprzez
ryzyko podejmowane przez inwestorów. Po kryzysie uznano, że nowoczesność rzeczywiście
oznacza rozwój sektora usług (także finansowych), ale konieczna jest ich regulacja i kontrola
przez państwo.

MODELE RESTRUKTURYZACJI:

a.

Model rynkowy: państwo nie powinno interweniować bezpośrednio, rynek sam

wyeliminuje nierentowne podmioty gospodarcze; rząd powinien wspierać nowe
inwestycje i miejsca pracy. Jedyną dopuszczalną formą interwencji państwa jest
zamówienie publiczne.

b.

Model aktywnego kształtowania struktur gospodarczych: zmiana nie zachodzą same,

proces jest długotrwały i wymaga pewnej interwencji państwa. Państwo tworzy tzw. listę
rankingową firm, które uznaje za warte wspierania (wspiera się głównie firmy uznane za
„nośniki nowoczesności”, a jednocześnie jest mała szansa, że jakaś prywatna firma bez
wsparcia państwa podejmie ryzyko i wyłoży pieniądze na badania i wdrażanie nowych
technologii); Niemcy i Japonia, jedne z najbardziej rozwiniętych gospodarek, funkcjonują
na tej zasadzie.

a.

Opóźnienie w stosunku do krajów Europy Zachodniej – sytuacja wszystkich państw

posocjalistycznych.

b.

Zaniedbanie w rozwoju przemysłu w XIX wieku.

c.

Brak nowoczesnych technologii.

PLAN BALCEROWICZA:

a.

Ograniczenie roli rolnictwa (w Polsce 80% żywności produkowane jest przez 5%

gospodarstw, większość gospodarstw wytwarza tylko na własne potrzeby): nieudana

próba.

b.

Restrukturyzacja przemysłu: podział przedsiębiorstw państwowych:

Obszar A (ok. 60%): obszar swobodnej gry rynkowej; państwo nie będzie ich wspierać,
rynek ma zdecydować czy się utrzymają czy nie. Doprowadziło to do fali upadłości i
likwidacji.
- nadwyżka zdolności produkcyjnej w stosunku do potrzeb rynku (głównie przemysł
ciężki);
- najwyższa energochłonność i materiałochłonność;
- produkcja nie spełnia standardów światowych (zarówno technicznych, jak i
bezpieczeństwa: głównie przemysł maszynowy, chemiczny, jak i produkcja
półfabrykatów dla przemysłu konsumpcyjnego).
Obszar B (ok. 8-10%): obszar promocji; państwo wspiera i promuje przedsiębiorstwa,
ingeruje w ich działania.
- przemysł wysokiej technologii (np. mikroelektroniczny, informatyczny, sprzętu
medycznego, telekomunikacyjnego, farmaceutyka, biotechnologia, przemysł lotniczy);
- przemysł o silnej orientacji eksportowej.
Obszar C (22-30%): obszar chroniony, wrażliwy, schyłkowy; chroniony, ale planowana
jest stopniowa redukcja zatrudnienia i produkcji.
- ogrywały w gospodarce kluczową rolę;
- proces redukcji musi, dla bezpieczeństwa gospodarki, przebiegać stopniowo;
- silne upolitycznienie (patrz: górnicy).
Powody wzięcia pod ochronę:
- groźba masowego bezrobocia skoncentrowanego w jednym obszarze (np. likwidacja
kopalni zatrudniającej bardzo dużo osób);
- przemysły te zwykle tworzą monokultury (np. przemysł węglowy na południu czy
przemysł stoczniowy na północy);
- element polityczny: dawniej przemysł był najważniejszy w Polsce (eksport węgla za
dewizy był warunkiem funkcjonowanie polskiej gospodarki).
Przywileje górników: umarzanie długów kopalniom, brak składek, wysokie świadczenie i
odprawy.