Żywienie kliniczne

20.12.2010r.

semestr V

DNA MOCZANOWA

Dna moczanowa, zwana także skazą moczanową lub podagrą, to rodzaj zapalenia stawów, którego
przyczyną jest nadmierne stężenie kwasu moczowego we krwi, spowodowane zaburzeniami
przemiany materii, a dokładnie zaburzeniami katabolizmu puryn.

RODZAJE DNY MOCZANOWEJ:
Dna pierwotna – jest występującym rodzinnie zaburzeniem metabolicznym. Jako dnę pierwotna
określa się stany chorobowe wywołane zwiększoną produkcją kwasu moczowego z powodu jego
upośledzonego wydalania przez nerki. Występuje głównie u mężczyzn. Charakteryzuje się napadami
skazy moczanowej i hiperurykemią.

Dna wtórna polega na nadmiernym gromadzeniu się kwasu moczowego w organizmie. W dnie
wtórnej hiperurykemia jest jednym z objawow nabytego schorzenia o znanej przyczynie (najczęściej
niewydolności nerek). Często stwierdza się guzki dnawe. Dochodzi do rozpadu chrząstek i
zesztywnienia stawów (anyklozy). Zmniejszając stężenie kwasu moczowego we krwi i tym samym w
płynach tkankowych, można zapobiec jego odkładaniu się w tkankach mezenchymalnych i zmniejszyd
istniejący w nich nadmiar związku.

Prawidłowe stężenie - kwasu moczowego we krwi kobiet powinno byd w granicach 150-340 umol/l,
a u mężczyzn 200-420 umol/l

Przelicznik - Aby przeliczyd mg% kwasu moczowego na umol/l, należy wartośd mg% przemnożyd
przez 59,48 np. 4,3mg% = 256umol/l.

Objawy kliniczne dny - W 80% przypadkach występują przy stężeniu ponad 9mg/dl w surowicy.
Występowanie zapalenie stawów.

Choroba bogaczy - Choroba cywilizacyjna-związana z nieprawidłowym sposobem żywienia,
polegającym na nadmiernym spożyciu potraw tłustych, bogatych w białko oraz byt dużym spożyciu
kawy i alkoholu.

Głodówki - Czynnikiem wyzwalającym także przesadne i źle przeprowadzone kuracje głodowe – tzw.
Głodówki i diety oczyszczające.

Wiek dojrzały - Rzadko występuje u ludzi młodych, zwłaszcza u kobiet z przed menopauzą, ale
wyniesione z domu. Złe nawyki żywieniowe wpływają na stan zdrowia w późniejszym okresie życia.

Leczenie dietetyczne - Wpływa na skutecznośd innych metod leczniczych i na działanie środków
farmakologicznych. Leczenie dietetyczne jest nieinwazyjne i mało kosztowne

Czynniki ryzyka dny

- Nadwaga-U około 2/3 chorych na dnę stwierdza się otyłośd, ściśle związane występowaniem
miażdżycy, nadciśnienia, cukrzycy typu 2 oraz udarów mózgu.
- Hiperlipidemia -Znaczny procent chorych z dną cierpi na miażdżycę i przebyło zawał mięśnia
sercowego. Maja oni zwiększone stężenie cholesterolu i frakcji lipidowych we krwi.

- Uwarunkowania genetyczne -Estrogeny kobiet działają ochronnie, dlatego 95% chorych to
mężczyźni. Kobiety dopiero po menopauzie mają podobne stężenie kwasu moczowego, co
mężczyźni.

Żywienie kliniczne

20.12.2010r.

semestr V

- Alkoholizm -Toksyczne działanie alkoholu etylowego i produktów jego przemiany powoduje zmiany
chorobowe w układzie moczowym, wzrost stężenia kwasu moczowego we krwi i związane z tym
objawy dny moczanowej (zapalenie stawów spowodowane gromadzeniem się złogów
moczanowych.
- Uwarunkowania chemiczne -Zanieczyszczenia z zakładów przemysłowych oraz benzyny i spaliny. W
badaniach przeprowadzonych wśród ludzi, stwierdzono zatrucie ołowiem może uszkodzid nerki,
skutkując wystąpieniem objawów dny.

Napady dny początkowo pojawiają się bardzo sporadycznie, co 1-2 lata, ale później coraz częściej.

Pierwszy napad obejmuje zwykle jeden staw.

Wraz z upływem czasu, jeśli nie było interwencji lekarza i dietetyka, a więc nie dokonaliśmy zmian w
dotychczasowym sposobie żywienia i stylu życia, napady występują w coraz krótszych odstępach,
trwają dłużej i obejmują coraz więcej stawów.

STADIA CHOROBY - W zależności od wartości stężenia kwasu moczowego:
- Zwiększone stężenie kwasu moczowego nie wywołujące dolegliwości (bezobjawowe)
- Ostry atak dny
- Stadium pośrednie
- Dna przewlekła z nieodwracalnymi zmianami w stawach

Dna moczanowa – podstawy postępowania:

Unikanie czynników, mogących wyzwalad ostre dawne zapalenie stawów
- Stresów psychicznych
- Przechłodzenia organizmu wzrasta ryzyko krystalizacji moczanów
- Nadmiernego wysiłku fizycznego- Przy intensywnym wysiłku na skutek glikolizy beztlenowej wzrasta
stężenie kwasu mlekowego we krwi, który hamuje wydalanie kwasu moczowego z moczem
- Alkoholu
- Przechłodzenia organizmu
- Dieta Eliminowad pokarmy bogate w związki purynowe np. wątroba, nerki i in.; regularne
przyjmowanie posiłków 4-5 x dziennie; ostatni posiłek spożywad 3-4 godziny przed snem w nocy
zwiększa się bowiem ilośd zatrzymywanego w organizmie kwasu moczowego
- Leczenie farmakologiczne- w ostrym napadzie dny (kolchicyna);w okresie między napadami (leki
zwiększające wydalanie kwasu moczowego)
- Unikanie leków – prowadzących do zwiększenia stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi.
(Kofeina, Dopamina, Kwas nikotynowy, Witamina B12, Witamina C)

Leczenie dny moczanowej trwa całe życie, zaś jego skutecznośd zależy od realizacji przez pacjenta
wielu zaleceo odnośnie od trybu życia, diety i skrupulatności w zastosowaniu zaleconych przez
lekarza leków. Gdy leczenie zastosuje się wcześnie, to wówczas objawy choroby mogą całkowicie
ustąpid.

Postępowanie dietetyczne - Przekonano się, że dieta bogata w węglowodany wzmaga wchłanianie
moczanów z moczem, a dieta bogata w tłuszcze-wchłanianie zwrotne tych związków w kanalikach

Żywienie kliniczne

20.12.2010r.

semestr V

Wg. Niemieckich autorów optymalna dietą jest dieta mleczno -jajeczno- wegetariaoska. Spożycie
płynów ok. 3 litrów. Także badania chioskie podkreślają znacznie spożycia warzyw i owoców. Mają
silne działanie protekcyjne.

Osoby z dną, ale bez cukrzycy i bez zaburzeo lipidowych można polecid masło, śmietankę, miód,
dżemu, cukier – produkty te nie zawierają puryn.

Przy nietolerancji laktozy cukru mlecznego lub alergii na kazeinę- białko mleka należy spożywad jako
jeden ze składników w różnych potrawach, np. pierogach ruskich czy budyniu.

Dieta powinna byd opracowana indywidualnie dla każdego chorego w zależności od stopnia
nadwagi, stanu fizjologicznego, wieku.

Energia: 15-20kcal / kg n.mc

Białko: 1,5 – 2g / kg n.mc

Udział tłuszczów – 18 – 30% z energii

Witamina C - Dawkowanie: 500 mg dziennie. Porada: początkowo 100 mg 2 razy dziennie, następnie
zwiększaj dawkę o 100mg aż do osiągnięcia dawki 500 mg 2 razy dziennie; zmniejsz dawkę, jeśli
wystąpi biegunka.

W diecie niskopurynowej dopuszcza się spożycie do 300mg kwasu moczowego.

Przy atakach dny lub wysokim stężeniu kwasu moczowego w surowicy należy wprowadzid ostrą
dietę dostarczającą dziennie 120mg kwasu moczowego.

Przy nietolerancji laktozy cukru mlecznego lub alergii na kazeinę- białko mleka należy spożywad jako
jeden ze składników w różnych potrawach, np. pierogach ruskich czy budyniu.

Produkty o niskiej zawartości kwasu moczowego (<50mg)

Produkty mleczne

Tłuszcze i oleje

Mięso i wędliny

Ziarna i orzechy

(30g)

Mleko - <16/ 200g

Wszystkie – 0/10g

Metka – 22/30g

Ziarna słonecznika – 43

Mleko zsiadłe – 16/

200g

Mortadela – 29/30g

Ziarno sezamu – 19

Sery pleśniowe – 2/

30g

Salami – 31/30g

Orzechy laskowe – 11

Sery żółte – 2/30g

Szynka gotowana-

39/30g

Orzechy włoskie - 8

Serek wiejski –5/50g

Orzechy ziemne - 24

Warzywa

Grzyby

Produkty zbożowe

Owoce

Buraki czerwone –
38/200g

Kurki – 34/200g

Kajzerki – 11/50g

Agrest – 24/150g

Cebula – 26/200g

Chleb biały – 7/50g

Ananas – 29/150g

Cukinia – 48/200g

Chleb chrupki –
18/30g

Brzoskwinia – 32/150g

Żywienie kliniczne

20.12.2010r.

semestr V

Kapusta biała –
44/200g

Makaron – 24/60g

Czereśnie – 29/150g

Kapusta kwaszona
32/200g

Gruszki – 18/150g

Kapusta pekioska –
11/50g

Jabłka – 21/150g

Ziemniaki – 40/250g

Wiśnie -29/150g

Sałata – 7/50g

Kiwi – 29/150g

Marchew – 34/200g

Maliny – 27/150g

Ogórki – 14/200g

Oliwki – 7/25g

Rzodkiewki – 15/100g

Pomaraocze – 29/150g

Pomidory – 22/200g

Porzeczki – 26/150g

Winogrona – 41/150g

Truskawki – 32/150g

Produkty o średniej zawartości kwasu moczowego (50-100mg)

Mięso, wędliny i ryby /100g

Warzywa /200g

Suche nasiona
strączkowe /75g

Owoce/150g

Flądra-93

Dynia – 88

Fasola biała – 96 Banan – 86

Lin – 80

Fasolka szparagowa
zielona -74

Groch - 71

Melon - 50

Wołowina,mostek-90

Jarmuż – 96

Soczewica – 95

Kiełb.frankfuterki – 89

Kapusta czerwona – 64

Parówki – 78

Kapusta włosa – 74

Kaszanka „wątrobianka” – 50/30g

Produkty o wysokiej zawartości kwasu moczowego (>100mg)

Ryby/100g

Skorupiaki

Mięso/100g

Drób/100g

Dorsz – 109

Krewetki – 147/100g

Cielęcina – 150

Kurczak pieczony
– 115

Karp -160

Jagnięcina – 140 Pierś – 175

Łosoś – 170

Wołowina
karkówka – 120

Udko – 110

Makrela – 145

Wołowina
Rostbef– 110

Pstrag – 297

Wieprzowina
karkówka - 145

Sandacz – 110

Wieprzowina
szynka - 160

Sardynka – 345

Sola - 131

Szczupak – 140

Szprot wędzony – 804

Śledź -210

Żywienie kliniczne

20.12.2010r.

semestr V

Podroby/100g

Dziczyzna
/100g

Warzywa/200g

Grzyby/200

Grasica – 1260

Gęś – 165

Brokuły – 162

Boczniaki – 100

Wątrobka cielęca – 218

Zając – 105

Brukselka – 138 Borowiki – 184

Wątroba wieprzowa – 515

Groszek zielony
– 168

Pieczarki – 116

Wątroba wołowa – 554

Kalafior – 102

Kukurydza – 104

Papryka – 110

Por – 148

Szpinak - 114

W okresie napadowym wskazana jest dieta bezmięsna, najkorzystniej zastosowad dietę płynną,
kleikowo – owocową. Wykluczone są zupy i sosy na wywarach kostnych, mięsnych, grzybowych.
Potrawy podprawia się zawiesinami z mąki i mleka. Warzywa i owoce w postaci gotowanej, surówek i
sosów. Potrawy powinny byd: gotowane, duszone b/obsmażania i pieczenie. Mięso gotowad w dużej
ilości wody. Niewskazane potrawy smażone, pieczone i duszone metodą tradycyjną.

Spożycie soków powinno byd ograniczone- Badania wykazały, iż osoby spożywające regularnie co
najmniej 3 porcje dziennie warzyw i owoców miały wyższe stężenie kwasu askorbinowego i kwasu
moczowego w osoczu, oraz większą zawartośd kwasu moczowego w błonie śluzowej żołądka, jak i w
osoczu