Materiały – e-learning, rok akademicki 2012/2013

Podmioty uczestniczące w dziedziczeniu

De cuius (defunctus)

Testamenti factio activa



Heres / bonorum
possessor

Testamenti factio
passiva

Capacitas

Indignitas

I. Dziedziczenie ustawowe

Klasy:

1.

sui heredes

2.

proximi agnati

3.

gentiles

in capita - in stirpes

II. Dziedziczenie według edyktu

1. unde liberi
2. unde legitimi

senatusconsultum Tertullianum

(za Hadriana) przyznawało

kobiecie cieszącej się ius trium liberorum prawo
dziedziczenia po dzieciach, ale dopiero po sui herdes, ojcu

i stryjach, lecz na równi z siostrami po ojcu, a przed

pozostałymi agnatami

senatusconsultum Orfitianum

ze 178 roku dało dzieciom prawo

dziedziczenia po matce przed agnatami

3. unde cognati
4. unde vir et uxor

III. Porządek dziedziczenia w
Nowelach justyniańskich

Nowela 118 z 543 roku:

1.

niesprawiedliwym

jest czynić różnicę

między pokrewieństwem przez kobietę i
pokrewieństwem przez mężczyznę

2.

skoro uwzględnianie agnacji od dawna
straciło praktyczny sens postanowił, aby nie
miała żadnego wpływu na porządek
dziedziczenia ab intestato

trzy klasy

1.

zstępni zmarłego

2.

wstępni oraz rodzeństwo rodzone

a. są tylko wstępni

in lineas

b. jest też rodzeństwo rodzone

Nowela 127 z 548 roku

3. krewni w linii bocznej

a. rodzeństwo rodzone i jego dzieci

b. rodzeństwo przyrodnie oraz jego dzieci

Wejście w sytuację spadkodawcy – nabycie
spadku

Powołanie do
dziedziczenia

(delatio)

Nabycie spadku

(adquisitio)

Nabycie spadku z mocy prawa

Wszyscy dziedzice konieczni z mocy prawa nabywają

spadek po osobie, spod której potestas albo dominium

wyszły.

beneficium abstinendi

Niewolnik wyzwolony i ustanowiony dziedzicem mógł ubiegać

się o separatio. Przesłanką udzielenia jej przez pretora

było, aby wyzwoleniec nie dokonał aktów, które w
przypadku heredes voluntarii

uznano by za przyjęcie

spadku w sposób dorozumiany (immixtio). Dzięki
separatio

egzekucję prowadzono tylko z odziedziczonego

majątku. Osobno zaś traktuje się dobra, jakie nabył po

śmierci patrona. Infamia jednak na wyzwoleńca spaść

musiała, bo egzekucję prowadzono na jego majątku.

Sposoby przyjęcia spadku

1.

formalne oświadczenie zwane

cretio

„skoro Publiusz Maevius mnie w testamencie swoim

ustanowił dziedzicem, spadek ten obejmuję i

oświadczam” (G. 2,166)

2.

w sposób dorozumiany, zachowując się jak
dziedzic

–

pro herede gestio

:

dochodzenie wierzytelności lub spłata długu
spadkowego; zbycie dobra lub wyzwolenie

niewolnika spadkodawcy; administracja majątkiem

dla zapewnienia uprawy pól, zaopatrzenia dla

niewolników i zwierząt; nawet używanie lub

zbywanie dóbr, co do których powołany ma mylne

przekonanie, że należą do spadku.