Wpływ składników pokarmowych na rozwój i funksjonowanie organizmów zwierzęcych

1. Znaczenie żywienia zwierząt

Organizm zwierzęcy zużywa stale duże ilości energii, których źródłem jest pokarm spożywany przez zwierzę, dlatego głównym warunkiem zwiększenia wydajności zwierząt jest prawidłowe żywienie. Wszystkie wysokoprodukcyjne rasy zwierząt wyhodowano w warunkach dobrego oraz intensywnego żywienia i cechy te mogą się ujawnić tylko przy takim żywieniu. Zwiększenie mleczności krów lub uzyskanie większych przyrostów masy trzody chlewnej jest możliwe tylko wtedy, gdy zapewnimy zwierzętom konieczne ilości dobrej, prawidłowo zadawanej paszy.

Zdrowie zwierząt jest również niejednokrotnie zależne od żywienia gdyż u zwierząt występują choroby wywołane błędami żywieniowymi, np. niedoborem składników mineralnych czy witamin, jak np. krzywica czy niedokrwistość .Jest oczywiście wiele innych schorzeń powstających bezpośrednio lub pośrednio w rezultacie nieodpowiedniego (ilościowo lub jakościowo) żywienia. Zaburzenia w płodności zwierząt, a nawet jałowość są skutkiem złego żywienia. Wysokiej produkcji można oczekiwać tylko od zwierząt zdrowych

2. Racjonalne żywienie.

Racjonalne żywienie jest tym czynnikiem, który najszybciej może wpłynąć na podniesienie wydajności zwierząt gospodarskich. Zdolności produkcyjne zwierząt są również uwarunkowane genetycznie, lecz krzyżowanie, warunkujące zmiany w kombinacji genów może powodować u potomstwa wystąpienie nowych cech behawioralnych, nie obserwowanych u rodziców. Poziom wydajności zwierząt gospodarskich uwarunkowany jest czynnikami o charakterze dziedzicznym i środowiskowym, lecz udoskonalenie genetycznie stada jest procesem ewolucyjnym. Bez racjonalnego żywienia i dbania o jak najlepsze warunki środowiskowe nie jesteśmy w stanie poprawić produkcyjności miernie genetycznie osobników. Powiedzenie, że „pasza robi rasę” lub „krowa pyskiem doi” znalazły liczne potwierdzenia w praktyce. Wieloletnia praca hodowców doprowadziła do tego, że posiadamy rasy zwierząt, które mają dziedziczne zdolności do intensywnej produkcji, szybciej dojrzewają (intensywniej żyją), mają wysokie przyrosty ciała, dają dużo jaj lub mleka, duży odrost wełny, pod warunkiem prawidłowego żywienia. Zazwyczaj intensywna produkcja jest produkcją tańszą, gdyż większa część paszy jest przeznaczona na produkcję mleka, mięsa, jaj, zaś na potrzeby utrzymania zwierzęcia przy życiu zużywa się mniej paszy. W warunkach prymitywnych zwierzę aż 90% paszy przeznacza na utrzymanie się przy życiu, a przy intensywnym chowie tylko 30%.

Celem racjonalnego żywienia zwierząt jest dostarczenie w paszy wszystkich składników pokarmowych i pokrycie zapotrzebowania zwierząt odpowiednio do ich założeń genetycznych i do wymagań hodowcy. Poprawa żywienia bardzo szybko wywołuje pożądane rezultaty natomiast skutki pogorszenia żywienia występują jeszcze szybciej. Żywienie wpływa nie tylko na ilość produktów zwierzęcych, lecz także na ich jakość. Jakość mleka i masła, konsystencja słoniny i łoju, barwa żółtka jaj itp. są w dużym stopniu zależne od pasz stosowanych w żywieniu poszczególnych gatunków zwierząt. Przez odpowiedni dobór pasz można wpływać na otrzymywanie produktów zwierzęcych wysokiej jakości, a ponadto także na wzrost i rozwój młodych organizmów. Trzeba jednak przy tym pamiętać, ze poszczególne partie ciała zwierzęcia, a nawet poszczególne rodzaje tkanek rosną z niejednakową szybkością w różnych okresach życia organizmu. Intensywność żywienia młodzieży przeznaczonej do hodowli ma wpływ także na jej cechy użytkowe po osiągnięciu dojrzałości. Ogólnie biorąc można powiedzieć, ze u młodych zwierząt przeznaczonych na rzeź wymagane są duże przyrosty i dlatego stosuje się żywienie intensywne natomiast u sztuk hodowlanych zaleca się raczej umiarkowane żywienie i średnie przyrosty.

Koszty produkcji zwierzęcej są również bezpośrednio zależne od racjonalnego żywienia, od zużycia paszy na jednostkę uzyskiwanego produktu (mięsa, mleka, jaj itd.). Umiejętność racjonalnego żywienia decyduje o opłacalności hodowli zwierząt. Dokładne poznanie potrzeb pokarmowych poszczególnych gatunków zwierząt pozwala na stosowanie racjonalnego żywienia zwierząt, to jest takiego, które zapewnia najlepsze jego wykorzystanie. Prawidłowe żywienie polega na dostarczeniu zwierzęciu pasz zawierających wszystkie potrzebne składniki pokarmowe w odpowiednich ilościach i właściwych proporcjach oraz prawidłowo przyrządzonych.

3. Rodzaje składników pokarmowych i ich znaczenie w żywieniu.

Składniki pokarmowe :

Cukry:
Są to węglowodany . Cukry są głównym źródłem energii dla organizmu.
Skrobia Glukoza Glikogen.
Glikogen jest odkładany w mięśniach i w wątrobie.
Przykłady produktów z zawartością skrobi: makaron, ziemniaki, pieczywo, kasza, rośliny strączkowe. Błonnik jest też cukrem. Pomaga w trawieniu pokarmów.

Tłuszcze:
Tłuszcze to zapasowy materiał energetyczny. Tłuszcze składają się z długich łańcuchów kwasów tłuszczowych „spiętych” po trzy glicerolem. Nadmiar tłuszczy nasyconych (zwierzęcych ) powoduje chorobę układu krążenia (cholesterol).

Białka:
Białka to skomplikowane związki chemiczne, stanowiące przestrzenne „układanki”, złożone z aminokwasów. Nasz organizm sam nie wszystkie potrafi sam sobie wytworzyć. Białka wykorzystywane są przez organizm głównie do budowy komórek- potrzebne są one wszystkim. Białka zwierzęce są wartościowsze niż białka roślinne. Powinniśmy spożywać ich w stosunku 1:1.

Sole mineralne i witaminy:
Są to regulatory procesów życiowych. Ponadto sole mineralne pełnią funkcję budulcową. Składniki mineralne to np. fosfor, wapń, żelazo, fluor. Witaminy otrzymujemy z pożywienia, tylko D z promieni słonecznych.

Substancje, które spożywa ustrój dla pokrycia potrzeb życiowych określane są pokarmem, względnie pożywieniem. W skład pokarmów wchodzą: woda, składniki organiczne oraz nieorganiczne. Woda nie jest paszą, ale jest niezbędna do trawienia i stanowi nadto 2/3 ich masy. Woda jako składnik krwi, rozprowadza pobrane z przewodu pokarmowego składniki pokarmowe i umożliwia usuwanie szkodliwych dla organizmu produktów powstałych przy przemianie materii. Stanowi ona składnik większości tkanek.

W skład związków organicznych wchodzą cukrowce, białka i tłuszczowce. Każdy z tych związków spełnia inna role biologiczna. Cukrowce są to związki składające się z węgla, wodoru i tlenu w stosunku wyrażajacym się wzorem CnH2nOn. Dzielą się one na cukrowce proste, które nie ulęgają procesom hydrolizy i cukrowce złożone, składające się z dwóch, trzech lub więcej cząsteczek cukrów prostych. Pod wpływem enzymów luz związków chemicznych, które maja właściwości hydrolityczne rozpadaj się na cukry proste. W skład cukrowców złożonych wchodzą miedzy innymi wielocukry grupy skrobi i błonnika.

Skrobia stanowi jeden z głównych składników odżywczych i występuje w ziarnach zbóż, w ziemniakach oraz w innych roślinach okopowych. Nie rozpuszcza się ona w zimnej wodzie i jej ciężar cząsteczkowy wynosi od 10 do 200 000. Dekstryny powstające przy hydrolizie skrobi są rozpuszczalne w wodzie i łatwiej strawne aniżeli skrobia. Celuloza – błonnik występuje w błonach komórkowych i tkance wzmacniającej u roślin. W trawieniu u zwierząt gospodarskich spełnia ona ważną rolę, ponieważ nadaje masie pokarmowej pewną pożądaną objętość. Poza tym działa ona mechanicznie pobudzając gruczoły trawienne, znajdujące się w przewodzie pokarmowym, do intensywniejszego wydzielania soków. Rozkład celulozy odbywa się za pomocą celulaz, których nie wytwarza człowiek ani też zwierzęta wyższe. Celulazy występują jedynie u krabów, pewnych robaków i owadów. U zwierząt roślinożernych flora bakteryjna rozkłada błonnik na CO2, CH4, H2 oraz kwas mrówkowy, octowy, mlekowy, masłowy, walerianowy i inne. Lignina jest substancją, która inkrustuje celulozę i utrudnia drobnoustrojom rozkład błonnika i nie jest wykorzystywana przez zwierzęta jako źródło energii.

Białka występują w pokarmach pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, składają się z aminokwasów połączonych ze sobą w duże cząsteczki za pomocą wiązań peptydowych. Pod względem ilościowym, jak tez i jakościowym maja one rozmaity skład, z czym łącza się ich właściwości chemiczne i fizyczne. Oprócz białek prostych, zbudowanych z aminokwasów, znajdują się często w pokarmach białka złożone, a w szczególności nukleoproteidy. Występują one w jądrach komórek zwierzęcych i roślinnych i składają się, oprócz części białkowej, z kwasów nukleinowych. Enzymy przewodu pokarmowego rozkładają kwasy nukleinowe na kwas fosforowy, zasady purynowe, pirymidynowe oraz cukrowce. Do grupy tłuszczowców należą połączenia organiczne mające rozmaitą budowę chemiczną, a rozpuszczające się w takich rozpuszczalnikach organicznych jak alkohol, eter, chloroform, benzen itd.

4. Żywienie z uwzględnieniem budowy anatomicznej.

Umiejętność właściwego żywienia w dużej mierze zależy od znajomości budowy anatomicznej przewodu pokarmowego i zachodzących w nim procesów fizjologicznych. Znajomość anatomii pozwala nam na dostosowanie pokarmów w różnych okresach życia zwierzęcia gdyż poszczególne partie ciała a nawet poszczególne rodzaje tkanek rosną z niejednakowa szybkością w różnych okresach życia organizmu. Stosując odpowiednia intensywność żywienia w tych okresach, można zmieniać wzajemny stosunek tkanek (głównie zaś mięsa i tłuszczu), a nawet tuszy zwierzęcia i jego wartość rzeźną mogą być modyfikowane pod wpływem żywienia. Właściwie żywienie młodego zwierzęcia wpływa również na rozwój przewodu pokarmowego, a przez to na późniejsza zdolność pobierania paszy i jej trawienia.

Budowa układu trawiennego obowiązująca u określonego gatunku, jest odzwierciedleniem jego przydatności funkcjonalnej, związanej ściśle z jakością pokarmu, co skrótowo ilustrują terminy – ssaki mięsożerne, wszystkożerne, roślinożerne. Organizm stale zużywa duże ilości energii, której źródłem jest pokarm, zanim jednak dojdzie do wyzwolenia energii zawartej w pokarmie, musi on być rozłożony na składniki przyswajalne. Winien on uzyskać taką strukturę pod względem fizycznym i chemicznym, która umożliwia przechodzenie składników pokarmowych do krwi i limfy, aby ostatecznie trafić do miejsca przeznaczenie, tj. do komórek ustroju.`

5. Niedobór składników pokarmoych

Niedobór składników pokarmowych ma negatywny wpływ na zwierze, na jego rozwój, czy przyswajanie paszy. brak wielu składników pokarmowych ma duży wpływ na rozwój potomstwa, jak i ma wpływ na ruje u samicy. Na tomiast jeśli chodzi o jakościowy niedobór składników pokarmowych największe znaczenie na płodność i plenność samicy mają białka. Tłuszcze i węglowodany nie wywierają na te czynniki zbyt dużego wpływu. Tłuszcze są źródłem energii , egzogennych nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz nośnikiem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.Białka wchodzą w skład tkanek i utrzymują organizm przy życiu. Jako główna substancja budulcowa hormonów i enzymów są niezbędne do regulowania metabolizmu. Niedobór białka powoduje u zwierząt niepłodność, gdyż organizm nie jest w stanie sam wytworzyć sobie aminokwasów egzogennych. Jeśli samica pobiera z paszy niewystarczającą ilość białka będąc w ciąży, wówczas organizm matki w części pokrywa niedobory składników pokarmowych, co prowadzi do zmniejszenia jej masy ciała.