KRYZYS FINANSOWY RAPORT COMPERIA

KRYZYS
FINANSOWY

DLACZEGO POLSCE NIE ZAGRA

Autorzy:

Maciej Bednarek
Bartosz Michałek
Karol Wilczko
Bartłomiej Samsonowicz

Comperia.pl

dziernik 2008

- 1 -

Comperia.pl

SPIS TRE

WST

P DO RAPORTU ..................................................................................................... - 3 -

CZY POLACY POWINNI BA

O SWOJE OSZCZ

DNO

CI? .................................... - 5 -

ĘŚĆ

I - GENEZA KRYZYSU W STANACH ZJEDNOCZONYCH .................................. - 6 -

Gwarancje kredytowe Fannie Mae i Freddie Mac .......................................................... - 6 -

Polityka kredytowa ameryka

skich banków ................................................................... - 6 -

Sekurytyzacja ................................................................................................................ - 6 -

Boom na rynku nieruchomo

ci ....................................................................................... - 7 -

Polityka monetarna FED ................................................................................................ - 7 -

Ameryka

ski kryzys staje si

globalny ........................................................................... - 8 -

ĘŚĆ

II - RÓ

NICE W POLITYCE KREDYTOWEJ BANKÓW W POLSCE I USA ......... - 9 -

Nadzór finansowy w Polsce ........................................................................................... - 9 -

Nadzór finansowy w USA .............................................................................................. - 9 -

Ameryka

skie agencje rz

dowe .................................................................................. - 10 -

Rynek kredytów subprime ............................................................................................ - 10 -

Drastyczny wzrost stóp procentowych ......................................................................... - 11 -

Dlaczego Amerykanie przestali spłaca

kredyty, a Polacy nie ..................................... - 11 -

Ró

nice w dost

pno

ci kredytów ................................................................................. - 13 -

Polskie banki ostro

ne ................................................................................................. - 13 -

Upadło

ść

konsumencka ............................................................................................... - 14 -

Ró

nice w ofercie produktowej .................................................................................... - 14 -

Polskie banki nie eksperymentuj

................................................................................ - 15 -

ĘŚĆ

III - DLACZEGO KRYZYS FINANSOWY POLSCE NIE GROZI .......................... - 16 -

Mniejsza dost

pno

ść

kredytu ....................................................................................... - 16 -

Brak rynku subprime .................................................................................................... - 16 -

Brak rynku wtórnego kredytów hipotecznych ............................................................... - 17 -

Sytuacja finansowa polskich banków ........................................................................... - 18 -

- 2 -

Comperia.pl

ĘŚĆ

IV - POTENCJALNE ZAGRO

ENIA ................................................................... - 27 -

Polskie niepolskie banki ............................................................................................... - 27 -

Ograniczenie finansowania dla banku córki w Polsce .................................................. - 28 -

Drena

płynno

ci – bank matka połyka aktywa córki ................................................... - 29 -

Ryzyko banku – oddziału ............................................................................................. - 29 -

Sprzeda

banku córki .................................................................................................. - 30 -

Bankructwo banku – matki ........................................................................................... - 31 -

Ryzyko utraty zaufania ................................................................................................. - 31 -

Ograniczone zaufanie uczestników rynku .................................................................... - 31 -

Utrata zaufania klientów ............................................................................................... - 32 -

- 3 -

Comperia.pl

WST

P DO RAPORTU

Profesor Witold Orłowski

Przez

wiatowe rynki finansowe przetacza si

obecnie gł

boki kryzys, bez cieni

tpliwo

najgł

bszy i najbardziej dotkliwy od straszliwych lat 1929-30, czyli od Wielkiego Kryzysu.

Porównania nasuwaj

same: i wówczas, i obecnie kryzys zacz

ł si

od silnego załamania

giełdowego,

a nast

pnie – po kilku miesi

cach – rozprzestrzenił si

na cały sektor finansowy. I wtedy,

i obecnie kryzys wybuchł w Stanach Zjednoczonych, ale potem do

ść

szybko dotarł do

Europy, aby rozprzestrzeni

na cały

wiat. I wtedy, i obecnie kryzys miał pocz

tkowo

charakter głównie finansowy, ale z czasem jego efekty coraz mocniej zacz

ły wpływa

funkcjonowanie realnej gospodarki, gro

żą

c globaln

recesj

To,

e kryzys zacz

ł si

w podobny sposób, nie oznacza jednak,

e sytuacja potoczy si

tak,

jak przed niecałym wiekiem. Obok podobie

stw s

bowiem i powa

ne ró

nice. Wbrew

obiegowym opiniom, najpowa

niejszym problemem, z którym zmaga si

dzi

(i zmagał si

w roku 1930) sektor finansowy na całym

wiecie, nie s

przynosz

ce straty aktywa zwi

zane

z pochopnie udzielanymi kredytami hipotecznymi, ale gwałtownie rosn

ce utrudnienia

w udzielaniu sobie nawzajem kredytu przez instytucje finansowe. A to mo

e łatwo

doprowadzi

do sparali

owania systemu bankowego, braku kredytu dla gospodarki

i pot

ęż

nej recesji.

W odró

nieniu od sytuacji sprzed 80 lat banki centralne jednak dobrze dzi

wiedz

niezale

nie od ocen dotycz

cych „lekkomy

lno

ci” banków, za

adn

cen

nie wolno

dopu

do tego, by doszło do zablokowania rynku mi

dzybankowego, a w

lad za tym do

rynkowej paniki. Dlatego bez ogranicze

udzielaj

bankom kredytu. Równie

dy wiedz

e banki, które wpadły w kłopoty, nie mog

pozostawione samym sobie i zdane na łask

i niełask

bezlitosnego w takiej sytuacji rynku. Zwi

kszane s

gwarancje depozytów, rz

przygotowuj

plany ratunkowe wykupu złych aktywów, a w razie skrajnej potrzeby – nawet

nacjonalizacji banków. Recesji w USA i Europie unikn

ąć

zapewne nie da, ale mo

dzi

e nie przekształci si

ona – tak jak przed wiekiem – w wielki kryzys.

- 4 -

Comperia.pl

Wszystko to ka

e jednak zada

sobie pytanie: co zawiodło? Czy podziwiany przez lata

ameryka

ski system bankowy nie okazał si

maszyn

, która wypadła z drogi przez złe

regulacje lub niedostatek regulacji? Czy win

za niefrasobliwy, niekontrolowany wzrost

ryzyka ponosz

tylko nieodpowiedzialni mened

erowie, czy te

zawiódł cały system – w tym

równie

instytucje publiczne? Czego my, w Polsce, powinni

my si

nauczy

, jakich bł

dów

unikn

ąć

, jak rozwija

nasz własny sektor bankowy?

W dzisiejszych czasach łatwiej pewnie stawia

takie pytania, ni

na nie odpowiada

. Ale

poszukiwa

tych odpowiedzi trzeba, po to, by taki kryzys jak dzi

nie powtórzył si

w przyszło

ci.

Witold Orłowski – Profesor nauk ekonomicznych. Doktor ekonomii Uniwersytetu

Warszawskiego. Pracował w Biurze ds. Integracji Europejskiej i Banku

wiatowym. Znany

jest równie

jako doradca ekonomiczny – pracował w takim charakterze dla: ministra

finansów, ministra gospodarki; w latach 2001-2005 był szefem zespołu doradców

ekonomicznych Prezydenta RP Aleksandra Kwa

niewskiego. Obecnie jest głównym doradc

ekonomicznym PricewaterhouseCoopers oraz dyrektorem Szkoły Biznesu Politechniki

Warszawskiej. Publikuje mi

dzy innymi we "Wprost".

Jest członkiem Komitetu Nauk Ekonomicznych PAN. Napisał 6 ksi

ąż

ek i wiele innych

publikacji.

- 5 -

Comperia.pl

CZY POLACY POWINNI BA

O SWOJE OSZCZ

DNO

CI?

W obliczu kryzysu na

wiatowych rynkach finansowych Polacy nie bez przyczyny maj

prawo obawia

o bezpiecze

stwo pieni

dzy powierzonych bankom. Z rynku płyn

sygnały,

e mało odporni na stres ju

wycofuj

oszcz

dno

ci z lokat bankowych. Ale czy te

obawy s

uzasadnione? Czy nasze pieni

dze realnie s

zagro

one? Czy banki działaj

w Polsce te

zaczn

upada

? Czy polski system bankowy jest stabilny?

Aktualnie nie ma takiego zagro

enia. Wynika to z istotnych ró

nic mi

dzy polskim

i anglosaskim systemem bankowym: polskie banki nie s

i nie były zaanga

owane

w ryzykowne papiery warto

ciowe zabezpieczone kredytami hipotecznymi, sytuacja na

polskim rynku nieruchomo

ci wydaje si

stabilna, a polityka kredytowa polskich banków

w porównaniu z działalno

banków ameryka

skich prowadzona jest du

o bardziej

odpowiedzialnie. Ró

nic jest tak du

e wyst

pienie w Polsce kryzysu finansowego na

wzór ameryka

ski wydaje si

cz niemo

liwe.

Raport podzielony jest na kilka cz

ęś

ci. W pierwszej przybli

amy, szeroko ju

opisywan

w mediach, genez

kryzysu finansowego. W drugiej cz

ęś

ci raportu wskazujemy na ró

nice

pomi

dzy polskim i ameryka

skim systemem bankowym i polityce kredytowej banków.

Nast

pnie przedstawiamy kondycj

polskiego sektora bankowego. W ostatnim rozdziale

analizujemy potencjalne zagro

enia dla stabilno

ci sektora bankowego w Polsce.

- 6 -

Comperia.pl

ĘŚĆ

- GENEZA KRYZYSU W STANACH ZJEDNOCZONYCH

Gwarancje kredytowe Fannie Mae i Freddie Mac

Na dzisiejszy,

wiatowy kryzys finansowy zło

yło si

wiele czynników. Genezy mo

upatrywa

w latach 30-tych XX wieku. Jednym z działa

maj

cych na celu wydostanie

ameryka

skiej gospodarki z Wielkiego Kryzysu, było utworzenie przez administracj

prezydenta Roosvelta agencji rz

dowej Federal National Mortgage Association (FNMA),

nazywan

potocznie Fannie Mae. Jej zadaniem było udzielanie gwarancji kredytów

hipotecznych. W 1970 roku powstała druga podobna instytucja – Federal Home Loan

Mortgage Corporation (Freddie Mac). W ostatnich latach instytucje te r

czyły za wi

cej ni

połow

udzielonych w USA kredytów (zadłu

enie ameryka

skich gospodarstw domowych

z tytułu kredytów hipotecznych wynosi około 10 bln dolarów). Celem funkcjonowania tych

instytucji było zwi

kszenie dost

pno

ci do kredytów i rozwój budownictwa mieszkaniowego.

rednio jednak Fannie Mae i Freddie Mac przyczyniły si

do uruchomienia lawiny kryzysu.

Polityka kredytowa ameryka

skich banków

Gwarancje udzielane przez Fannie Mae i Freddie Mac pozwalały bankom znacznie

poluzowa

kryteria udzielania kredytów. W ten sposób ameryka

skie banki przestały

wystarczaj

co dba

o jako

ść

portfela kredytowego, nie zwracały uwagi na to, komu udzielaj

kredytów. W latach 90-tych XX wieku ogłoszenia o tre

ci „Non proof incomes”, czyli

reklamuj

ce udzielanie kredytów hipotecznych bez konieczno

ci dokumentowania

ródeł

i wysoko

ci dochodów nie nale

ały do rzadko

ci. W ten sposób na ameryka

skim rynku

wytworzył si

specyficzny rodzaj kredytów – tzw. subprime, a wi

c o ni

szej jako

ci,

udzielany osobom na pograniczu zdolno

ci kredytowej. Wolumen kredytów subprime w USA

gwałtownie wzrósł w ostatnich latach. W 2006 roku stanowiły one ju

ponad 5 proc. warto

wszystkich ameryka

skich kredytów hipotecznych, a co pi

ty kredyt hipoteczny gorszej

jako

ci nadawał si

do windykacji. Szacuje si

e rynek kredytów subprime w USA to

10-14 proc. wszystkich kredytów, czyli jego warto

ść

wynosi około 1,2-1,5 bln dolarów.

Sekurytyzacja

To jednak dopiero cz

ęść

układanki, która zło

yła si

na dzisiejszy kryzys. Problem nie byłby

tak powa

ny, gdyby nie rozwój sekurytyzacji, a wi

c mechanizmu zamiany wierzytelno

na papiery warto

ciowe. Na pocz

tku lat 80-tych XX wieku ameryka

ski rynek finansowy

- 7 -

Comperia.pl

wzbogacił si

o nowe instrumenty – obligacje zabezpieczone kredytami hipotecznymi.

Z czasem zyskały one najwi

kszy udział w

ród papierów warto

ciowych zabezpieczonych

wierzytelno

ciami.

Dzi

ki takiej operacji banki, w celu zdobycia

rodków na dalsz

działalno

ść

, odsprzedawały

dłu

ników innym, wi

kszym bankom. Te z kolei dzieliły kredyty na mniejsze cz

ęś

i emitowały obligacje, których zabezpieczeniem były kredyty hipoteczne (pierwsze tego typu

obligacje wyemitowano w 1983 roku). W du

ym uproszczeniu mechanizm sekurytyzacji

powodował,

e ameryka

ski kredytobiorca przestawał by

dłu

nikiem banku, w którym wzi

kredyt (tak jak ma to miejsce w Polsce) i w pewnym sensie stawał si

dłu

nikiem nabywcy

takiej obligacji.

W tego typu obligacje inwestowały banki czy fundusze inwestycyjne. Ch

tnych było wielu.

W 2006 roku przynosiły nawet ponad 10 proc. zysku w skali roku. Jednak z racji swojego

zabezpieczenia, charakteryzowały si

wysokim ryzykiem. Ich warto

ść

zale

ała bowiem od

jako

ci portfela kredytowego. Innymi słowy, kiedy kredytobiorcy zacz

li mie

problemy ze

spłat

kredytów, hipoteczne papiery warto

ciowe stawały si

jeszcze ryzykowniejsz

inwestycj

Boom na rynku nieruchomo

Rozlu

nienie polityki kredytowej, gwarancje spłaty kredytów Fannie Mae i Freddie Mac,

liwo

ść

sprzeda

y przez banki portfela kredytowego w postaci obligacji to jeszcze nie

wszystko. Skoro w zasadzie ka

dy Amerykanin mógł wzi

ąć

kredyt, to brał. A jak brał, rósł

popyt na mieszkania, automatycznie rosła wi

c ich cena. Szybki, dynamiczny wzrost cen

nieruchomo

ci, jaki miał miejsce w latach 90-tych XX wieku, powodował wzrost warto

zabezpieczenia kredytów hipotecznych i dodatkowo usypiał rynek przed gro

pogorszenia

jako

ci portfela kredytowego. Akcja kredytowa trwała w najlepsze dzi

ki wierze banków w

dalszy wzrost cen nieruchomo

ci. Warto

ść

nieruchomo

ci w Stanach Zjednoczonych

przeszacowano o kilkadziesi

t procent.

Polityka monetarna FED

Do zaci

gania kredytów dodatkowo zach

cała polityka monetarna FED.

eby pomóc

ameryka

skiej gospodarce wydosta

z kryzysu zwi

zanego z p

kni

ciem tzw. ba

internetowej w 2001 roku, w Stanach Zjednoczonych łagodzono polityk

monetarn

. Od

2000 roku do połowy 2003 roku główna stopa procentowa spadła z 6,5 do 1 proc. Jak

skutecznie zach

cało to Amerykanów do zaci

gania kredytów, najlepiej oddaj

liczby. Na

- 8 -

Comperia.pl

koniec 2002 roku warto

ść

udzielonych kredytów hipotecznych w USA wynosiła około 6 bln

dolarów. Na koniec drugiego kwartału 2008 roku wolumen ten wynosił

10,6 bln dolarów, a wi

c wzrósł niemal dwukrotnie. Jednak od

połowy 2003 roku Fed zacz

ł zacie

nia

polityk

monetarn

. Stopy

procentowe, a co za tym idzie koszt kredytu, zacz

ły rosn

ąć

. Do

połowy 2006 roku stopy wzrosły do 5,25 proc. Dro

szy kredyt, wy

sze

raty kredytowe spowodowały,

e coraz wi

cej Amerykanów nie radziło

sobie z obsług

zadłu

enia. Szacuje si

e w 2007 roku windykacji

poddano

milion

ameryka

skich

domów,

które

stanowiły

zabezpieczenie kredytów hipotecznych. Kryzys ujawnił si

w połowie 2007 roku.

Ameryka

ski kryzys staje si

globalny

Lawina ruszyła. Obrót obligacjami zabezpieczonymi kredytami hipotecznymi spowodował,

ameryka

ski problem stał si

problemem globalnym. W obligacje zabezpieczone

wierzytelno

ciami hipotecznymi inwestowały bowiem nie tylko instytucje ameryka

skie, ale

równie

banki i fundusze europejskie i azjatyckie. Rynkowa warto

ść

obligacji

zabezpieczonych hipotecznie spadła o kilkadziesi

t procent. Dostało si

firmom

ubezpieczeniowym, które ubezpieczały kredyty hipoteczne i gwarantowały obligacje

zabezpieczone kredytami hipotecznymi, np. najwi

kszemu ubezpieczycielowi AIG.

W połowie 2007 roku instytucje finansowe, zaanga

owane w bezwarto

ciowe papiery,

zacz

ły liczy

starty.

W 2007 roku
windykacji
poddano milion
ameryka

skich

domów, które
stanowiły
zabezpieczenie
kredytów
hipotecznych.

- 9 -

Comperia.pl

ĘŚĆ

- RÓ

NICE W POLITYCE KREDYTOWEJ BANKÓW W POLSCE I USA

Nadzór finansowy w Polsce

Ró

nice w konstrukcji i rozwoju rynku finansowego w Polsce i Stanach Zjednoczonych

pozwalaj

wyci

ąć

wnioski na temat tego, czy polski sektor finansowy jest zagro

ony

wiatowym kryzysem finansowym.

Nadzór finansowy w Polsce przeszedł w ostatnich latach reorganizacj

, polegaj

stworzeniu jednego podmiotu koordynuj

cego nadzór na ró

nymi uczestnikami rynku

finansowego. T

kontrol

sprawuje Komisja Nadzoru finansowego, pod parasolem której

znajduj

banki, towarzystwa ubezpieczeniowe i otwarte fundusze emerytalne. KNF

sprawuje równie

nadzór nad rynkiem kapitałowym. Scentralizowanie systemu nadzoru

miało na celu poprawienie efektywno

ci działa

instytucji czuwaj

cych nad poszczególnymi

segmentami rynku finansowego w Polsce. KNF dokonuje oceny sytuacji finansowej banków,

w tym badania wypłacalno

ci, jako

ci aktywów, płynno

ci płatniczej i wyniku finansowego

banków.

Nadzór finansowy w USA

System bankowy w Stanach Zjednoczonych, a co za tym idzie system nadzoru finansowego,

ró

ni si

od modelu polskiego. Wraz z przyj

ciem w 1933 roku

przez ameryka

ski Kongres Glass-Steagall Act, system bankowy

w USA podzielono na cz

ęść

komercyjn

i inwestycyjn

. Oznaczało

to,

e praktycznie nie mo

na było ł

czy

działalno

ci depozytowo-

yczkowej (t

działalno

ść

prowadziły tradycyjnie trzy rodzaje

banków: banki komercyjne, kasy oszcz

dno

ciowo-po

yczkowe

i kasy wspólnego oszcz

dzania oraz unie kredytowe) z działalno

inwestycyjn

Ameryka

ski system bankowy wykształcił równie

tzw. non-bank banks, czyli instytucje,

które do prowadzenia działalno

ci nie wymagaj

uzyskania licencji. Mog

one prowadzi

działalno

ść

depozytow

lub kredytow

, z tym

e nie obie jednocze

nie. Ten rodzaj instytucji

wiadczy wi

c de facto usługi bankowe, ale nie podlega Federalnemu Systemowi Rezerwy

(FED). Nie oznacza to jednak,

e s

to instytucje nie podlegaj

adnemu nadzorowi.

kszo

ść

z nich posiada depozyty ubezpieczone przez Federaln

Korporacj

ds. Gwarantowania Depozytów (FDIC), musi spełnia

odpowiednie wymogi dotycz

poziomu kapitałów, rezerw itp.

Według niektórych
opinii, ameryka

ski

system bankowy
jest najbardziej
zdecentralizowanym
na

wiecie.

- 10 -

Comperia.pl

Według niektórych opinii, ameryka

ski system bankowy jest najbardziej zdecentralizowanym

wiecie. To skutek m.in. ustaw McFadden Act z 1927 roku oraz Bank Holding Act

z 1956 roku, które razem z innymi regulacjami, obowi

zuj

cymi w poszczególnych stanach

USA, ograniczały mo

liwo

ść

geograficznej ekspansji banków.

Banki komercyjne w Stanach Zjednoczonych nadzorowane s

wła

ciwie przez cztery

oddzielne instytucje: Biuro Kontrolera Waluty (OCC), System Rezerwy Federalnej, Federaln

Korporacj

ds. Ubezpieczenia Depozytów (FDIC) oraz władze stanowe.

Ameryka

skie agencje rz

dowe

By dopełni

obrazu systemu bankowego w USA, nale

y wspomnie

o instytucjach, które

powstały, by wspiera

dost

pno

ść

kredytów mieszkaniowych i rozwój budownictwa

mieszkaniowego. Chodzi tu o The Federal Home Loan Mortgage Corporation (Freddie Mac)

i Federal National Mortgage Association (Fannie Mae). Zadaniem tych organizacji było

udzielanie i gwarantowanie po

yczek hipotecznych. Obie były równie

pionierami

w organizowaniu tzw. wtórnego rynku kredytów hipotecznych opartych na obligacjach

zabezpieczonych na tych kredytach (Mortgage Backed Securtities – MBS). Pojawiaj

ce si

problemy ze spłat

kredytów hipotecznych sprawiły,

e papiery warto

ciowe wyemitowane

na ich podstawie (a wi

c wspomniane MBS) zacz

ły traci

na warto

ci. St

d wzi

ły si

ogromne problemy Fannie Mae i Freddie Mac i ich nacjonalizacja przez rz

d USA we

wrze

niu 2008 roku.

System bankowy oraz system nadzoru finansowego w Stanach Zjednoczonych działał wi

bez wi

kszych zarzutów i turbulencji przez ponad 70 lat. Ale ju

w 1999 roku pojawiły si

pierwsze zmiany w systemie bankowym, które wraz z rozlu

nieniem polityki kredytowej

i brakiem odpowiedniej oceny ryzyka (dotyczy to wszystkich podmiotów: banków

komercyjnych, kas po

yczkowych, banków inwestycyjnych, agencji rz

dowych) były

wst

pem do dzisiejszego kryzysu.

Rynek kredytów subprime

Dlaczego nie grozi nam powtórka ameryka

skiego scenariusza? Odpowiedzi s

dwie:

w Polsce nie ma rynku kredytów subprime, w Stanach Zjednoczonych jest. W Polsce, inaczej

USA,

instytucje finansowe

(banki, fundusze

inwestycyjne,

towarzystwa

ubezpieczeniowe) praktycznie w ogóle nie inwestowały, ani nie gwarantowały papierów

warto

ciowych wyemitowanych na podstawie udzielonych kredytów typu subprime.

- 11 -

Comperia.pl

Jak pot

ęż

ny jest rynek kredytów subprime w USA, najlepiej ilustruje szacowana jego

warto

ść

. Według ró

nych danych, wynosi ona od 10 do 14 proc. całego rynku kredytów

hipotecznych. Warto

ść

kredytów hipotecznych w USA (udzielonych gospodarstwom

domowym) to aktualnie niewiele ponad 10 bln dolarów. Warto

ść

subprime to wi

c około

1,3 bln dolarów.

Na wytworzenie si

segmentu kredytów subprime miało wpływ przede wszystkim

rozlu

nienie polityki kredytowej przez banki oraz inne instytucje udzielaj

ce kredytów

hipotecznych (głównie instytucje para bankowe czyli home mortgage lenders). Instytucje

udzielały kredytów nawet do 100 proc. warto

ci nieruchomo

ci osobom niespełniaj

cym

kryteriów dochodowych.

Drastyczny wzrost stóp procentowych

W warunkach niskich stóp procentowych, jakie

panowały w USA w latach 2001-2003, problem

niespłacania kredytów hipotecznych w zasadzie nie

istniał. Problemy zacz

ły si

pojawia

w momencie

wzrostu stóp procentowych. Do tego nało

yła si

specyfika rynku kredytów hipotecznych w USA, gdzie

bardzo du

o kredytów udzielano według stałej stopy

procentowej obowi

zuj

cej przez pierwsze 2-3 lata spłaty. Dopiero po tym okresie

nast

powało przej

cie na zmienn

stop

. Zmiana rodzaju oprocentowania była bardzo

bolesna dla osób z niskimi dochodami, poniewa

operacja ta zbiegła si

w czasie ze

wzrostem stóp procentowych. Dla wielu kredytobiorców oznaczało to nagły wzrost raty

kredytowej nawet o 50 proc.

Kredytobiorcy w Polsce na taki scenariusz nie s

i nie byli

nara

eni, bo wi

kszo

ść

kredytów hipotecznych od pocz

tku spłacanych jest według stopy

zmiennej. Poza tym poziom stóp procentowych w Polsce nigdy nie był na takim poziomie, by

skok o 2-3 punkty procentowe wywołał szok.

Dlaczego Amerykanie przestali spłaca

kredyty, a Polacy nie

Boom na rynku nieruchomo

ci w USA w du

ym stopniu wpłyn

ł w ostatnich latach na

decyzje ekonomiczne Amerykanów. Konsumenci ameryka

scy widz

e ich maj

tek ro

nie

(w wielu przypadkach był to tylko ksi

gowy wzrost, poniewa

nie mógł zosta

zrealizowany –

rosła warto

ść

nieruchomo

ci, które były miejscem zamieszkania, a nie przedmiotem obrotu

na rynku) zacz

li wi

cej wydawa

zarówno na dobra konsumpcyjne (du

e samochody,

sprz

t AGD i RTV), jak i na zakupy akcji na giełdzie. To wszystko sprawiało,

e ameryka

ski

Zmiana rodzaju
oprocentowania była bardzo
bolesna dla osób z niskimi
dochodami, poniewa

operacja

ta zbiegła si

w czasie ze

wzrostem stóp procentowych.
Dla wielu kredytobiorców
oznaczało to nagły wzrost raty
kredytowej nawet o 50 proc.

- 12 -

Comperia.pl

PKB rósł ponad 3 proc. rocznie, a giełdy biły historyczne rekordy. Po kryzysie

z 2001 i 2002 roku nic nie pozostało. Klienci zarabiali i chcieli zyskiwa

jeszcze wi

cej.

Gospodarka rozp

dzała si

bardzo szybko, a jeszcze szybciej inflacja. Na to nie mógł

pozwoli

FED, który od czerwca 2004 roku a

17 razy podniósł główn

stop

procentow

winduj

c j

do poziomu 5,25 proc. (z poziomu 1 proc.). Oprocentowanie kredytów dla

klientów z najlepsz

histori

kredytow

ze zmienn

stop

procentow

skoczyło z około 3 do

7 proc. Oprocentowanie subprime mortgage jest o około 4-6 punkty procentowe wy

sze.

Negatywny skutek dla klientów o słabszym standingu był jeszcze wi

kszy.

W Polsce z ró

nych przyczyn (skoncentrowany nadzór bankowy, brak instytucji

parabankowych udzielaj

cych kredytów, mniejszy rozwój rynku bankowego, brak banków

inwestycyjnych, kas po

yczkowych, mniej liberalna polityka udzielania kredytów) rynek

kredytów subprime w ogóle nie powstał. Kredyty złotowe nigdy nie były oprocentowane

poni

ej 4 proc., a wi

c skok oprocentowania nawet o 2 punkty procentowe (np. z 5 proc. do

7 proc.) nie jest wielkim dramatem.

li wi

c banki b

– tak jak do tej pory – ostro

ne w kwestii

liczenia zdolno

ci kredytowej Polaków, nie powinny mie

problemów, nawet w sytuacji spowolnienia gospodarczego. Co

prawda wi

ksza cz

ęść

kredytów udzielanych jest we frankach

szwajcarskich i tu ewentualnie mo

e pojawi

problem ze

spłacaniem rat, je

li nast

piłby wyra

ny wzrost kursu franka do

złotego (sama zmiana oprocentowania, które nadal jest niskie, nie

jest gro

ne dla spłacalno

ci tych kredytów). Na razie jednak mocny złoty dodatkowo

stabilizuje płacone raty kredytowe. Poza tym wydana przez KNF w 2006 roku Rekomendacja

S wyra

ne ograniczyła dost

pno

ść

kredytów walutowych.

Gdyby tylko sama warto

ść

niespłacanych kredytów subprime była problemem dla

wiatowych rynków, prawdopodobnie nie mówiliby

my dzi

o kryzysie finansowym. Jednak

instytucje finansowe w USA, a obok nich inne podmioty (głównie w Europie) zacz

ły

emitowa

papiery warto

ciowe zabezpieczone tego typu kredytami. Inaczej mówi

c, banki

i instytucje, które udzieliły ryzykownych kredytów hipotecznych, zacz

ły przerzuca

ryzyko

na inne podmioty poprzez emisj

innych papierów warto

ciowych. Szacuje si

e a

około

80 proc. kredytów subprime przekształcono w papiery warto

ciowe, sprzedawane nast

pnie

na wszystkich rynkach

wiata.

Kto

inny „kupował” dług hipoteczny płac

c gotówk

i brał na siebie ryzyko niespłacenia

kredytu. Powstawał wi

c swoisty ła

cuch, który w niekontrolowany sposób rozlał si

Szacuje si

e a

około 80 proc.
kredytów subprime
przekształcono w
papiery warto

ciowe,

sprzedawane
nast

pnie na

wszystkich rynkach

wiata.

- 13 -

Comperia.pl

instytucjach finansowych. Papiery te kupowały najwi

ksze banki inwestycyjne oraz

towarzystwa ubezpieczeniowe. Dzisiaj bezpieczne s

te instytucje, które albo tego typu

obligacji nie maj

, albo ich liczba i warto

ść

jest znikoma. W tej sytuacji znajduj

banki

i firmy ubezpieczeniowe działaj

ce na polskim rynku. Jak okre

lił w jednym z wywiadów szef

KNF Stanisław Kluza, ilo

ść

„toksycznych aktywów” jest tak znikoma,

e ich warto

ść

nie

przekracza kilkudniowego zysku banku.

Ró

nice w dost

pno

ci kredytów

Kolejn

ró

pomi

dzy polskim i ameryka

skim rynkiem finansowym jest dost

pno

ść

kredytów. Ju

na poziomie globalnym nasz rynek jest mniej spenetrowany przez tego typu

instrumenty, bo warto

ść

kredytów hipotecznych w stosunku do PKB wynosi około 12 proc.,

podczas gdy w USA ten poziom szacuje si

na około 70 proc. Mimo

e w ostatnich latach

kredyty hipoteczne stały si

bardziej dost

pne, banki w Polsce (od 2003 roku warto

ść

udzielonych kredytów hipotecznych wzrosła z 30 mld zł do prawie 140 mld zł dzisiaj) nie

zliberalizowały w takim stopniu swojej polityki kredytowej jak kasy po

yczkowe czy instytucje

parabankowe w USA.

Na pocz

tku XXI wieku w Stanach Zjednoczonych nagle wzrosła dost

pno

ść

kredytów dla

osób o niskich dochodach i krótkiej b

złej historii kredytowej. Je

li do tego dodamy

liberalne podej

cie do kwestii szacowania warto

ci nieruchomo

ci, zadłu

anie nieruchomo

wysokimi wska

nikami LTV, mo

liwo

ść

refinansowania kredytów wraz z opcj

wyci

gni

cia

gotówki do aktualnej warto

ci nieruchomo

ci, otrzymamy obraz totalnego poluzowania

polityki kredytowej. W USA od 2003 roku warto

ść

udzielonych kredytów typu subprimie

wzrosła o 292 proc. z poziomu 330 mld do 1,3 bln dolarów. W Polsce – i generalnie w Unii

Europejskiej – przyj

te regulacje nie pozwalaj

na prowadzenie tak swobodnej akcji

kredytowej. W Polsce wska

nik LTV udzielonych kredytów hipotecznych wynosi

rednio

około 70 proc. Nie oznacza to oczywi

cie,

e rynek subprimie w UE nie istnieje. Szacuje si

go na 2-3 proc. całkowitej warto

ci kredytów hipotecznych. Dla stabilno

ci systemu

finansowego Europy nie stanowi wi

c powa

nego problemu. Ewentualne problemy instytucji

finansowych w Europie bior

z ich zaanga

owania w papiery warto

ciowe zabezpieczone

ameryka

skimi kredytami hipotecznymi typu subprime.

Polskie banki ostro

Oczywi

cie trudno stwierdzi

e rynek kredytowy w Polsce jest czysty jak łza. Bo co

powiedzie

o kredytach walutowych, o kredytach udzielanych na 100 proc. LTV (do

niedawna praktycznie w ka

dym banku mo

na było taki kredyt uzyska

), na zakup działek

- 14 -

Comperia.pl

budowlanych czy rekreacyjnych. Jednak liberalna polityka banków została w odpowiednim

momencie przyhamowana przez KNF (wspominana rekomendacja S dla kalkulacji zdolno

kredytowej przy kredytach walutowych). Szacuje si

e około 4 proc. portfela kredytów

hipotecznych jest spłacana z opó

nieniem, ale nie s

to kredyty stracone. W USA około

14 proc. kredytów typu subprimie ju

teraz jest straconych.

Upadło

ść

konsumencka

W podejmowaniu decyzji o zaci

ganiu kredytów w USA i mniejszej odpowiedzialno

ci ze

strony konsumentów pomagała instytucja upadło

ci konsumenckiej. Ameryka

scy

kredytobiorcy raz w

yciu mog

ogłosi

bankructwo, które prowadzi do zawieszenia

egzekucji długów i pozwala kredytobiorcy wyj

ść

na prost

w dłu

szym czasie lub pozby

długów w ogóle. Oczywi

cie niesie to ze sob

negatywne

skutki w historii kredytowej (nie na całe

ycie), ale

jednocze

nie zostawia otwart

furtk

osobom z problemami

finansowymi. Maj

c tak

liwo

ść

, łatwej jest zaci

nieodpowiedzialnie zobowi

zania, szczególnie gdy instytucje

finansowe na to pozwalaj

W Polsce kwestia upadło

ci konsumenckiej nie jest jeszcze

uregulowana, mimo

e od kilku lat tocz

na ten temat

dyskusje. Na rynkach rozwini

tych zagadnienie upadło

ci jest uregulowane przepisami

prawa i daje jedn

szans

niewypłacalnym konsumentom na wyj

cie z długów. Sensem

upadło

ci konsumenckiej jest mo

liwo

ść

wstrzymania windykacji długów przez bank

i renegocjacji umowy. Eksperci uwa

e wprowadzenie upadło

ci konsumenckiej

w Polsce mo

e wprost zmniejszy

dost

pno

ść

kredytów, poniewa

banki b

ostro

niej

podchodzi

do oceny klienta wiedz

e ten mo

e pozby

długów ogłaszaj

bankructwo.

Ró

nice w ofercie produktowej

Kolejn

istotn

ró

nic

pomi

dzy rynkiem polskim a ameryka

skim jest ró

norodno

ść

dost

pnych rozwi

w ramach kredytów hipotecznych. W Polsce podstawowymi

produktami jest kredyt na zakup nieruchomo

ci lub kredyt budowlano-hipoteczny na budow

domu. Klienci mog

równie

skorzysta

z kredytów na dowolny cel (po

yczka hipoteczna),

kredytów konsolidacyjnych i refinansowych, które nie s

jeszcze w Polsce popularne.

W Stanach Zjednoczonych segment kredytów hipotecznych jest znacznie lepiej rozwini

ty,

poniewa

w wi

kszym stopniu klienci korzystali z mo

liwo

ci konsolidowania kredytów oraz

Wprowadzenie upadło

konsumenckiej w Polsce
mo

e wprost zmniejszy

dost

pno

ść

kredytów,

poniewa

banki b

ostro

niej podchodzi

oceny klienta wiedz

ten mo

e pozby

długów ogłaszaj

bankructwo.

- 15 -

Comperia.pl

refinansowania swoich starych zobowi

zabezpieczonych hipotek

. Co wa

ne, te dwa

rodzaje kredytów były wykorzystywane równie

do tzw. „wyci

gania pieni

dzy spod

nieruchomo

ci” (zaci

gania home equity loans), czyli po

yczania dodatkowej gotówki na

dowolny cel, co zwi

kszało zadłu

enie nieruchomo

ci i ryzyko dla banku. Cz

ęść

klientów w

ostatniej fazie wzrostu cen wprost specjalnie refinansowało swoje kredyty bior

c dodatkow

gotówk

(pozwalała na to warto

ść

nieruchomo

ci, która była wy

sza ni

stary kredyt

hipoteczny) zamro

w przecenionej nieruchomo

ci. Nawet strata domu lub mieszkania

(zwłaszcza je

li był kupiony w celach inwestycyjnych) w wyniku braku spłat rat nie jest tak

bolesna, bo zawsze zostały w kieszeni jakie

pieni

dze z operacji refinansowania kredytu.

Martwi

mógł si

tylko bank.

Polskie banki nie eksperymentuj

Dodatkowym aspektem, który rozhu

tał ameryka

ski rynek, była oferta innych kredytów

hipotecznych, np. typu second mortgage (druga hipoteka), czyli „dwa banki na jednej

hipotece”. Zamiast zaci

kredyt w koncie osobistym czy na karcie kredytowej,

kredytobiorcy mogli drugi raz przedstawi

nieruchomo

ść

jako zabezpieczenie. Bank, który

dzie wpisany na drugim miejscu w ksi

dze wieczystej, ponosi oczywi

cie wi

ksze ryzyko,

a wi

c mar

e kredytów w ramach „drugiej hipoteki” s

sze ni

w przypadku tradycyjnych

kredytów hipotecznych. W Polsce nie

miało ten typ

kredytu oferował Metrobank.

Innym popularnym w Stanach rodzajem kredytu, który nie

jest jeszcze w Polsce oferowany, jest odwrócona hipoteka.

Osoby starsze, przekazuj

c swoj

nieruchomo

ść

pod

zabezpieczenie mog

uzyska

od banku „rent

”. Nie

musz

na bie

żą

co spłaca

rat kredytowych – bank zarobi na kredycie w momencie

sprzeda

y nieruchomo

ci. Wida

e w warunkach spadaj

cych cen nieruchomo

ci ten

rodzaj kredytowania te

niesie ze sob

spore ryzyko strat dla instytucji finansowych.

W Polsce podobne, innowacyjne produkty kredytowe zacz

ł wprowadza

Metrobank (grupa

Noble Banku), ale warto

ść

tych kredytów jest wr

ladowa. Polski rynek nie poszedł

w kierunku eksperymentów produktowych i wydaje si

e przez najbli

sze miesi

ce nie

zobaczymy nowych rodzajów kredytów hipotecznych.

Polski rynek nie poszedł
w kierunku eksperymentów
produktowych i wydaje si

e przez najbli

sze miesi

nie zobaczymy nowych
rodzajów kredytów
hipotecznych.

- 16 -

Comperia.pl

ĘŚĆ

III

- DLACZEGO KRYZYS FINANSOWY POLSCE NIE GROZI

Mniejsza dost

pno

ść

kredytu

Jak ju

wcze

niej wyja

niono, jedn

z głównych przyczyn kryzysu finansowego w USA było

załamanie na rynku kredytów hipotecznych wysokiego ryzyka. Po liberalizacji rynku

kredytowego

złagodzeniu

wymaga

dotycz

cych

przyznawania kredytów hipotecznych, rynek kredytów typu

subprime w USA rozwijał si

bardzo dynamicznie. Kredyty

hipoteczne na zakup nieruchomo

ci otrzymywały nawet

osoby, które w normalnych warunkach nie przeszłyby

pozytywnie analizy kredytowej, np. osoby nie posiadaj

stałego zatrudnienia. Skala zjawiska była bardzo znacz

ca.

W 2006 roku 28 proc. kredytów udzielonych przez

ameryka

skie banki zostało zakwalifikowanych do kategorii subprime. Liczba gospodarstw

domowych, które skorzystały z finansowania typu subprime, przekroczyła 7 milionów.

W sumie ameryka

skie banki udzieliły 1,3 biliona dolarów tego typu kredytów, co stanowi ok.

10 proc. ogółu aktywów kredytowych w USA. Ponad 90 proc. tego typu kredytów udzielona

została według zmiennej stopy procentowej, której wysoko

ść

uzale

niona jest od zmiany

rynkowych stóp procentowych. Cykl podwy

ek stóp procentowych przyczynił si

do wzrostu

oprocentowania kredytów (z 7 proc. do 12 proc.), a to spowodowało około 50-proc. wzrost

miesi

cznych rat kredytowych.

W konsekwencji wzrostu oprocentowania ponad 2 miliony gospodarstw domowych

korzystaj

cych z kredytów typu subprime utraciło płynno

ść

finansow

, czyli zdolno

ść

terminowego regulowania swoich zobowi

kredytowych. Suma zagro

onych nale

przekracza obecnie 330 mld dolarów. Kwota ta nie byłaby a

tak przera

ca i nie

wywołałaby tak wielkich zawirowa

na rynku, gdyby nie powszechnie stosowany mechanizm

emisji papierów warto

ciowych zabezpieczonych ryzykownymi hipotekami, czyli tzw.

sekurytyzacja.

Brak rynku subprime

W Polsce rynek kredytów wysokiego ryzyka praktycznie nie istniał. Obowi

zuj

ce w Polsce

restrykcyjne regulacje prawne uniemo

liwiały rozwini

cie si

tego segmentu rynku.

Cykl podwy

ek stóp

procentowych przyczynił
si

do wzrostu

oprocentowania
kredytów (z 7 proc. do 12
proc.), a to spowodowało
około 50-proc. wzrost
miesi

cznych rat

kredytowych.

- 17 -

Comperia.pl

Narzucony przez prawo bankowe obowi

zek badania zdolno

ci kredytowej był skrupulatnie

monitorowany przez polski nadzór finansowy. Polski nadzór równie

odpowiednio wcze

nie

wprowadzał regulacje zacie

niaj

ce polityk

kredytow

banków, w szczególno

ci w stosunku

do najbardziej nara

onych na ryzyko kredytów walutowych (Rekomendacja S). Bior

c pod

uwag

specyfik

produktów hipotecznych wyst

puj

cych na polskim rynku, mo

na z cał

odpowiedzialno

stwierdzi

e w Polsce nie wyst

puj

produkty hipoteczne, które mo

by zaliczy

do kategorii subprime.

Brak rynku wtórnego kredytów hipotecznych

W USA bardzo popularn

praktyk

, stosowan

przez wszystkie banki, było pozyskiwanie

rodków na prowadzenie akcji kredytowej poprzez emisj

papierów warto

ciowych. Taka

praktyka stosowana była równie

w przypadku kredytów typu subprime. Ponad 80 proc.

kredytów wysokiego ryzyka stanowiło zabezpieczenie dla papierów warto

ciowych

emitowanych na ameryka

skim rynku finansowym. Warto

ść

wyemitowanych papierów

warto

ciowych, których zabezpieczenie stanowiły kredyty hipoteczne wysokiego ryzyka

wynosiła w samym tylko 2006 roku około 450 mld dolarów, natomiast warto

ść

nominalna

papierów

warto

ciowych

pozostaj

cych

spłaty

szacowana była na koniec 2006 roku na ponad 730 mld

dolarów. Zabezpieczone na kredytach typu subprime

papiery warto

ciowe znalazły swoich nabywców m.in.

ród wielu banków inwestycyjnych na Wall Street. Banki

inwestycyjne

pod

zabezpieczenie

tych

papierów

warto

ciowych zaci

gały kolejne kredyty inwestycyjne oraz dokonywały emisji kolejnych

papierów warto

ciowych.

Trudno dzisiaj okre

skal

tego zjawiska, jednak suma zobowi

finansowych oraz

papierów warto

ciowych wyemitowanych pod zastaw kredytów typu subprime znacznie

przewy

sza sam

sum

tych kredytów. Warto zaznaczy

e wi

kszo

ść

kredytów subprime

była sekurytyzowana nie przez pararz

dowe agencje, które – pomimo liberalizacji

wewn

trznych kryteriów, nadal stawiaj

ostre wymogi co do jako

ci portfela

zabezpieczaj

cego, ale przez prywatne spółki, które nie stosuj

tak ostrych standardów.

Udział Freddie Mac i Fannie Mae w rynku sekurytyzacji spadł z 76 proc. w 2003 roku do

blisko 40 proc. w 2006 roku.

Ponad 80 proc. kredytów
wysokiego ryzyka stanowiło
zabezpieczenie dla papierów
warto

ciowych emitowanych

na ameryka

skim rynku

finansowym

- 18 -

Comperia.pl

Warto

ść

papierów warto

ciowych pod zastaw kredytów hipotecznych wysokiego

ryzyka wyemitowanych w USA (poza Freddie Mac i Fannie Mae)

Rok

Obligacje pod zastaw kredytów typu subprime

Wyemitowane

(mld USD)

Pozostaj

ce do spłaty

(mld USD)

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

109

2002

123

167

2003

195

254

2004

363

431

2005

465

641

2006

448

732

ródło: Oprac. własne

W Polsce problem sekurytyzacji kredytów typu subprime nie istnieje, poniewa

kredyty

hipoteczne wysokiego ryzyka, które mo

na by zaliczy

do kategorii subprime, nie były

w Polsce udzielane. W ogóle rynek sekurytyzacji w Polsce nie jest rozwini

ty. Spo

ród

nielicznych emisji papierów warto

ciowych zabezpieczonych aktywami banków w ostatnich

latach wymieni

na jedynie kilkana

cie. Wi

kszo

ść

z tych emisji dotyczyła tzw. listów

zastawnych i przeprowadzana była przez banki hipoteczne, działaj

ce na podstawie

osobnej, bardzo rygorystycznej ustawy o bankach hipotecznych. Wszystkie polskie przypadki

sekurytyzacji dotyczyły kredytów hipotecznych o tzw. sytuacji regularnej, a wi

c kredytów

o niskim ryzyku niespłacalno

ci. Warto

ść

tych emisji była wr

cz symboliczna i nie

przekraczała ł

cznie 1 proc. aktywów polskiego sektora bankowego.

Sytuacja finansowa polskich banków

Ocen

sytuacji finansowej sektora bankowego w Polsce oparli

my głównie na analizie

najwi

kszych pod wzgl

dem sumy bilansowej polskich banków, notowanych na Giełdzie

Papierów Warto

ciowych w Warszawie.

- 19 -

Comperia.pl

Analiz

sytuacji finansowej polskiego sektora bankowego rozpocz

ąć

nale

y od porównania

wielko

ci aktywów oraz wysoko

ci kapitałów własnych, jakimi dysponuj

polskie banki. Suma

aktywów

wiadczy o wielko

ci banku oraz o jego potencjale do generowania przychodów.

Najwi

kszymi aktywami dysponuj

Pekao, którego aktywa wzrosły znacznie po fuzji

z Bankiem BPH, a tak

e PKO BP. Aktywa tych banków na koniec II kwartału 2008 roku

wynosiły po około 120 mld zł. W czołówce pod wzgl

dem aktywów plasuj

równie

BRE

Bank i ING Bank

ski, których aktywa s

dwukrotnie ni

sze ni

Pekao i PKO BP i wynosiły

w tym okresie odpowiednio około 65 i 60 mld zł.

Aktywa oraz kapitał własny w polskich bankach (II kw. 2008)

Bank

Kapitał własny (w mld zł)

Aktywa (w mld zł)

Pekao

13,96

121,7

PKO BP

12,67

117,8

Citi Handlowy

5,23

38,3

BZ WBK

4,79

47,1

ING Bank

ski

3,98

60,5

BRE Bank

3,93

64,7

Getin Bank

3,59

23,5

Millennium

2,61

34,3

Kredyt Bank

2,19

30,2

Fortis Bank

1,27

18,4

ródło: Banki (skonsolidowane sprawozdania finansowe - II kw. 2008)

Identycznie wygl

da zestawienie najwi

kszych banków pod wzgl

dem posiadanych

kapitałów własnych. Pekao i PKO BP posiadały na koniec II kwartału 2008 roku odpowiednio

11,02 i 9,98 mld zł kapitałów własnych.

Stabiln

sytuacj

finansow

polskich banków obrazuje warto

ść

funduszy własnych

posiadanych przez cały sektor bankowy. Regularny wzrost funduszy własnych wynika

z bardzo dobrych wyników finansowych wypracowanych w ostatnich latach. Fundusze

własne sektora bankowego zwi

kszyły sie od pocz

tku 2005 roku o ponad 34 proc. Wzrost

warto

ci funduszy własnych w znacz

cym stopniu zwi

ksza bezpiecze

stwo finansowe

polskiego sektora bankowego. Bezpiecze

stwo to wydaje si

tym wi

ksze, poniewa

warto

ść

zgromadzonych funduszy własnych przewy

sza o prawie 34 proc. rygorystyczne

wymogi kapitałowe nało

one przez polskie prawo.

- 20 -

Comperia.pl

Fundusze własne i współczynnik wypłacalno

ci banków w Polsce

2005

2006

2007

luty 2008

Fundusze własne (mld zł)

46,1

51,6

63,4

61,8

Wymogi kapitałowe (mld zł)

25,3

31,2

41,0

46,2

Współczynnik wypłacalno

14,6%

13,2%

12,4%

10,7%

ródło: NBP

Wysoko

ść

aktywów i kapitału własnego nie daj

pełnego obrazu sytuacji finansowej

polskiego

systemu

bankowego.

Stopie

bezpiecze

stwa sektora bankowego mo

emy

okre

analizuj

c współczynnik wypłacalno

ci.

Bior

c pod uwag

współczynnik wypłacalno

polskie banki równie

prezentuj

bardzo

korzystnie. Współczynnik wypłacalno

ci wyra

any

jest w procentach i okre

la mo

liwo

ść

pokrycia kapitałami własnymi ewentualnych strat

z tytułu udzielonych kredytów i niekorzystnej sytuacji na rynku. Innymi słowy, współczynnik

obrazuje wielko

ść

bufora bezpiecze

stwa dla klientów banku na wypadek poniesienia przez

bank nieoczekiwanych strat.

Współczynnik wypłacalno

ci w polskich bankach (II kw. 2008)

Bank

Współczynnik wypłacalno

Millennium

12,09%

Citi Handlowy

11,63%

ING Bank

ski

11,22%

Fortis Bank

11,01%

BZ WBK

10,99%

PKO BP

10,92%

Pekao

10,65%

Kredyt Bank

9,77%

BRE Bank

9,41%

ródło: Banki (skonsolidowane sprawozdania finansowe - II kw. 2008)

Współczynnik wypłacalno

ci, wymagany przez polski nadzór bankowy, jest zgodny ze

standardami Unii Europejskiej oraz Mi

dzynarodowego Komitetu Nadzoru Bankowego

i wynosi 8 proc. Polskie banki w ostatnich latach wykazywały si

bardzo daleko posuni

Polskie banki w ostatnich latach
wykazywały si

bardzo daleko

posuni

ostro

i utrzymywały

współczynniki wypłacalno

ci na

poziomach znacznie
przewy

szaj

cych wymogi narzucone

przez nadzór bankowy.

- 21 -

Comperia.pl

ostro

i utrzymywały współczynniki wypłacalno

ci na poziomach znacznie

przewy

szaj

cych wymogi narzucone przez nadzór bankowy. Co prawda w 2008 roku

obserwujemy nieznaczny spadek warto

ci wska

nika wypłacalno

ci (12,4% w 2007 i 10,7%

w lutym 2008), jednak wynika to tylko ze zmiany sposobu naliczania wska

nika, która weszła

ycie z pocz

tkiem 2008 roku.

Prostym, ale bardzo wymownym wska

nikiem potwierdzaj

cym dobr

sytuacj

finansow

polskich banków s

równie

wypracowane przez nie zyski

netto. W ci

gu 12 miesi

cy 2007 roku polskie banki zarobiły

rekordow

kwot

13 mld zł netto. Du

y respekt budzi tak

dynamika wzrostu zysków netto odnotowana w wi

kszo

banków. Wzrost zysków netto na poziomie 30 proc. w skali

roku mo

na uzna

za typowy w polskim sektorze bankowym.

Nawet

zawirowania

dzynarodowym

rynku

finansowym b

miały po

redni wpływ na polskie banki, nie

powinno to w znacz

cym stopniu odbi

negatywnie na ich

sytuacji finansowej. Poziom generowanych obecnie zysków pokazuje,

e polskie banki s

przygotowane na pokrycie ewentualnych strat spowodowanych po

rednio przez kryzys

finansowy na

wiecie.

Wysoko

ść

zysków netto w wybranych polskich bankach (2007)

Bank

Zysk netto

(mld zł)

Zmiana w skali roku

PKO BP

2,90

35,1%

Pekao

2,16

20,8%

Bank Zachodni WBK

1,11

31,6%

Citi Handlowy

0,80

30,3%

BRE Bank

0,71

68,6%

ING Bank

ski

0,63

6,7%

Millennium

0,46

53,5%

Kredyt Bank

0,39

-16,6%

Getin Bank

0,28

95,6%

Fortis Bank

0,18

108,6%

ródło: Banki

Nawet na kilka lat przed
obecnym kryzysem, w
2003 roku

redni

wska

nik ROE dla

ameryka

skiego

sektora bankowego
wynosił 15,3 proc., a
wi

c był o ponad 50

proc. ni

szy ni

bie

żą

wska

niki dla polskiego

sektora bankowego.

- 22 -

Comperia.pl

Kolejnym czynnikiem, potwierdzaj

cym dobr

kondycj

finansow

polskiego sektora

bankowego, jest wielko

ść

wypłacanych dywidend. Przy okazji dywidendy warto przede

wszystkim zwróci

uwag

na sam fakt generowania zysków przez polskie banki –

aden

z działaj

cych w naszym kraju banków nie odnotowuje strat na swojej działalno

operacyjnej. Analizuj

c skal

wypłacanych dywidend wida

e polskie banki dziel

zyskami ze swoimi akcjonariuszami.

Stosunek dywidendy ł

cznie do zysku netto w wybranych polskich bankach

Bank

Stosunek dywidendy ł

cznie do zysku netto

2006

2007

Pekao

86,95%

125,45%

Citi Handlowy

86,35%

76,79%

PKO BP

48,80%

40,07%

Millennium

47,99%

39,17%

Kredyt Bank

22,98%

35,27%

ródło: Banki

Sytuacja finansowa polskich banków pozwala im na wypłacanie wysokich dywidend, bez

obawy o płynno

ść

finansow

. Wyró

nale

y w szczególno

ci Pekao, który w 2007 roku,

po fuzji z Bankiem BPH, wypłacił na poczet dywidendy dodatkowo ponad 1 mld zł

z kapitałów rezerwowych.

wiadczy to o sile i niezale

finansowej banków działaj

cych w Polsce. Banki nie s

zmuszone do pełnego wykorzystania wypracowanych zysków

do prowadzenia bie

żą

cej działalno

ci czy podnoszenia

kapitałów rezerwowych i sta

je na wypłacanie wysokich

dywidend.

Dobr

sytuacj

finansow

polskich banków potwierdzaj

wska

niki rentowno

ci uzyskiwane

zarówno na kapitale własnym (ROE), jak i na aktywach (ROA). Wska

nik ROA, b

stosunkiem zysku netto i aktywów, stanowi cenne

ródło informacji o zdolno

ci aktywów

banku do generowania dochodów. Wska

nik ROE, jako stosunek zysku netto do kapitałów

własnych, informuje o rentowno

ci zainwestowanego kapitału, czyli o efektywno

ci jego

wykorzystania. Wska

nik ROE uznawany jest za jeden z najwa

niejszych wska

ników

aden z działaj

cych w

naszym kraju banków
nie odnotowuje strat
na swojej działalno

operacyjnej.

- 23 -

Comperia.pl

rentowno

ci. Najwi

ksz

uwag

na ten wska

nik zwracaj

wła

ciciele kapitału własnego,

gdy

pokazuje on jak efektywnie "pracuje" zainwestowany przez nich kapitał.

Warto

ść

stopy zwrotu na kapitale własnym (ROE) oraz stopy zwrotu na aktywach

(ROA) w polskich bankach (2007)

Bank

ROE

ROA

Getin Bank

29,3%

2,1%

Bank Zachodni WBK

28,2%

2,6%

BRE Bank

28,1%

1,5%

PKO BP

26,2%

2,8%

Pekao

23,7%

b.d.

Millennium

19,9%

1,7%

ING Bank

ski

18,9%

1,2%

Kredyt Bank

17,9%

1,6%

Citi Handlowy

16,7%

2,1%

Fortis Bank

16,3%

1,4%

ródło: Banki

Wska

niki ROE i ROA w najwi

kszych polskich bankach s

na zadowalaj

co wysokim

poziomie. Czołówka polskich banków mo

e poszczyci

wska

nikiem rentowno

ci kapitału

własnego (ROE) na poziomie bliskim 30 proc. Dla całego sektora bankowego współczynnik

ROE równie

jest bardzo wysoki i – według danych Narodowego Banku Polskiego za

pierwszy kwartał 2008 roku – wynosi ponad 23,5 proc., a uwzgl

dniaj

c zysk brutto, a

31,97 proc. To bardzo dobry wynik, potwierdzaj

cy sił

i stabilno

ść

finansow

polskich

banków.

Na wska

nik ROE wpływ ma zarówno zysk netto, jak i wysoko

ść

kapitału własnego. Wysoki

wska

nik ROE mo

e, wi

c oznacza

niski poziom kapitałów własnych, co ma znacz

wpływ na ocen

bezpiecze

stwa banku. I analogicznie niski ROE mo

e oznacza

wysoki

poziom kapitałów własnych. Reguł

potwierdza np. Citi Handlowy, gdzie poziom kapitałów

własnych jest jednym z najwi

kszych na rynku i wynosi 5,23 mld złotych. Analizowany przez

nas wcze

niej poziom kapitałów własnych w polskich bankach utrzymuje si

na bezpiecznie

wysokim poziomie, podobnie jak współczynniki wypłacalno

ci w całym sektorze bankowym.

Wysoki poziom wska

ników ROE w polskich bankach na koniec 2007 roku wynika

z rekordowo wysokich zysków osi

gni

tych w 2007 roku przez działaj

ce w Polsce banki.

- 24 -

Comperia.pl

O wła

ciwym zarz

dzaniu, na poziomie działalno

ci operacyjnej banków,

wiadczy tak

stosunek kosztów do dochodów, który dla sektora bankowego równie

kształtuje si

bezpiecznym poziomie poni

ej 50 proc.

Warto

ść

stopy zwrotu na kapitale własnym (ROE) oraz stopy zwrotu na aktywach

(ROA) w polskim sektorze bankowym

2005

2006

2007

marzec 2008

ROA (zysk brutto)

1,94%

2,05%

2,27%

2,21%

ROA (zysk netto)

1,61%

1,68%

1,66%

1,63%

ROE (zysk brutto)

24,74%

27,18%

30,80%

31,97%

ROE (zysk netto)

20,61%

22,31%

22,05%

23,54%

ródło: NBP

Banki, którym udało si

wypracowa

najwi

ksze zyski netto w stosunku do posiadanych

aktywów, odnotowały wska

niki ROA na poziomie zdecydowanie przewy

szaj

cym

redni

dla całego sektora. Godny uwagi jest równie

systematyczny wzrost warto

ci obu

wska

ników rentowno

ci przez ostatnie lata.

wiadczy to o du

ej dynamice rozwoju systemu

bankowego w Polsce.

Warto przy tym podkre

e wska

niki rentowno

ci, obrazuj

ce sytuacj

finansow

w całym sektorze, uzyskiwane przez polskie banki s

o wiele wy

sze od analogicznych

wska

ników dla banków ameryka

skich. Nawet na kilka lat przed obecnym kryzysem,

w 2003 roku

redni wska

nik ROE dla ameryka

skiego sektora bankowego wynosił

15,3 proc., a wi

c był o ponad 50 proc. ni

szy ni

bie

żą

ce wska

niki dla polskiego sektora

bankowego.

Stosunek depozytów do kredytów oraz kredytów do aktywów w wybranych polskich

bankach (II kw. 2008)

Bank

Depozyty/Kredyty

Kredyty/Aktywa

ING Bank

ski

233%

34%

Citi Handlowy

145%

37%

Pekao

122%

59%

BZ WBK

119%

60%

PKO BP

108%

73%

Millennium

102%

74%

- 25 -

Comperia.pl

Kredyt Bank

100%

64%

Getin Bank

98%

62%

BRE Bank

92%

61%

Fortis Bank

61%

69%

ródło: Banki (skonsolidowane sprawozdania finansowe - II kw. 2008)

Analizuj

c wielko

ść

aktywów posiadanych przez polskie banki oraz wielko

ść

udzielonych

przez nie kredytów, a tak

e wielko

ci pozyskanych depozytów, wi

kszo

ść

banków

prowadz

cych swoj

działalno

ść

w Polsce mo

e si

wykaza

wska

nikami na bezpiecznym

poziomie. Stosunek kredytów do depozytów dla najlepiej wypadaj

cych pod tym wzgl

dem

polskich banków waha si

od około 61 do 233 proc. Dla porównania,

redni wska

nik

depozytów do kredytów w USA w sierpniu 2008 roku wynosił 73 proc., co potwierdza

znacznie wi

ksze zaanga

owanie w akcj

kredytow

banków za oceanem. Równie

korzystnie wypada porównanie stosunku kredytów do sumy aktywów. W najlepszych pod

tym wzgl

dem polskich bankach wska

nik ten nie przekracza 60 proc., podczas gdy w USA

wynosi

rednio ponad 85 proc.

Poni

sza tabela podsumowuje główne wska

niki finansowe dla najwi

kszych polskich

banków.

Aktywa, współczynnik wypłacalno

ci stosunek depozytów do kredytów oraz kredytów

do aktywów w polskich bankach (II kw. 2008)

Bank

Aktywa (mld zł)

Współczynnik

wypłacalno

Depozyty/

Kredyty

Kredyty/

Aktywa

Pekao

121,7

10,65%

122%

59%

PKO BP

117,8

10,92%

108%

73%

BRE Bank

64,7

9,41%

92%

61%

ING Bank

ski

60,5

11,22%

233%

34%

BZ WBK

47,1

10,99%

119%

60%

Citi Handlowy

38,3

11,63%

145%

37%

Millennium

34,3

12,09%

102%

74%

Kredyt Bank

30,2

9,77%

100%

64%

Getin Bank

23,5

b.d.

98%

62%

Fortis Bank

18,4

11,01%

61%

69%

ródło: Banki (skonsolidowane sprawozdania finansowe - II kw. 2008)

- 26 -

Comperia.pl

Bior

c pod uwag

wszystkie powy

sze argumenty, mo

na odpowiedzialnie stwierdzi

kszo

ść

polskich banków jest dobrze przygotowanych nawet na czarny scenariusz

globalnego spowolnienia gospodarczego, wywołanego kryzysem systemu finansowego

w USA.

- 27 -

Comperia.pl

ĘŚĆ

- POTENCJALNE ZAGRO

ENIA

Polskie niepolskie banki

Zapytani przez Comperia.pl w lu

nej sondzie respondenci jednym tchem wymieniali szereg

banków pozostaj

cych w polskich r

kach. Jednak rzeczywisto

ść

jest zgoła odmienna od

społecznej

wiadomo

ci. Według danych KNF z 30 czerwca 2008 roku, 67,2 proc. kapitału

polskich banków kontroluj

zagraniczni inwestorzy. Czy ten fakt, w poł

czeniu

z doniesieniami o kłopotach finansowych ameryka

skich i europejskich banków, mo

spowodowa

problemy polskiego sektora bankowego? W niewielkim stopniu. Poni

przybli

amy mo

liwe scenariusze rozwoju sytuacji.

Struktura akcjonariatu banków notowanych na GPW w Warszawie; warto

ść

udziałów

brakuj

cych do 100% pozostaje w wolnym obrocie giełdowym

Bank

Akcjonariat (powy

ej 5 proc.)

Bank BPH

GE Money Bank 65%, Bank of New York 20,18%, UniCredito Italiano

5,13%, BZ WBK AIB AM 5%

NFO

iGW 77,27%, Lasy Pa

stwowe 6,49%

BRE Bank

Commerzbank 69,88%

BZ WBK

AIB European Inv. 70,47%

Getin Bank

Leszek Czarnecki 55,70%, Commercial Union OFE BPH CU WBK

7,04%

Citi Handlowy

Citibank 75%

ING Bank

ING Bank NV 75%, Commercial Union OFE BPH CU WBK 5,38%

Kredyt Bank

Kredietbank NV75%, Sofina SA 5,52%, Pioneer Pekao IM 5,03%

Millennium

Banco Comercial Portugues 65,50%, Commercial Union OFE BPH CU

WBK 5,09%

Pekao

UniCredito Italiano 59,30%

PKO BP

Skarb Pa

stwa 51,49%

Fortis Bank

Fortis Bank NV 99,19%

Nordea

Nordea AB 98,97%

ródło: www.parkiet.com

- 28 -

Comperia.pl

Na wst

pie nale

y zaznaczy

e wi

kszo

ść

banków funkcjonuj

cych w Polsce ma odr

osobowo

ść

prawn

. To znaczy,

e s

autonomicznymi podmiotami obrotu gospodarczego,

suwerennymi w swoich decyzjach finansowych, niezale

nymi wprost od decyzji

pojedynczych osób, podmiotów itd. Dodatkowo instytucje bankowe w Polsce i na

wiecie

funkcjonuj

w ramach ogranicze

ostro

ciowych nakładanych przez Nadzór. Szereg

działa

bankowców mog

cych teoretycznie uderza

w klientów jest zabroniona lub co

najmniej na bie

żą

co kontrolowana i monitorowana przez KNF.

Ograniczenie finansowania dla banku córki w Polsce

Czy kłopoty zagranicznego wła

ciciela rodzimego banku mog

przeło

na bie

żą

działalno

ść

instytucji działaj

cej w Polsce? Czy mo

emy mie

do czynienia z sytuacj

w której bank – matka „zakr

ca kurek” z pieni

dzmi dla „córki”, co bije w jej mo

liwo

funkcjonowania na rynku? Teoretycznie tak, cho

w przypadku polskiej bankowo

ci nie

dzie to miało znaczenia.

Jak wynika z danych NBP, finansowanie działalno

ci z podmiotów zagranicznych stanowi

ród najwi

kszych polskich banków mniej ni

20 proc. ogółu finansowania, z wyj

tkiem

dwóch banków, które w ponad 99 proc. s

własno

instytucji zagranicznych. W przypadku

kszo

ci banków, a wi

c instytucji pozostaj

cych niezale

nymi w sensie ekonomicznym

i prawnym, ryzyko odci

cia finansowania przez zewn

trznych wła

cicieli jest minimalne.

Teoretyczne redukcja zewn

trznego strumienia pieni

dzy

mogłaby w uproszczeniu odnie

ść

negatywny skutek w

dwóch sytuacjach. Po pierwsze wtedy, kiedy lokalny bank

miałby kłopoty z finansowaniem bie

żą

cej działalno

ci, a

c wtedy, kiedy byłby blisko ponoszenia strat. Po drugie

problem mógłby powsta

w sytuacji, kiedy „rozruszana”

akcja kredytowa jest finansowana z pieni

dzy zewn

trznego

wła

ciciela. Tymczasem w Polsce

adne wi

ksze banki nie przynosz

strat. Wr

przeciwnie, wska

nik ROE dla całego rynku ro

nie stabilnie w ci

gu ostatnich lat, by

osi

ąć

poziom 27,3 proc. Oczywi

cie nale

y si

spodziewa

e zawirowania na rynkach

finansowych wpłyn

negatywnie na poziom wska

nika, ale odrzucenie hipotezy wskazuj

cej,

e banki przynosz

starty, wydaje si

uzasadnione. Z kolei z cytowanych wcze

niej

danych wynika,

e polski sektor bankowy w du

ej mierze finansuje działalno

ść

kredytow

z własnej bazy depozytowej. W szczegółowe dane dotycz

ce płynno

ci wyposa

ony jest

KNF. Na bazie regulacji płynno

ciowej funkcjonuj

cej od 1 lipca 2008 roku nadzór dysponuje

Polskie banki pozostaj

kszo

ci w r

kach

zagranicznych wła

cicieli,

jednak finansuj

swoj

bie

żą

działalno

ść

w du

mierze ze

rodków

własnych lub
pozyskiwanych w kraju.

- 29 -

Comperia.pl

pełn

wiedz

o płynno

ci poszczególnych banków. Mo

e wi

c podj

ąć

odpowiednie działania,

o ile wyst

ku temu przesłanki.

Drena

płynno

ci – bank matka połyka aktywa córki

Z punktu widzenia klientów polskich banków potencjalnie gorsz

od poprzedniej byłaby

sytuacja, w której wła

ciciel funkcjonuj

cej w Polsce instytucji nie tylko odci

ł jej

finansowanie, ale równie

starał si

wykorzysta

do rozwi

zania własnych kłopotów

płynno

ciowych. Polski bank musiałby np. lokowa

depozyty u zagranicznego akcjonariusza

i udziela

mu kredytów. Przy niskim standingu finansowym wła

ciciela

aden racjonalnie

działaj

cy podmiot nie wykonywałby takich działa

lub te

za ich wykonanie pobierałby

ponadstandardowe wynagrodzenie, w zwi

zku z wy

szym ryzykiem takiej aktywno

ci. Ale

czy generalnie istnieje taka mo

liwo

ść

W tym kontek

cie nale

y przypomnie

fundamentalne zasady, na których skonstruowany

jest system bankowy. Otó

banki działaj

w oparciu o prawo bankowe, na które oprócz

samej ustawy Prawo Bankowe składa si

szereg rozporz

dze

i uchwał, w tym uchwał KNF.

W oparciu o te regulacje, a w szczególno

ci Rozdział 10 Ustawy Prawo Bankowe oraz

uchwał KNF odnosz

cych si

do wskazanego rozdziału, swoboda gospodark

pieni

ęż

banku jest odpowiednio ograniczona. Innymi słowy transfer istotnych z punktu widzenia

cało

ci aktywów banku

rodków na rzecz podmiotu zewn

trznego jest utrudnione.

Szczegółowe wymogi kapitałowe, adekwatno

ci kapitałowej, współczynniki wypłacalno

czy limity koncentracji gwarantuj

bezpiecze

stwo kapitałów zgromadzonych przez bank.

Nale

y jednak zaznaczy

e w przypadku banków kontrolowanych przez instytucje

zagraniczne, istnieje mo

liwo

ść

żą

dania przez ich wła

cicieli zło

enia lokat w banku –

matce przez podmioty zale

ne. Oczywi

cie takie działanie jest mo

liwe przy zachowaniu

podstawowych parametrów ostro

ciowych, jednak mogłoby stanowi

ryzyko dla samego

banku i całego sektora.

Ryzyko banku – oddziału

Nieco inaczej wygl

da sytuacja w przypadku funkcjonuj

cych w Polsce oddziałów

zagranicznych banków. Na koniec 2007 roku w Polsce działało 645 banków komercyjnych

i spółdzielczych oraz 21 oddziałów zagranicznych banków. Z reguły działalno

ść

oddziałów

jest wła

ciwie niezauwa

alna dla masowych klientów indywidualnych. Wyj

tkiem wydaje si

Polbank EFG, b

cy istotnym graczem na polskim rynku. Polbank nale

y do greckiego

Eurobanku.

- 30 -

Comperia.pl

Przepisy reguluj

ce działanie oddziału zawarte s

w ustawie o swobodzie działalno

gospodarczej z 2 lipca 2004 (art.85-92) oraz ustawie Prawo bankowe z 29 sierpnia

1997 roku (art.40-42). Powołuj

c si

na te przepisy mo

na stwierdzi

e oddział mo

wykonywa

działalno

ść

gospodarcz

wył

cznie w zakresie przedmiotu działalno

ci banku –

matki. Oddział musi zosta

wpisany do KRS, do rozpocz

cia działalno

ci konieczne jest

uzyskanie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Oddział prowadzi oddzieln

rachunkowo

ść

, ale nie posiada zarz

du. Na czele oddziału stoi dyrektor generalny oraz jego

zast

pca. Oddział działa na podstawie regulaminu.

Oddział, mimo

e nie jest odr

bny od banku – matki, przyjmuj

c lokaty, musi si

z tych

zobowi

wywi

. Nie mo

e by

c takiej sytuacji, kiedy bank – matka wydaje

polecenie oddziałowi, aby po prostu "przelał" pieni

dze do centrali. Z drugiej jednak strony

lokaty zebrane w oddziale banku s

traktowane tak, jakby były maj

tkiem banku – matki.

Relacje banku – matki z jego oddziałem przypominaj

zale

ci pomi

dzy bankiem Pekao

a jego oddziałem np. w Katowicach. Regionalny oddział nie jest odr

bnym podmiotem, jest

tylko wyodr

bnion

jednostk

organizacyjn

banku.

Sprzeda

banku córki

Kłopoty finansowe wła

ciciela rodzimego banku, a w szczególno

ci jego upadek, mo

skutkowa

konieczno

sprzeda

y udziałów w polskiej instytucji. Co to oznacza dla

klientów w Polsce? Wła

ciwie niewiele, bo w uproszczeniu sprowadzi si

to do zmiany

szyldu banku. Wzajemne przej

cia banków miały miejsce na rodzimym podwórku ju

wiele

razy. Ostatni taki proces jest jeszcze w trakcie realizacji i ma wpływ na dalsze

funkcjonowanie polskich brandów: BPH, Pekao i GE Money Bank. Nale

y wspomnie

jeden z wymienionych banków powstał z fuzji BPH i PBK. Jak wchłoni

cie jednego banku

przez drugi wpłyn

ło na portfele klientów? Przeszło wła

ciwie bez echa. Czy klienci

przejmowanego banku powinni mie

podstawy do obaw? Pami

tajmy,

e ewentualne

wypowiedzenia umów pomi

dzy klientem a bankiem (np. umowy rachunku czy umowy

kredytowe) reguluj

odr

bne przepisy. Dla przykładu, zgodnie z zapisami kodeksu

cywilnego, umowa rachunku bankowego zawarta na czas nie oznaczony mo

e by

wypowiedziana przez któr

kolwiek ze stron w ka

dym czasie, ale przez bank tylko

z wa

nych powodów. Takie „powody” powinny by

zawarte w umowie rachunku bankowego,

albo regulaminie prowadzenia rachunku bankowego. Z kolei w przypadku umowy kredytowej

e by

ona wypowiedziana przez bank, je

eli kredytobiorca nie dotrzymuje warunków

udzielenia kredytu, w razie utraty przez kredytobiorc

zdolno

ci kredytowej, albo

w przypadku zagro

enia jego upadło

. Umowa kredytowa nie b

dzie wi

c mogła by

- 31 -

Comperia.pl

wypowiedziana w przypadku przej

cia przez inny bank, chyba

e zostało to inaczej

zastrze

one w umowie lub w regulaminie. Zgodnie z artykułami prawa bankowego umowa

lub regulamin powinien regulowa

warunki jednostronnej zmiany lub rozwi

zania umowy

kredytowej.

Bankructwo banku – matki

A co w sytuacji, gdy bank – matka upadnie? Inne b

skutki upadku banku – wła

ciciela

oddziału funkcjonuj

cego w Polsce, inne, gdy zbankrutuje wła

ciciel banku posiadaj

cego

odr

bno

ść

prawn

. W pierwszym przypadku, je

eli bank upada, oddział w Polsce wchodzi

do jego masy upadło

ciowej. W drugim przypadku post

powanie

upadło

ciowe wobec zagranicznego banku nie wpływa bezpo

rednio

na maj

tek banku – córki. Je

eli jednak bank – matka upada,

a jednocze

nie posiada 100 proc. udziałów w banku – córce,

wówczas akcje wejd

do jego masy upadło

ciowej, a wi

c b

musiały zmieni

wła

ciciela. W ka

dym przypadku cały potencjalny

proces

zwi

zany

upadkiem

zagranicznego

akcjonariusza

kontrolowa

dzie KNF. Chcemy jednak podkre

e według dost

pnej na rynku wiedzy

adnemu z zagranicznych wła

cicieli polskich banków nie grozi upadło

ść

. Co wi

cej, ostatnie

deklaracje i działania rz

dów pa

stw, w których działaj

te banki istotnie ograniczaj

ryzyko

zaistnienia takiej sytuacji.

Ryzyko utraty zaufania

Jak wykazali

my powy

ej, nie istniej

namacalne ryzyka dla zdrowego funkcjonowania

banków w Polsce. W naszej ocenie dzisiaj najwi

kszym zagro

eniem dla polskiego rynku

finansowego jest pojawienie si

niepewno

ci i ograniczonego zaufania w

ród uczestników

rynków finansowych, ale równie

ród klientów indywidualnych.

lej mówi

c, chodzi

z jednej strony o wzrost niech

ci do wzajemnego po

yczania pieni

dzy na rynku

dzybankowym, z drugiej o potencjalne działania klientów indywidualnych zmierzaj

cych

do wycofania wkładów bankowych.

Ograniczone zaufanie uczestników rynku

Kłopoty finansowe banków w USA i Europie, niepewno

ść

co do sytuacji finansowej wielu

instytucji powoduj

spadek wzajemnego zaufania inwestorów, finansistów, bankierów.

Skutkuje to wzrostem ceny dost

pnego na rynku pieni

dza oraz spadkiem wyceny papierów

Według naszej
najlepszej
wiedzy,

adnemu

z zagranicznych
wła

cicieli

polskich banków
nie zagra

upadło

ść

- 32 -

Comperia.pl

warto

ciowych emitowanych przez banki. W prosty sposób przekłada si

to na ograniczanie

ryzyka działalno

ci banków, co na polskim rynku ju

jest widoczne, np. poprzez wzrost ceny

oferowanych produktów czy ograniczanie ich dost

pno

ci. Bardzo dobrym przykładem mo

tutaj redukcja mo

liwo

ci finansowania kredytem hipotecznym zakupu nieruchomo

ci do

90 proc. ich warto

ci (np. DomBank, Millennium, Bank Zachodni WBK), szczególnie

w przypadku kredytów walutowych. Innym działaniem jest podnoszenie mar

, na co

zdecydował si

m.in. MultiBank i Polbank EFG. Zjawisko, o którym mowa w skali, w jakiej

obecnie wyst

puje, w naszej ocenie nie zagra

a prawidłowemu funkcjonowaniu polskich

banków.

Utrata zaufania klientów

Na stra

y oszcz

dno

ci zgromadzonych przez klientów stoi Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, w przypadku

upadku banku klient mo

e liczy

na zwrot 100 proc.

zdeponowanej sumy do kwoty 1 tys. euro oraz do 90 proc.

kwoty przewy

szaj

cej 1 tys. zł euro, ale nie wi

kszej ni

22,5 tys. euro. Wydarzenia zwi

zane z kryzysem

spowodowały,

e ministrowie finansów 27 pa

stw Unii

Europejskiej zadeklarowali ch

ęć

podwy

szenia minimalnej,

gwarantowanej kwoty depozytów do 50 tys. euro. Podobna deklaracja dotyczy Polski, co

oznacza,

e po dokonaniu odpowiednich zmian w regulacjach prawnych, depozyty do kwoty

ok. 170 tys. zł b

gwarantowane w 100 proc. przez Pa

stwo. Z dost

pnych informacji

wynika,

e proces legislacyjny w tym przypadku mo

e mie

cie ekspresowe tempo. Prace

nad ustaw

reguluj

opisywane wska

niki trwały ju

od jakiego

czasu, co stanowi istotne

ułatwienie dla wprowadzenia ich w

ycie.

Niezale

nie jednak od funkcjonowania BFG, najwi

kszym dostrzeganym przez Comperia.pl

zagro

eniem dla polskiego systemu bankowego jest potencjalne pojawienie si

ród

klientów ch

ci wycofania oszcz

dno

ci z bankowych kont

Przy zało

eniu wyst

pienia

silnego trendu topnienia depozytów banków, oznaczałoby to ryzyko wyst

pienia kryzysu

płynno

ci systemu bankowego z całymi tego konsekwencjami.

W tym kontek

cie pozytywnie nastrajaj

ostatnie komunikaty NBP, wskazuj

ce na pełn

gotowo

ść

banku do wsparcia uczestników rynku w razie wyst

pienia wci

ąż

teoretycznych

jeszcze problemów. Tzw. „pakiet zaufania” oraz dodatkowy pakiet aktów prawnych maj

Najwi

kszym dostrzeganym

przez Comperia.pl
zagro

eniem dla polskiego

systemu bankowego jest
potencjalne pojawienie si

ród klientów ch

wycofania oszcz

dno

ci z

bankowych kont

- 33 -

Comperia.pl

istotnie wzmocni

stabilno

ść

finansow

kraju. W skład pakietów, oprócz narz

dzi

finansowych wspieraj

cych płynno

ść

banków, maj

wej

ść

: Ustawa o Komitecie Stabilno

Finansowej, zmiana Ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz projektowana

ustawa o instrumentach wsparcia dla instytucji finansowych.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
KRYZYS FINANSOWY RAPORT COMPERIA, ekonomia
Źródła finansowania w dobie kryzysu finansowego
KRYZYSY FINANSOWE
Finanse publiczne kryzys finansów na świecie i unii
Kryzys finansowy-geneza i spodziewane skutki
Pytania do egzaminu testowego z przedmiotu Rola czynników kulturowych w kryzysie finansowym
Kryzys finansowy 07
kryzysy finansowe sciaga, Kryzysy walutowe
Kryzys finansowy(1)
Kryzys finansowy 2007 2009
11 Kryzysy finansowe istota, USA PDF
MSG a kryzysy finansowe, Collegium Civitas, Miedzynarodowe stosunki gospodarcze MSG
S2 Rola czynników kulturowych w kryzysie finansowym Wiesław Rehan wykład 10, Materiały na studia, No
kryzysy finansowe, międzynarodowe stosunki finansowe

więcej podobnych podstron