1

XVIII. Specyficzne rodzaje zdań z orzeczeniem czasownikowym

1.

Zdanie z “是” （“是”字句）

• Wyróżniające cechy gramatyczne czasownika “是”

x

Po “是” nie mogą stać partykuły aspektualne “了、着、过”, ani

komplementy

x

Forma przecząca powstaje jedynie przez dodanie “不”

x

“是”

nie może być reduplikowane

x

“是”

nie stanowi punktu centralnego zdania

• Cechy strukturalne zdań z “是”

Wyrazy mogące pełnić funkcję podmiotu i dopełnienia w zdaniach z “是”:

x

Rzeczowniki oraz frazy rzeczownikowe, np.:

约翰是男生，玛丽是女生。

x

Zaimki, np.:

你不是我，怎么知道我想什么？

x

Liczebniki oraz frazy liczebnik-klasyfikator, np.:

二加二是四。

x

Czasowniki oraz frazy czasownikowe, np.:

变化是必然的。

x

Przymiotniki oraz frazy przymiotnikowe, np.:

谦虚是一种美德。

x

Wyrazy oznaczające miejsce, np.:

后面是一个足球场。

x

Wyrazy oznaczające czas, np.:

1996 年 2 月 19 日是春节。

x

Frazy podmiot-orzeczenie, np.:

他那样做是为了快点儿完成任务。

x

Frazy z “的”

我女儿是学医的。

2

• Rodzaje i użycie zdań z “是”

x

Zdania wyrażające przyrównanie oraz klasyfikację

- Wyrażające przyrównanie, np.:

这篇文章的作者是王中。

- Wyrażające klasyfikację

这棵树是桃树。

x

Zdania, w których dopełnienie opisuje pewien aspekt podmiotu, np.:

小李是瘦高个儿。

我们都住在黄河边上，他是上游，我是下游。

他总是这么一辆破车。

他是到了黄河也不死心。

x

Zdania wyjaśniające przyczynę, tłumaczące sytuację itp., np.:

人家是不知道，问问你，没有别的意思。

他们最后一次集会是在北大。

他不是买不起，是不想买。

是风把门吹开了。

x

Zdania wyrażające egzystencję, np.:

桌子上是书，没有别的东西。

x

Zdania wyrażające podkreślenie, potwierdzenie, np.:

孩子们是又唱又跳，高兴得不得了。

A：小林这个人很热情啊。

B：小林这个人是很热情。

x

Zdania, w których przed i po “是” występuje ten sam wyraz, np.:

事实总是事实。

小名写的字真不错，一笔是一笔，横是横，竖是竖。

这孩子聪明是聪明，就是不知道用功。

x

Zdania oznaczające brak wyjątku, np.:

这点事是个人都会做。

3

x

Zdania, w których “是” wyraża zgodę, np.:

A：你快去吧！

B：是，是。

x

“是”

użyte przed wyrazami takimi jak “时候、地方” oznacza “合

适、正好”

, np.:

你来得是时候，我们正想给你打电话，叫你开会呢。

• Forma pytajna zdań z “是”

x

Na końcu zdania z “是” stoi partykuła pytajna “吗”, np.:

你是留学生吗？

x

Pytanie typu twierdzenie-przeczenie, np.:

你是不是留学生？

你是留学生不是？

x

Pytanie przez użycie konstrukcji “是不是”, np.:

是不是我们明天开始放假？

我们是不是明天开始放假？

我们明天开始放假，是不是？

2.

Zdanie z“有” （“有”字句）

• Cechy gramatyczne czasownika “有”

x

Forma przecząca:

没有

我没（有）这本书。

无

, np.:

无源之水，无本之木

无的放矢

x

“有”

może stać bezpośrednio po czasownikach modalnych, np.:

能有这样的事吗？

你会有好运气的。

x

“有”

nie może być reduplikowane

4

x

Po “有” nie mogą stać komplementy

x

Przed “有” nie mogą stać przysłówki stopnia, poza wyjątkami, np.:

这个工厂很有几个敢想敢干的人。

• Znaczenie i użycie “有”

x

Oznacza „mieć, posiadać”, np.:

人人都有两只手。

我有一辆摩托车。

教书这个工作很有意义。

老王师傅很有经验，工作上很有办法。

我从来没有个亲人，真想永远和你在一起！

x

Oznacza egzystencję

屋里有人。

靠窗户有一把竹椅子。

这是菜单，中餐、西餐都有。

x

Oznacza zaistnienie, pojawienie się, np.:

近年来，中小学教育也有了很大发展。

几年没见，你跟以前一样，没有什么变化。

x

Oznacza „zawierać, składać się z”, np.:

云的种类很多，有卷云、积云、层云。

来客也不少，有送行李的，有拿东西的，有送行兼拿东西的。

一年有十二个月。

x

Oznacza „osiągnąć, uzyskać”, np.:

（我看）他大约有三十多岁。

从北京到天津没有

500 里。

我的女儿有桌子高了。

弟弟没有妹妹那么爱学习。

5

3.

Zdanie z serią konstrukcji werbalnych （连动句）

我去问。

中国人用筷子吃饭。

大家听了这个消息都非常高兴。

• Rodzaje zdań z serią konstrukcji werbalnych

x

Zdania opisujące czynności następujące jedna po drugiej, np.:

孩子们听完故事哈哈大笑起来。

x

Druga czynność wyraża cel pierwszej czynności, np.:

我们去商店买东西。

x

Pierwsza czynność wyraża sposób wykonania drugiej czynności, np.:

阿里用左手写字。

x

Pierwszy czasownik wyraża twierdzenie, drugi – przeczenie, np.:

我看他总是坐在那里不动，原来他在练气功。

x

Pierwszy czasownik to “有” (lub “没有”)

我有一个问题请教您。

你有什么理由不让我走？

• Cechy strukturalne zdań z serią konstrukcji werbalnych

x

Czasowników w zdaniu z serią konstrukcji werbalnych nie można

zamieniać miejscami

x

Podmiot zdania z serią konstrukcji werbalnych zazwyczaj jest

wykonawcą czynności, choć może też być jej obiektem, lub jednym i

drugim, np.:

大夫抽出自己的血救活了那个孩子。

书放在宿舍没带来。

张老师调到中文系教古汉语去了。

6

4.

Konstrukcje teleskopowe （兼语句）

你请他来。

这个消息使我很高兴。

祝你学习好、身体好、工作好。

• Rodzaje konstrukcji teleskopowych

x

Zdania wyrażające rozkaz, polecenie, np.:

大家请她跳舞。

领队派他去南方了。

x

Zdania wyrażające sposób zwracania się do kogoś lub stwierdzenie, np.:

我给他起了个小名叫南南。

你们选谁当代表？

x

Zdania wyrażające miłość i nienawiść, sympatie i antypatie, np.:

大家埋怨他来晚了。

我爱他朴实、浑厚。

x

Zdania, w których orzeczenie 兼语 (osi) opisuje oś, np.:

我最近改编了一个剧本约二十万字。

x

Zdania, w których pierwszym czasownikiem jest “有（没有）”, np.:

古代有个诗人叫贾岛。

有只狼跑过来了，你看见没有？

x

Zdania, w których pierwszym czasownikiem jest “是”, np.:

是我把她气哭了。

• Cechy gramatyczne konstrukcji teleskopowych

x

Pauza w zdaniu teleskopowym może padać jedynie za osią, np.:

你请他

ǀ 来。

x

Po pierwszym czasowniku zazwyczaj nie mogą stać partykuły

aspektualne“了、着、过”. Po niektórych czasownikach wyrażających

rozkaz, można dodać “了”, ale tylko pod konkretnymi warunkami, np.:

愚公一家人搬山的事感动了上帝，他就派了两个神仙把两座山搬走了。

那件事托了老王去办了。

7

x

W roli osi zazwyczaj występują rzeczowniki i zaimki, w konkretnym

kontekście mogą to też być frazy liczebnik-klasyfikator, np.:

从前线回来的人说到白求恩，没有一个不佩服，没有一个不为他的

精神所感动。

• Specyficzne konstrukcje teleskopowe

x

Dopełnienie dalsze pełni funkcję osi:

主语

+ 动词 + 间接宾语 + 直接宾语 + 动词

他给他一本小人书看，他很高兴，不哭了。

x

W roli osi występuje dopełnienie przyimka “把” lub “给”, np.:

他们给伤员作了碗鸡蛋汤喝。

我把他介绍到学校里当教员。

5.

Zdania egzystencjalne （存现句）

• Zdania opisujące istnienie （存在句）

x

Funkcje ekspresyjne zdań opisujących istnienie

处所词语

+ 动词 + 名词

桌子上有一本书。

桌子上是一本书。

桌子上放着一本书。

Opisują obiektywną sytuację, wygląd czy postawę osób, np.:

屋子里很干净。墙上挂着几幅油画。靠墙摆着一个小柜子，柜子上

放着一台电视机和一台录音机。旁边是一套沙发。

他脸上堆着笑，眼里闪动着狡黠的光。

x

Cechy gramatyczne zdań opisujących istnienie

- Wyraz opisujący miejsce

叶公喜欢龙，他的屋子里门上、墙上都画满了龙。

秋天，东高地长满了金色的庄稼。

上有天堂，下有苏杭。

沿街两旁摆着很多地摊，吸引了很多游客。

原来这里住着二百多口人。

8

- Czasownik

Czasowniki wyrażające ruch osoby lub przedmiotu, np.: 坐、站、蹲、

躺、挤、围

Czasowniki wyrażające czynność osoby względem przedmiotu, np.:

放、挂、摆、贴、煮、画

Po czasowniku następuje “着、满、了”, np.:

墙上挂着小明的照片。

天空上缀满了小星星。

河边围了两三千人。

Grupa orzeczenia może nie mieć w ogóle czasownika, np.:

外面一片漆黑，真是伸手不见五指。

- Dopełnienie

Przekazuje pewną nową informację, np.:

驴背上驮着一条口袋，口袋里装着很多书。

两千年前的中国历史上有个秦始皇帝……

山上长着树，山下种着庄稼。

• Zdania opisujące pojawianie się lub znikanie （隐现句）

x

Funkcje ekspresyjne zdań opisujących pojawianie się lub znikanie

Relacjonują pojawienie się lub zniknięcie osoby lub przedmiotu w

danym miejscu lub czasie

处所词语（时间词语）

+ 动词 + 名词

昨天发生了一件大事。

邻居家死了一只狗。

x

Cechy strukturalne

- Wyraz opisujący miejsce

这时前面开过来一辆面包车，我急忙躲开了。

我们家来了几个客人。

荒漠的低洼地区又出现了稀稀落落的村庄。

9

- Czasownik

Czasowniki wyrażające ruch osoby lub przedmiotu, np.: 走、来、跑、

掉、开（汽车）

Czasowniki wyrażające pojawianie się lub znikanie, np.: 飘、冒、浮

现、涌、响、刮（风）、弥漫

传说一年冬天，某村附近来了一只大老虎。

张家昨天死了一个人。

- Po czasowniku często następuje komplement kierunkowy,

komplement rezultatywny oraz partykuła aspektualna “了”, np.:

一天晚上，已经快七点了，新华旅馆门口开来了一辆摩托车。

河边柳丛里，忽然站起一个人。

昨天我们班来了一个新同学。

- Dopełnienie

这时破屋里走出来一位衣服破旧的老大娘。

明朝末年，陕西出了个李自成。

来客人了。

• Rola wyrazów oznaczających miejsce oraz oznaczających czas w zdaniu

egzystencjalnym

x

Rola wyrazów oznaczających miejsce

Wyrazy oznaczające miejsce w zdaniach egzystencjalnych pełnią

funkcję podmiotu:

- Widoczne w zestawieniu ze zdaniami z “是” i z “有”:

墙上有一个小窗户。

沿墙是一列书籍。

门旁边摆着一张桌子。

- Widoczne w zdaniach złożonych zbudowanych ze zdań z “是” i z

“有”

oraz zdań z orzeczeniem przymiotnikowym, np.:

桌子上放着几个茶杯，桌子下边是一个暖水瓶。

屋子里满满当当的，堂屋、窗外都挤着人。

10

- W zdaniach egzystencjalnych zazwyczaj nie występują przyimki

przy wyrazach oznaczających miejsce, w zdaniach z orzeczeniem

czasownikowym okolicznikom miejsca zazwyczaj towarzyszą

przyimki, np.:

桌子上放着一本书。

小明在桌子上写作业。

x

Rola wyrazów oznaczających czas

Wyrazy oznaczające czas w zdaniu egzystencjalnym pełnią funkcję

okolicznika:

- Wyrazy oznaczające czas nie są obowiązkowym elementem zdania

egzystencjalnego

昨天来了几个客人。

- Niezależnie od rodzaju zdania, wyrazom oznaczającym punkt w

czasie zazwyczaj nie towarzyszy przyimek, np.:

刚才他看了场电影。

刚才发生了一件事。

6.

Zdania z “把” （“把”字句）

昨天他把自行车丢了。

他把王府井跑遍了，也没找到那家书店。

接到公司录用的通知以后，把他高兴得一夜没睡着觉。

• Konstrukcja zdania z “把”

（主语）

+ 把 + “把”字的宾语 + 谓语动词 + 其他成分

x

Dopełnienie przyimka “把”

我不小心把杯子打了。

今年夏天，他把游泳学会了。

学校明天不上课，我已经把这个消息告诉同学们了。

刚才我把一个孩子碰到了。

x

Orzeczenie zdania z “把”

W roli orzeczenia nie występuje pojedynczy czasownik, zazwyczaj

towarzyszą mu inne elementy:

11

- Komplement

你今年一定要把毕业论文写完。

他把洗好的衣服收了起来。

我们要把这个小屋子布置得漂漂亮亮。

他把老人的话在心里重复了一遍。

- Partykuły aspektualne “了、着”

把杯子里的酒喝了！

别忘了把机票带着。

他很马虎，把自己的名字都写错过。

- Czasownik w formie zreduplikowanej

他把伤口包了包，骑上车就走了。

- Dopełnienie dalsze

售货员把应该找的零钱给了我。

- Okolicznik

我把他向外拉，但拉不动。

x

Dopełnienie czasownika w zdaniu z “把”

上午，我把家庭作业本交给老师了。

他要把自己锻炼成为一个有用的人。

接着他又把那张画放回原处。

他把墙挖了一个洞。

• Zastosowanie zdań z “把”

x

Ze względu na funkcje znaczeniowe:

Gdy chcemy wskazać na to, co wydarzyło się z danym przedmiotem i

jednocześnie wskazać wykonawcę czynności, wtedy używamy zdania z

“把”

, np.:

A：哎呀，你看，花瓶打破了？

B：妹妹真不小心，把花瓶打破了。

12

x

Ze względu na strukturę zdania:

- Gdy orzeczenie posiada dwa dopełnienia, jedno z nich opisuje

przedmiot, a drugie miejsce, w którym odbywa się czynność, np.:

他们把鸡蛋放在桌子上就走了。

- Gdy czasownik zawiera w sobie “成、为、作、做”, lub stanowią

one jego komplement rezultatywny, i jednocześnie czasownik

posiada podwójne dopełnienie np.:

人们亲切地把这头小象叫做“版纳”。

- Gdy po czasowniku następuje komplement zbudowany z frazy

przyimkowej, i jednocześnie dopełnieniem jest obiekt czynności, np.:

大国不应该把自己的意志强加于小国。

- Gdy orzeczeniem jest “加以、~ 化” lub stała fraza zawierająca

czasownik, i jednocześnie dopełnieniem jest obiekt czynności, np.:

（文艺）把其中的矛盾和斗争典型化。

他把会上的意见加以归纳，提出以下几点……

- Gdy przed orzeczeniem stoją przysłówki “都、全” itp., np.:

我一定要把我全部的手艺都传给你。

- Gdy orzeczenie przyjmuje podwójne dopełnienie, z czego

przynajmniej jedno jest skomplikowane, np.:

结果，我便把这封最后通牒式的信退还了他们。

- Gdy czasownik posiada dopełnienie, i jednocześnie komplement

sposobu zbudowany z przymiotnika (frazy) lub czasownika (frazy),

np.:

他把这个家搞得富富足足，和和美美。

7.

Zdania z “被”（“被”字句）

• Zastosowanie zdań z “被”

x

Zdania z “被” wskazują na obiekt czynności, używane są głównie, gdy

chcemy zaznaczyć, że obiekt czynności pod wpływem czynności uległ

zmianie, np.:

13

突然他头上的帽子叫一阵大风吹跑了。

他们刚才说的话不小心叫老板听见了，心里很害怕。

• Różne formy zdań z “被”

x

Po “被” następuje dopełnienie, np.:

卓玛被医生救活了。

x

Po “被” nie ma dopełnienia, np.:

行李很快地被装上了卡车。

x

Konstrukcja “被……所……”

他深深地被赵大叔的话所感动，他的话说得多深刻啊！

x

Konstrukcja “被……给……”

他被这件事给吓坏了，晚上再也不敢一个人出去了。

• Cechy strukturalne zdań z “被”

x

Orzeczenie zdania z “被”

- Po orzeczeniu następuje partykuła “了”, np.:

他被大家说服了。

- Po orzeczeniu następuje komplement rezultatywny, kierunkowy,

stopnia, ilościowy, przyimkowy, np.:

他的钱包被小偷偷走了。

那个农民被地主训斥了一顿。

- Po orzeczeniu następuje dopełnienie, np.:

鲁迅的小说被翻译成许多国家的文字。

x

Pozycja okoliczników w zdaniu z “被”

- Okoliczniki czasu, okoliczniki opisujące obiekt czynności,

przysłówki wyrażające negacje, przysłówki wyrażające związek,

stoją przed “被”, np.:

敌人已经被我们消灭了。

他刚回来就被爸爸叫去了。

- Pozostałe okoliczniki stoją po dopełnieniu “被”, np.:

这个建议被我们断然拒绝了。