1. Ekonomia (definicja) -

jest nauką (o procesach gospodarczych), która zajmuje się

działalnością pojedynczych osób, grup i całych społeczeństw, skierowaną na osiągnięcie

określonych celów – głównie w odniesieniu do produkcji dóbr. Cele te można osiągnąć w
ró

żny sposób, zaś ekonomia bada jak do nich dążyć najmniejszym kosztem. Innymi słowy,

ekonomia to nauka o tym, jak ludzie wytwarzają i dzielą dobra.
funkcje:

• poznawcza –

dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych, rządzących nimi

prawidłowościami, przyczynach i skutkach

• aplikacyjna –

ustalenia i wynikające z niej wnioski dostarczą wskazówek przydatnych

działalności podmiotów (np. konsument – gospodarstwa domowe, rząd, przedsiębiorstwa)

rodzaje:

• pozytywna -

to gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem takim jaki on jest, a

nie takim jakim powinien być.

• normatywna -

to gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się sądami wartościującymi,

jakie powinny być ceny, poziom produkcji itp.

Zakres -

ekonomia jako nauka badająca jak ludzie radzą sobie z rzadkością, to jest brakiem

nieograniczonej dostępności dóbr, jak rozwiązują problem alokacji ograniczonych zasobów w

celu zaspokojenia konkurencyjnych potrzeb, aby zaspokoić ich tyle ile jest w danej sytuacji

możliwe.
Teoria ekonomiczna to uproszc

zone wyjaśnienie jak gospodarka bądź jej fragment

funkcjonuje/funkcjonowałby w określonych warunkach. Zalicza się do nich m. in.:

makroekonomie, mikroekonomie, monetaryzm, funkcję produkcji.

2. Zasoby (pojecie) – to rzeczy wykorzystywane do produkcji dóbr i

usług.

Produkcja jako działalność wytworzenia zasobów potrzebnych do zaspokojenia potrzeb
ludzkich. Dobra wolne – np. woda, powietrze.
rodzaje:

• ludzkie -

umiejętności, wiedza, zdolności oraz predyspozycje wszystkich osób

zatrudnionych w przedsiębiorstwie

• p

ieniężne -

kapitał finansowy, który organizacja wykorzystuje do finansowania

działań zarówno bieżących, jak i długoterminowych

• rzeczowe -

w skład, których wchodzą między innymi surowce, półprodukty,

pomieszczenia biurowe i produkcyjne oraz wszelkiego rodza

ju sprzęt

• informacyjne -

to wszelkiego rodzaju użyteczne dane potrzebne do skutecznego

podejmowania decyzji

3. Podmioty gospodarcze

rodzaje:

•

przedsiębiorstwa - podmiot dopuszczony przez przepisy prawa do prowadzenia

działalności gospodarczej (wytwórczej, budowlanej, handlowej, usługowej)

prowadzonej w celach zarobkowych na własny rachunek

•

gospodarstwa domowe –

najmniejsza komórka społeczna, która wspólnie gromadzi

dochody i je wydaje aby zaspokoić swoje potrzeby konsumpcyjne, pełni dwie

funkcje: konsumpcyjną i produkcyjną

•

państwo – złożona, zróżnicowana wewnętrznie wieloszczeblowa struktura

administracyjna społeczeństwa, zamieszkująca dzielone terytorium

własność - zbiór efektywnie wykorzystywanych, a nie deklarowanych (zapisanych) w aktach

prawnych uprawnień, czyli praw własności jakimi dany podmiot dysponuje w odniesieniu do

określonego obiektu

4. Gospodarka i systemy gospodarcze,
5.

Ograniczoność zasobów – granica możliwości produkcyjnych, krzywa możliwości

produkcyjnych, pojecie kosztu alternatywnego,

6.

Racjonalność gospodarowania i rachunek ekonomiczny

7.

Metody badań ekonomicznych, kategorie i prawa ekonomiczne

8. Model ekonomiczny -

jest uproszczonym obrazem zjawisk, które zachodzą w gospodarce,

przedstawionym dzięki założeniom, które nie zniekształcaj rzeczywistości, a pozwalają na

taką ich agregację, aby mogły służyć ocenie stanu obecnego i przewidywaniu przyszłych

zdarzeń i zachowań.

zmienne, dane przekrojowe, wskaźniki, wielkości nominalne i realne

9.

Teoria podziału - zajmuje się problemem nierównego podziału dochodów i wyjaśnia od

czego zależą ceny czynników produkcji, które determinują poziom i zróżnicowanie dochodów

społeczeństwa.

10.

Zróżnicowanie dochodów i majątku

11. Status dochodowy gospodarstwa domowego, podstawowe przyczyny nierównego

podziału dochodów

12. Aspekty ni

erówności w podziale dochodów (krzywa Lorenza, współczynnik Giniego)

Mamy dwa podziały służące do pomiaru nierówności dochodowych: krzywą Lorenza i

wskaźnik Piniego.
Krzywa Lorenza -

pokazuje jaka całość całkowitych dochodów lub majątku danego

społeczeństwa przypada poszczególnym grupom gospodarstw domowych uszeregowanych

według wysokości dochodów. Na krzywej wyznaczono linie absolutnej równości, która

przedstawia teoretyczny przypadek całkowitej równości w podziale dochodów. Im bardziej
krzywa Lorenca

będzie się odchylała od lini absolutnej równości tym większe są nierówności

w dochodzie.

Współczynnik Giniego - relacja pola położonego miedzy krzywa Lorenza, a linia całkowitej

równości do całkowitego pola leżącego poniżej lini równości. Wskaźnik przyjmuje wartość od
0-

1. Wskaźnik osiągnie zero jeżeli wszystkie osoby osiągną ten sam dochód- rozkład

jednorodny. Jeżeli osiągnie wartość 1- wszystkie osoby poza jedną mają dochód zerowy.

Dzięki temu wskaźnikowi możemy badać poziom nierówności dochodowej w podziale

pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi Współczynnik Giniego pogarsza się w
procesie recesji gospodarczej.

13. Wady i zalety rynku

Wady:

•

mechanizm rynkowy działa doskonale tylko w warunkach konkurencji doskonalej, która

jest wyjątkiem w praktyce

•

założenie, że producenci i konsumenci maja informacje o rynku w praktyce nie jest

realizowane, dysponują ograniczonymi informacjami

•

działanie producentów na rynku niedoskonałym

•

na rynku może być zgłaszany popyt na dobra uznane za szkodliwe społecznie (papierosy,
alkohol, narkotyki)-

np. państwo nakłada duży podatek akcyzowy. Ograniczenie dostępu

do dóbr szkodliwych społecznie.

Zalety:

•

Formy własności- prywatna i publiczna. W gospodarce rynkowej funkcjonuje własność
prywatna-

zaleta rynku, bo skłania jednostki do dbania o jego nakłady

•

Wyzwala silne bodźce do racjonalnego wykorzystania wskaźnika produkcji

•

Podmioty rynkowe działają samodzielnie (zasada samofinansowania)

• Podwójna rola jednostki-

mogą być sprzedawcami i nabywcami

• Zasada swobody umów na rynku

• Prze

dsiębiorcy wnoszą na rynek własny kapitał

• Rynek jest ostatecznym weryfikatorem decyzji.

14. Dobra publiczne -

Istnieją takie kategorie potrzeb, które mogą być zaspok

ajane tylko przez

specyficzne dobra, nie poddające regułom rynkowym. Takie dobra nazywane są
dobrami publicznymi.

Wiele osób może z nich korzystać, konsumpcja dobra

publicznego przez jedna osobę nie zmniejsza jej dostępu dla innych. Kolejna cecha

dobra publicznego to korzyści społeczne. Służba zdrowia i oświaty- inne dobra

publiczne. Niekiedy mogą być bezpłatne lub częściowo płatne lub całkowicie płatne

15.

Efekty zewnętrzne

-

kiedy jeden podmiot przerzuca na drugi , inne podmioty, cześć

społeczeństwa, określone skutki lub koszty określonej działalności gospodarczej bez
zapewnienia rekompensaty cenowej.

Efekty zewnętrzne dzielą się na :

•

negatywne rezultaty-

np. zanieczyszczenie środowiska, państwo może działać,

nakładają kary, państwo może ograniczać, koncesje.

•

pozytywne skutki-

podmioty korzystają z rezultatów działalności innego podmiotu

bez ponoszenia kosztów.

16.

Funkcje państwa w gospodarce:

•

celowościowa – formułowanie długookresowych celów rozwoju społeczno-gospodarczego

np. dobrobyt społeczny, wzrost gospodarczy, stabilizacja gospodarcza

• regulacyjna –

wyodrębnia się tu polityki instrumentalne np. politykę fiskalną i politykę

pieniężną. Przyjmuje się że podstawowym zadaniem państwa w ramach tej funkcji jest
zapewnienie funkcjonowania rynku

• stabilizacyjna -

wiąże się z makroekonomiczna stabilnością państwa, przejawia się w

niewielkiej zmianie cen, w

dyscyplinie fiskalnej, nie planuje się występowania w długim

czy średnim okresie deficytu budżetowego, dochody i wydatki publiczne powinny być

zrównoważone. W praktyce rzadko nie występuje deficyt.

• alokacyjna -

jest to aktywna działalność państwa skierowana na rozstrzygniecie problemów

ekonomicznych dotyczących tego, co i jak wytwarzać.

• redystrybutywna - p

olega na działaniach zmierzających zmniejszania nadmiernych,

nieakceptowanych społecznie rozpiętości majątkowych i dochodowych oraz pomocy

określonym grupom społecznym np. osobom chorym, starszym.

17.

Teoretyczne koncepcje roli państwa w gospodarki:

merkantylizm -

jest to zestaw wyobrażeń na temat polityki ekonomicznej, który pojawił się we

wczesnym okresie nowożytności, wywodzący się z bulionizmu. Merkantyliści uważali, że:

źródłem bogactwa państwa jest rozwinięty eksport przewyższający import; kraje europejskie

bezpośrednio ze sobą konkurują; kraj, który ma najwięcej bogactwa, wygrywa tę konkurencję;

kruszec złoty i srebrny jest synonimem bogactwa.
protekcjonizm -

ochrona gospodarki krajowej z uwzględnieniem obszarów gospodarki, które

są dopiero w fazie rozwoju. Państwo na tym wczesnym etapie, chroni gospodarkę.
fizjokratyzm -

nurt wykształcił się we Francja. „ Dajcie nam swobodę działania i ruchu” hasło

szt

andarowe dla fizjokratyzmu. Wyraża pierwsze podejście liberalizmu. Nurt ten

zapoczątkował liberalizm gospodarczy (XVII w). Zasady działania podmiotów rynkowych,

relacje pomiędzy nimi, rola państwa.
leseferyzm - element fizjokratyzmu, lesfer oznacza „pozw

ólcie czynić”. Oznacza to, że

państwo nie powinno ograniczać swobody działań rynku. To kolejny nurt charakterystyczny

dla późniejszego liberalizmu gospodarczego.

Cechami charakterystycznymi jest wolność jednostki, wolność konkurencyjna, wolność

działalności gospodarczej.
liberalizm -

zakłada, że gospodarka sama, bez ingerencji zewnętrznej, dąży do równowagi i

rozwoju za sprawą tzw. "niewidzialnej ręki rynku", która sama najlepiej prowadzi alokację

zasobów. W związku z tym państwo oraz inne organizacje polityczno-gospodarcze powinny

pozostać neutralne wobec procesów zachodzących w gospodarce. Liberałowie zakładają, że

każdy człowiek dąży do wzbogacenia się i kieruje się własną korzyścią materialną. Działanie

to jest korzystne, ponieważ przyczynia się do ogólnego rozwoju gospodarczego

społeczeństwa, dlatego państwo powinno pozostawić obywatelom jak najwięcej swobody.

Zdaniem liberałów państwo nie powinno wpływać na kształtowanie się wysokości zarobków

oraz cen, ponieważ te są najlepiej regulowane przez wolny rynek.

nowa szkoła ekonomii J.M. Keynesa (interwencjonizm państwowy) - aktywne, zmierzające do

osiągnięcia określonych celów oddziaływanie państwa na procesy społeczno - gospodarcze.
Cele interwencjonizmu-

związane z problemem makroekonomii, zredukowanie poziomu

bezrobocia, pobudzenie popytu globalnego i podwyższenie tempa wzrostu gospodarczego,
inflacja.

neoliberalizm -

nurt w historii myśli ekonomicznej poddający krytyce dominujące od czasu

teorie keynesowskie, postulujący powrót do zasad wolnego rynku i ograniczonej do minimum

ingerencji państwa w gospodarkę.
monetaryzm -

jeden z głównych nutów współczesnej ekonomii. Według monetarystów

pieniądz jest neutralny, co oznacza, że nie wpływa on na kształtowanie się wielkości realnych
takich jak poziom zatrudn

ienia oraz poziom i struktura produkcji. Ma on jedynie wpływ na

wielkości nominalne takie jak cena. Polityka monetarystów wiąże się ze wzrostem ilości

pieniądza w obiegu, co skutkuje tylko wzrostem tempa inflacji. Jako że jest to zjawisko

pieniężne, do jego zwalczania należałoby stosować wyłącznie instrumenty polityki
monetarnej.

ekonomia podaży, tzw. szkoła racjonalnych oczekiwań -

szkoła myśli ekonomicznej, która

twierdzi, że rozwój gospodarczy następuje najszybciej kiedy zapewnione jest odpowiednie

powiązanie wysiłku (pracy) i podejmowania ryzyka (inwestowania) z wynagrodzeniem (płacą
lub zyskiem).

Podażowcy dowodzili, że przez oddziaływanie w sferze mikroekonomicznej

można osiągnąć cele makroekonomiczne: wzrost PKB, spadek bezrobocia i obniżenie
poziomu inflacji.

państwo dobrobytu (welfare state) -

zespól obejmuje ciała i państwa na które składają się rożne

transfery pieniężne, zapewnienie opieki zdrowotnej, edukacji, wyżywienia, mieszkania, opieka

zdrowotna, oraz inne podstawowe usługi. Czasem przeciwnicy mówią, ze jest to państwo

nadopiekuńcze. To państwo ewoluowało z doktryny ekonomisty szwedzkiego

(w Szwecji wciąż funkcjonuje państwo opiekuńcze).

społeczna gospodarka rynkowa - czasem łączy się z państwem dobrobytu jako odmiana

państwa dobrobytu. Art 20 Konstytucji RP z 1997 roku. Wolność działalności gospodarczej,

własność prywatna, dialog partnerów społecznych, konkurencja. Podstawowym regulatorem
procesów gospodarczych jest gospodarka rynkowa.

18.

Pojęcie Makroekonomii - dział ekonomii zajmujący się badaniem sposobu działania

gospodarki jako całości. Makroekonomia jest nauką o gospodarce rozumianej jako system.

Makroekonomia zajmuje się więc gospodarką jako systemową całością. Celem

makroekonomii, jako działu ekonomii, jest badanie zjawisk obejmujących całą gospodarkę.
Podstawowe problemy:

•

czynniki określające poziom i wzrost produkcji ogółem w gospodarce w okresie długim i
krótkim

•

cykliczność rozwoju gospodarki, a zwłaszcza przyczyn cykli koniunkturalnych i

antycyklicznej działalności państwa

• zatrudnie

nia i bezrobocia, a zwłaszcza przyczyn bezrobocia i sposobów jego zmniejszania

• zmiany ogólnego poziomu cen i tendencji inflacyjnych, ich przyczyn i polityki

antyinflacyjnej państwa

•

powiązania gospodarki z zagranicą, bilansu płatniczego kraju i kursów walutowych.

•

rola polityki gospodarczej państwa w procesach gospodarczych, a zwłaszcza znaczenie
polityki fiskalnej i monetarnej

19. Problem agregacji - Agregacja -

łączenie wielkości mikroekonomicznych w celu otrzymania

makro-

wielkości gospodarczych. Makro-wielkości gospodarcze - wielkości gospodarcze

będące miarami zjawisk i procesów skali, stosowane w analizach makroekonomicznych.
Agregaty - makro-

wielkości powstałe dzięki połączeniu odpowiednich wielkości

mikroekonomicznych.

20. PKB – (definicja)

jest to łączna wartość wyrażona w pieniądzu końcowych dóbr i usług

wytworzonych w danym kraju w danym roku.
Sposoby obliczania -

PKB można wyliczać i rozpatrywać na trzy sposoby:

•

jako wydatki na dobra i usługi różnych podmiotów gospodarczych jak gospodarstwa
domowe, prze

dsiębiorstwa, państwo i cudzoziemcy, w tym wypadku:

PKB = C+I+G+X
Y - to produkt krajowy brutto, C - konsumpcja, I - inwestycje, G -

wydatki rządowe,

X - eksport netto

•

jako wielkość produkcji w różnych gałęziach gospodarki np. rolnictwie, przemyśle,
transporcie itd.,

•

jako suma płac i zysków uzyskanych przez różne grupy wytwarzające PKB.

21.

Model ruchu okrężnego w gospodarce

Jak wyraźnie widać na rysunku, krąg wewnętrzny opisuje przepływy zasobów rzeczowych,

podczas gdy krąg zewnętrzny przepływy kapitałowe. Wzajemne zależności pomiędzy

gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami opisać można następująco:
Gospodarstwa domowe

• d

ysponują czynnikami produkcji, które następnie dostarczają przedsiębiorstwom

• o

trzymują dochody od przedsiębiorstw w zamian za dostarczone czynniki produkcji

• w

ydają dochody na dobra i usługi wytwarzane przez przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwa

• w

ykorzystują czynniki produkcji dostarczane przez gospodarstwa domowe

• p

łacą gospodarstwom domowym za wykorzystanie ich czynników produkcji

• sp

rzedają dobra i usługi gospodarstwom domowym

22. Dochód narodowy –

dochodem narodowym nazywamy sumę wynagrodzeń otrzymywanych

w ciągu jednego roku przez właścicieli czynników produkcji zaangażowanych w procesie

wytwarzania dóbr i usług tj. sumę płac i dochodów z indywidualnej działalności gospodarczej,

rent, procentów oraz zysków przedsiębiorstw. Z punktu widzenia źródeł pochodzenia

czynników produkcji, dochód narodowy jest przychodem z tytułu ich zaangażowania w
procesie produkcji. Natomiast z punktu widzenia

przedsiębiorstw, dochód narodowy jest

kosztem użycia tych czynników produkcji. Dochód narodowy nie równa się produktowi

narodowemu (krajowemu). Wynika to stąd, że produkt narodowy i krajowy wyrażone są w

cenach rynkowych, natomiast dochód narodowy wyrażony jest w cenach czynników
produkcji.
Determinanty w analizie krótkookresowej:

• równowaga na rynku towarów

• funkcja konsumpcji

• produkcja potencjalna

• produkcja faktyczna

• agregatowy popyt

• a

gregatowa podaż .

• m

nożnik inwestycyjny

23. Zagregowany popyt -

łączna ilość towarów jaką nabywcy decydują się zakupić w danych

warunkach.
krzywa

24.

Zagregowana podaż - łączna ilość towarów jaką producenci decydują się wytworzyć w

danych warunkach i dostarczyć na rynek.
krzywa

25. Równowaga na rynku dóbr -

Istotną kwestią wiążącą się z popytu globalnym jest określenie

równowagi na rynku dóbr. Otóż w krótkim okresie przy stałych cenach i płacach owa

równowaga występuje, gdy planowane globalne wydatki < popyt globalny> są równe
faktycznie wytworzonej produkcji.

Nierównowaga występuje, kiedy zamierzone wydatki na

towary nie są równe wartości produkcji tych towarów.
Warunek równowagi:
Y=AP
Y- dochód narodowy wytworzony w gospodarce w pewnym okresie
AD- planowany agregatowy popyt na towary w pewnym okresie

26. Funkcja konsumpcji - ilustruje t

aką zależność, że gospodarstwa mogą przeznaczyć swoje

dochody na wydatki konsumpcyjne [ C ] lub oszczędności [ S ]. Krzywa konsumpcji pokazują

zależność pomiędzy konsumpcją gospodarstw domowych, a poziomem dochodu
dyspozycyjnego. Czynniki odpowiedzialne za

zwiększenie konsumpcji: zwiększenie

dochodów rozporządzalnych gospodarstw. Wydatki konsumpcyjne gospodarstwa domowego

zależą od: konsumpcja autonomiczna związana ze stałymi wydatkami oraz iloczyny

krańcowej skłonności do konsumpcji i dochodu rozporządzającego ; krańcowa skłonność do
produkcji

27.

Funkcja oszczędności - opisuje zależność wielkości produkcji (i dochodu gospodarstw

domowych) oraz ich planowanych oszczędności. Na oszczędności przeznaczona jest stała

cześć dochodów do dyspozycji, której wielkość zależy od krańcowej skłonności do

oszczędzania.

28.

Krańcowa skłonność do oszczędzania - Krańcowa skłonność do oszczędzania – wraz z

przyrostem dochodu wzrastają oszczędności. Ten fakt jest domena tzw. Krańcową skłonnością

do oszczędzania czyli stosunku przyrostu oszczędności do przyrostu dochodu. W formie

algebraicznej można to zapisać:

Kso = ∆S/∆Y
Kso –

krańcowa skłonność do oszczędzania

∆S – przyrost oszczędności

∆Y – przyrost dochodu narodowego

29. Równowaga w uproszczonym modelu gospodarki -

równość inwestycji i oszczędności.

Rozmiary inwestycji zależą od:

• skali przyrostu popytu konsumpcyjnego
•

kosztów i efektywności wyposażenia kapitałowego

•

oczekiwań przedsiębiorsta

Warunkiem równowagi na rynku jest to by łączne zamierzone wydatki były równe faktycznie
wytworzonemu dochodowi narodowemu.

30.

Mnożnik inwestycyjny - Mnożnik określa jak zmienia się dochód narodowy pod wpływem

zmiany AUTONOMICZNYCH wydatków inwestycyjnych.

Mnożnik jest zawsze większy od

1, gdyż każda zmiana w wydatkach inwestycyjnych uruchamia łańcuch zmian w wydatkach
konsumpcyjnych.

Wysokość mnożnika inwestycyjnego zależy od krańcowej skłonności do

konsumpcji(KSK). Gdy krańcowa skłonność do konsumpcji rośnie to mnożnik również.

Natomiast gdy rośnie krańcowa skłonność do oszczędzania, mnożnik maleje. Mnożnik

inwestycyjny jest odwrotnością krańcowej skłonności do oszczędzania (KSO). Im ta

skłonność wyższa tym mnożnik niższy.

31.

Paradoks zapobiegliwości - zjawisko polegające na spadku dochodu narodowego pod

wpływem wzrostu oszczędności nazywane jest paradoksem zapobiegliwości. Paradoks

zapobiegliwości informuje o tym, że zmiana rozmiarów oszczędności przy każdym poziomie

dochodu prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Nie następuje

natomiast zmiana oszczędności w punkcie równowagi, które nadal muszą być równe

zaplanowanym inwestycjom. Na osi pionowej rysunku mamy wielkość inwestycji i

oszczędności, a na osi poziomej - wysokość dochodu narodowego. Pogrubiona linia pozioma
wyznacza poziom planowanych inwestycji (I)

w wysokości 10 mld zł. Natomiast pogrubione

przekątne (S i S`) wskazały funkcje oszczędności. Samo pojęcie paradoksu zapobiegliwości

można tłumaczyć w ten sposób, iż jest na pozór paradoksalne, aby fluktuacje dochodu nie

wywołały zmiany w równowadze inwestycji i oszczędności. Będzie to zatem pewnego rodzaju

zapobiegliwość.

32.

Równowaga w rozwiniętym modelu gospodarki -

Równowaga w modelu gospodarki

otwartej-

Występuje, kiedy następuje również wymiana handlowa za granica- to

ostatni model. Jakie mamy składniki zagregowanego popytu. Mamy łącznie cztery

składniki:

•

Wydatki konsumpcyjne

•

Inwestycyjne,

•

Rządowe

•

eksport netto-

czyli nadwyżka eksportu nad importem.

Te

składniki to są te jego składowe wpływające na wielkość końcową, czyli jak

nastąpią jakieś zmiany czyli np. będzie ujemny eksport netto, albo np. stymulowanie
wydatków

rządowych to te wszystkie zmiany tych 4 składników będą wpływały na

wielkość końcową czyli popyt zagregowany.

33.

Mnożnik wydatków rządowych - wskazuje ile razy przyrost dochodu jest większy od

przyrostu wydatków

rządowych na produkty i usługi

34.

Mnożnik podatkowy - informuje o zmianach wielkości dochodu narodowego w wyniku

zmian kwot podatków. Mnożnik podatkowy działa z mniejszą siłą niż mnożnik wydatków

rządowych na produkty i usługi.

35.

Mnożnik zrównoważonego budżetu - to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków

państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji.

36. Równowaga w modelu gospodarki otwartej
37. Wzrost gospodarczy -

zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Jeśli w

kolejnym roku w całej gospodarce uda się sprzedać więcej towarów i usług niż w roku
poprzednim – mamy do czynienia ze wzrostem gospodarczym.

38.

Zdolności wytwórcze gospodarki a dochód narodowy - Wzrost produkcji (dochodu

narodowego) w długim czasie zależy od wzrostu zdolności wytwórczych gospodarki.

Zdolności wytwórcze gospodarki zależą od dwóch czynników:

•

Wielkości zasobów czynników produkcji istniejących w gospodarce

•

Efektywności wykorzystania tych czynników

W skład czynników produkcji wchodzi praca (zasoby siły roboczej), kapitał i ziemia (wraz z

zasobami surowców naturalnych). Zdolności wytwórcze gospodarki zależą również od

zasobów ziemi, jej areału wykorzystywanego zwłaszcza w produkcji rolnej jak i zasobów

posiadanych surowców. Zdolności wytwórcze gospodarki zależą nie tylko od rozmiarów

zasobów czynników produkcji, ale również od efektywności wykorzystania tych zasobów

39. Produkcja potencjalna, a produkcja faktyczna –

Produkcja potencjalna -

jest to wielkość produkcji, którą wytworzyłaby gospodarka, gdyby

wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni wykorzystane. Rozmiary produkcji potencjalnej

zależą od wielkości zasobów czynników produkcji występujących w gospodarce oraz od

efektywności ich wykorzystania.
Produkcja faktyczna - oznacza produkcj

ę rzeczywiście wytworzoną w gospodarce. Przy

odpowiednio wysokim popycie na towary produkcja faktyczna może osiągnąć poziom

produkcji potencjalnej, co oznacza pełne wykorzystanie czynników produkcji. Jeżeli

natomiast popyt na towary jest niższy, co często się zdarza w gospodarce, to produkcja

faktyczna odchyla się w dół od produkcji potencjalnej. Zasoby czynników produkcji są

wówczas częściowo niewykorzystane.

40.

Długoterminowe determinanty dochodu narodowego – założenia neoklasycznej teorii

ekonomii:

•

pełnym wykorzystani czynników produkcji:
-

neoklasycy zakładają skuteczne działanie mechanizmów rynkowych, które wg

neoklasyków zapewniają pełne wykorzystanie czynników produkcji,

•

braku trudności ze zbytem wytworzonej produkcji
-

neoklasycy uznają skuteczność prawa Saya, zgodnie z którym produkcja sama kieruje

rynki zbytu, co oznacza, że przy wytwarzaniu dóbr powstają dochody, które są źródłem
popytu na te dobra (

podaż sama stworzy popyt). Najsłynniejszą z teorii Jean Baptiste Saya

jest jego „prawo rynku”

•

według tego prawa : produkcja sama wytwarza sobie popyt czyli:
-

ludzie wytwarzają wyroby i oferty usługi, aby po ich sprzedaniu kupić rzeczy, których

pragną,
-

ludzie produkty wymieniają na produkty, każdy nabywca jest zarazem sprzedawcą i na

odwrót,
- wymiana dób

r jest znaturalizowana, pieniądz spełnia jedynie funkcje pośrednika

wymiany,
-

jeśli ludzie przestaną kupować określone wyroby, wówczas ich producenci przestawią się

na wytwarzanie towarów, na które popyt istnieje, dochód otrzymana z ich sprzedaży,
przeds

iębiorcy i pracownicy przeznaczają z kolei na zakup potrzebnych im towarów i

usług czyli
-

podaż < ilość towarów u usług zaoferowanych do sprzedaży po danej cenie) sama na

siebie wytwarza popyt ( ilość towarów i usług, które konsumenci chcą i są w stanie kupić
po danej cenie)
-

nie może istnieć takie zjawisko, jak nadprodukcja, ponieważ łączna podaż towarów,

bowiem równa się łącznemu popytowi,
-

zjawiska jak nadprodukcja czy bezrobocie mogą występować tylko w krótkim okresie,

jako przejściowe zakłócenia, którym wolność ekonomiczna będzie się skutecznie

przeciwstawiać.
-

J.B Say” Dopóki nikt nie wtrącać się do systemu, zawsze będzie on doskonale

dopasowywał się, samo regulował, gdyż każdy akt produkcji zawsze wytwarza efektywny

popyt niezbędny do nabycia produktu”

Prawo rynków Say’a -

Prawidłowość gospodarki rynkowej, polegająca na tym, że podaż jest

czynnikiem tworzącym popyt. Produkcja towarów, dostarczając dochodów ich wytwórcom,

kreuje równocześnie popyt. W warunkach wolnej konkurencji nie może istnieć zjawisko

nadprodukcji towarów, a zatem kryzys. Występujących już za jego życia zjawisk kryzysowych

Say nie uważał za prawidłowość gospodarczą. Współczesne teorie ekonomiczne wykazały

fałszywość prawa rynku Saya.

41.

Czynniki wzrostu gospodarczego (w okresie długim), funkcja produkcji, granice wzrostu

gospodarczego
Czynniki wzrostu gospodarczego (w

okresie długim) - podaż i efektywność czynników

wytwórczych
Funkcja produkcji –

pokazuje zależność wytwarzanej produkcji w gospodarce nakładów

czynników produkcji
Y = F (K, Z)
Y – produkcja wytworzona w gospodarce
K –

zasób kapitału

Z – zasoby pracy
Granice wzrostu gospodarczego –

procesy wzrostu gospodarczego oznaczają powiększenie

PKB i dochody narodowego, a zatem przyczyniają się do poprawy stopy życiowej ludności.

Polityka stymulowana długookresowego wzrostu gospodarczego polega na oddziaływaniu na:

• WZROST ZASOBU KAPITALU - poprzez wykorzystanie instrumentów fiskalnych i

pieniężnych szczególnie podatków i stopy procentowej do stymulowania inwestycji i

oszczędności

• WZROST ZASOBÓW PRACY –

poprzez stwarzanie sprzyjających warunków dla wzrostu

aktywności zawodowej np. korzystna politykę podatkowa, rozwój niedrogich żłóbków i
przedszkoli

•

WZROST DYNAMIKI POSTĘPU TECHNICZNEGO – poprzez wzrost wydatków

rządowych na badania naukowe i rozwój edukacji

42.

Budżet państwa

-

plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z

realizacja przyjętej polityki społeczno- gospodarczej.

43.

Polityka budżetowa (fiskalna) - zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i

wydatków pub

licznych w celu realizacji zadań stojących przed państwem. Dochody i wydatki

budżetowe wykorzystywane są do zapewnienia wykonania określonych usług publicznych,

ochrony istniejących instytucji polityczno-ustrojowych, zapewnienia rozwoju i ochrony

określonych dziedzin i form działalności gospodarczej i realizacji określonych przemian w

gospodarce. Głównym środkiem realizacji polityki budżetowej jest budżet państwa. Polityka

budżetowa obejmuje politykę podatkową oraz politykę wydatków budżetowych. Dzieli się na

wąską i szeroką.

44. Funkcje

budżetu państwa:

• Redystrybucyjna –

budżet państwa, przejmując podatki, cła i inne opłaty od

przedsiębiorstw i gospodarstw domowych dokonuje ich rozdziału pomiędzy inne

podmioty, zarówno w wyniku transferów nieodpłatnych (renty, emerytury, pomoc

publiczna, nieoprocentowane kredyty) jak i przez zakup dóbr i usług na rynku.

• stabilizacyjna –

budżet łagodzi wahania cyklu koniunkturalnego i zapewnia zrównoważony

wzrost gospodarki kapitalistycznej

• skarbowa –

budżet przejmuje podatki, cła i inne opłaty

• alokacyjna –

budżet służy rozmieszczeniu dóbr i usług w gospodarce, przez finansowanie

inwestycji publicznych

•

bodźcowa – przez redystrybucję dochodu budżet (zwłaszcza zakupy dóbr i usług, ale także

dotacje i subwencje) stymuluje działalność podmiotów gospodarczych, podaż, popyt i ceny

45.

Rodzaje polityki budżetowej:

•

Aktywna polityka budżetowa (dyskrecjonalna) - polega na stosowaniu przez rząd

określonych środków oddziaływania na popyt globalny, w celu przeciwdziałania
cyklicznym fluktuacjom w gospodarce, stabilizacji cen, ograniczenia bezrobocia. Ten

rodzaj polityki wymaga wprowadzania zmian w programach budżetowych i wiąże się z

opóźnioną reakcją zmian na zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki. Może mieć
charakter ekspansywny (pobudzenie popytu

globalnego poprzez zwiększenie wydatków

państwa lub obniżenie podatków) lub restrykcyjny (państwo ogranicza nadmierny popyt

globalny przez zmniejszenie wydatków budżetowych lub podwyższenie podatków).

•

Pasywna polityka budżetowa - jej fundamentem jest założenie, że pewne elementy

dochodów i wydatków budżetowych automatycznie reagują na zmiany aktywności

gospodarczej wyzwalając impulsy łagodzące wahania koniunkturalne. Impulsy te to tzw.

automatyczne stabilizatory i ich uruchomienie nie wymaga podejmowania żadnych decyzji

ze strony rządu.

46. Automatyczne stabilizatory koniunktury:

•

elementy budżetowych wydatków o przychodów, które automatycznie tj bez

wcześniejszych decyzji władz, reagują na zmiany sytuacji gospodarczej np. :

•

podatki dochodowe i pośrednie

•

zasiłki dla bezrobotnych oraz inne świadczenia społeczne

• programy pomocy dla rolników.

Zaletą stabilizatorów jest to, że działają automatycznie tzn. nikt nie decyduje o ich
uruchamianiu.

Do wad automatycznych stabilizatorów zalicza się m in. ograniczanie zarówno

spadku jak i wzrostu popytu.

47.

Dochody budżetu państwa: podatki, cła, dochody ze sprzedaży sprywatyzowanych

przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sadowe, notarialne i inne.
PODATKI -

przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez

pa

ństwo, na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków

budżetowych. Płatnikami podatków mogą być osoby fizyczne i prawne.

48. Funkcje podatków:

• fiskalna-

dostarczanie dochodów do budżetu państwa

• gospodarcze

podatków przejawiają się w ich wpływie na sferę ekonomiczną w sposób

selektywny lub ogólny.

•

cele społeczne opodatkowania mają wymiar ogólny lub wybiórczy.

• polityczna

podatków która umożliwia zastąpienie przymusu podatkami w celu realizacji

programów politycznych, zakładających np. upaństwowienie lub prywatyzację środków

produkcji , likwidację nierówności społecznych

• redystrybucyjna (rozdzielcza) podatków, która jest zaliczana do jednej z ich

podstawowych funkcji. Funkcja ta jest akceptowana w każdych warunkach społecznych i
poli

tycznych. W jej ramach dochodzi do przesunięcia części dochodu narodowego.

• regulowanie zasobów podatnika.

Przy jej realizacji bierze się pod uwagę między innymi

ochronę pewnego minimalnego poziomu dochodu, sytuację rodzinną podatnika, strukturę
jego wydatk

ów, czy też źródła jego dochodów. Konsekwencją zmniejszania dochodu,

wywołanego przez podatek jest określona reakcja podatnika np. ograniczenie konsumpcji,

czy ograniczenie rozmów prowadzonej działalności gospodarczej. W związku z tym

państwo może celowo wykorzystywać konstrukcję podatku, aby wywoływać określone

reakcje podatników. W ten sposób podatek zaczyna pełnić funkcję symulacyjną.

• stymulacyjna

podatków przejawia się w postaci stymulacji gospodarczej i

pozagospodarczej. Pierwszy rodzaj stymulacji doty

czy wpływu na strukturę gospodarki

narodowej, kierunki lokalizację aktywności gospodarczej, dążność do wzrostu

efektywności ekonomicznej, a także kształtowanie akumulacji i konsumpcji. Natomiast
stymulacja pozagospodarcza to stosowanie sankcji lub ochrony artystycznej czy

rzemieślniczej. Wykorzystywanie stymulacyjnej funkcji podatków nie jest jednak

pozbawione zagrożeń. Podatki pełnią automatycznie funkcję stymulacyjną, ponieważ

realizuje się ona niezależnie od woli państwa. Funkcja ta powinna być wykorzystywana

celów, jednak nawet jeśli taj nie jest to już sam fakt nałożenia na podatnika ciężaru

podatkowego lub jego zniesienia działa obiektywnie bodźcowo lub hamująco.

• funkcja interwencyjna-

jest to uzasadnione tym że oprócz zachęt w systemach

podatkowych st

osowane są także rozwiązania o charakterze hamującym czy

dyskryminującym. Funkcja interwencyjna polega na takim wpływie na gospodarkę

narodową, aby wywołać w niej pożądane procesy, jak np. ograniczenie inflacji i

bezrobocia. Jeżeli podatki są wykorzystywane w tego rodzaju celach, to są wówczas

traktowane jako instrument interwencji. Ich zadaniem jest wówczas nakłonienie

podatników do określonych zachowań. Mogą też służyć wyrównywaniu szans lub

wprowadzaniu preferencji podatkowych dla określonych grup podatników.

• Funkcja informacyjna

podatków polega na tym że realizacja wpływów podatkowych

ogółem lub z określonego podatku dostarcza informacji o prawidłowościach lub

nieprawidłowościach w przebiegu procesów gospodarczych. W ten sposób informacji
uzyskane o wyso

kości dochodów budżetowych osiąganych z tytułu podatków, a także ich

wewnętrzna struktura, dostarczają wiedzy co do przebiegu procesów produkcji, podziału i
wymiany.

• Funkcja stabilizacyjna

podatków przejawia się w ich wpływie na stabilizowanie sytuacji

mak

roekonomicznej państwa w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju przy możliwie

szerokim wykorzystaniu czynników produkcji, zrównoważonym bilansie płatniczym i
ustabilizowanym ogólnym poziomie cen.

49. Rodzaje podatków

Ze względu na przedmiot opodatkowania:

• dochodowe -

pobierane od dochodów osobistych ludności np. wynagrodzenie

• konsumpcyjne -

czyli nakładanie na dobra i usługi będące przedmiotem obrotu np. podatek

VAT

•

majątkowe - płacone od posiadanego majątku oraz od przenoszenia praw do majątku

Ze względu na sposób opodatkowania:

•

bezpośrednie - nakładane na dochody i majątek, podatnik ponosi ich ciężar i bezpośrednio

rozlicza się z budżetem państwa, np. podatki dochodowe

•

pośrednie - podatki nakładane na wydatki, są zawarte w cenie nabywanego dobra lub

usług, a więc konsument płaci je „pośrednio” za pośrednictwem sprzedawcy, który jest

zobowiązany do uiszczenia podatku np. podatek VAT

50. Krzywa Laffera -

ilustruje zależność między stawką opodatkowania dochodów a dochodami

budżetowymi państwa z tytułu podatków. Zgodnie z teorią Laffera kolejne wzrosty stawek

opodatkowania powodują coraz mniejsze przyrosty przychodów podatkowych, aż do

momentu, w którym dalszy wzrost stawki będzie skutkował obniżeniem całkowitej wartości

przychodów z tytułu podatków.

51. Wydatki bud

żetowe - służą realizacji określonych celów, to środki, które mają sfinansować

zaplanowaną podaż dóbr publicznych. Tendencja do ograniczania dochodów budżetowych, co

ciągnie i ograniczanie wydatków (eliminowanie niektórych lub zmniejszanie ich poziomu).
Rodzaje:

•

związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo takich funkcji jak obrona narodowe,

administracja i wymiar sprawiedliwości.

•

wydatki związane z realizacją celów społecznych „państwa dobrobytu” m.in. oświata,
kultura, ochrona zdrowia.

• wydatki wynikaj

ące z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce np. oddziaływanie

na inwestycje produkcyjne i infrastrukturalne

• wydatki tzw. sztywne ( czyli zdeterminowane ustawowo) i elastyczne.

Cechy:

•

bardzo trudno je ograniczyć, szczególnie wydatki na cele socjalne,

•

trudno zahamować ich wzrost,

•

zwiększanie wydatków jest uzasadniane względami natury ekonomicznej, np. rozwój
nowych technologii wymaga znacznych wydatków.

•

wiele rodzajów wydatków budżetowych jest mało elastycznych.

52.

Deficyt budżetowy

Definicja-

różnica pomiędzy dochodami a wydatkami firmy, samorządu, państwa w danym

roku budżetowym stanowi odpowiednio nadwyżkę lub deficyt. Gdy mamy do czynienia z

sytuacją że wydatki przewyższają dochody możemy mówić o deficycie
Rodzaje:

• Rzeczywisty-

faktyczna ujemna różnica między dochodem, a wydatkami (zazwyczaj 1 rok)

• Cykliczny-

przy którym uwzględnia się wpływ cyklu koniunkturalnego (na wydatki i

dochody), czyli sytuacja, gdzie gospodarka nie funkcjon

uje przy pełnym wykorzystaniu

zdolności wytwórczej. (coś tu jest nie tak)

• Strukturalny-

jest wielkością hipotetyczną, ponieważ jest opracowywany w sytuacji, gdy

dochody i wydatki budżetowe są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności
wytwórczej gospodarki

.

53.

Czynniki wpływające na zasadę równowagi finansowej państwa

•

Ekonomiczne-

regulują stronę wydatkową i dochodową budżetu

•

Organizacyjne-

związane ze strukturą systemu finansów publicznych, Jeśli mamy

decentralizację finansów, to na samej górze, mamy deficyty.

•

Techniczne-

dotyczą sposobu planowania poszczególnych pozycji budżetowych np.

jeżeli mamy możliwość planowania, będzie ujmowane w budżecie na jeden rok.

•

Polityczne-

przejawiają się w strategii oddziaływania państwa na gospodarkę.

54. Przyczyny deficytu

budżetowego

•

nadmierne wydatki budżetowe nieznajdujące pokrycia w dochodach budżetowych

•

istnienie grup roszczeniowych, które wywierają wpływ na redystrybucje dochodów

budżetowych

• s

padek dochodów budżetowych (zależne od władz publicznych- niska stopa

opodat

kowania ; element zamierzonej polityki ; spada koniunktura = przyczyna niezależna

od władzy publicznej

55.

Konsekwencje deficytu budżetowego

• Impuls inflacyjny –

(jeżeli zaciągami pożyczkę w baku centralnym żeby pokryć deficyt)

• Spadek wzrostu PKB -

ponieważ deficyt budżetowy powoduje, że rząd pożycza pieniądze

na rynku, co prowadzi do efektu wypychania (jeżeli rząd pożycza pieniądze na rynku, jest

to przyczyna wzrostu wydatków, rząd musi znaleźć inne źródło finansowania. Rośnie

popyt na pieniądz, wzrostu stopy procentowej, rosnące koszty kredytu powodują, że kredyt

jest mniej dostępny dla podmiotów prywatnych np. dla przedsiębiorców. Związki z tym

rosnąca stopa kredytu powoduje, że spada popyt konsumpcyjny.

•

Wzrost długu publicznego, który rośnie w wyniku kumulowania deficytu z lat ubiegłych

56.

Sposoby przeciwdziałania deficytowi budżetowemu

• Wzrost stawek podatkowych-

jeżeli je podwyższamy, ograniczamy zakup dobrych usług

dla gospodarstw i podmioty prywatne, więc spada nam popyt konsumpcyjny

•

Zwiększanie podaży pieniądza- zaciąganie pożyczek, wzrost inflacji

•

Sprzedaż majątku państwowego- prowadzi do wyczerpania

•

Wykorzystanie nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych- saldo dodatnie

•

Zmniejszanie wydatków budżetowych- to nie zawsze jest możliwe, ze względu na opór

społeczny, niektóre wydatki są wrażliwe społecznie

•

Zaciągnie długu publicznego

57.

Dług publiczny,

Definicja -

całość zobowiązań władz publicznych (centralne i samorządowe) z tytułu

zaciągniętych pożyczek
K

lasyfikacja długu publicznego:

• Rzeczywisty-

obejmujący rzeczywiste zobowiązania

• Potencjalny-

obejmuje dodatkowe zobowiązania warunkowe tzn. państwo ma dług

800 000

000, a są jeszcze udzielane przez skarb państwa por

• Krajowy-

zaciągnięty na rynku krajowym lub w walucie krajowej

• Zagraniczny-

zaciągnięty na rynku zagranicznym lub w walucie obcej

•

Skarbu państwa- dług zaciągany przez sektor rządowy

Przyczyny zaciągania:

Konieczność sfinansowania deficytu budżetowego ; spłata zaciągniętego wcześniej długu ;

sytuacje nadzwyczajne tj. wojna, klęska żywiołowa itd. ; wybór określonych koncepcji
polityki gospodarczej.
S

kutki zaciągania:

•

Transfer dochodu od przyszłych podatników do obecnych posiadaczy papierów

wartościowych

•

Obciążanie przyszłych pokoleń

•

Potencjalne zubożenie podatnika

• Kosztowy sposób finansowania podatków publicznych

, ponieważ generuje koszty z jego

obsługą

•

Pułapka zadłużenia czyli sytuacja w której konieczność sfinansowania zbyt wysokiego

deficytu budżetowego kreuje dodatkowe potrzeby pożyczkowego zwiększające dług
publiczny

Limity:

• Fiskalne-

dług publiczny nie może przekroczyć 60% PKB

• Krajowe-

Konstytucyjna reguła zadłużenia art. 216 ust 5 K. To jest takie unormowanie,

które zakazuje takiego zadłużenia, by relacja długu, a PKB wynosiła by 60%.

58.

Pieniądz. Polityka pieniężna,

Pieniądz- powszechnie akceptowany środek płatniczy tzn. jest pewna jednostka płatnicza.

Funkcje pieniądza:

•

Miernik wartości dóbr i usług, w pieniądzu wyraża się ceny innych towarów, ponieważ

pieniądz uosabia określoną wartość.

•

Środek wymiany- pieniądz uczestniczy w akcie sprzedaży, kupna towarów

•

Środek płatniczy- pieniądz służy do wyrównywania wcześniej powstałych zobowiązań

•

Środek przechowywania wartości (tezauryzacja)- pełni to pieniądz kruszcowy

Koszt posiadania pieniądza- przechowywanie bogactwa w formie pieniądza- kosztuje. Są to
straty wynika

jące z utraconych dochodów jakie wiążą się z alternatywnymi formami

przechowywania bogactwa np. zakupem obligacji państwowych.

Popyt na pieniądz- ilość pieniądza na którą istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty

gospodarcze, związane z cyrkulacją dóbr.

Podaż na pieniądz- ilość pieniądza wprowadzanego do obiegu, podlega kontroli państwa

(Banku Centralnego danego państwa).