267

Wypełnienie kanału korzeniowego stanowi jeden z naj-

ważniejszych etapów leczenia endodontycznego, gdyż

w sposób istotny wpływa na jego końcowy wynik. Tyl-

ko szczelne wypełnienie kanału, zwłaszcza jego części

przywierzchołkowej, chroni tkanki okw. przed powsta-

waniem procesów chorobowych, a w przypadku istnie-

jących już zapaleń – warunkuje ich wyleczenie.

Kryteria oceny jakości wypełnień

13.1.

kanałów

Wypełnienie ma na celu szczelne zamknięcie kanału,

tzn. całkowitą izolację jego światła od strony otworu

wierzchołkowego, zębiny oraz ubytku w koronie. Tyl-

ko takie wypełnienie chroni kanał przed reinfekcją.

Reinfekcja może mieć miejsce, gdy mimo opracowania

i odkażenia kanału, część drobnoustrojów pozosta-

ła w jego odgałęzieniach bocznych lub w kanalikach

zębiny, a wypełnienie nie przylega szczelnie do ścian

kanału. Przy nieszczelnym wypełnieniu drobnoustroje

mogą przenikać do kanału i powodować zapalenie tka-

nek okw. Przy równoczesnej obecności szpary brzeżnej

pomiędzy materiałem wypełniającym ubytek a tkanka-

mi zęba powstaje dodatkowe zagrożenie przenikania

drobnoustrojów z jamy ustnej drogą mikroprzecieku

i w tych przypadkach pojawia się rekontaminacja.

Obecnie za prawidłowe wypełnienie kanału, nie-

zależnie od tego czy stosuje się metodę ekstyrpacji

w znieczuleniu, czy też antyseptyczne leczenie kanało-

we, uważa się takie, które sięga do otworu fizjologicz-

nego (ryc. 13.1.a, 13.2.A).

W praktyce, w ocenie radiologicznej wypełnienia

przyjmuje się pewne granice tolerancji. Za prawidło-

we można więc uznać takie wypełnienie, które sięga

do radiologicznego wierzchołka korzenia (ryc. 13.1.b,

13.2.B) lub też kończy się: u dzieci i młodzieży w od-

ległości 0,5-1 mm, a u dorosłych 1-2 mm przed wierz-

chołkiem radiologicznym. Wymienione różnice wyni-

kają z faktu odmiennej, zależnej od wieku, odległości

pomiędzy otworem anatomicznym a fizjologicznym.

Błędem jest niedopełnienie kanału do otworu fi-

zjologicznego (ryc. 13.1.c, 13.2.C). W tym przypadku

13

Wypełnianie systemu

kanałów korzeniowych

13.1. Kryteria oceny jaKości wypełnień Kanałów ............ 265

13.2. Materiały do wypełniania Kanałów Korzeniowych 267
13.2.1. Materiały do wypełniania kanałów w zębach stałych ...................268
13.2.1.1. Materiały w postaci ćwieków ..................................................................268
13.2.1.2. Pasty i cementy ........................................................................................271
13.2.1.3. Systemy na bazie żywic metakrylanowych – składające się z ćwieków
i uszczelniaczy ............................................................................................................279
13.2.2. Materiały do wstecznego wypełniania kanałów ...........................280
13.2.3. Materiały do wypełniania kanałów w zębach mlecznych .............280
13.2.4. Materiały do zamykania perforacji ścian kanałów korzeniowych ..281

13.3. Metody wypełniania Kanałów Korzeniowych .......... 282
13.3.1. Metoda wypełniania kanału materiałem w postaci pasty lub cemen-
tu

286

13.3.2. Metoda tradycyjna pojedynczego ćwieka .....................................286
13.3.3. Metody kondensacji ćwieków gutaperkowych .............................289
13.3.3.1. Metoda kondensacji bocznej zimnych ćwieków gutaperkowych ..........289
13.3.3.2. Metody kondensacji ćwieków gutaperkowych uplastycznionych termicz-
nie w kanale ...............................................................................................................292
13.3.3.3. Metoda kondensacji ćwieków gutaperkowych uplastycznionych w kanale
termomechanicznie ...................................................................................................296
13.3.4. Metody wypełniania gutaperką uplastycznioną termicznie poza
kanałem .....................................................................................................298
13.3.4.1. Metoda wstrzykiwania płynnej gutaperki uplastycznionej termicznie poza
kanałem 298
13.3.4.2. Metoda wprowadzania płynnej gutaperki za pomocą narzędzi ............302
13.3.4.3. Metoda wypełniania kanałów uplastycznionym termicznie obturatorem
gutaperkowym z rdzeniem z tworzywa sztucznego ................................................304

13.4. Metody wypełniania Kanałów w zębach
z niecałKowicie uforMowanyMi wierzchołKaMi Korzeni . 309
13.4.1. Zmodyfikowana metoda pojedynczego ćwieka ............................310
13.4.2. Metody wypełniania kanałów przy obliteracji otworu wierzchołko-
wego 313

13.5. Metody wypełniania Kanałów w zębach Mlecz nych 315

Rozdział 13 / Wypełnianie systemu kanałów korzeniowych

268

bowiem w kanale tworzy się pusta przestrzeń, w której

gromadzi się płyn tkankowy przedostający się z ozęb-

nej. Płyn ten może łatwo ulec zakażeniu drobnoustro-

jami pochodzącymi z krwiobiegu lub przenikającymi

z kanalików zębiny niedopełnionej części kanału. Jak

wykazują liczne obserwacje kliniczne, niedopełnienie

Ryc. 13.1.

Kryteria oceny jakości wypełnienia kanałów: a – kanał prawidłowo wypełniony do otworu fizjologicznego; b – kanał prawidło-

wo wypełniony do wierzchołka radiologicznego; c – kanał niedopełniony; d – kanał przepełniony

Ryc. 13.2.

A. Obraz rtg. siekacza centralnego szczęki. Kanał prawidłowo wypełniony do otworu fizjologicznego. B. Obraz rtg. pierwszego

zęba trzonowego żuchwy. Kanały prawidłowo wypełnione: przyśrodkowe do otworu wierzchołkowego, a odśrodkowy do wierzchołka

radiologicznego. c. Obraz rtg. pierwszego zęba trzonowego żuchwy. Zarówno dwa kanały odśrodkowe, jak i dwa kanały przyśrodkowe

są niedopełnione. D. Obraz rtg. siekaczy centralnych szczęki. W obu zębach kanały przepełnione

A

B

c

D

Materiały do wypełniania kanałów korzeniowych

269

kanału jest przyczyną powstawania zmian lub braku

gojenia zapaleń w tkankach okw. Jeśli więc kanał jest

niedopełniony, materiał należy usunąć, a zabieg wypeł-

niania powtórzyć.

Za nieprawidłowe uważa się również takie wypeł-

nienie kanału, które sięga poza otwór wierzchołko-

wy (ryc. 13.1.d, 13.2.D). Takiemu niezamierzonemu

przepchaniu materiału trzeba bezwzględnie zapobie-

gać. Wspomnieć należy, że w przeszłości niektórzy

endodonci zalecali celowe przepychanie materiału

do tkanek okw. Przepchnięty materiał miał rzekomo

zamykać otwory wierzchołkowe drobnych kanałów

bocznych delty korzeniowej. Były to założenia błędne,

ponieważ materiał ten nie mógł przylegać szczelnie do

wierzchołka, chociażby ze względu na jego stałą wil-

gotność spowodowaną obecnością płynu tkankowego.

Przepchnięty materiał, jako ciało obce, drażni tkanki

okw. mechanicznie, a w przypadku gdy nie jest on bio-

zgodny – również chemicznie, co opóźnia lub nawet

uniemożliwia całkowite wygojenie zmian zapalnych.

Z wielu obserwacji klinicznych wynika, że w przypad-

ku przepchnięcia niewielkiej ilości materiału, który po

związaniu nie wydziela substancji cytotoksycznych, nie

stwierdza się zaburzeń procesu gojenia przewlekłych

zmian zapalnych w tkankach okw. W ocenie radiolo-

gicznej, jako przepełniony określa się taki kanał, przy

którym materiał wypełniający stwierdza się – nawet

w niewielkiej ilości – poza wierzchołkiem radiologicz-

nym.

Materiały do wypełniania kanałów

13.2.

korzeniowych

Materiały te można podzielić na trzy zasadnicze grupy.

Przeznaczone do wypełnień kanałów w zębach

1.

stałych.

Przeznaczone do wypełnień wstecznych.

2.

Przeznaczone do wypełnień kanałów w zębach

3.

mlecznych.

Wymogi stawiane materiałom trwale wypeł ni ają­

\

cym kanały

Podstawowe cechy, jakie powinien mieć zbliżony do

idealnego materiał wypełniający przedstawione zostały

w punktach poniżej.

Powinien być dobrze tolerowany przez tkanki

1.

okw., a więc nie wykazywać działania cytotok-

sycznego, mutagennego oraz nie wywoływać re-

akcji alergicznej.

Powinien przyspieszać gojenie tkanek okw. i od‑

2.

budowę kości wyrostka zębodołowego lub przy‑

najmniej nie hamować tych procesów. Reparacja

jest wynikiem rozplemu i napływu nowych komó-

rek, które obficie tworzą białka i mukopolisacha-

rydy, niezbędne w procesie odbudowy. Hamująco

na procesy reparacyjne wpływają więc te związki,

które upośledzają procesy metaboliczne (kortyko-

steroidy) lub powodują śmierć komórek (parafor-

maldehyd).

Powinien wykazywać działanie przeciwbakte‑

3.

ryjne. Część naukowców dopuszcza również tyl-

ko działanie bakteriostatyczne; najważniejsze, aby

przynajmniej nie sprzyjał wzrostowi bakterii.

Powinien dawać się łatwo i szybko wyjaławiać

4.

przed zastosowaniem (nie dotyczy to materiałów

o właściwościach przeciwbakteryjnych).

Powinien łatwo wprowadzać się do kanału

5.

, tzn.

wykazywać odpowiednią plastyczność oraz długi

czas wiązania, umożliwiający wykonanie prawi-

dłowego wypełnienia.

Powinien szczelnie wypełniać kanały

6.

, tzn. wyka-

zywać dobrą adhezję do zębiny.

Nie powinien ulegać resorpcji ze światła kana‑

7.

łu, tzn. nie może się rozpuszczać w płynach tkan-

kowych. W przeciwnym razie wypełnienie utraci

szczelność i powstaną puste przestrzenie sprzyja-

jące reinfekcji kanału. Powyższe wymaganie nie

dotyczy materiałów przeznaczonych do wypeł-

niania zębów mlecznych. Współczynnik resorpcji

tych materiałów powinien być zbliżony do współ-

czynnika fizjologicznej resorpcji tkanek korzenia,

tak by resorpcja zębiny, cementu korzeniowego

i materiału wypełniającego kanał przebiegała rów-

nomiernie.

Niektórzy autorzy wśród pożądanych cech materiału

wymieniają jego zdolność do resorpcji po przepchnię-

ciu poza otwór wierzchołkowy. Nie ma jednak takie-

go materiału, który mógłby spełniać oba wymienione

powyżej wymagania. Jeśli materiał jest rozpuszczalny

w płynach tkankowych, to będzie ulegał resorpcji za-

równo z tkanek okw., jak i ze światła otworu wierz-

chołkowego. Natomiast tempo resorpcji materiału roz-

puszczalnego, znajdującego się w obrębie tkanek okw.,

jest szybsze niż z kanału, ze względu na większą ilość

płynów tkankowych i bardziej rozległą powierzchnię

kontaktu z nimi.

Nie powinien kurczyć się w czasie wiązania w kana‑

le. Nie ma wprawdzie takiego materiału, który podczas

wiązania nie wykazywałby skurczu. Chodzi jednak

o to, aby skurcz ten był jak najmniejszy. Im większy

skurcz materiału, tym większe jest prawdopodobień-

stwo powstania szpar brzeżnych pomiędzy wypełnie-

niem a ścianą kanału. Pozytywnym zjawiskiem jest

natomiast zdolność materiału do pęcznienia podczas

wiązania pod wpływem znajdującej się w kanale wil-

goci. Zwiększanie objętości materiału może nawet po-

wodować jego wnikanie w odgałęzienia boczne kanału

oraz kanaliki zębiny.

Powinien w razie potrzeby dawać się łatwo usuwać

z kanału w celu powtórnego jego wypełnienia. Więk-