Psychologiczne wymiary kultur

Badania Hofstede

• Badania Hofstede dotyczyły wartości w kontekście organizacji pracy i wykonywane były w latach 1968-1972 w oddziałach międzynarodowej firmy IBM, w 50 krajach i trzech regionach świata;

• Pierwotny projekt badawczy przygotowany został przez konsultanta międzynarodowej firmy, a uzyskane wyniki przeznaczone były do ,,użytku wewnętrznego” IBM,dla ewentualnego udoskonalenia systemu zarządzania.

Wymiary kultur

• Dystans władzy, hierarchiczność

• Indywidualizm - kolektywizm

• Męskość - kobiecość kultury

• Unikanie niepewności

• Orientacja czasowa odległa - bliska

Władza

to nie jest def. Hofstede!

• Mianem tym określa się stosunek społeczny zachodzący między jednostkami społecznymi lub grupami społecznymi, w którym jedna ze stron tego stosunku ma możliwość w sposób trwały i uprawniony narzucania własnej woli drugiej stronie, nawet pomimo jej oparciu, i ma środki zapewniające kontrolę tego postępowania;

• tak pojęte stosunki władzy występują w każdej grupie społecznej, w której ktoś wydaje polecenia, a ktoś inny je wykonuje,

Dystans władzy, hierarchiczność

Wskaźniki

• wskaźnik dystansu władzy dla danego kraju oparty jest na odpowiedziach na nast. Pytania i jest on tym wyższy, im bardziej:

• podwładni obawiają się wyrażania opinii odmiennych od szefa;

• podwładni uważają, iż przełożeni podejmują decyzje autokratyczne;

• podwładni aprobują ten stan rzeczy.

Dystans władzy a inne zmienne

skutki

• Kulturowy wymiar władzy jest negatywnie skorelowany z krajowym dochodem narodowym; r(52)PDI x PKB/cap = -0,65***

• Pozytywnie skorelowany z

• brakiem równości ekonomicznej,

• poczuciem braku sprawiedliwości społecznej,

• niezadowoleniem z uzyskanego dochodu, nawet wśród menadżerów.

• W kulturach o wysokim dystansie władzy wizję hierarchiczną akceptują wszyscy: od pracowników po wysoce wykształcone kadry

Makro-predyktory dystansu władzy:

Hofstede

• Trzema akro-predyktorami dystansu władzy wg Hofsede, które wyjaśniają łącznie 56% wariancji zmiennej zależnej są w kolejności:

- klimat (szerokość geograficzna)

• wielkość populacji kraju oraz

• bogactwo (PKB brutto)

• Społeczeństwa o wysokiej populacji są trudniejsze do zorganizowanego rządzenia, co sprzyja hierarchizacji,

• wraz z odległością od równika (wykluczając tereny pustynne) spada gęstość zaludnienia, a także

• wzrasta zamożność społeczeństw.

Dystans władzy a akceptacja ładu społecznego

• Współcześnie, kraje o wysokich wynikach w dystansie władzy bardziej odbiegają od standardów stabilnej demokracji;

• ich obywatele (w Europie) wyrażają mniej zadowolenia z życia w ogóle i z tego, jak demokracja u nich funkcjonuje;

• skłonni są aprobować zmiany drogą rewolucyjnych przewrotów;

• Dystans władzy istotnie korelował z przemocą polityczną (rozruchy, tortury, więźniowie polityczni) w 50 krajach, w latach 1948-1977, f(SO) = 0,51***.

Dystans władzy a poszanowanie prawa

Im większy dystans władzy -

• tym większa korupcja i tolerancja wobec wykroczeń, i odwrotnie.

• W 12 krajach zaawansowanych cywilizacyjnie, wyższy poziom dystansu władzy jest skorelowany z aprobatą dla pedofilii,

• wyciąganiem od państwa nienależnych świadczeń,

• przyjmowaniem łapówek,

• zakupem kradzionych towarów,

• ,,jazdą na gapę”

Dystans władzy a inne zmienne

skutki

• Kulturowy wymiar władzy jest negatywnie skorelowany z krajowym dochodem narodowym; r(52)PDI x PKB/cap = -0,65***

• Pozytywnie skorelowany z

• brakiem równości ekonomicznej,

• poczuciem braku sprawiedliwości społecznej,

• niezadowoleniem z uzyskiwanego dochodu, nawet wśród menadżerów.

• W kulturach o wysokim dystansie władzy wizję hierarchiczną akceptują wszyscy: od pracowników po wysoce wykształcone kadry.

Indywidualizm - kolektywizm kulturowy:

w ujęciu Hofstede

Indywidualizm odnosi się do społeczeństwa, w którym więzi między jednostkami są luźne: od każdego oczekuje się, że sam będzie dbał o siebie i swą najbliższą rodzinę.

Kolektywizm odnosi się do społeczeństwa, gdzie jednostki od urodzenia przez całe swe życie są zintegrowane z silnymi, spójnymi grupami Swoich, które to grupy zapewniają na stałe ochronę w zamian za bezwarunkową lojalność.

Nie ma związku tak pojmowanych pojęć ż ich wskaźnikami operacyjnymi!!!

Indywidualizm - kolektywizm

Wskaźniki

Pojęcie kwestionariusza	Ładunek czynnikowy (korelacja: pozycja v skala)
Praca, która zostawiła wystarczająco dużo czasu na życie osobiste lub rodzinne	+ 0,86 (b. wysoka dodatnia)
Dysponowanie swobodą dla realizacji własnego podejścia do pracy	+0,49 (umiarkowana dodatnia)
Praca stwarzająca wyzwania, z której można czerpać poczucie spełniania się	+0,46 (umiarkowana dodatnia)
Praca z pełnym spożytkowaniem własnych kwalifikacji i zdolności	-0,63 (wysoka ujemna)
Dobre warunki środowiska fizycznego pracy	-0,69 (wysoka ujemna)
Możliwości odbywania szkolenia zawodowego dla podniesienia własnych kwalifikacji w pracy	-0,82 (b. wysoka ujemna)

Indywidualizm v. kolektywizm

Indywidualizm

kolektywizm

- Dominacja rodziny naukowej - Wzrost stopy rozwodów - Wzrost związków poza-małżeńskich - Niski albo ujemny przyrost naturalny - Wzrost związków homoseksualnych - Rozdział życia osobistego / rodzinnego od publicznego - Niezależność zatrudnienia od powiązań osobistych / rodzinnych - Związek z PKB/pk r=0,84*** kraje zamożne - Związek z siłą nabywczą ludności r=0,78*** - Polityczne systemy demokratyczne - Związek z przestrzeganiem praw człowieka r=0,73***

- Małżeństwo trwałym związkiem - Małżeństwa aranżowane - Jednostka zawsze częścią jakiejś grupy - Powiązania osobiste / rodzinne są podstawą zatrudnienia - Wysoki wskaźnik dystansu władzy - Związek z dyktaturami wojskowymi, często krwawymi (kiedy niski wskaźnik indywidualizmu)

Wczesny i ponowoczesny

indywidualizm

Wczesny indywidualizm tworzył warunki psychologiczne dla wzrostu ekonomicznego poprzez osobowościowy mechanizm wzrostu poczucia własnej wartości

Późny ponowoczesny indywidualizm jest nastawiony na konsumowanie osiągniętego dobrobytu poprzez mechanizm autonomii i autokreacji.

W Europie Zachodniej zwłaszcza, ambicja i pracowitość przestają być cnotami kulturowymi w sobie, jak też instrumentami dla sukcesu materialnego i kariery. „Jakość życia” zaczyna przejmować tę rolę.

Dawny indywidualizm kulturowy prowadził do dewastacji środowiska naturalnego, ale także i społecznego, pozostawiając zmarginalizowane obszary biedy i deprywacji oświatowej.

Z kolei dla nowego indywidualizmu charakterystyczne jest że czas wolny od pracy wykorzystywany dla przyjemności, lecz również dla autokreacji oraz dla aktywności publicznej w stowarzyszeniach na rzecz ulepszania świata, za który obywatele czują się odpowiedzialni.

Związek dystansu władzy i indywidualizmu

• Dystans władzy i indywidualizm są wysoce negatywnie skorelowane: r= -0,68

• klimat i zamożność społeczna wyjaśniają łącznie 78% wariancji indywidualizmu kulturowego.

Męskość - kobiecość kultury

• Męskość odnosi się do społeczeństwa, w którym role społeczne są wyraźnie odrębne: Mężczyźni mają być asertywni, twardzi i zorientowani na sukces materialny: od kobiet oczekuje się skromności, delikatności i skupienia na kwestiach jakości życia.

• Kobiecość odnosi się do społeczeństwa, w którym role płciowe przenikają się: Zarówno od mężczyzn, jak i od kobiet oczekuje się skromności, czułości i troski o jakość życia.

Męskość - kobiecość

wskaźniki

Skala czynnikowa uspołecznienie vs. ego: pozycje kwestionariusza	Ładunek czynnikowy (korelacja ze skalą)
Dobre relacje w pracy z przełożonym	+0,69 (wysoka dodatnia)
Praca z ludźmi, którzy dobrze kooperują między sobą	+0,69 (wysoka dodatnia)
Życie w pożądanej okolicy dla mnie i dla rodziny	+0,59 (umiarkowana dodatnia)
Poczucie bezpieczeństwa, że będzie można tak długo pracować w obecnej firmie, jak będą tego chcieć	+0,48 (umiarkowana dodatnia)
Praca stanowiąca wyzwanie - dająca poczucie osobistego spełnienia się	-0,54 (umiarkowana ujemna)
Możliwość awansowania w pracy na wyższe pozycje	-0,56 (umiarkowana ujemna)
Uzyskiwanie uznania społecznego należnego za dobrą pracę	-0,59 (umiarkowana ujemna)
Możliwość uzyskania wysokich zarobków	-0,70 (wysoka ujemna)

Wyniki zaprzeczające hipotezom

• Można by przez to oczekiwać, że - zgodnie z zacytowanym wcześniej poglądem Hofstede - wskaźniki potrzeby osiągnięć będą skorelowane ze skalą męskości (MAS), która z kolei powinna również być istotnym korelatem PKB.

• Przytaczane przez autora wyniki pokazują jednak, że skala męskości (MAS) ma zerowy poziom korelacji z PKB.

• Wreszcie, potrzeba osiągnięć jest istotnie skorelowana z indywidualizmem (IDV) r=0,42*, choć jeszcze wyżej (negatywnie) z dystansem władzy i unikaniem niepewności, natomiast nieistotnie z męskością MAS.

• Przedstawione tu wyniki zaprzeczają więc interpretacjom autora Culture's Consequences odnośnie do wymiarów zarówno MAS, jak i IDY.

(Dążenie do pewności) - Unikanie niepewności

• Unikanie niepewności zostało zdefiniowane jako:

• „Stopień zagrożenia, jaki członkowie danej kultury odczuwają w związku z niepewnymi lub nieznanymi im sytuacjami

• Wskaźnik unikania niepewności został oparty na trzech wzajemnie skorelowanych pytaniach (wysokość korelacji między odpowiedziami dla danych z 53 krajów wahała się w granicach 0,44 0,58).

• W przypadku pracowników IBM, unikanie niepewności jest tym wyższe, im silniejsze uznanie niepodważalności reguł firmy, im większe pragnienie stałości zatrudnienia oraz im wyższy stres w pracy.

Środki redukcji niepewności

Społeczeństwa próbują kontrolować przyszłe zdarzenia poprzez:

Technologie, postęp techniczny zakłada i wymusza większą przewidywalność przyszłych zdarzeń przez kontrolę zjawisk naturalnych;

Prawo, regulacje to co zakazane i obwarowane sankcjami oraz to co pozostawione wolnemu wyborowi jednostki;

Religie/ideologie, oferujące system przekonań i wiarę odnośnie przyszłości osobistej i zbiorowej, zarówno ziemskiej, jak i transcendentnej

Kulturowe praktyki unikania niepewności

Niemcy, Polska i Indie

• Narzędzie pomiarowe składało się z 25 pozycji wzorowanych na literaturze przedmiotu; przykłady:

• życie jest dobrze zaplanowane, jak w zegarku, dzień za dniem, miesiąc za miesiącem, rok za rokiem (regulacje);

• istniejące prawa są szanowane i przestrzegane z żelazna konsekwencją (regulacje);

• istnieje silne przeświadczenie, że jakoś to będzie, mimo iż na razie wszystko jest w proszku i nie zanosi się na pomyślny finał (antyregulacje);

• liczba praw i przepisów w zakładach pracy (szkołach, uczelniach) jest niewielka (intuicja)

• w zakładach pracy (firmach) występują nieliczne prawa i zasady regulujące postępowanie wewnątrz ich (intuicja)

• rzeczywistość traktowana jest z przymrużeniem oka, nie wszystko jest brane na serio (intuicja)

Wyniki

Analiza danych doprowadziła do wyodrębnienia dwóch funkcji dyskryminacyjnych rozdzielających próby z trzech krajów oraz do wyłonienia dwóch odpowiadających im czynników.

Pierwszą z tych zmiennych nazywano regulacje, przeciwstawia praktyki kulturowe charakteryzujące się dużą ilością regulacji i ich przestrzeganiem takim, w którym moc sprawcza regulacji jest niewielka, powodując chaos i niepokój organizacyjny.

Druga, niezależna zmienna, do której wydaje się pasować etykieta intuicja, dotyczy rzeczywistości kulturowej, w której sam stopień restrykcji regulacyjnych jest niewielki, a nastawienie wobec nich odznacza się dystansem.

Dla lepszego zrozumienia tej konfiguracji odwołajmy się do zakazu kąpieli

1. W Niemczech regulacja zakaz kąpieli jest i jest przestrzegana;

2. W Polsce regulacja jest, lecz mało kto przejmuje się nią;

3. W Indiach nie istnieje, i nie istnieje sprawa jej przestrzegania.

Kontrasty między trzema kulturami narodowymi są wysoce istotne dla obu skal. W szczególności,

• niemieckie praktyki kulturowe są najważniejsze na skali regulacje oraz najniższe na skali intuicja; komunikacja ta pokazuje podwójny gorset wysokiego poziomu niemieckiego unikania niepewności,

• Polska zajmuje najniższą pozycję w skali regulacji, co należy rozumieć jako niski stopień obowiązywania istniejących skądinąd reguł.

Orientacja czasowa

• Długoterminowa orientacja to

• wytrwałość (pracowitość), w przeciwieństwie do czasu wolnego, który jest wartością w indywidualiźmie;

• oszczędność, a nie zachodni konsumeryzm

• hierarchiczność, a nie równość i wolność jednostek

• małżeństwo jako pragmatyczny związek wewnątrz szerszej rodziny, a nie wolny związek dwojga osób.

• W tym stanie podstawowym argumentem za trafnością skali są czołowe pozycje, jakie zajmują na niej kraje dalekowschodnie charakteryzujące się szybkim wzrostem gospodarczym. Kolejność pierwszych sześciu jest następująca: Chiny (ChRl), Hongkong, Tajwan, Japonia, Wietnam, Korea Południowa.

• Czy skala ta jest predykatem tempa wzrostu gospodarczego w państwach,dla których mamy jej miary?

• Okazuje się, że jest tak istotnie, zarówno dla okresu poprzedzającego pomiar (lata 1965 - 1985), r=+0,64, jak i dla dziesięciolecia po nim.

Krytyka badań Hofstede: Paweł Boski

Plusy:

• H. odkrył znaczenie wymiarów kulturowych,

• pokazał, że kulturę można mierzyć

Minusy:

• W sposób zasadniczy mylił się w tym, co takiego udało mu się zmierzyć.

• Cztery wymiary H. Nie pochodzą z jednej, wspólnej analizy wielo-zmiennowej, co jest poważną wadą ze względu na obecne standardy metodologiczne.

• H. nie publikował artykułów w prestiżowych czasopismach naukowych, lecz pisał i wznawiał książki, których sam jest własnym recenzentem.

Kwestia stronniczości Hofstede

• H. Jest stronniczy przy omawianiu każdego z wymiarów kulturowych, np. kolektywizm jest gorszy od indywidualizmu, Skutkiem tego, jedne kultury są lepsze lub zdrowsze od innych.

• Proponuje kulturę holenderską nad amerykańską.

• Uderza w katolicyzm, jako bastion męskości kulturowej oraz wysokiego unikania niepewności.

---