Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – KONSPEKT III

„Swoboda przepływu osób (pracowników)”

1. Pojęcie pracownika w prawie Unii Europejskiej.

Pracownik-

-osoba świadcząca pracę (określone usługi);

-pozostając w stosunku podporządkowania pracodawcy (obowiązek

wykonywania poleceń pracodawcy);

-za wynagrodzeniem (praca musi mieć wymiar gospodarczy- przynosić
realny dochód). Za równorzędne świadczenia z wynagrodzeniem uznawane są także

niekiedy inne świadczenia.

Orzeczenie w sprawie 66/85 Lavrie Blum

Pracownikiem jest osoba świadcząca pracę za wynagrodzeniem, w warunkach
podporządkowania poleceniom pracodawcy i za wynagrodzeniem. Stosunek pracy nie musi
być jednak świadczony wyłącznie na podstawie umowy o pracę. Pracownikiem jest także
stażysta, która nie tylko kształci siebie ale także wykonuje świadczenia na rzecz innych osób
(usługi edukacyjne jako nauczyciel), działając przy tym pod kierownictwem dyrektora szkoły i
za wynagrodzeniem. TS UE uznał, że nie ma tu również do czynienia z wykonywaniem
administracji (władzy) publicznej w rozumieniu art. 45 ust. 4 TFUE, gdyż stażysta nie
wykonuje kompetencji przyznanych mu na podstawie przepisów prawa.

Inne orzeczenia:

Orzeczenie w sprawie T- 50/89 Sparr- za pracownika należy uznać aplikanta.

Orzeczenie w sprawie C- 340/89 Vlassopoulou- praca aplikanta adwokackiego podlega
ochronie prawnej wynikającej z art. 39 TWE oraz art. 43 TWE.

Orzeczenie w sprawie 389 i 390/87 Echternach and Moritz- nieistotne jest czy
pracodawca jest osoba publiczną, prywatną, czy tez podmiotem nienastawionym na zysk ETS
uznał za pracownika osobę pracująca w europejskiej agencji kosmicznej.

Orzeczenie w sprawie C- 415/93 Bosman- (omówione powyżej) zawodowi sportowcy są
pracownikami w rozumieniu prawa wspólnotowego.

Orzeczenie w sprawie C- 107/94 Asscher- w sytuacji, gdy jedyny członek zarządu spółki
jest jej jedynym udziałowcem nie można przyjąć, że jest on pracownikiem, gdyż nie można
przyjąć istnienia w takim wypadku stosunku podporządkowania służbowego.

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

2. Bezpośrednia skuteczność przepisów TFUE dotyczących swobody przepływu

pracowników.

Orzeczenie w sprawie 41/74 van Duyn-

Przepisy traktatowe o swobodnym przepływie pracowników (zwłaszcza w odniesieniu do
zakazu dyskryminacji ze względu na przynależność państwową) są bezpośrednio skuteczne

także w aspekcie horyzontalnym (poziomym)- odnoszą one skutek także w stosunku do aktów

mających zastosowanie w indywidualnych umowach o prace (układy zbiorowe i same

indywidualne umowy o pracę).

Orzeczenie w sprawie C- 456/02 Trojani.

1)Osoba znajdująca się w takiej sytuacji, jak skarżący w sprawie przed sądem krajowym nie

podlega, z jednej strony, przepisom art. 43 WE i 49 WE, a z drugiej strony, może dochodzić prawa

pobytu w charakterze pracownika w rozumieniu art. 39 WE tylko, jeżeli działalność zarobkowa,

którą wykonuje, ma charakter konkretny i rzeczywisty. Sąd krajowy powinien dokonać ustaleń

niezbędnych do oceny, czy ma to miejsce w zawisłej przed nim sprawie.

2) Obywatel Unii Europejskiej, któremu nie przysługuje w przyjmującym Państwie

Członkowskim prawo pobytu na podstawie art. 39 WE, 43 WE lub 49 WE może, jedynie z racji

bycia obywatelem Unii, korzystać z prawa pobytu w tym państwie bezpośrednio na podstawie

art. 18 ust. 1 WE. Wykonywanie tego prawa podlega ograniczeniom i warunkom przewidzianym
w tym postanowieniu, jednak właściwe władze powinny czuwać, aby stosowanie tych ograniczeń

i warunków

przebiegało

z poszanowaniem

ogólnych

zasad

prawa

wspólnotowego,

a w szczególności zasady proporcjonalności. Jednakże, gdy zostanie wykazane, że osoba

znajdująca się w takiej sytuacji, jak skarżący w sprawie przed sądem krajowym, posiada

zezwolenie na pobyt, osoba ta może powołać się na art. 12 WE w celu przyznania jej świadczenia

z pomocy społecznej, takiego jak minimex.

Orzeczenie w sprawie 415/93 Bosman-

-art. 45 ma zastosowanie także do reguł ustanawianych przez narodowe stowarzyszenia sportowe.
Podnosi się, że orzeczenie w sprawie Bosman jest pierwszym, w którym ETS uznał bezpośrednią
horyzontalną skuteczność art. 45 TFUE

-sportowcy są pracownikami w rozumieniu art. 39 TWE (dziś art. 45 TFUE). Działalność związana ze
sportem podlega przepisom prawa unijnego jedynie w takim zakresie, w jakim stanowi działalność
gospodarczą w rozumieniu przepisów Traktatu. Nie jest konieczne dla zasady swobody przepływu
pracowników aby pracodawca posiadał status przedsiębiorcy- jedynym relewantnym wymogiem jest
istnienie stosunku zatrudnienia w rozumieniu prawa wspólnotowego.

-opłaty transferowe są niezgodne z art. 45 TFUE - ETS nie odniósł się tu do dyskryminacyjnego
charakteru tych opłat a tylko zbadał ich faktyczny wpływ na swobodę przepływu pracowników (można to
porównać do przełamania formuły Keck na gruncie swobody przepływu towarów). Trybunał uznał także
za niezgodne z prawem wspólnotowym tzw. klauzule narodowe ograniczające liczbę piłkarzy z innych
państw członkowskich. Trybunał stwierdził, że art. 45 TFUE zakazuje wszelkich przeszkód
utrudniających swobodny transgraniczny przepływ pracowników. ETS stwierdził tu, że zakazane są

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

3.

Dopuszczalne wyjątki od swobody przepływu pracowników

3.1. Ograniczenia traktatowe: art. 45 ust. 3 TFUE

a) Porządek publiczny, zdrowie publiczne, bezpieczeństwo publiczne

C-115 i 116/81, Rezguia Adoui v. Belgia i miasto Liège, Dominique Cornuaille v.
Belgia

Nie można stosować wobec obywateli innych państw członkowskich środków represyjnych z
powodu zachowań, w stosunku do którego prawo krajowe nie zawiera środków represyjnych
zmierzających do jego zwalczania. W celu uzasadniania ograniczenia nie można powoływać się a
okoliczności niezwiązane z indywidualną sprawą (w tym wypadku nie można powoływać się na
konieczność zwalczania samego zjawiska prostytucji). Nie można wprowadzać dożywotniego
zakazu prawa wjazdu na terytorium danego państwa członkowskiego- dana osoba ma prawo
ponownie zwrócić się o pozwolenie na pobyt w danym państwie członkowskim

C-100/01, Ministre de l'Intérieur v Aitor Oteiza Olazabal

„Ani art. 48 traktatu WE (obecnie, po zmianie, art. 39 WE), ani przepisy prawa pochodnego,
które wprowadzają w życie swobodę przepływu pracowników, nie sprzeciwiają się przyjęciu

przez państwo członkowskie wobec pracownika migrującego będącego obywatelem innego

państwa członkowskiego administracyjnych środków ochrony ograniczających prawo pobytu

tego pracownika do części terytorium kraju, pod warunkiem że:

– względy porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego oparte na jego

indywidualnym zachowaniu uzasadniają takie działanie,

– w braku powyższej możliwości względy te, z uwagi na ich wagę, mogą prowadzić

wyłącznie do przyjęcia środka w postaci zakazu pobytu lub wydalenia z całości terytorium

krajowego oraz

– zachowanie, któremu dane państwo członkowskie zamierza zapobiec, jeżeli stałoby się

udziałem jego własnych obywateli, powodowałoby nałożenie środków represyjnych lub innych

rzeczywistych i skutecznych środków mających na celu zwalczenie tego zachowania”.

wszelkie środki, które mogą ograniczyć swobodny przepływ pracowników.

-ETS uznał co do zasady możliwości powoływania się na inne okoliczności niż wymienione w art 45
TFUE ale odrzucił je w tym konkretnym przypadku (przejęcie formuły Cassis de Dijon na gruncie
swobody przepływu pracowników).

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

C-413/99, Baumbast and R. v. Secretary of State for the Home Department:

“Obywatel Unii Europejskiej, któremu nie przysługuje już w przyjmującym państwie członkowskim
prawo pobytu jako pracownikowi migrującemu, może – jako obywatel Unii – korzystać w nim z prawa
pobytu dzięki bezpośredniemu stosowaniu art. 18 ust. 1 WE. Korzystanie z tego prawa podlega
ograniczeniom i warunkom wskazanym w tym postanowieniu, ale właściwe władze, a w razie potrzeby
sądy krajowe muszą czuwać nad tym, by te ograniczenia i warunki były stosowane w poszanowaniu
ogólnych zasad prawa wspólnotowego, a zwłaszcza zasady proporcjonalności”.

3.2.

Ograniczenia orzecznicze (teoria wymogów imperatywnych w odniesieniu do

swobody przepływu pracowników).

- zapewnienie równowagi między klubami sportowymi (orzeczenie w sprawie C-

415/93 Bosman; orzeczenie w sprawie C- 176/96 Lehtonen)

-

3.3.

Ograniczenia swobody przepływu pracowników z uwagi na „zatrudnienie w
administracji publicznej” – art. 45 ust. 4 TFUE.

Orzeczenie w sprawie 152/73 Sotgiu- Stan faktyczny: Prawo niemieckie przewidywało
wypłacanie pracownikom zatrudnionym w administracji publicznej dodatku rozłąkowego
związanego z pracą poza miejscem zamieszkania. Świadczenia tego odmówiono obywatelce
włoskiej zatrudnionej w niemieckim urzędzie pocztowym. Sąd krajowy zwracając się z
zapytaniem wstępnym zwrócił uwagę na fakt, że zgodnie z literalnym brzmieniem art. 45 ust.
4 postanowień dotyczących swobodnego przepływu pracowników nie stosuje się do miejsc
pracy w administracji publicznej.

Rozstrzygnięcie: ETS nie rozstrzygnął czy w tym wypadku zatrudnienie na poczcie jest
zatrudnieniem w administracji publicznej ale stwierdził, że w sytuacji gdy obywatel innego
państwa członkowskiego zostanie już zatrudniony w administracji publicznej to
niedopuszczalna jest dyskryminacja ze względu na przynależność państwową. Trybunał oparł
się tu na wykładni celowościowej art. 45 ust. 4 TFUE - przepis ten ma na celu ochronę
interesów państwa członkowskiego, która w takim przypadku nie może uzasadniać
dyskryminacji pracownika już zatrudnionego w administracji państwowej. W tej sytuacji
mamy miejsce z dyskryminacją odnoszącą się do warunków wynagrodzenia, gdyż dodatek
rozłąkowy powinien być potraktowany jako element wynagrodzenia.

4. Wzajemne uznawanie kwalifikacji.

C-222/86, Union nationale des entraîneurs et cadres techniques professionnels du

football v. Georges Heylens i inni

Jeżeli w Państwie Członkowskim dostęp do zawodu w celach zarobkowych uwarunkowany jest

posiadaniem dyplomu krajowego lub dyplomu zagranicznego uznawanego za równoważny, zasada
swobodnego przepływu pracowników, ustalona w art. 45 Traktatu, wymaga, aby decyzja odmawiająca

pracownikowi, który jest obywatelem innego Państwa Członkowskiego, uznania równoważności

dyplomu wydanego przez to Państwo Członkowskie, dopuszczała możliwość odwołania podlegającego

kontroli sądu, pozwalającego na sprawdzenie jej legalności zgodnie z prawem wspólnotowym, i aby

zainteresowany mógł otrzymać uzasadnienie dotyczące podstaw tej decyzji

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

5. Prawo pochodne dotyczące swobody przepływu pracowników.

a. Dyrektywą 2004/38/WE Parlamentu europejskiego i Rady w sprawie prawa

obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się

i pobytu na terytorium Państw Członkowskich, zmieniająca rozporządzenie

(EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG,

72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG,

90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz.Urz.WE 2004, L158/77 z późn. zm.)

b.

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR

492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie swobodnego przepływu
pracowników wewnątrz Unii



Proszę zapoznać się z :
a. Art. 45 – 48 i art. 53 TFUE (Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej)

b. Dyrektywą 2004/38/WE Parlamentu europejskiego i Rady w sprawie prawa

obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się
i pobytu na terytorium Państw Członkowskich, zmieniająca rozporządzenie
(EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG,

72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG,
90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz.Urz.WE 2004, L158/77 z późn. zm.)

c.

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR

492/2011 z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie swobodnego przepływu

pracowników wewnątrz Unii

2. Proszę o przeczytanie wskazanych orzeczeń

i. C-66/85, Lawrie-Blum v. Kraj Badenia-Wirtembergia

ii. C-222/86, Union nationale des entraîneurs et cadres

techniques professionnels du football v. Georges Heylens i
inni, s. 578.

iii. C-415/93, Union Royale Belge des Societes de Football

Association ASBL i inni v. Jean-Marc Bosman i inni – str. 564
oraz R. Skubisz, jw., nr 93

iv. 115 i 116/81, Rezguia Adoui v. Belgia i miasto Liège,

Dominique Cornuaille v. Belgia,

v. C-413/99, Baumbast and R. v. Secretary of State for the

Home Department,

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

vi. C-100/01, Ministre de l'Intérieur v Aitor Oteiza Olazabal,

vii. C-456/02 Michel Trojani p. Centre public d’aide socjale de

Bruxelles (CPAS),

3. Proszę o przeczytanie z podręcznika s. od II-1 do II-157

1

4. Proszę o zastanowienie się nad następującymi kwestiami:

a. Jak definiowane jest pojęcie „pracownik” w prawie Unii Europejskiej?
b. Jaka jest treść swobody przepływu pracowników? Jakie uprawnienia możemy

wyróżnić w ramach tej swobody?

c. Czy przepisy TFUE dotyczące swobody przepływu pracowników są

bezpośrednio skuteczne? A jeśli tak, to czy tylko w wymiarze wertykalnym
(wobec państwa członkowskiego) czy także horyzontalnie?

d. Jakie są dopuszczalne wyjątki od zasady swobodnego przepływu

pracowników?

i. Jak należy rozumieć pojęcie „zatrudnienie w administracji publicznej”?

w art. 45 ust. 4 TFUE?

ii. Jakie są przesłanki zastosowania ograniczenia swobody przepływu

pracowników ze względu na porządek publiczny, bezpieczeństwo
publiczne lub zdrowie publiczne?

e. Jak uregulowana jest kwestia uznawania kwalifikacji?

KAZUSY:

1)

W 1999 roku John Brown, obywatel Zjednoczonego Królestwa opuścił swój kraj, by na

stałe osiedlić się we Włoszech. Zamieszkał w Neapolu, gdzie rozpoczął pracę we włosko-
francuskiej spółce elektrotechnicznej. Dnia 10 kwietnia 1999r. John Brown został w Neapolu
wezwany do złożenia wyjaśnień w związku z wszczętym postępowaniem karnym o

uprowadzenie włoskiego polityka, za które odpowiedzialność wzięła organizacja terrorystyczna
„Czerwone Brygady”. W dniu 17 lipca 2002 r., Sąd Krajowy we Włoszech orzekający w sprawie
karnej, uznał, iż John Brown nadal utrzymuje stosunki z organizacją terrorystyczną „Czerwone
Brygady” i jest współodpowiedzialny za działania przestępcze Czerwonych Brygad, mającej na

1

Wiem że to jest dużo Proszę jednak spróbować, a przed wszystkim zapoznać się z aktami prawnymi

i orzecznictwem.

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

celu zaburzenie porządku publicznego przez zastraszenie i terror. W związku z tym, Sąd

Krajowy skazał go na dwa lata pozbawienia wolności w zawieszeniem wykonania kary na pięć
lat. W tym samym czasie, John Brown powołując się na swój status obywatela Unii
Europejskiej, wystąpił z wnioskiem o przyznanie mu karty stałego pobytu na terytorium Włoch.
Włoskie władze administracyjne, powołując się na ochronę bezpieczeństwa publicznego i

porządku publicznego kraju, odrzuciły jego wniosek, przyznając mu jedynie tymczasowe
zezwolenie na pobyt.

John Brown został również poddany, zgodnie z art. 12 włoskiej ustawy o działaniach
prewencyjnych i środkach zapobiegawczych, specjalnemu środkowi nadzoru zakazującemu
Johnowi Brown zamieszkiwania na południu Włoch. Włoskie organy ścigania dysponowały
bowiem nieoficjalnymi informacjami, iż na południu tego kraju doszło do zawiązania

nieformalnych i nielegalnych stowarzyszeń zajmujących się pomocą i dostarczaniem środków
pieniężnych dla członków „Czerwonych Brygad”.

John Brown wniósł skargę do włoskiego Sądu Administracyjnego, zarzucając państwu
włoskiemu naruszenie przepisów unijnych dotyczących dyskryminacji ze względu na
przynależność państwową oraz regulacji dotyczącej swobodnego przepływu osób. Państwo
włoskie w swej odpowiedzi, wskazało, iż wprowadzona regulacja nie jest niezgodna z prawem

unijnym, gdyż obywatel Zjednoczonego Królestwa skorzystał z zagwarantowanej mu swobody
przepływu osób ima prawo tymczasowo przebywać na terytorium Włoch. Odstępstwo od tej
swobody dotyczy tylko południowej części Włoch, co uzasadnione jest ochroną bezpieczeństwa
i porządku publicznego.

Pytania:

1)

W jakich sytuacjach państwo członkowskie może zakazać obywatelom z innych państw

czł. Unii Europejskiej osiedlania się na jego terytorium?

2)

Oceń argumentację włoskiego państwa.

3)

Czy gdyby zaszła ta konieczność, można byłoby deportować Johna Browna przed

zakończeniem postępowania?

2) Ustawodawstwo belgijskie ograniczało możliwość zatrudnienia w instytucjach publicznych, a

dokładniej w państwowej kolei tylko do obywateli Belgii, bez odniesienia do charakteru

wykonywanej pracy. Pan Jan Kowalski, polski obywatel, ubiegał się o stanowisko dyspozytora
kolei. Jego aplikacja o pracę została odrzucona. Pan Kowalski wystąpił do belgijskiego sądu
pracy, powołując się na naruszenie art. 45 TFUE. Belgijska kolej państwowa powołała się na
art. 45 ust. 4 TFUE, argumentując, że zatrudnienie dyspozytora PKP wiąże się z zatrudnieniem
w administracji publicznej, wiąże się bezpośrednio z wykonywaniem władzy zwierzchniej i

Prawo gospodarcze Unii Europejskiej – ćwiczenia

mgr Aleksandra Kluczewska

odpowiedzialnością za ochronę ogólnych interesów państwa, a co najważniejsze wynagrodzenie

za pracę dyspozytora wypłacane jest wyłącznie z pieniędzy publicznych.

Pyt. Oceń stanowiska stron i wydaj rozstrzygnięcie, następnie je uzasadniając.