© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

1

Ekonomia dobrobytu

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

2

1. Efektywność i

równość

(sprawiedliwość).



Równość

pozioma

a równość

pionowa

Równość pozioma oznacza identyczne traktowanie
jednakowych ludzi. Natomiast równość pionowa polega
na odmiennym traktowaniu różniących się od siebie osób
w celu ograniczenia skutków tych przyrodzonych różnic.

2. Ekonomia pozytywna a ekonomia normatywna (ekonomia

dobrobytu).

3. Konsekwencje – problemy związane z efektywnością można

rozwiązywać w sferze produkcji, natomiast problemy

związane z równością odnoszą się do sfery podziału.

I PODSTAWOWE KONCEPCJE

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

3

1. Efektywność w sensie Pareta.

Alokacja dóbr jest

efektywna w sensie Pareta

, jeśli – dla

danych gustów i preferencji konsumentów, zasobów i

technologii – nie można znaleźć alternatywnej alokacji,

która poprawiłaby położenie (użyteczność) jakiejkolwiek

osoby, nie pogarszając jednocześnie sytuacji (użyteczności)

innych osób.

2. Konkurencja doskonała a efektywność w sensie Pareta.

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

4

Rysunek 3.4. Popyt i podaż lodów

Korzy

ść krańcowa

(popyt)

Liczba lodów

0

Cena loda

1

2

3

4

5

6

0.5 $

1.0 $

1.5 $

2.0 $

2.5 $

3.0 $

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

5

Rysunek 3.4. Popyt i podaż lodów (c.d.)

Liczba lodów

0

Cena loda

1

2

3

4

5

6

0.5 $

1.0 $

1.5 $

2.0 $

2.5 $

3.0 $

Koszt krańcowy

(podaż)

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

6

Rysunek 3.4. Popyt i podaż lodów (c.d.)

Liczba lodów

0

Cena loda

1

2

3

4

5

6

0.5 $

1.0 $

1.5 $

2.0 $

2.5 $

3.0 $

Popyt rynkowy

Podaż rynkowa

E

Interpretacja:

1. Zrównanie korzyści krańcowej (użyteczności) i kosztu krańcowego

[MB=MC].

2. Zrównanie stóp substytucji pomiędzy rynkami (koszt alternatywny = MB).

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

7

Jeśli każdy rynek w gospodarce spełnia założenia konkurencji

doskonałej, to cała gospodarka będzie efektywna w sensie Pareta.

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

8

II RÓWNOŚĆ I EFEKTYWNOŚĆ

Rysunek 3.5. Wybór między równością i efektywnością

Efektywność

0

Równość

Wybór między

równością a

efektywnością

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

9

Pierwsze uzasadnienie aktywności państwa w gospodarce

Partia będąca u władzy i rząd są wybierane, aby wyrażać sądy

wartościujące popierającej je większości społeczeństwa, w tym

zwłaszcza prowadzić pożądaną politykę redystrybucji dochodu

(równość pionowa). Innymi słowy, celem państwa jest bardziej

sprawiedliwy (równiejszy) podział wytworzonego dochodu nawet

za cenę zmniejszenia jego wielkości (mniejsza efektywność).

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

10

III PODATKI JAKO ŹRÓDŁO ZNIEKSZTAŁCEŃ

I ROZWIĄZANIE NASTĘPNE PO NAJLEPSZYM

Rysunek 3.6. Podatek nałożony na filmy

1. Opodatkowanie pojedynczego rynku powoduje powstanie

zniekształceń i jest źródłem nieefektywności.

Liczba filmów

0

Cena filmów

SS

SS’

DD

E

F

Q

P

1

P

2

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

11

2. Rozwiązanie

następne po najlepszym

(Lipsey, Lancaster).

Jeśli opodatkowany został jeden rynek, to korzystniej jest

uzyskać tę samą kwotę dochodów z niższych podatków

nałożonych także na inne rynki (rozwiązanie następne po

najlepszym), niż skoncentrować ciężar podatkowy na

pojedynczym rynku (rozwiązanie trzecie po najlepszym).

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

12

1.

Zawodność rynku

oznacza sytuację, w której mechanizm

rynkowy w systematyczny sposób prowadzi do zbyt dużej lub

zbyt małej produkcji dóbr lub usług, w stosunku do wielkości

optymalnej z punktu widzenia całego społeczeństwa. Mamy

wówczas do czynienia z nieefektywną (w sensie Pareta)

alokacją zasobów.

2. Konkurencja niedoskonała i straty dobrobytu (

zbędna strata

społeczna

).

IV ZAWODNOŚCI RYNKU JAKO ARGUMENT

UZASADNIAJĄCY INTERWENCJĘ PAŃSTWA

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

13

Rysunek 3.8. Polityka cenowa monopolu

Wielkość produkcji

0

Cena

Popyt

Utarg

krańcowy

Koszt krańcowy

(=

koszt przeciętny)

Q*

Q

1

A

B

C

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

14

3. Efekty zewnętrzne.

a.

Efekty zewnętrzne

pojawiają się wówczas, gdy część

kosztów lub korzyści wynikających z działalności jednego

podmiotu zostaje przeniesiona na podmioty trzecie

inaczej niż poprzez ceny rynkowe, tj. bez odpowiedniej

rekompensaty.

b. Rozbieżności pomiędzy prywatnymi i społecznymi

kosztami i korzyściami.

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

15

4. Ochrona środowiska i

efekt gapowicza

.

5.

Niekompletne

(brakujące)

rynki

: zjawisko to dotyczy głównie czasu i

ryzyka (nie funkcjonują odpowiednie rynki).

a. rynek ubezpieczeniowy
b. rynek kapitałowy

6. Zawodność rynku związana z dostępem do informacji (

pokusa

nadużycia, negatywna selekcja, problem mocodawcy i pełnomocnika,

asymetria informacji

).

Pokusa nadużycia

występuje wówczas, gdy istnienie ubezpieczenia

(gwarancji odszkodowania) lub innej ochrony przed ryzykiem

powoduje – zamiast osłabienia - wzmocnienie bodźców do

podejmowania wysoce ryzykownych działań.

7. Jakość, zdrowie i bezpieczeństwo –

dobra społecznie pożądane

(niepożądane).

Dobra społecznie pożądane

(

niepożądane

) – to dobra lub usługi,

których konsumpcja powinna być – zdaniem społeczeństwa –

ułatwiona lub nakazana (utrudniona lub zakazana) niezależnie od

indywidualnych preferencji jednostek tworzących to

społeczeństwo.

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

16

8.

Dobra publiczne

a. Definicja:

dobro publiczne

to taki rodzaj dobra, którego

konsumpcja przez jedną osobę nie ogranicza możliwości

jego konsumpcji przez innych.

b.

Czyste dobra publiczne

– właściwości:

•

brak konkurencji w konsumpcji (charakter

nierywalizacyjny),

•

brak możliwości wykluczenia kogokolwiek z

konsumpcji.

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

17

1. Długookresowy, zrównoważony wzrost gospodarczy; pozwala

on na podniesienie poziomu życia (dobrobytu).

2. Wzrost konkurencyjności międzynarodowej.
3. Stabilność krótkookresowa (łagodzenie wahań cyklicznych

{koniunkturalnych}, ograniczanie bezrobocia, tłumienie

inflacji).

GŁÓWNE CELE EKONOMICZNE PAŃSTWA

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

18

1. Równość (sprawiedliwość) – efekty w zakresie podziału

dochodu.

2. Bezpieczeństwo (wewnętrzne i zewnętrzne).
3. Stabilność całego systemu (wspieranie działalności

gospodarczej, tworzenie i dostosowywanie ram prawnych i

regulacyjnych).

4. „Naprawa i utrzymywanie w ruchu" gospodarki – ograniczanie

skali zawodności rynku.

CELE POZAEKONOMICZNE

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

19

1. Polityka makroekonomiczna (stabilizacyjna) i polityka

wspierania rozwoju gospodarczego.

2. Redystrybucja dochodów.
3. Regulacja.
4. Dostarczanie dóbr publicznych.
5. Zamówienia publiczne.
6. Prywatyzacja.

GŁÓWNE OBSZARY DZIAŁAŃ PAŃSTWA

© Ryszard Rapacki

Ekonomia sektora publicznego

20

1. Państwo nie powinno interweniować, gdy strata dobrobytu

jest niewielka, a koszty interwencji mogą przewyższyć

korzyści.

2. W wielu przypadkach rynek znajdzie skuteczny sposób

rozwiązywania problemów (np. efektów zewnętrznych) czy

asymetrii informacji.

3. Działania państwa (zawodność państwa) mogą spowodować

powstanie nowych efektów zewnętrznych.

WNIOSKI