Wyższa Szkoła Zarządzania i Marketingu w Sochaczewie

1

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

Wprowadzenie do psychologii społecznej

DR MAGDALENA GIERAS

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

2

Czym jest psychologia społeczna?

 Nestor psychologii w Polsce, prof. Tadeusz Tomaszewski

definiował

psychologię jako

„jedną z nauk o regulacji wzajemnych stosunków organizmów żywych z

ich otoczeniem”.



Jednakże, ów świat, owe otoczenie, nie działa na człowieka jak
niezróżnicowana całość, lecz jak zbiór różniących się od siebie sytuacji, w
których ludzie znajdują się w poszczególnych momentach swojego życia.



Większość tych sytuacji, a właściwie prawie wszystkie, posiada takie aspekty,
których oddziaływanie na człowieka od dawna interesuje psychologów.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Czym jest psychologia społeczna?



Psychologię społeczną można określić jako naukowe
badanie sposobu, w jaki na ludzkie

myśli, uczucia i

zachowania

wpływa rzeczywista, bądź wyobrażona

obecność innych ludzi.

Allport, 1985

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Ale co dokładnie rozumiemy pod określeniem

”wpływu”?

 Z

pewnością pierwsze wyjaśnienie, jakie przyjdzie

nam do

głowy, to…

…oczywiście, że KTOŚ usiłuje zmienić nasze
zachowanie.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Co interesuje psychologa społecznego?

 Wszelkie

bezpośrednie wywierane na nas perswazje, jak reklama,

kampania wyborcza, gdy przyjaciele

namawiają nas na wypicie

„jednego”, choć nie mamy na to żadnej ochoty, gdy tyrani ze

szkolnego

podwórka stosują siłę lub groźby, aby od słabszych lub

młodszych wymusić określone rzeczy, itp.

 Takie

BEZPOŚREDNIE próby wywarcia wpływu na zachowania ludzi

stanowią główny obszar zainteresowań psychologa społecznego.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Wpływ społeczny



Jednakże wpływ społeczny to sprawa zdecydowanie szersza niż
usiłowania jednego człowieka do zmiany zachowania kogoś
drugiego.

Otóż:

1. Po pierwsze

– nie tylko zachowanie, lecz nasze myśli i odczucia mogą

być spowodowane przez innych,

2. Po drugie

– Wpływ społeczny przybiera wiele form, a nie jedynie postać

umyślnych prób podejmowanych przez innych, by zmienić nasze
zachowanie.

 np.

wyobrażona obecność innych ludzi, normy kulturowe, wpojone nam

wartości, to elementy środowiska, w jakim żyjemy, a które również – i nie
tylko one

– wpływają na nas.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

SŁYSZĘ… A CO?

Scenka 1.


Para jedzie samochodem. Zatrzymują się na

czerwonym świetle. Po chwili pasażerka woła:

„Zielone!”



Rozwiązanie



treść merytoryczna: światło jest zielone



ujawnienie własnego JA przez pasażerkę: spieszę się

apel: ruszaj, dodaj gazu
relacja: potrzebujesz mojej podpowiedzi

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

SŁYSZĘ… A CO?

Scenka 2.


Małżeństwo siedzi wieczorem przed telewizorem.

Mąż woła: „Ewa, piwo się skończyło!”



Rozwiązanie



treść merytoryczna: nie ma już piwa

ujawnienie

własnego JA przez męża: napiłbym się piwa

apel:

przynieś piwo

relacja:

muszę Ci przypominać o kupieniu piwa

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Co zatem odróżnia psychologię od innych nauk

społecznych?

1.

Po pierwsze

– psychologia społeczna zajmuje się opisywaniem nie samych

sytuacji

społecznych, lecz tym, jaki wpływ wywiera na ludzi sformułowana

przez nich interpretacja czy

też konstrukt tego społecznego otoczenia.



Oznacza to,

że aby zrozumieć, w jaki sposób otoczenie społeczne wywiera

wpływ na daną osobę, ważniejsze jest wyjaśnienie tego, jak ludzie spostrzegają,
pojmują i interpretują swoje otoczenie, niż jego obiektywny obraz.

2.

Po drugie - dla psychologa

społecznego szczególnie ważne są źródła, na

jakich ludzie

dokonują interpretacji rzeczywistości, np. skąd czerpią

informacje o otoczeniu, jakie informacje

biorą pod uwagę, a jakie nie, co

determinuje ich

myśli i zachowanie.

3.

Po trzecie - nauka ta testuje empirycznie swoje

założenia, przypuszczenia i

idee, nie

polegając jedynie na mądrości ludowej, zdrowym rozsądku,

odwoływaniu się do opinii osób znamienitych, filozofów, pisarzy,
politycznych luminarzy czy

babć.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Pytania, jakie zadaje sobie psycholog

społeczny:



Usiłując przewidzieć zachowanie wysoce złożonego organizmu,

jakim

jest

człowiek, psycholog społeczny staje w obliczu

szczególnego łańcucha wyzwań, próbując znaleźć odpowiedzi na

ważne pytania – takie jak:

Jakie

są przyczyny agresji?



Skąd biorą się uprzedzenia i stereotypy?

Dlaczego pewne rodzaje reklamy

działają skuteczniej niż inne? Itd. ,itd.



Wracając do sprzeczności mądrości ludowych. Tylko poprzez

uważne identyfikowanie i analizowanie ściśle określonych warunków

możemy wskazać, które z tych dwóch twierdzeń jest prawdziwe.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Główne metody badań w psychologii

społecznej

METODA

PYTANIE, NA KTÓRE

ODPOWIADA

Obserwacyjna

OPIS:

Jaka jest natura zjawiska?

Korelacyjna

Przewidywanie:

Czy na podstawie znanego X

możemy przewidzieć Y?

Eksperymentalna

Przyczynowość:
Czy zmienna X jest przyczyną
zmiennej Y?

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Metoda obserwacyjna

 Technika, w

której badacz obserwuje ludzi i systematycznie rejestruje

pomiary ich zachowania.

 Metoda ta polega na

więc na przyglądaniu się ludziom i spostrzeganiu

tego, co

robią.

 Metoda obserwacji nie jest

metodą stosowaną jedynie przez

psychologów. Wykorzystują ją np. dziennikarze. Wszyscy znamy
popularne od pewnego czasu programy typu

„Big Brother”. Pamiętajmy

jednak,

że z zachowań ludzi w wyjątkowych sytuacjach nie da się

wyciągać wniosków o ich zachowaniach typowych w naturalnym
otoczeniu.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Metoda obserwacyjna

 Obserwacja systematyczna

– to pewna forma obserwacji polegająca

na tym,

że obserwatorem jest wyszkolony badacz społeczny. Jego

zadaniem jest obserwacja

określonego zjawiska i kodowania go według

zbioru

wcześniej

przygotowanych

kryteriów.

Można

przytoczyć

następujące formy systematycznej obserwacji:

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Metoda obserwacyjna

– obserwacja systematyczna

 Obserwacja

uczestnicząca – forma obserwacji systematycznej, w

której obserwator wchodzi w interakcje z obserwowanymi ludźmi, ale
stara

się w żaden sposób nie wpłynąć na sytuację.

Niektóre

sytuacje

wymagają

bezpośredniej

obecności

eksperymentatora, aby

móc monitorować godzina po godzinie, dzień po

dniu zachowania

członków grupy, w ramach której odbywa się

eksperyment.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Metoda obserwacyjna

– obserwacja systematyczna

 Analiza archiwalna

– bardzo wiele można dowiedzieć się o

zachowaniach

społecznych poddając analizie pamiętniki, powieści, listy

samobójców, programy telewizyjne, artykuły prasowe, czy reklamy.



Najogólniej, możemy stwierdzić, iż mówią one o tym, jak dana społeczność
widzi

samą siebie.

 Taki archiwalny

materiał podlega analizie wedle przyjętych kryteriów, a

następnie prosi się większą liczbę osób, aby wedle tych samych kryteriów
oceniły ów materiał.

 Jest to metoda

sędziów kompetentnych.

 Dla wielu

problemów społecznych, taka forma analizy wydaje się doskonała.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Metoda obserwacyjna

 Ograniczenia metody obserwacyjnej

Należy pamiętać, że metoda obserwacji jest odpowiednią metodą
jedynie wtedy, gdy chodzi nam o opis zachowania

społecznego. Ale i

tutaj ma ona wady.



niektóre zachowania pojawiają się niezwykle rzadko, inne – tylko, gdy
człowiek jest w samotności.

 metoda ta opisuje zjawiska dla konkretnej grupy ludzi w konkretnych

okolicznościach, nie można zatem wykorzystywać jej do generalizacji.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Metoda korelacyjna

 To metoda, w

której mierzy się systematycznie dwie zmienne lub ich większą liczbę i

oszacowuje

się relacje pomiędzy nimi, czyli próbuje się odpowiedzieć na pytanie,

jakim stopniu

można przewidzieć, że wartość jednej zmiennej przyczynia się do

wartości drugiej zmiennej.

 Zatem celem metody korelacyjnej jest oszacowanie relacji

pomiędzy

zmiennymi.

 W badaniach korelacyjnych zachowanie

człowieka można mierzyć na wiele różnych

sposobów. Oprócz obserwacji stosuje się więc wyliczanie korelacji pomiędzy
zmierzonymi zmiennymi. Korelacja dodatnia oznacza,

że wzrostowi jednej zmiennej

towarzyszy wzrost drugiej zmiennej.

Korelacja ujemna

– to z kolei taka relacja między zmiennymi, w której wzrostowi

jednej zmiennej towarzyszy zmniejszanie

się wartości drugiej zmiennej.

 Korelacje

wyraża się w wartościach od -1 do 1.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Ograniczenia metody korelacyjnej



Najważniejszym jest fakt, że mówi nam ona jedynie o tym, że jakieś
dwie zmienne

są ze sobą powiązane.

 Niestety, nie

wyjaśnia, dlaczego one są powiązane, co przecież głównie

interesuje

psychologów społecznych.

 Jedynym sposobem ustalenia, co jest

przyczyną czego, jest metoda

eksperymentalna.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Metoda eksperymentalna

 To odpowiadanie na pytania o

przyczynę.

 Eksperyment stwarza

możliwości kontrolowania warunków badania.

Zasadnicze elementy

każdego eksperymentu psychologicznego to:

losowe przydzielanie do badanych grup,
manipulowanie

jedną lub wieloma zmiennymi niezależnymi,



dokładne mierzenie reakcji, czyli zmiennej zależnej.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Typowy plan eksperymentu

studenci I r.

uczelni X

grupa

eksperymentalna

grupa kontrolna

uczenie się

fragmentu A

uczenie się

fragmentu B

witaminy

przez miesiąc

zmiana w grupie

eksperymentalnej

uczenie się

fragmentu A

uczenie się

fragmentu B

zmiana w grupie

kontrolnej

populacja

grupy

pretest

oddziaływanie

eksperymentalne

posttest

minus

pretest

posttest

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

Typowy plan eksperymentu



Z badanej populacji wybiera się losowo dwie grupy.



Z obydwiema przeprowadza się taki sam pretest i posttest, w czasie których
wszystkie istotne zmienne (instrukcje, warunki fizyczne w pomieszczeniu,

czas na wykonywanie zadań, itd.) są takie same dla obu grup.



Jedyną różnicą między tymi grupami, jaka występuje między pretestem i
posttestem -

ale wiadomą tylko badaczowi - jest różnica w postaci

manipulacji eksperymentalnej.



Zmiany w wynikach uczenia się każdej z grup określa się odejmując wyniki

pretestu od wyników posttestu. Jeśli w grupie eksperymentalnej wystąpiły

większe zmiany niż w grupie kontrolnej, to różnicę tę przypisuje się
manipulacji eksperymentalnej.