Agnieszka Ostachowska-

Gąsior

EDUKACJA I PORADNICTWO

ŻYWIENIOWE

porada dietetyczna na przykładzie

kobiety ciężarnej

PORADA DIETETYCZNA:

1.

Analiza stanu odżywienia

-

w tym parametrów istotnych w danej jednostce

chorobowej/stanie fizjologicznym

2.

Ocena sposobu żywienia

-przygotowanie i przeprowadzenie wywiadu

żywieniowego (ocena ilościowa, jakościowa)

PORADA DIETETYCZNA:

3. Określenie celu interwencji

PORADA DIETETYCZNA:

4.Interwencja (porada)>>

 opracowanie i przekazanie

zaleceń odnośnie

podaży składników odżywczych, odpowiedniej
racji pokarmowej



wskazanie błędów żywieniowych



wskazanie produktów i technik kulinarnych
zalecanych i przeciwwskazanych w danej
jednostce/stanie fizjologicznym, itp

.

PORADA DIETETYCZNA:

5. Monitorowanie postępu - efektu porady

Zalecenia zakresu przyrostu masy ciała

wg Institute of Medicine i Amerykańskiego Kolegium Położników i Ginekologów

Optymalny przyrost masy ciała w ciąży



BMI < 18,5

-

13

÷ 18 kg

TYGODNIOWY WSKAŹNIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,6 kg



BMI 18,5

÷ 25,0

11,5

÷ 16 kg

TYGODNIOWY WSKAŹNIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,45 kg



BMI 25,0

÷ 29,9

7

÷ 11,5 kg

TYGODNIOWY WSKAŹNIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,25 kg



BMI > 29,9

około 7 kg

TYGODNIOWY WSKAŹNIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,15 kg

Cel interwencji:



Ocena i ewentualna korekta

sposobu żywienia

Dodatkowo:



Prawidłowe przyrosty masy ciała



Wyrównanie niedoborów składników mineralnych,

witamin



?

Dzienne zapotrzebowanie energetyczne w
okresie ciąży



w II trymestrze ciąży +360 kcal (1,5 MJ) /dobę



w III trymestrze ciąży +475 kcal (2,0 MJ) /dobę

w porównaniu do zapotrzebowania energet. z okresu

przed ciążą (Normy żywieniowe IŻŻ, 2008)

Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży

BIAŁKO

Średnie zapotrzebowanie (EAR)
>> 0,98 g/kg m.c./dobę (białko krajowej racji pokarmowej)

Zalecane spożycie (RDA)

>> 1,2 g/kg m.c./dobę (białko krajowej racji pokarmowej)

* wykorzystanie białka na potrzeby energetyczne u kobiet

w ciąży powinno pozostać w zakresie 14% - 25%

Z całkowitej ilości białka spożywanego z dietą dobową:

-

60% powinno stanowić białko pochodzenia zwierzęcego

-

40% powinno stanowić białko pochodzenia roślinnego

Podstawowe źródła białka zwierzęcego:

mleko, przetwory mleczne, jaja, mięso i ryby

Podstawowe źródła białka roślinnego:
-

nasiona roślin strączkowych

-

nasiona zbóż

-

orzechy, prażona kukurydza i ryż, owsianka, rodzynki, ziarna

słonecznika i sezamowe (arginina –funkcjonowanie przysadki
mózgowej, płodność)

banany, suszone daktyle, orzeszki ziemne (tryptofan)

Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży

BIAŁKO

Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży

TŁUSZCZE



Poprawa jakości spożywanych tłuszczów (uwaga na formy trans!)



Wzrost spożycia WNKT 4-10% energii całkowitej:

>> n-6= 4-8%; n-3= 200mg LC-PUFA i 2g kw.

α-linolenowego



Zalecane produkty:

-

Masło (?)

-

Ciekłe oleje roślinne

-

Ryby gł. morskie (DHA, EPA) [

makrela, pstrąg, śledź, sardynka, tuńczyk,

łosoś]

-

WNKT konieczne do prawidłowego wzrastania i rozwoju,

głównie mózgu i siatkówki w okresie płodowym i po urodzeniu

-

WNKT przyspieszają dojrzewanie tkanek płucnych uznawane są

za czynnik promujący rozwój płodu

-

WNKT w profilaktyce nadciśnienia indukowanego ciążą i porodów
przedwczesnych

Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży

WĘGLOWODANY



Zawartość węglowodanów ogółem w diecie dobowej
ma stanowić nie mniej niż 50% ogólnej wartości
energetycznej.



Ograniczenie spożycia cukrów dodanych do max. 10%
wartości energetycznej

Nadmiar sacharozy w diecie to zaburzenia rozwoju
łożyska, płodu oraz nadmierny przyrost m.c. kobiety
ciężarnej

Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży

WĘGLOWODANY



BŁONNIK POKARMOWY



zalecenia IŻŻ dla osób zdrowych 20-40 g błonnika na dobę



Podaż błonnika <20g to większe prawdopodobieństwo:

zaparć, rozwoju miażdżycy, otyłości, kamicy wątrobowej, uchyłkowatości
jelita i zmian nowotworowych jelita grubego



Podaż błonnika >40g to niższa biodostępność innych składników
pokarmowych, zwłaszcza soli mineralnych i witamin



Zalecenia IŻŻ dla kobiet w ciąży to około 30 g błonnika na dobę

ZALECENIA DOTYCZĄCE MODYFIKACJI SPOŻYCIA WITAMIN
ROZPUSZCZALNYCH W WODZIE

W TRAKCIE CIĄŻY

witamina

Przed ciążą

W ciąży

EAR

RDA

EAR

RDA

Witamina C (mg)

60

75

70

85

(B1) Tiamina (mg) 0,9

1,1

1,2

1,4

(B2) Ryboflawina
(mg)

0,9

1,1

1,2

1,4

(PP) Niacyna (mg
równoważnika)

11

14

14

18

B6 (Pirydoksyna
(mg)

1,1

1,3

1,6

1,9

Foliany (ug
równoważnika)

320

400

520

600

Wit.B12 (ug
kobalaminy)

2

2,4

2,2

2,6

ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CIĄŻY

wit. A

Zapotrzebowanie na witaminę A (równoważnik retinolu/osobę/dobę)
ustalone jest na poziomach:

-

EAR (średnie zapotrzebowanie)

-

RDA (zalecane spożycie)

-

AI (wystarczające spożycie) – dla niemowląt

grupa

EAR

RDA

Kobiety >19

500ug

700ug

Ciąża <19

530ug

750ug

Ciąża >19

530ug

770ug

ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CIĄŻY

wit. D

Zapotrzebowanie na witaminę D

(ug

cholekalcyferolu/osobę/dobę) ustalone jest na

poziomie

AI

(wystarczające spożycie)



W okresie ciąży nie ma zaleceń zwiększenia
podaży witaminy D.

AI = 5ug cholekalcyferolu / osobę / dobę

ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CIĄŻY

wit. E

Zapotrzebowanie na witaminę E

(mg równoważnika alfa-tokoferolu) ustalone jest na
poziomie wystarczającego spożycia (AI)

grupa

AI

(mg równoważnika tokoferolu)

Kobiety

8

Kobiety w ciąży

10

ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CIĄŻY

wit. K

Zapotrzebowanie na witaminę K

(ug fitochinonu/osobę/dobę) ustalone jest na
poziomie wystarczającego spożycia (AI)

grupa

AI

(ug fitochinonu

/osobę/dobę)

Kobiety

55

Kobiety w ciąży

55

ZALECENIA DOTYCZĄCE MODYFIKACJI SPOŻYCIA

SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W TRAKCIE CIĄŻY

Składnik
mineralny

Przed ciążą

W ciąży

EAR

RDA

EAR

<19/>19

RDA

<19/>19

fosfor (mg)

580

700

1050/580

1250/700

magnez (mg)

255

310

335/300

400/360

żelazo (mg)

8

18

23

27

cynk (mg)

6,8

8

10,5/9,5

12/11

jod (ug)

95

150

160

220

selen (ug)

45

55

50

60

miedź (mg)

0,7

0,9

0,8

1,0

Ustalenie racji pokarmowej

Ile porcji, które produkty wybierać, których unikać

Ogólne zasady



Unikać potraw smażonych, szczególnie w

głębokim tłuszczu



Unikać dosalania potraw



Unikać produktów wysoko przetworzonych



Unikać surowego mięsa, jaj



Starannie myć owoce i warzywa przed spożyciem

Niedobory żelaza, folianów, witaminy
B12

– omówienie

Główne źródła żelaza w diecie:



35%- produkty

zbożowe



25% -

mięso, wędliny, ryby



17% - ziemniaki

Niedobory żelaza, folianów, witaminy
B12

– omówienie

źródła żelaza w diecie:



Produkty pochodzenia

zwierzęcego

-

cielęcina (2,9mg), wieprzowina (1,3mg),

wołowina(3,1mg), skrzydełka kurczaka (1,4mg)



oczywiście: żółtka jaj, wątroba, nerki, ozory, salceson,

kaszanka itp.

-

ryby

zawierające ponad 1 mg

śledź solony, dorsz wędzony, makrela wędzona, pikling,

sardynka

w oleju, tuńczyk w oleju

w 100g

Niedobory żelaza, folianów, witaminy
B12

– omówienie

źródła żelaza w diecie:



Produkty pochodzenia roślinnego

- kasza jaglana (4,8mg),

- kasza gryczana(2,8mg),

-

chleb żytni razowy (2,3mg),

- pumpernikel (2,5mg)

- zarodki pszenne (9,0mg)

w 100g

źródła żelaza w diecie cd.



Produkty pochodzenia

roślinnego

-

warzywa:

boćwina (2,2mg), fasola biała (6,9mg), groszek zielony
(1,9mg),

jarmuż (1,7mg), szpinak (2,8mg) ...

- owoce:

morela suszona (3,9mg), figi suszone (3,3mg), rodzynki
suszone (2,3mg)...

- orzechy:

orzechy pistacjowe (6,7mg)

słonecznik (4,2mg) ...

w 100g

Niedokrwistość



Odpowiednia

podaż:

- kwasu foliowego

- witaminy B12

Zawartość witaminy B12 w produktach
żywnościowych (ug/100g)



Wątroba wołowa



Wątroba cielęca



Wątroba kurczęcia



Nerki cielęce



Nerki wołowe



Ostrygi



żółtko jaja



Tuńczyk



Homar



Flądra



Ser żółty



Ser biały



Mleko pełne świeże



Jogurt



122



104



24,1



63



37,3



21,1



9,3



2,8



1,3



1,2



1,7



0,6



0,4



0,06

Źródła kw. foliowego



Wątroba



Jaja



Sery



Mleko krowie świeże



Wołowina



Drób



Wieprzowina



Otręby pszenne



Szpinak



Brukselka



Szparagi



Bób



Kalafior



Brokuły



Groch



Ciemnozielone warzywa liściaste



Chleb pszenny pełnoziarnisty



Papryka



Sałata



Kapusta



Banany



Pomarańcze



Jabłka

Foliany są wrażliwe



na działanie wysokiej temperatury



promieniowanie słoneczne



odczyn

kwaśny

Straty

folianów



50-90% w czasie przetwarzania i

gotowania żywności,

zwłaszcza w dużej ilości wody



Świeże warzywa liściaste przechowywane w
temperaturze

pokojowej mogą stracić nawet 70%

folianów

Czynniki stylu życia też w kręgu
zainteresowań dietetyka! –

omówienie, konsekwencje

Alkohol



Nawet sporadyczne picie alkoholu podczas

ciąży

sprzyja

wadom rozwojowym płodu, komplikacjom

podczas ciąży i porodu.

Alkohol pity regularnie przez kobietę ciężarną stanowi

bardzo silny czynnik teratogenny.

Najsilniejsze działanie toksyczne alkoholu występuje w
pierwszych 6 tygodniach ciąży.

Najpoważniejszym powikłaniem jest

alkoholowy zespół

płodowy (FAS) – omówienie, cechy dysmorficzne,
kryteria diagnostyczne FAS, FAE, ARND, FARC, ARBD



Częściowo spełnione ww. kryteria FAS mogą

prowadzić do diagnozy następujących

zaburzeń:



alkoholowy efekt płodowy (FAE)



poalkoholowe zaburzenia rozwoju układu

nerwowego (ARND)



poalkoholowe środowisko dla rozwoju płodu

(FARC)



poalkoholowy defekt urodzeniowy (ARBD).

Palenie tytoniu a ciąża



Nikotyna i tlenek węgla zmniejszają przepływ krwi
przez łożysko powodując tym samym niedotlenienie i
w efekcie zahamowanie rozwoju dziecka.



Zagrożenia dla dzieci wynikające z palenia tytoniu –
omówienie, charakterystyka zmian na różnych
etapach rozwoju

Herbata i kawa jako używki –
negatywne aspekty, omówienie



Herbata jest

wartościowym napojem ze względu na to, że

dostarcza dużej ilości flawonoidów

ALE…….



Kawa

– a przebieg ciąży

Diety restrykcyjne w ciąży –
niepolecane!!!

Wegetarianizm



Według raportu ADA

prawidłowo zaplanowana dieta laktoowowegetariańska,
czyli

zawierająca obok różnorodnych produktów

roślinnych także mleko i jaja,
może zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze i
być wystarczająca w okresie ciąży, a także w okresie
laktacji.

Profilaktyka alergii w okresie ciąży –
diety eliminacyjne czy zasadne???

Ocena efektywności porady



Metody bezpośrednie

-wyniki analiz biochemicznych, antropometrii

-

pomiar ciśnienie tętniczego krwi

-

kontrola masy ciała



Metody pośrednie

-ocena przyswojenia wiedzy

-

ocena zmian nawyków żywieniowych np. dzienniczek

-

samokontrola wskaźników biochemicznych