Wpływ handlu międzynarodowego

na rozwój i wzrost gospodarczy

08/09.01.2013

Spis treści

1)

Handel międzynarodowy a rozwój i wzrost
gospodarczy – badania empiryczne

2)

Wpływ handlu międzynarodowego na rozwój i wzrost
gospodarczy w ujęciu teoretycznym

3)

Wpływ polityki handlowej na rozwój gospodarczy –
proeksportowa i antyimportowa strategia rozwoju

proeksportowa i antyimportowa strategia rozwoju
gospodarczego

Handel międzynarodowy a rozwój i wzrost
gospodarczy

Wybrane prace empiryczne dot. wpływu handlu
międzynarodowego na wzrost gospodarczy:

Barro (1991)

Dollar [1992]

Sachs i Warner [1995]

Frankel i Romer [1999] + Irwin i Tervio [2002]

Prace polemiczne:

Rodriguez i Rodrik [2001]

Rodriguez [2007]

Barro i Dollar

Barro [1992]

zidentyfikował pozytywny i statystycznie istotny wpływ ogólnego poziomu
otwartości na wzrost gospodarczy;

Dollar [1992]

wykorzystał indeks zaburzeń w wymianie handlowej;

uwzględnił kurs walutowy i stopę inwestycji;

Wyniki:

ujemny wpływ zaburzeń w wymianie i wzrost zmienności kursu
walutowego na tempo wzrostu gospodarczego;

Dollar – polemika

Rodriguez i Rodrik wykazali, że badanie Dollara jest wadliwe z kilku
powodów:

wykorzystanie indeksu zaburzeń w wymianie, które można uznać raczej za
miarę ogólnego poziomu niestabilności gospodarki;

wysoką wrażliwość otrzymanych wyników - dodanie do specyfikacji
zmiennych sztucznych;

WNIOSEK: Zdaniem Rodrigueza i Rodrika jedynie ocena negatywnego
wpływu stopnia zmienności kursu walutowego na wzrost ma istotne
znaczenie;

Sachs i Warner

Sachs i Warner [1995]

Badanie wpływu otwarcia gospodarki na wzrost gospodarczy

Otwarcie traktowane jako zmienna zero-jedynkowa i jest jednocześnie
definiowane w syntetyczny sposób. Kraj jest postrzegany za zamknięty, gdy
posiada co najmniej 1 z poniższych cech:

średnia stawka celna na dobra kapitałowe i pośrednie jest nisza ni 40 proc.;

średnia stawka celna na dobra kapitałowe i pośrednie jest nisza ni 40 proc.;

bariery pozataryfowe dotyczą mniej ni 40 proc. importu dóbr kapitałowych

i pośrednich;

premia czarnorynkowa nie przekracza 20 proc. oficjalnego kursu wymiany;

państwo nie ma ustroju socjalistycznego;

nie posiada monopolu w eksporcie kluczowych branż;

Sachs i Warner – wyniki i polemika

Wynik badania:

indeks otwartości dla dużej grupy państw w analizie przekrojowej
uwzgledniającej szereg zmiennych warunkujących okazał się mieć dodatni i
statystycznie istotny wpływ na wzrost gospodarczy;

kraje otwarte rozwijają się w tempie wyższym od krajów zamkniętych,
stopa wzrostu gospodarczego była w krajach otwartych wyższa o ok. 2,5
pp. niż w krajach zamkniętych;

pp. niż w krajach zamkniętych;

Polemika:

Rodriguez i Rodrik [2001] przeprowadzili analizę regresji z uwzględnieniem
wszystkich komponentów zmiennej opracowanej przez Sachsa i Warnera.
Okazało się, że jedynie czarnorynkowa premia walutowa i państwowy
monopol w eksporcie istotnie wpływają na stopę wzrostu gospodarczego.

Sachs i Warner – polemika

Te dwie kategorie są skorelowane z innymi zmiennymi niż otwarcie gospodarki:

czarnorynkowa premia walutowa – premia rzędu ponad 20% jest obserwowana
w zasadzie jedynie w przypadku silnych nierównowag makroekonomicznych,
konfliktów politycznych czy innych szoków gospodarczych;

państwowy monopol w eksporcie – Sachs i Warner oparli się na badaniu
przeprowadzonym jedynie dla krajów afrykańskich przeprowadzających program
dostosowań strukturalnych MFW. Ogólnie zmienna państwowy monopol w
eksporcie nie mówi tyle o otwarciu gospodarki, ile o tym, czy kraj leży w Afryce

eksporcie nie mówi tyle o otwarciu gospodarki, ile o tym, czy kraj leży w Afryce
Subsaharyjskiej;

WNIOSEK: Sachs i Warner oszacowali, iż gospodarki zamknięte rozwijają się wolniej
od otwartych. Rodriguez i Rodrik wskazali, że nie chodzi o reżim handlowy – wolniej
rozwijają się kraje Afryki Subsaharyjskiej i kraje dotknięte znacznymi wstrząsami
ekonomicznymi i politycznymi.

Frankel i Romer – wyniki i polemika

Frankel i Romer [1999]

zakładają endogeniczność wymiany handlowej i procesu wzrostu gospodarczego;

wprowadzają do modelu odpowiednie zmienne instrumentalne;

wprowadzili zamiast indeksu otwartości zmienną bazującą na czynnikach geograficznych
(istotna głęboka determinanta wzrostu gospodarczego) – traktują kategorie geograficzne
(ściślej: część obrotów handlowych wyjaśnianą przez czynniki geograficzne) jako
instrument;

Wyniki:

Wyniki:

estymacja z zastosowaniem metody zmiennych instrumentalnych wskazała na brak
przeszacowania pozytywnego wpływu wymiany handlowej na wzrost w pracach
przekrojowych wykorzystujących metodę najmniejszych kwadratów oraz na
dodatni, znaczący i istotny statystycznie wpływ wymiany na wzrost;

wzrost relacji handel/PKB o 1 pp. skutkuje wzrostem dochodów na mieszkańca
o od 0,9% do 3%;

Uwzględnienie w estymacjach dodatkowych czynników geograficznych zdaniem
Rodrigueza i Rodrika skutkuje nieistotnym statystycznie wpływem handlu na dochody.

Irwin i Tervio

Irwin i Tervio [1999]

powtórzyli badanie Frankela i Romera (1999) w lekko
zmodyfikowanej formule dla znacznie większej liczby
lat wykorzystując dwie metody estymacji:

metodę najmniejszych kwadratów;

metodę najmniejszych kwadratów;

podwójną metodę najmniejszych kwadratów;

Wyniki: wskazują na występowanie dodatniego związku
pomiędzy intensywnością wymiany handlowej
a poziomem PKB per capita;

Handel międzynarodowy a rozwój i wzrost
gospodarczy

Badania empiryczne nie rozstrzygają, czy wyższy stopień otwarcia gospodarki
wpływa w istotny sposób na wzrost gospodarczy.

Uzyskiwane wyniki analiz empirycznych wydaja sie w być w dużym stopniu
uzależnione od zastosowanego podejścia metodologicznego, specyfiki przyjętej
próby oraz przyjętej miary otwartości.

Jednym z zasadniczych problemów badawczych jest kwestia przyczynowości.
Choć badacze próbują wykazać, czy handel wpływa na wzrost gospodarczy, to

Choć badacze próbują wykazać, czy handel wpływa na wzrost gospodarczy, to
jednak równie dobrze może wystąpić relacja odwrotna (np. w wyniku
osłabienia koniunktury władze zwiększają poziom protekcji krajowego rynku w
celu ochrony krajowej produkcji i zatrudnienia; zatem nie tylko OTWARTOŚĆ
-> WZROST, ale i WZROST -> OTWARTOŚĆ).

Identyfikacja kierunku przyczynowego jest niezwykle istotna, gdyż istnieje
pozytywna korelacja pomiędzy poziomem otwarcia gospodarki a tempem wzrostu
gospodarczego.

HM a wzrost/rozwój

Antyimportowa i proeksportowa strategia
rozwoju gospodarczego

w połowie XX wieku wiele krajów podjęło próby
internacjonalizacji gospodarki;

szerokie uczestnictwo w międzynarodowym podziale
pracy stanowi istotną determinantę długookresowego
rozwoju gospodarczego;
przyjmowano dwie strategie:

przyjmowano dwie strategie:

antyimportową;

proeksportową;

przesłanka wyboru strategii rozwoju – chęć zmiany przez
kraje rozwijające się swej roli w międzynarodowym
podziale pracy;

Strategia antyimportowa

rozwój rodzimego przemysłu;

zastępowanie dóbr importowanych produkcją krajową;

autarkia;

w użyciu środki polityki handlowej chroniące przed
dopływem dóbr zagranicznych:

dopływem dóbr zagranicznych:

wysokie efektywne stawki protekcji celnej

ilościowe ograniczenia importu;

przewartościowany kurs własnej waluty;

Strategia antyimportowa

skrajnie nieefektywna ekonomicznie w dłuższym okresie –

sprzeczność z ricardiańską teorią kosztów komparatywnych;

zakup droższych dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych na

rynku krajowym zamiast tańszych pochodzących z importu;

stosowanie starszej technologii dostępnej na rynku krajowym,

zamiast zakupu za granicą nowszych rozwiązań

technologicznych;

technologicznych;

mała skala produkcji substytuującej import;

niższy poziom techniczny produkcji krajowej niż

importowanej;

nakłady inwestycyjne potrzebne na uruchomienie produkcji

substytuującej import zwiększają deficyt bilansu płatniczego;

uruchomiona produkcja antyimportowa jest trudna do

zlikwidowania ze względu na opór społeczny;

Strategia antyimportowa

ujemne konsekwencje:

wyroby pochodzące z produkcji podejmowanej z myślą o
uniezależnieniu się od importu były znacznie droższe od takich
samych dóbr importowanych;

wytwarzane produkty charakteryzowały niską jakością lub
zacofaniem technologicznym;

zacofaniem technologicznym;

praktyka gospodarcza wykazuje, że strategia
antyimportowa stosowana jest najczęściej przez kraje
rozwijające się:

sposób na doraźną poprawę bilansu płatniczego;

strategia rozwoju gospodarki narodowej;

Strategia antyimportowa

przynosi ona efekty w krótkim okresie i stanowi metodę
łatwiejszą do zaakceptowania społecznie:

ograniczenie importu może być postrzegane jako dążenie do
zwiększenia poziomu niezależności kraju;

wprowadzenie taryf celnych oraz kontyngentów spotyka się z
poparciem producentów krajowych;

poparciem producentów krajowych;

budżet państwa uzyskuje dodatkowe dochody, np. z tytułu ceł;

faktyczna realizacja strategii antyimportowej zależy wyłącznie
od władz krajowych, w przeciwieństwie do strategii
proeksportowej, która jest zależna od popytu zagranicznego;

Strategia proeksportowa

definicja węższa:

„zbiór reguł, metod i narzędzi stosowanych przez centralną
władzę gospodarczą kraju dla przyspieszenia rozwoju
eksportu”

definicja szersza:

„polityka przyspieszania zrównoważonego rozwoju

„polityka przyspieszania zrównoważonego rozwoju
gospodarczego kraju za pomocą rozwoju eksportu”

dążenie do zapewnienia maksymalnych korzyści w ramach
międzynarodowego podziału pracy

Strategia proeksportowa

wymaga pewnego zakresu interwencjonizmu
państwowego;

stanowi świadomą i celową ingerencję władzy centralnej
mającą na celu poprawę sytuacji poszczególnych
podmiotów, tak aby korzyści odniósł cały system
gospodarki narodowej;

gospodarki narodowej;

forma i zakres interwencji państwa pozostaje kwestią
sporną;

wskazuje się na niedoskonałości mechanizmu rynkowego
w skali globalnej – paradoksalnie poprzez prowadzoną
politykę proeksportową państwo przyczynia się do
powstawania nowych zniekształceń na rynku światowym;

Strategia proeksportowa – trudności

wzrost eksportu wymaga uruchomienia systemu zachęt
dla eksporterów co wiąże się z obciążeniem budżetu;

subsydiowanie eksportu może spotkać się z działaniami
odwetowymi zagranicznych partnerów,

wspieranie eksportu może być społecznie postrzegane
jako ograniczanie dostępności towarów eksportowanych

jako ograniczanie dostępności towarów eksportowanych
na rynku krajowym co prowadzi do wzrostu ich cen;

wspieranie eksportu może być także postrzegane jako
uzależnienie gospodarki od rynków zagranicznych;

dodatkowe wyrzeczenia ze strony społeczeństwa –
rezygnacja z mało wydajnych gałęzi przemysłu wiąże się z
bankructwem wielu zakładów oraz wzrostem bezrobocia;

Strategia proeksportowa

polityka

proeksportowa

• teorie handlu międzynarodowego wskazują na silne powiązanie pomiędzy

zwiększeniem eksportu a wzrostem poziomu dobrobytu w danym kraju

• Eksport czynnikiem popytotwórczym, powodującym wzrost produkcji, zatrudnienia

oraz dochodów uzyskiwanych przez krajowe podmioty gospodarcze.

• Wzrost wynagrodzeń czynników produkcji (w tym płac), właścicieli przedsiębiorstw

rozwój

eksportu

• Wzrost wynagrodzeń czynników produkcji (w tym płac), właścicieli przedsiębiorstw

oraz wyższe wpływy do budżetu.

wzrost

gospodarczy

• Eksport w sposób nominalny wpływa na wartość PKB wytworzonego w kraju

(wartość wytworzonych w kraju dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych oraz
nadwyżka eksportu nad importem).

Strategia proeksportowa

Aby polityka proeksportowa stanowiła dźwignię rozwoju
gospodarczego, warunkiem koniecznym jest, by wspierany
eksport był opłacalny – determinuje to struktura
rzeczowa i asortymentowa eksportu oraz terms of trade
danego kraju;

eksport nisko przetworzonych towarów – konkurencja

eksport nisko przetworzonych towarów – konkurencja
na rynkach międzynarodowych przybiera charakter
cenowy – konieczność utrzymania atrakcyjnego poziomu
cen – oszczędności poprzez cięcia w kosztach produkcji –
W krajach rozwijających się oszczędności te przybierają
formę obniżania wynagrodzeń pracowników –
pauperyzacja społeczeństwa;