PRZEDSIĘBIORSTW0 RODZINNE

(1) Pojęcie i istota przedsiębiorstwa rodzinnego

Dr inż. Maria Adamska

Wydział zamiejscowy w Świdnicy

Społecznej Akademii Nauk w Łodzi

Plan wykładu

1.

Informacje wstępne

2.

Istota przedsiębiorstwa rodzinnego

3.

Definicje przedsiębiorstwa rodzinnego

4.

Model przedsiębiorstwa rodzinnego

5.

Znaczenie przedsiębiorczości rodzinnej

6.

Przedsiębiorstwa rodzinne w Polsce i na

świecie

2

Informacje wstępne

Struktura cyklu wykładów

1.

Pojęcie i istota przedsiębiorstwa rodzinnego (PR)

2.

Specyfika przedsiębiorstw rodzinnych

3.

Fazy rozwoju przedsiębiorstwa rodzinnego

4.

Sukcesja w przedsiębiortwach rodzinnych

5.

Specyfika zarządzania zasobami ludzkimi

6.

Małe przedsiębiorstwo – dominujący rodzaj biznesu
rodzinnego

7.

Zarządzanie strategiczne i rozwój biznesu rodzinnego

8.

Badania empiryczne PR w Polsce, doradztwo

3

Informacje wstępne

Literatura podstawowa

1.

Jeżak J., Popczyk W., Winnicka-Popczyk A.:

Przedsiębiorstwo rodzinne. Funkcjonowanie i rozwój,
Difin, Warszawa 2004.

2.

Safin K., Przedsiębiorstwa rodzinne – istota i

zachowania strategiczne, AE im. O. Langego, Wrocław
2007.

3.

Sułkowski Ł. (red. nauk.), Determinanty rozwoju

przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce, TNOiK, Toruń
2005.

4.

Sułkowski Ł., A. Marjański, Firmy rodzinne, Poltext,
Warszawa 2011

4

Informacje wstępne

Literatura uzupełniająca

1.

Fleming Q.J., Tajniki przetrwania firmy rodzinnej,
Helion, Gliwice 2006.

2.

Kowalewska A. (red.), Firmy rodzinne w polskiej
gospodarce – szanse i wyzwania, PARP, Warszawa
2009.

3.

Sułkowski Ł., Organizacja a rodzina. Więzi rodzinne
w życiu gospodarczym, TNOiK, Toruń 2004.

4.

Zawadka M. (red.), Firma w rodzinie czy rodzina w
firmie- metodologia wsparcia firm rodzinnych, PARP,
Warszawa 2012.

5

Informacje wstępne

ZALICZENIE PRZEDMIOTU

Zaliczenie w formie ustnej

Studium przypadku w formie eseju i prezentacji

multimedialnej

6

Istota przedsiębiorstwa rodzinnego

•

Pojęcie stanowi połączenie terminów

„przedsiębiorstwo” i „rodzina”

•

Dwa różne byty, mające różne cele i

realizujące różne zadania.

Cele rodziny – prokreacja, wychowanie, organizowanie życia

członków rodziny, prowadzenie gospodarstwa domowego.

Cele

przedsiębiorstwa – zaspokajanie potrzeb klientów, samodzielność

ekonomiczna, osiąganie zysku przez podejmowanie ryzyka,

7

Istota przedsiębiorstwa rodzinnego

NORMY RODZINY

NORMY PRZEDSIĘBIORSTWA

Stwarzanie szans realizacji
potrzeb członków rodziny

Zatrudnianie osób odpowiednio
wykwalifikowanych

Zapewnienie wsparcia
odpowiedniego do potrzeb

Zapewnienie wynagrodzenia
odpowiedniego do wkładu pracy i
uwarunkowań rynkowych

Równe traktowanie rodzeństwa,
dostrzeganie wartości każdej
jednostki

Różnicowanie pracowników z
punktu widzenia przydatności i
efektywności,

Stwarzanie możliwości rozwoju
każdemu stosownie do jego
potrzeb

Stwarzanie możliwości rozwoju
stosownie do potrzeb
przedsiębiorstwa

8

Istota przedsiębiorstwa rodzinnego

•

Przedsiębiorstwo wobec rodziny – baza i

centrum życia rodziny, kształtowanie losów

członków rodziny, płaszczyzna osiągania

celów członków rodziny i wywierania

wpływu na innych.

•

Rodzina wobec przedsiębiorstwa – źródło

finansowania, pierwotne i zasadnicze źródło

kadr, pomysłów i innowacyjności.

9

PRZEDSIĘBIORSTWO RODZINNE

Życie

rodzinne

Życie

przedsiębiorstwa

• rodzina kształtuje przedsiębiorstwo

• zaangażowanie rodziny powoduje odmienność

• równorzędna pozycja wartości rodzinnych i

ekonomicznych

• równowaga między interesami rodziny i firmy

• powiązanie rozwoju firmy z sukcesem rodziny

10

Istota przedsiębiorstwa rodzinnego

Cele przedsiębiorstwa rodzinnego

•

cele moralno-etyczne

•

cele ekonomiczne

11

Istota przedsiębiorstwa rodzinnego

Rola systemu wartości w PR:

•

utrzymanie rodzinnego charakteru firmy i

przekazanie następnemu pokoleniu

•

przywiązanie, lojalność, zaangażowanie,

jedność, pracowitość,

•

kultywowanie tradycji rodzinnej,

•

konsekwentne dążenie do celu,

•

wierność obranej branży

12

Firma rodzinna to taka, na którą rodzina

ma istotny wpływ właścicielski i/lub

zarządczy, a także, która stanowi podstawę

ekonomicznego bytu rodziny.

Jeżeli rodzina uważa, że jej firma jest

rodzinna, to tak jest.

13

Definicja przedsiębiorstwa rodzinnego

Definicja przedsiębiorstwa rodzinnego

Oparte na różnorodnych kryteriach

14

•

Strukturalne – udział rodziny we własności

•

Funkcjonalne – zaangażowanie rodziny w
kontrolę i prowadzenie przedsiębiorstwa

•

Sukcesja – czy nastąpił transfer
międzypokoleniowy

•

Subiektywne – właściciel tak uważa

Definicja przedsiębiorstwa rodzinnego

kryterium

Szeroka

Pośrednia

Wąska

Struktura
właścicielska

Znaczące
udziały
rodzinne

Kontrolne
udziały
rodzinne

Większościowe
udziały
rodzinne

Kontrola
zarządcza

Kontrola
strategiczna

Kontrola
strategiczna i
udział w
zarządzaniu

Kontrola
strategiczna i
pełny zarząd

Zaangażowanie
rodziny

Niskie

Umiarkowane Wysokie

Zmiana
między-
generacyjna

Niewymagana Planowana

sukcesja

Dokonana
sukcesja

15

16

Definicja przedsiębiorstwa rodzinnego

Wielopokoleniowość,

Więcej niż jeden

członek rodziny

w zarządzie

Założyciel/ potomek
zarządzający

Wola pozostawienia
w rękach rodziny

Kontrola strategiczna

Udział rodziny we własności

17

Podsystem rodzinny – poszczególni

członkowie rodziny, jej kolejne pokolenia.
Wewnętrznie skupiony na członkach
rodziny.

Podsystem gospodarczy – pracownicy,

kierownicy, klienci. Zewnętrznie nastawiony
na klientów.

Podsystem własności – wszyscy właściciele

przedsiębiorstwa. Skupiony na zwiększaniu
wartości przedsiębiorstwa

Model przedsiębiorstwa rodzinnego

18

podsystem
rodzinny

podsystem
przedsiębiorstwa

podsystem
własności

1

6

5

4

7

2

3

Model przedsiębiorstwa rodzinnego

Znaczenie przedsiębiorczości rodzinnej

•

Znaczenie gospodarcze i
społeczne

•

Aspekt ilościowy i jakościowy

19

•

Brak ścisłych i jednoznacznych zasad

wyróżniania

•

Nieostre kryteria – brak danych
statystycznych

•

Wynik szacowania zależy od przyjętej
definicji

20

Znaczenie przedsiębiorczości rodzinnej

Ilość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce

Badania Granta Thorntona (2000)

Tylko MSP, ankieta

•

Samoocena – 40%

21

Ilość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce

Badania Krzysztofa Safina (…)

•

J.d.g. i s.c. to prawie w 100%
przedsiębiorstwa rodzinne

•

Udział PR wynosi 90,5%

22

Ilość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce

Badania w Projekcie „Firmy rodzinne”

•

każdy podmiot gospodarczy z sektora MMSP
o dowolnej formie prawnej, w którym co
najmniej dwóch członków rodziny wspólnie
pracuje w tym przedsiębiorstwie, co najmniej
jeden członek rodziny ma istotny wpływ na
zarządzanie, członkowie rodziny mają
większościowe udziały w przedsiębiorstwie

•

Duża grupa pominięta

23

Ilość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce

24

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

ogółem

mikro

małe

średnie

36%

38%

28%

14%

Udział PR w sektorze MMSP (Projekt FR)

udział PR w sektorze MMSP

Ilość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce

Badania w Projekcie „Firmy rodzinne”

•

włączając j.d.g. niezatrudniające
pracowników udział w sektorze MMSP 78%

•

Około 1 400 tysięcy PR

•

Bez kilku sekcji (rolnictwo, rybołóstwo…

•

Większość to przedsiębiorstwa mikro- i
małe, ale są też i duże: ITI, Fakro, Konspol,
Solaris, Irena Eris, Mocate,…

25

Struktura przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce wg wielkości

26

90%

9% 1%

mikro

małe

średnie

Struktura przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce wg formy

27

81%

6%

5%

4%

1% 3%

j.d.g

s.c.

s.j.

sp. z o.o.

S.A.

inne

Struktura przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce wg działalności

28

44%

15%

13%

5%

23%

handel
przetwórstwo
obsługa nieruchomości
hotele i restauracje

inne

Struktura przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce wg wieku (lata)

29

3%

15%

21%

41%

20%

do 3
3 do 5
6 do 10
11 do 20
pow. 20

Średnia ok. 14 lat

W UE i USA

 udział przedsiębiorstw rodzinnych od 30 – 70%

 udział w PKB 20 – 70%

 udział w zatrudnieniu 27 – 70%

 wśród spółek giełdowych 50 – 90%

30

Przedsiębiorstwa rodzinne na świecie

5 największych PR na świecie

Walt-Mart Stores Inc., USA, 2,1 miliona
pracowników,

Toyota Motor Corp.,Japonia, 316 121 pracowników,

Ford Motor Co., USA, 246 000 pracowników,

Koch Industries, USA, 80 000 pracowników,

Samsung Group, Południowa Korea, 263 000
pracowników

31

Przedsiębiorstwa rodzinne na świecie

5 najstarszych PR na świecie

Kongo Gumi, Japonia, budownictwo, rok założenia 578,
40 pokoleń,
Houshi Ryokan, Japonia, hotelarstwo, rok założenia 718,
46 pokoleń,
Château de Goulaine, Francja, winnica, muzeum,
kolekcja motyli, rok założenia 1000,
Barone Ricasoli, Włochy, wino i oliwa, rok założenia
1141,
Barovier&Toso, Włochy, wytwórnia szkła, rok założenia
1295.

32

Przedsiębiorstwa rodzinne na świecie