KONIE/DERMATOLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

22

www.weterynaria.elamed.pl

CZERWIEC • 6/2009

i sięgają do wysokości stawu nadgarstko-
wego lub skokowego (2, 4). Zmiany zwy-
kle występują symetrycznie, ale niekiedy
mogą dotyczyć tylko jednej z kończyn.

Nie stwierdzono, by istniał jakikolwiek

związek pomiędzy nasileniem objawów
klinicznych a płcią, rasą, sposobem użyt-
kowania zwierzęcia, brakiem pigmenta-
cji dystalnych części kończyn czy zaraże-
niem świerzbowcami z rodzaju Chorioptes
(3). Ze względu na nasilenie objawów do-
konano podziału grudy na cztery posta-
cie kliniczne (2, 3):
1. występuje jedynie zwiększone złusz-

czanie, a na skórze obecne są łuski;

2. widoczne jest nadmierne rogowa-

cenie – tworzą się bezwłose miejsca
pokryte nadmiernie zrogowaciałym
naskórkiem;

3. zmiany mają wygląd guzowaty;
4. tworzą się brodawkowate narośla.

P

RZYCZYNY

Pierwotne czynniki odpowiedzialne
za rozwój grudy dzieli się na zakaźne
i niezakaźne. Do czynników zakaźnych
należą: bakterie, grzyby oraz pasożyty
i wirusy (papillomawirusy) (6, 7). W wie-
lu przypadkach grudy stwierdzić można
inwazję świerzbowców, ale niekoniecz-
nie jest ona pierwotną przyczyną zmian,
może być wtórna i pojawiać się na sku-
tek sprzyjających warunków związanych
z nadmiernym rogowaceniem (4). Inwa-
zja ta nasila proces chorobowy i prowa-
dzić może do utrzymywania się już ist-
niejącego nadmiernego rogowacenia.
Niektórzy autorzy są zdania, że namno-
żenie się drożdżaków z rodzaju Malasse-
zia jest czynnikiem podtrzymującym i za-
ostrzającym obraz chorobowy (1).

Wśród czynników nieinfekcyjnych wy-

mienia się: fi zyczne, nowotworowe, immu-
nologiczne, żywieniowe (np. selenoza).

Gruda to jeden z najbardziej rozpowszech-
nionych problemów dermatologicznych
u koni. Nie jest to, jak się powszechnie
sądzi, jednostka chorobowa, a raczej po-
lietiologiczny zespół chorobowy. Dlatego
postawienie rozpoznania nie kończy pro-
cesu diagnostycznego, lecz go rozpoczyna.
Należy wykonać szereg badań mających
na celu ustalenie pierwotnej przyczyny,
która może mieć charakter zarówno za-
kaźny, jak i niezakaźny. Zespół zapalenia
skóry pęcin występuje u koni niezależnie
od rasy i wieku. Z danych literaturowych
wynika, że problem częściej pojawia się
u koni ras ciężkich oraz zwierząt utrzymy-
wanych w złych warunkach zoohigienicz-
nych. W literaturze anglojęzycznej okre-
ślany jest jako greasy hell, scratches, mud fever
czy pastern dermatitis syndrome (2, 8).

O

BJAWY

KLINICZNE

Obraz kliniczny grudy, niezależnie od jej
pierwotnej przyczyny, jest bardzo podob-
ny. Pierwsze zmiany pojawiają się na stro-
nie zginaczowej kończyn, a później rozwi-
jają się w ich innych okolicach. Na skórze
obecny jest obrzęk, rumień, a w dalszej
kolejności ma miejsce sączenie i powsta-
ją strupy, dochodzi także do formowa-
nia się łusek. Jeśli pierwotną przyczyną
choroby są problemy dotyczące naczyń,
mogą również występować owrzodze-
nia. Na powierzchniach zginaczowych
często tworzą się szczeliny i rozpadliny,
a w przypadkach przewlekłych skóra ule-
ga pogrubieniu, zliszajowaceniu, powstają
brodawkowate narośla. W zdecydowanej
większości przypadków u zwierząt wystę-
puje świąd, a niekiedy również bolesność
i kulawizna, które sprawiają, że w badaniu
ortopedycznym niezbędne jest uwzględ-
nienie zmian skórnych. W bardzo cięż-
kich przypadkach bywa, że wykwity lo-
kalizują się na dużej powierzchni skóry

dr n. wet. Marcin Szczepanik, dr n. wet. Marcin Gołyński*, dr n. wet. Anna Śmiech**

Zakład Diagnostyki Klinicznej i Dermatologii Weterynaryjnej Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
*Zakład Chorób Wewnętrznych Zwierząt Gospodarskich i Koni Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
**Katedra Anatomii Patologicznej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

Abstract

Pastern dermatits is one of the most
common dermatologic problems among
horses. Pastern dermatits is not one
disease, but rather a multiethiological
syndrome. The diagnosis of the prima-
ry disease is diffi cult and is made with
the help of additional skin tests. There
are lot of primary reasons of this syn-
drome occurring (infectious and non
infectious). We describe the reasons
for this problem’s occurrance, its cli-
nical manifestation, histopathological
features and methods of cure.

Key words

pastern dermatitis syndrome, horse,
histopathology

Streszczenie

Gruda jest jednym z najczęstszych pro-
blemów dermatologicznych u koni. Nie
jest to jedna choroba, lecz raczej syn-
drom polietiologiczny. Postawienie roz-
poznania pierwotnej przyczyny jest trud-
ne i wymaga wykonania badań dodatko-
wych. Jest wiele pierwotnych przyczyn
tego syndromu (zarówno zakaźnych,
jak i niezakaźnych). W artykule opisa-
no przyczyny problemu, obawy klinicz-
ne i cechy histopatologiczne oraz me-
tody leczenia.

Słowa kluczowe

gruda, konie, histopatologia

Zespół zapalenia
skóry pęcin

Postępowanie diagnostyczne i lecznicze

PASTERN DERMATITIS SYNDROME
DIAGNOSIS AND TREATMENT

KONIE/DERMATOLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

23

www.weterynaria.elamed.pl

CZERWIEC • 6/2009

Do przyczyn pierwotnych grudy zali-

czyć można również leukocytoklastyczne
zapalenie naczyń skóry pęcin, które do-
tyczy wyłącznie zwierząt o niepigmento-
wanej skórze kończyn (9). Pojawienie się
zmian skórnych w okolicach pozbawio-
nych barwnika może ponadto świadczyć
o fotouczuleniu, które może się rozwinąć
po spożyciu przez konia określonych ga-
tunków roślin, takich jak: dziurawiec
zwyczajny, gryka, życica trwała (rajgras
angielski), a także w przypadku uszko-
dzenia wątroby, które prowadzi do wzro-
stu stężenia fi koerytryny, związku o wła-
ściwościach fotouczulających (1).

W etiologii grudy duże znaczenie mają

ponadto warunki zoohigieniczne, w jakich
przebywają zwierzęta. Łatwo zaobserwo-
wać, że objawy kliniczne ulegają zaostrze-
niu przy utrzymywaniu koni w warunkach
o dużej wilgotności, na głębokiej, rzadko
zmienianej ściółce, a także w przypadku
zwierząt, u których prowadzona jest nie-
właściwa higiena kończyn po treningu.

W części przypadków nie można odna-

leźć jakiejkolwiek przyczyny pierwotnej
i wtedy określane są one jako idiopatyczne.
Istnieją również przypuszczenia, że pewną
rolę odgrywać mogą czynniki genetycz-
ne. Badania Geburka i wsp. (2005 r.) wy-
kazują, że cechą wspólną w przypadkach

grudy jest aktywacja cytokin prowadząca
do nadmiernego rogowacenia i produkcji
dużej ilości keratyny (2).

P

OSTĘPOWANIE

DIAGNOSTYCZNE

Ponieważ mamy do czynienia z zespołem
polietiologicznym, w każdym przypad-
ku grudy należy wykonać wszystkie nie-
zbędne badania dodatkowe mające na celu
wykrycie pierwotnej przyczyny choroby.
W celu wykluczenia/potwierdzenia der-
matofi toz i inwazji pasożytniczych należy
wykonać zeskrobinę i badanie mikrosko-
powe włosa. Aby wykluczyć infekcje bak-
teryjne, wykonujemy badanie cytologicz-
ne, niekiedy może ono pozwolić również
na wykazanie chorób o podłożu autoim-
munologicznym, nowotworowym i aler-
gicznym. Badanie hodowlane prowadzimy,
by wykluczyć dermatofi tozy i dermatofi lo-
zę. W związku z możliwym udziałem cho-
rób immunologicznych (immunologiczne
zapalenie naczyń) w pewnej części przy-
padków wskazane jest wykonanie badania
histopatologicznego. W badaniach prze-
prowadzonych przez zespół niemieckich
naukowców stwierdzono, że dominujący-
mi cechami w preparatach histopatolo-
gicznych są: hiperkeratoza oraz przerost
naskórka. Ponadto występuje parakerato-

za, ortokeratoza, widoczne może być za-
palenie okołonaczyniowe. Jeżeli współ-
występują infekcje bakteryjne lub inwazje
pasożytnicze, obecne są krosty śródna-
skórkowe zawierające zdegenerowane gra-
nulocyty obojętnochłonne oraz nieznacz-
na gąbczastość naskórka (2).

W przypadku występowania zmian

na skórze niepigmentowanej nie należy
pomijać badania stanu wątroby (kwasy
żółciowe, aktywność enzymów), co umoż-
liwić może wykluczenie fotouczuleń zwią-
zanych z dysfunkcją wątroby (5).

L

ECZENIE

Określenie czynnika pierwotnego daje
możliwość zastosowania odpowiedniego
leczenia przyczynowego: antybiotykote-
rapia ogólnoustrojowa w przypadku in-
fekcji bakteryjnych, leczenie przeciwpa-
sożytnicze przy inwazjach ektopasożytów,
przeciwgrzybicze w dermatofi tozach lub
immunosupresyjne w chorobach autoim-
munologicznych. Zaleca się, by u zwierząt
z długim włosem odsłonić zmiany skórne
poprzez strzyżenie. Pokrywające skórę łu-
ski i strupy należy usunąć, a do tego celu
można zastosować szampony przeciwło-
jotokowe stosowane u psów (np. Seboli-
tic

®

lub Sebovet Clean

®

). Okolice pokryte

wykwitami należy myć bardzo delikatnie,

KONIE/DERMATOLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

24

www.weterynaria.elamed.pl

CZERWIEC • 6/2009

Ryc. 1. Gruda – zmiany bardziej zaawansowane.
Widoczne nadmierne rogowacenie, tworzą się
bezwłose miejsca pokryte nadmierne zrogowa-
ciałym naskórkiem (stopień 2 wg Geburka i wsp.),
fot. Marcin Szczepanik
Ryc. 2. Gruda – zmiany najbardziej zaawansowane,
obecne brodawkowate narośla (stopień 4 wg Ge-
burka i wsp.), fot. Marcin Szczepanik
Ryc. 3. Obraz histopatologiczny. Widoczny przerost
naskórka. Barwienie HE. Powiększenie 20x10,
fot. Anna Śmiech

Infekcyjne

bakteryjne (zakażenia gronkowcami dermatofi loza)

Grzybicze (Microsporum, Trichophyton, Pytioza)

Pasożytnicze (Chorioptes, Trombicula Pelodera

strongyloides, Strongylides westeri)

Przyczyny zapalenia skóry pęcin

Nieinfekcyjne

czynniki fi zyczne: urazy, kontakt z substancjami drażniącymi

(podrażnieniowe zapalenie skóry)

Nowotworowe: sarkoid, rak z komórek rogowych

Immunologiczne: immunologiczne zapalenie naczyń, leukocyto-

klastyczne zapalenie naczyń, pęcherzyca liściasta

Choroby alergiczne: alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,

nadwrażliwość na ukąszenia owadów

Fotouczulenie (związane z uszkodzeniem wątroby

lub spożyciem określonych roślin)

Pozostałe: selenoza

3

2

1

KONIE/DERMATOLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

25

www.weterynaria.elamed.pl

CZERWIEC • 6/2009

starając się nie stosować szorstkiego
sprzętu, takiego jak szczotki (najlepiej uży-
wać gąbek). Okolice te należy następnie
zmyć roztworem o działaniu antyseptycz-
nym, np. chlorheksydyna rozcieńczona
w wodzie w stężeniu 2% lub szampona-
mi przeciwbakteryjnymi zawierającymi
2% nadtlenek benzoilu czy mleczan etylu.
W związku z brakiem takich preparatów
przeznaczonych dla koni można zastoso-
wać szampony dla psów (np. Etiderm

®

,

Peroxyvet

®

), a roztwór chlorheksydyny

przygotować na bazie chlorhexidinum gluco-
nicum 20% (1, 8). Preparaty zawierające jod
są przeciwwskazane, gdyż mogą powo-
dować podrażnienie. Zadowalające efek-
ty uzyskać można także po zastosowaniu
szamponów z biosiarką lub dziegciem do-
stępnych dla koni. Kąpiele i przemywa-
nie okolicy należy początkowo stosować
dwa razy dziennie. Po kąpieli skórę trze-
ba dokładnie osuszyć i pozostawić konia
w suchym boksie. W przypadku powikłań
bakteryjnych dobre efekty można uzy-
skać po miejscowym zastosowaniu anty-
biotyków przeznaczonych do podawania
dowymieniowego dla krów oraz maści
na bazie cynku.

Jeśli nie udało się odnaleźć przyczyny

(gruda idiopatyczna), można stosować
leczenie objawowe, podając glikokorty-

kosteroidy ogólnie. Zalecany jest predni-
zolon (np. Encortolon

®

) w dawce 1 mg/

kg m.c. W przypadkach gdy okaże się
nieskuteczny, można podawać deksame-
tazon w dawce 0,2 mg/kg m.c. (8). Poza
ogólnoustrojowym podawaniem gliko-
kortykosteroidów poprawę można nie-
kiedy uzyskać, stosując je miejscowo. Za-
lecanymi wówczas glikokortykosteroidami
są hydrokortizon 1%, betametazon 1%,
triamcinolon 0,015%. Można stosować
je w postaci preparatów złożonych z leka-
mi przeciwgrzybiczymi i przeciwbakteryj-
nymi (1, 6). W tym przypadku mogą to być
np. trójskładnikowe preparaty przeznaczo-
ne do leczenia zapaleń uszu u psów (np.
Panolog

®

) lub preparaty stosowane u lu-

dzi (np. Triderm

®

). Jednak tego typu lecze-

nie (w związku z kosztami) może być sto-
sowane tylko w przypadkach, gdy zmiany
dotyczą niewielkiej powierzchni.

‰

Piśmiennictwo
1. Akucewich L.H., Yu A.A.: Equine pastern

dermatitis. „Compendium Equine”, 2007,
2, 214-228.

2. Geburek F., Ohnesorge B., Deegen E.,

Doeleke R., Hewicker-Trautwein M.:
Alterations of epidermal proliferation and cy-
tokeratin expression in skin biopsies from heavy
draught horses with chronic pastern dermatitis.
„Vet. Dermatol.”, 2005, 16, 373-384.

3. Geburek F., Deegen E., Hewicker-Traut-

wein M., Ohnesorge B.: Verrucous pastern
dermatitis syndrome in heavy draught horses.
Part II: Clinical fi ndings. „Dtsch. Tierarztl.
Wochenschr.”, 2005, 112, 243-51.

4. Br ant egem Van L.H., De Cock E.,

Chiers K., Van Heerden M., Ferraro L.,
Affolter V.K. Ducatelle R.: Clinical aspects
of chronic progressive pastern dermatitis
in Belgian draft horses. „Vet. Dermatol.”,
2004, 15 (Suppl. 1), 66.

5. Lloyd D.H., Littlewood J.D., Craig J.M.,

Thomsett L.R.: Praktyczna dermatologia
koni. Sima, Warszawa 2007.

6. Pascoe R.R.R, Knottenbelt D.C.: Manual

of equine dermatology. W.B. Saunders 1999.

7. Pascoe R.R.R.: Color atlas of equine derma-

tology. Mosby Company 1990.

8. Reed B.: Equine internal medicine. W.B. Saun-

ders 1998.

9. Stannard T.: Miscelianus. „Vet. Dermatol.”,

2000, 11, 117-223.

dr n. wet. Marcin Szczepanik

Zakład Diagnostyki Klinicznej

i Dermatologii Weterynaryjnej

Katedra i Klinika

Chorób Wewnętrznych Zwierząt

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

20-612 Lublin, ul. Głęboka 30

e-mail: [e-mail]