PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

1

CHOROBY UKŁADU

MOCZOWEGO

II ROK PIELEGNIARSTWA- licencjat

Malwina Pajor
Joanna Nowak
Marta Obrzud

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

2

1. Choroby.

Ostra niewydolność nerek

Jest to stan chorobowy polegający na nagłym pogorszeniu się czynności

nerek. Uniemożliwia on usunięcie z organizmu produktów przemiany materii
oraz w większości przypadków zmniejsza się ilość wydalanego moczu.

Ostra niewydolność nerek może przebiegać z prawidłową lub zwiększona

objętością wytwarzanego moczu lecz jest on wtedy niedostatecznie
zagęszczony.

Ostra niewydolność nerek powoduje:

•

Zmniejszenie ilości wydalanego moczu poniżej 500 ml/24h
określane jest jako skąpomocz ( oliguria).

•

Zmniejszenie się objętości wydalanego moczu poniżej 100ml/24h
określane jest jako bezmocz ( anuria).

U pacjentów z dużym ryzykiem rozwoju niewydolności nerek powinno

polegać na godzinowym, a nie dobowym pomiarze ilości wydalanego moczu.

Ostrą niewydolność nerek rozpoznaje się na podstawie wzrostu stężenia

kreatyniny i mocznika we krwi. Zazwyczaj dochodzi też do zaburzeń
elektrolitowych, kwasicy metabolicznej związanej z gromadzeniem się w
organizmie niewydalonych jonów wodorowych oraz do przewodnienia.

Przebieg i rokowanie zależy od tego w którym miejscu zadziałał czynnik

uszkadzający. Wyróżniamy trzy postacie:

•

Przednerkowa

•

Nerkowa

•

Pozanerkowa

A)

Przednerkowa

Jest ona spowodowana zmniejszeniem ilości przepływu krwi poniżej

wartości minimalnych. Powoduje to gwałtowne zahamowanie filtracji w
kłębuszkach nerkowych i zmniejszenie się wytwarzania moczu.

Do sytuacji takich dochodzi w wyniku

- spadku RR spowodowanego zmniejszoną ilością krążącej krwi ( hipowolemia).
- w wyniku zaburzeń pracy serca
- w wyniku niedrożności tętnic nerkowych

Objawy
- odwodnienie
- obniżone RR zwłaszcza po pionizacji pacjenta
- tachykardia
- OCś niskie

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

3

- skąpomocz lub bezmocz
- zagęszczenie moczu ( poniżej 1020)
- wysokie stężenie mocnika w moczu, a małe sodu

Leczenie
- uzupełnienie objętości krwi krążącej ( podanie płynów infuzyjnych,
koncentratu krwinek czerwonych lub osocza w zależności od przyczyny
hipowolemia ).
- jeżeli nadal nie występuje wydalenia moczu podaje się leki moczopędne.

B). Nerkowa

W tej postaci niewydolności uszkodzeniu ulegają struktury nerki:

naczynia nerkowe, kłębuszki nerkowe, komórki kanalików nerkowych co
powoduje zaburzenie funkcji nerek.

Przyczyny.
- Przewlekające się niedokrwienie,
- bezpośrednie działanie toksyn
- stan zapalny
- podawanie niektórych leków ( aminoglikozydy, niesteroidowe leki przeciw
zapalne )
- środki cieniujące – zwłaszcza podane osobie odwodnionej

Objawy
- apatia, senność
- przewodnienia ( obrzęki, nadciśnienie, obrzęk płuc )
- nudności, wymioty
- bóle brzucha
- krwawienie z przewodu pokarmowego, którym sprzyja skaza krwotoczna
- niedokrwistość, małopłytkowość
- zaburzenia odpowiedzi immunologicznej
- zaburzenia elektrolitowe ( hiperkaliemia, hipernatremia)
- zaburzenia równowagi kwasowo – zasadowej.

Leczenie

Zwykle nie ma leczenia przyczynowego, dlatego do powrotu czynności

nerek należy zwalczać objawy ostrej niewydolności. W przypadku
przewodnienia ograniczenie płynów nie wystarcza i chorzy wymagają
zastosowania jednej z metod dializoterapii.

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

4

C) Pozanerkowa

Jest spowodowana utrudnieniem odpływu moczu z obu nerek lub jednej

czynnej nerki

Przyczyny
- przeszkoda podpęcherzowe ( przerost gruczołu krokowego lub zwężenie
cewki moczowej, obustronne zablokowanie moczowodów – kamica
nerkowa, guzy).

Objawy
- bezmocz lub bezmocz przepuszczający ( okresowy)
- ból związany z rozciągnięciem pęcherza moczowego lub miedniczek
nerkowych
- nerki są tkliwe
- powiększony pęcherz moczowy nad spojeniem łonowym

Diagnostyka i leczenie
- badanie palpacyjne pęcherza
- USG
- zabieg urologiczny
- założenie cewnika
- nakłucie przezskórne nerki
- monitorowanie diurezy po usunięciu przeszkody w odpływie moczu.

Kamica nerkowa:

Jest to choroba polegająca na tworzeniu się złogów (kamieni) w układzie

moczowym. Może przebiegać bezobjawowo lub objawiać się kolką nerkową.
Częściej występuje u mężczyzn nić u kobiet.
W skład złogów moczowych, wchodzi:
- szczawian wapnia,
- fosforan wapnia,
- moczany,
- struwit,
- cystyny (bardzo rzadko).

Około 80% złogi moczowe zawierają wapń w postaci szczawianu wapnia

(70%) lub w postaci fosforanów wapnia (10%). Złogi struwitowe występują w
5-10% przypadków kamicy i związane są głównie z zakażeniami układu
moczowego. Złogi z kwasu moczowego występują w mniej niż w 5%
przypadków i zwykle towarzyszy im zwiększone stężenie kwasu moczowego w
surowicy (hiperurykemia). Złogi cystynowe występują bardzo rzadko i można je

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

5

głównie zauważyć u osób z wrodzonymi zaburzeniami wchłaniania cystyny w
nerkach.
Przyczyny:

Złogi moczowe powstają na wskutek przesycenia moczu litogennymi

produktami przemiany materii. Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu kamicy
są:
1) zwiększone wydalanie z moczem substancji litogennych:
- wapnia - np. w przebiegu nadmiernego wchłaniania wapnia w jelitach

(hiperkalciuria absorpcyjna), nadmiernego wydalania wapnia z moczem
(hiperkalciuria nerkowa), pierwotnej nadczynności gruczołów
przytarczycznych, nowotworów z przerzutami do kości.

- kwasu szczawiowego - niedobór witaminy B6, nadmierne spożycie witaminy

C, nadmierne wchłanianie szczawianów z jelit (hiperoksaluria jelitowa),

- moczanów - nadmierne spożycie pokarmów zawierających puryny (z których

powstaje kwas moczowy), tj. białko zwierzęce

- cystyny - cewkowa wada wchłaniania cystyny w nerkach.

2) zmniejszenie wydalania z moczem substancji przeciwlitogennych, które
tworzą związki z nierozpuszczalnymi składnikami moczu: magnezu,
cytrynianów.
3) zmniejszenie wydalania z moczem inhibitorów wzrostu kryształków w

drogach moczowych, m.in. nefrokalcyny i osteopontyny. Chorzy na kamicę
dróg moczowych mają nieprawidłowe białko Tamma-Horsfalla, które jest
naturalnym inhibitorem powstawania kryształków.

4) nieprawidłowe pH moczu - pH < 5,5 (biegunka, dieta bogatobiałkowa)

sprzyja powstawaniu złogów wapniowych i struwitowych.

5) zmniejszenie się objętości moczu i zwiększenie ilości zawartych w nich

substancji litogennych, odwodnienie w wyniku zbyt małej podaży płynów
(osoby starsze), wymiotów lub upałów, prowadząc do zmniejszenia ilości
wydalanego moczu, a tym samym zwiększania się stężenia substancji trudno
rozpuszczalnych.

Objawy:
1. Kolka nerkowa - bóle umiejscowione w okolicy lędźwiowej na początku, a

następnie, wraz z przesuwaniem się złogu w dół dróg moczowych, zmienia
swoje umiejscowienie, charakter i promieniowanie.

Silnej kolce nerkowej towarzyszą wymioty lub nudności. W przypadku długo

schodzącego i dużego złogu zatykającego moczowód, może również dojść do
wodonercza.

2. Krwiomocz - w 30-50% przypadkach występuje, natomiast krwinkomocz

zawsze jest obecny. Towarzyszą mu gorączka z dreszczami oraz bóle w
okolicy lędźwiowej mogą wystąpić u pacjentów z zakażonymi złogami lub
powikłaniem infekcyjnym innych typów kamicy.

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

6

Diagnostyka:
1) wywiad
2) badanie moczu
3) ultrasonografia jamy brzusznej
4) urografia
5) tomografia komputerowa
6) rezonans magnetyczny dróg moczowych
7) RTG jamy brzusznej
8) badanie krwi na stężenie wapnia, fosforanów, magnezu, kwasu moczowego,

kreatyniny, wodorowęglanów, fosfatazy alkalicznej, a czasami stężenia
parathormonu i witaminy D3.

Urografia.

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA PACJENTA DO BADANIA:

Wieczorem w dniu poprzedzającym badanie powinno się doprowadzić do

wypróżnienia (jeśli to konieczne przy pomocy lewatywy). Badanie powinno być
wykonane u pacjentów pozostających na czczo. Są to niezbędne warunki dla
uzyskania lepszych obrazów ponieważ w innym przypadku nerki i drogi
moczowe mogą być przesłonięte przez gazy lub kał zalegające w jelitach. U
pacjentów odwodnionych podaje się dodatkowe ilości płynów w postaci infuzji
dożylnych w przeddzień lub w dniu badania. U osób wykazujących skłonności
do uczuleń badanie wykonuje się pod osłoną leków przeciwuczuleniowych oraz
nierzadko w obecności anestezjologa.

Pacjent do badania układa się w pozycji na wznak. Niekiedy w trakcie

wykonywania badania wykonujący je lekarz zaleca przyjęcie innej pozycji np.
na lewym boku. Lekarz prowadzący podaje dożylnie (najczęściej do żyły w dole
łokciowym) substancję cieniującą (kontrast) w ilości będącej wynikiem
przeliczenia na jednostkę masy ciała. Najczęściej używanym środkiem
cieniującym jest uropolina zawierająca związki jodu. Przed podaniem kontrastu
wykonuje się tzw. puste zdjęcie przeglądowe, a po zaaplikowaniu środka
kontrastowego wykonuje się kolejne zdjęcia, najczęściej w 5, 10, 25, i 60
minucie badania. W razie potrzeby (np.w przypadku stwierdzenia bloku
odpływu moczu) badanie można przedłużyć do kilku lub kilkunastu godzin.
Można również podać w tym czasie dodatkową ilość środka kontrastowego.

Wynik badania przekazywany jest w formie opisu z dołączonymi kliszami

rentgenowskimi.

INFORMACJE, KTÓRE NALEśY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU

BADANIE:

Przed badaniem:
# Nadwrażliwość na środki cieniujące.
# Skłonność do uczuleń.

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

7

# Aktualnie przyjmowane leki.
# Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).
# Ciąża.
W czasie badania:
# Wszelkie nagłe dolegliwości (np. duszność, świąd skóry).

MOśLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU:
Wystąpienie odczynu uczuleniowego.

Jeśli zaistnieje taka potrzeba, badanie może być powtarzane.

Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku. Nie może być wykonywane u
kobiet będących w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II
połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.

Złogi o średnicy <6mm najczęściej są wydalane samoistnie, aleczenie polega

na podawaniu leków przeciwbólowych i odpowiednim nawadnianiu. Chorzy ze
złogami >6mm lub z cechami utrudnionego odpływu moczu z nerki wymagają
konsultacji urologa i najczęściej leczenia chirurgicznego. W leczeniu kamicy ze
złogami

<

20mm

stosuje

się

ich

rozbijanie

(litotrypsję)

falami

elektrohydraulicznymi generowanymi pozaustrojowo (ESWL). Metoda jest
stosowana tylko u pacjentów bez zaburzeń w odpływie moczu, a jej skuteczność
wynosi ponad 90%.

Inna metodą jest litopaksja, czyli przezskórna nefroskopia, następnie

rozbijanie złogów za pomocą fal udarowych i wyjęcie rozbitych kawałków.

Zakażenia układu moczowego:

Zakażeniami

układu

moczowego

nazywa

się

występowanie

drobnoustrojów w drogach moczowych powyżej zwieracza pęcherza
moczowego. Drobnoustroje w cewce moczowej występują fizjologicznie.
Obecność bakterii w moczu określa się mianem bakteriomoczu.

W przypadku występowania objawów zakażenia układu moczowego u

mężczyzn za znamienny bakteriomocz uważa się stwierdzenie juz >10 3
bakterii/ml, z kolei u kobiet >10 2 bakterii/ml w przypadku E. coli i >10 5 w
przypadku innych bakterii.

Może występować bakteriomocz bezobjawowy, czyli występuje

znamienny bakteriomocz bez objawów zakażenia układu moczowego i
ropomoczu.

Gdy występują objawy zakażenia układu moczowego bez bakteriomoczu,

to taki stan określa się jako zespół cewki moczowej lub niebakteryjne
zapalenie pęcherza moczowego. Najczęściej jest wynikiem fałszywie
ujemnych wyników badań bakteriologicznych ponieważ zakażenie jest
spowodowane przez drobnoustroje, które nie rosną na typowych pożywkach
bakteryjnych, np. Chlamydia trachomatis, Ureaplasma wrealiticum lub dwoinka
rzeżączki. Zakażenia tego typu są przenoszone drogą płciową.

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

8

Zakażenia powodują zazwyczaj bakterie, rzadziej wirusy i grzyby. Można

wyróżnić zakażenia dolnego odcinka układu moczowego, tj. zapalenie cewki
moczowej, pęcherza moczowego i gruczołu krokowego oraz zakażenia górnego
odcinka układu moczowego, czyli ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek. Jest
ono szczególną postacią zakażenia układu moczowego, w której zakażenia
bakteryjne są czynnikiem wywołującym przewlekły proces zapalny utrzymujący
się pomimo wyleczenia zakażenia.

Objawy:

Zakażenia dolnego odcinka układu moczowego zazwyczaj powodują

występowanie objawów dyzurycznych, tzn. bolesnego oddawania moczu, bólu
w okolicy cewki moczowej i w dole brzucha, częstego oddawania moczu w
małych ilościach, ropnej wydzieliny z cewki moczowej i krwiomoczu.

Zakażenia górnego odcinka układu moczowego charakteryzują się także

występowaniem bólów w okolicy nerek i wysoką gorączką.

Diagnostyka:
1. Badanie ogólne moczu - w mikroskopowym badaniu osadu moczu w
zakażeniu układu moczowego zawsze stwierdza się ropomocz (ponad 10
leukocytów w polu widzenia), krwinkomocz (ponad 3 erytrocytów w polu
widzenia)
2. Badanie biochemiczne moczu - stwierdza się dodatni wynik testu na esterazę
leukocytarną, świadczy to o wystąpieniu leukocytów w moczu, oraz często
związki azotowe świadczące o znacznej liczbie bakterii w moczu.
Leczenie:
Zapalenia dolnych dróg moczowych:

U młodych kobiet ostre objawy dyzuryczne zwykle są spowodowane

przez ostre zapalenie pęcherza moczowego, należy je jednak różnicować z
ostrym zapaleniem cewki moczowej oraz z zapaleniem pochwy (występuje
ś

wiąd i upławy). Ostre niepowikłane zapalenie pęcherza moczowego u kobiet,

można leczyć przez 3 dni, jednak gdy leczenie jest nieskuteczne przez 3 dni,
należy wykonać posiew moczu z antybiogramem. W ostrym nierzerzączkowym
zapaleniu cewki moczowej wywołanym przez Chlamydia trachomatis
najskuteczniejsza jest doksycyklina.

Nawracające zakażenia u kobiet można leczyć poprzez zalecenie

wypijania większych ilości płynów, także na noc, częstsze oddawanie moczu
oraz stosowanie mydeł w płynie o fizjologicznym dla skóry pH. Jeżeli zapalenie
pęcherza powraca, należy podjąć leczenie profilaktyczne, np. podawanie przez
6-12 miesięcy trymetopry.

U mężczyzn leczenie trwa minimum 7 dni i stosuje się doksycyklinę przez

10 dni.

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

9

Zakażenia górnego odcinka układu moczowego:
Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek wymaga leczenia antybiotykiem. Przed
rozpoczęciem leczenia należy wykonać posiew moczu i bardzo ważne jest
doustne nawadnianie pacjenta.

2. Nowotwory.

A)

Nowotwory nerek.

Nowotwory złośliwe nerek stanowią 1,5 - 2 procent ogólnej liczby

zachorowań. Ta statystyka wypada gorzej w stosunku do dzieci; nowotwory
układu moczowego to około 16 procent wszystkich guzów złośliwych.

Nowotwory nerki można podzielić następująco:

•

Nowotwory nabłonkowe miąższu nerkowego – rak zbudowany z komórek
jasno

barwiących

się

i

dlatego

nazywany

jest

rakiem

jasnokomórkowym.

•

Nowotwory z tkanki zarodkowej - guz Wilmsa( nerczak niedojrzały).

•

Nowotwory nabłonkowe miedniczki nerkowej – brodawczak i rak

Rak nerki występuje najczęściej u ludzi dorosłych w wieku 30 – 60 lat, guz

Wilmsa natomiast zdarza się tylko u dzieci.

Rak jasnokomórkowym.

Rak ten jest najczęstszym typem nowotworu nerki, wywodzi się z

nabłonka kanalików nerkowych. Szerzy się przez rozrost miejscowy wzdłuż
naczyń krwionośnych lub chłonnych. Jego groźną cechą jest tendencja do
wrastania do żyły nerkowej i czczej dolnej.

Najczęstszym umiejscowieniem jego przerzutów są: płuca ( 50 – 60%),

kości ( 30%), wątroba ( 30%), mózg ( 5%).

Objawy
W obrazie klinicznym raka nerki często występuje tzw. Klasyczne triada
objawów:

•

Krwiomocz ( u 40 % chorych ) związany z naciekaniem miedniczki
nerkowej przez nowotwór,

•

Ból w okolicy bocznej brzucha ( ok. 40% chorych),

•

Wyczuwalny guz w jamie brzusznej ( 25% chorych).

Łącznie te trzy powyższe objawy występują tylko u ok 10% chorych. Do

innych pojawiających się objawów zalicza się: gorączkę, dreszcze, poty nocne,
niedokrwistość, nadciśnienie i utratę masy ciała.

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

10

Diagnostyka.

Dawniej diagnostyka opierała się głownie na wykonaniu dożylnej

urografii i angiografii – pozwalało to na wykrycie ok. 67% zmian o średnicy 3
cm. Obecnie angiografia wykonywana jest rzadko, głównie w celu oceny naczyń
nowotworowych.

Obecne podstawowe badania to:
- USG
- tomografia komputerowa
- rezonans magnetyczny z użyciem gadolinu oceniający naciek nowotworowy w
ż

yle czczej dolnej

- RTG klatki piersiowej
- Rezonans magnetyczny kości przy podejrzeniu przerzutów.

Leczenie.

Leczenie jest przed wszystkim operacyjne. Nerkę usuwa się wraz z

torebka tłuszczową wraz z węzłami chłonnymi.

Mało skuteczna jest chemioterapia i radioterapia. Nieco lepsze wyniki

przynosi immunoterapia.

Guz Wilmsa.
Stanowi 7,5% wszystkich nowotworów wieku dziecięcego i pojawia się w 3-4 rż

Objawy.
- ból brzucha
- wymioty
- gorączka
- krwiomocz..

Rozpoznanie ustala się na podstawie badań obrazowych. Leczenie w

zależności od stopnia zaawansowania, obejmuje zabieg chirurgiczny,
chemioterapie i radioterapię.

Nowotwory nabłonkowe miedniczki nerkowej.

Objawami są: krwiomocz oraz ból spowodowany zastojem moczu. Na urografii
widać ubytek wypełnienia układu kielichowo miedniczkowego, który należy
różnicować z kamicą bezcieniową. Leczenie polega na usunięciu nerki wraz z
moczowodem.

B)

Nowotwory pęcherza moczowego.

Jest on najczęściej wykrywanym nowotworem w 50 – 70 rż. Występuje 3-

krotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet.

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

11

Czynniki ryzyka.
- ekspozycję na czynniki chemiczne ( praca w przemyśle chemicznym)
- palenie papierosów,
- leki, niesteroidowe leki przeciwzapalne, cyklofosfamid,
- przewlekłe zakorzenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze.
- kamica nerkowa,
- radioterapia innych nowotworów jamy brzusznej

Objawy.
- krwiomocz bezbolesny
- objawy dyzuryczne ( zakażenia),
- uwypuklenie okolicy podbrzusza przez wylewający się z pęcherza mocz i
krew.

Diagnostyka.
- cystoskopia ( wziernikowanie pęcherza) w połączeniu z biopsją guza,
- USG jamy brzusznej z pełnym pęcherzem i po mikcji,
- urografia
- TK
- RTG klatki piersiowej
- scyntygrafia kości i rezonans magnetyczny maja zastosowanie w wykrywaniu
przerzutów.
- Badania laboratoryjne moczu.

Leczenie.

Leczenie zależy od stopnia zawansowania choroby. W przypadku zmian

powierzchniowych i ograniczonych stosuje się resekcję endoskopową,
uzupełnianą czasami terapią dopęcherzową. Leczenie raka naciekającego polega
na usunięciu pęcherze. W takich przypadkach stosowana jest również
chemioterapia lub radioterapia.

C)

Nowotwory cewki moczowej.

Występują bardzo rzadko i zdążają się częściej u kobiet niż u mężczyzn. U

kobiet nowotwór umiejscawia się najczęściej w ujściu zewnętrznym cewki
moczowej i przedstawia się w postaci kalafiorowatych tworów, często silnie
krwawiących na skutek rozpadu. U mężczyzn przy badaniu palpacyjnym
wyczuwa się stwardnienie ciała jamistego samej cewki.

Diagnostyka:

- Uretroskopia (wziernikowanie cewki moczowej wykonywana przy użyciu
optyki 0 stopni)

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

12

D)

Nowotwory gruczołu krokowego ( prostaty).

Dotyczy głównie mężczyzn po 50 rż i po nowotworach płuc. Częstość

występowania stale się zwiększa, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych.

Czynniki ryzyka
- pochodzenie etniczne ( 2-krotnie częściej dotyczy osób rasy czarnej),
- wiek
- obciążający wywiad rodzinny,
- otyłość,
- tłusta dieta
- ekspozycja na kadm.

Rodzaje.

•

Rak gruczołowy ( 95% )

•

Rak komórek przejściowych,

•

Rak płaskokomórkowy

•

Rakomięsak

.

Objawy.
- problemy z oddawaniem moczu,
- w zaawansowanej chorobie – bóle kości wynikające z przerzutów, krwiomocz
lub zwężenie dolnych dróg moczowych.

Diagnostyka
- okresowe badania per rectum
- PSA ( swoisty antygen gruczołu krokowego)
- TRUS ( przez odbytnicze badanie ultradźwiękowe),
- badania obrazowe ( TK, rezonans magnetyczny, scyntygrafiekości),
- przez odbytnicza biopsja gruczołu krokowego
- czasami wykonuję się biopsje powiększonych węzłów chłonnych lub szpiku.

Powikłania
- uropatia zaporowa i niewydolność nerek
- kompresyjne złamanie kręgosłupa
- zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego rozsianego
- złamania patologiczne
- ból kości

Leczenie.
- farmakoterapia
- naświetlania
- zabieg chirurgiczny

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

13

3. Przeszkody w odpływie moczu.

Przeszkodą w odpływie moczu może być może być guz lub zwężenie,

które całkowicie lub częściowo blokuje przepływ moczu w dowolnym miejscu
między nerkami, a ujściem cewki moczowej.

W większości przypadków przeszkoda tylko częściowo ogranicza jego

odpływ. Świadczy o tym wypływanie moczu kroplami przed i po zakończeniu
jego oddawaniu. Nie raz w pierwszej fazie oddawanie moczu towarzyszą ból i
pieczenie. Rzadko, ale zdarza się także całkowita przeszkoda w odpływie i
zupełne zatrzymanie moczu. W takiej sytuacji niezbędna jest natychmiastowa
interwencja lekarska, aby nie dopuścić do uszkodzenia nerek.

Około 15% osób rodzi się z nieprawidłowościami uk. moczowego w

postaci wad mięśni lub nerwów biegnących do moczowodów albo pęcherza.
Przeszkody mogą być również spowodowane wadami wrodzonymi albo
występować w postaci schorzeń nabytych.

Zastój moczu powyżej przeszkody sprzyja zakażeniu moczu, zakażenie z

kolei powstaniu kamicy. Przyspieszają one proces zniszczenia miąższu
nerkowego.

•

Przeszkody w połączeniu miedniczkowo – moczowodowym. Ich
następstwem jest wodonercze spowodowane wadą anatomiczną,
uciskiem z zewnątrz lub czynnościową. Wodonercze powoduje zmianę
struktury nerki poprzez zbierającą się dużą ilość moczu.

•

Przeszkody w moczowodzie. Są one tym niebezpieczniejsze dla
miąższu nerkowego, im wyżej się znajdują. Utrudnienie odpływu
moczu spowodowane kamieniem mija po jego samoistnym wydaleniu,
rozkruszeniu lub operacji. Przyczyny mogą być nabyte: kamica,
zwężenie pooperacyjne, gruźlica, lub wrodzone: patologiczne
położenie ujścia, zwężenie dolnego odcinka i wady ujścia.

•

Przerost gruczołu krokowego. Chory oddaje mocz coraz częściej, mały
porcjami, po kilka razy w nocy. Strumień moczu zwęża się, aż do
wypływania moczu kropelkami. Dla oddania moczu chory musi
używać tłoczni brzusznej, aż w końcu dochodzi do zatrzymania
moczu.

•

Rak gruczołu krokowego. Rozwija się on najczęściej z tylniej części i
daje postać nierównego guza o bardzo twardej strukturze i nie
równych granicach.

•

Zwężenia cewki. Mogą być one wrodzone, jednak częściej są nabyte.
Dawniej były głównie pozapalne lub pourazowe, obecnie najczęściej
związane z zabiegami endoskopowymi lub cewnikowaniem.

•

Zastawki cewki. Występują wyłącznie u chłopców jako fałdy błony
ś

luzowej w okolicy wzgórka nasiennego, utrudniające oddanie moczu.

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

14

•

Stulejka. Powstaje ona przez zbliznowacenie włókien okrężnych
napletka, dzięki czemu odprowadzenie go jest niemożliwe. Z czasem
powoduje utrudnienie w oddawaniu moczu, napletek wydyma się w
kształcie balonika podczas mikcji. Zalegający pod napletkiem mocz
wywołuje stan zapalny i może prowadzić do raka prącia. Leczymy
poprzez obrzezanie.

•

Stwardnienie szyi pęcherza. Powstaje na skutek zmian bliznowatych,
związanych z rozrostem tanki łącznej w okolicy szyi pęcherza.
Zwieracz pęcherza tarci swoją elastyczność, ulega stałemu skurczowi,
nie otwiera się i powoduje takie same trudności w opróżnieniu
pęcherza, jak powiększenie prostaty.

4. Pielęgnacja przed zabiegiem operacyjnym.

a) Przygotowanie psychiczne pacjenta do zabiegu operacyjnego.
b) Przygotowanie pola operacyjnego

(depilacja owłosienia łonowego),

dokładna dezynfekcja ujścia dróg moczowych

c) kontrola diurezy
d) nawiązanie kontaktu z chorym oraz wyjaśnienie mu istoty zabiegu
e) punkcja nadłonowa – nakłucie te wykonuje się w celu odprowadzenia moczu
u chorego, jeżeli cewnikowanie jest niemożliwe (zwężenie, uraz) lub
przeciwwskazane (stan zapalny cewki).

Nakłucie wykonujemy u osoby z pęcherzem wyczuwalnym nad

spojeniem łonowym. Często musimy poczekać na rozpoczęcie zabiegu podając
choremu płyny do picia. Po odkażeniu skóry i obłożeniu pola jałowymi
serwetami znieczulamy skórę a następnie tkanki w kierunku pęcherza.
Nacinamy skórę na przestrzeni kilku milimetrów, a następnie igłą zakończoną
drenem lub trójgraniec wkłuwamy do pęcherza.

Jeżeli zabieg był jednorazowy, po wypuszczeniu moczu lub wykonaniu

badania usuwa się igłę i nakłada jałowy opatrunek. Jeżeli w pęcherzu ma
pozostać cewnik, wprowadzamy go przez trójgraniec po usunięciu mandryna i
przyszywamy do skóry.

Cewnik wprowadzony przez przetokę nadłonową (cystotomia) pozostawia

się niekiedy w pęcherzu po operacjach. Przetoka nadłonowa zastępuje wówczas
odprowadzenie moczu przez cewnik pozostawiony w cewce, co jest lepszym
rozwiązaniem u mężczyzn i u dzieci. W takich przypadkach stosuje się
zazwyczaj cewnik PEZZERA lub MALECOT, dostosowany przekrojem do
wieku chorego.

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

15

5. Pielęgnacja po zabiegu operacyjnym.

1. Zapobieganie zakażeniom, z powodu założonego cewnika:
a) pielęgnowanie cewnika i systemu drenującego po założeniu cewnika na
stałe,
b) przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki przy każdorazowej wymianie
worka na mocz,

c) toaleta części intymnych wodą z mydłem 2x na dobę, po czym toaleta

odkażająca ujścia cewki moczowej przy użyciu sterylnego gazika
nasączonego środkiem odkażającym, np. 1% Rivanolem 2x na dobę,

d) staranie się o jak najmniejsze manewrowanie workiem na mocz i cewnikiem,
e) przed rozłączeniem cewnika i worka na mocz założyć zacisk na cewnik,
f) każde rozłączenie cewnika i worka na mocz zabezpieczyć jałowymi gazikami

i dezynfekować końcówkę drenów 70% alkoholem,

g) końcówkę cewnika w miejscu połączenia z workiem przemywać 70%

alkoholem 2x na dobę,

h) worek zawiesić poniżej poziomu pęcherza - drenaż grawitacyjny, nigdy nie

kłaść worka na podłogę,

i) worek na mocz wymieniać 1x na dobę,
j) worek na mocz opróżniać 1x na dyżur, o ile nie ma konieczności częstszej

wymiany,

k) w przypadku diurezy godzinowej stosować specjalne worki do godzinowej

zbiórki moczu, gdy nie ma takich worków używać kranika do zlewania
moczu który należy przemywać spirytusem 70% po każdym wylaniu moczu,

l) przy każdej czynności należy używać rękawiczek.
2. Na zlecenie lekarza można wykonać płukanie pęcherza, w celu wypłukania

skrzepów krwi, używa się do tego środków lub leków odpowiednio
działających na florę bakteryjną, np. antybiotyki, 0,1% roztwór azotanu
srebra (zmniejsza obrzęk pęcherza), 1-1,5% roztwór Rivanolu (działanie
odkażające), 0,9% NaCl (mechanicznie oczyszcza).

3. Obserwacja wydalanego moczu.
4. Obserwacja pacjenta pod kątem niepokojących objawów, tj. ból i pieczenie

cewki moczowej, podwyższona temperatura ciała, obecność wycieku wokół
cewnika.

5. Spożywanie dużej ilości płynów.
6. Stosowanie diety niskosodowej i ograniczającej spożycie białka.

7. Kontrola ogólnego i bakteryjnego moczu na zlecenie lekarza.
8. Przestrzeganie czasu utrzymania cewnika Foleya zgodnie z przyjętą
procedurą.
9. Dbanie o higienę ciała i otoczenia.

PIELĘGNIARSTWO CHIRURGICZNE

Malwina Pajor, Joanna Nowak, Marta Obrzud 2007 r.

16

PROCES PIELĘGNOWANIA

Osoby z ostrą niewydolnością nerek.

PROBLEM

CEL

ROZWIAZANIE

PROBLEMU

1.

Pojawiające się na

kończynach obrzęki

Likwidacja obrzęków i
kontrola bilansu wodnego

- podawanie leków

moczopędnych

- prowadzenie dobowej

zbiórki moczu

- ograniczone podawanie

płynów

- codzienna kontrola masy

ciała

- prowadzenie karty bilasu

wodnego

- kontrola mocznika,

kreatyniny i elektrolitów

2.

stosowanie diety niskosodowej

cel - dieta niskosodowe
Roz – przyjmowanie pokarmów z niska zawartością sodu, ograniczenie sporzywania
soli, ograniczenie sporzywania produkow kwaszonych, spożywanie dużej ilości ryb,
ułatwienie kontaktu z dietetykiem,

3.

Apatia i senność

Cel – polepszenie samopoczucia pacjenta
Roz – Wietrzenie Sali, dostęp do Świerzego powietrza – spacery jazda na rowerze,
rozmowa z pacjentem, wsparcie psychiczne, zorganizowanie czasu wolnego pacjenta,

4.

Pojawienie się nudności i wymiotów

Cel – zniwelowanie uczucia nudności i wymiotów
Roz – przyjmowanie dużej ilości płynów – nawadnianie pacjęta, podawanie leków
przeciw wymiotnych na zlecienie lekarza,

5.

wystepowanie bóli brzucha

cel- likwidacjia bólu
Roz – stosowanie ciepłych okładów z termoforu, masaż, podawanie leków na zlecienie
lekarza, przyjęcie dogodnej dla pacjenta pozycji, dieta lekkostrawna,

6.

dyskomfort psychiczny i fizyczny związany z obecnością cewnika

cel – zminimalizowanie dyskomfortu,
Roz – dbanie o higiene osoista, zachowanie zasad aseptyki i antyseptyki, nie dopuszcze
niedo wystapienia zakarzenia, zapewnienie intymności pacjenta przy toalecie .