„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Teresa Piotrowska

Mocowanie elementów optycznych 731[04].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
inż. Zbigniew Łuniewski
mgr inż. Ewa Zajączkowska



Opracowanie redakcyjne:
inż. Teresa Piotrowska



Konsultacja:
dr inż. Anna Kordowicz-Sot

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 731[04].Z2.02
„Mocowanie elementów optycznych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu optyk-mechanik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

4

3.

Cele kształcenia

5

4.

Materiał nauczania

6

4.1.

Mocowanie elementów optycznych okrągłych

6

4.1.1.

Materiał nauczania

6

4.1.2. Pytania sprawdzające

11

4.1.3. Ćwiczenia

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

13

4.2.

Mocowanie elementów optycznych o różnym kształcie

14

4.2.1.

Materiał nauczania

14

4.2.2. Pytania sprawdzające

15

4.2.3. Ćwiczenia

16

4.2.4. Sprawdzian postępów

17

4.3.

Mocowanie elementów optycznych płaskich

18

4.3.1.

Materiał nauczania

18

4.3.2. Pytania sprawdzające

19

4.3.3. Ćwiczenia

19

4.3.4. Sprawdzian postępów

21

4.4.

Sprawdzanie i mycie zamocowanych elementów optycznych

22

4.4.1.

Materiał nauczania

22

4.4.2. Pytania sprawdzające

23

4.4.3. Ćwiczenia

24

4.4.4. Sprawdzian postępów

25

5.

Sprawdzian osiągnięć

26

6. Literatura

32

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawowych sposobach

mocowania elementów optycznych, ich wykonywaniu oraz czyszczeniu zmontowanych
zespołów.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych

731[04].Z2.01

Wykonywanie montażu zespołów

mechanicznych sprzętu optycznego

731[04].Z2.02

Mocowanie elementów

optycznych

731[04].Z2

Montaż i justowanie urządzeń

optycznych

731[04].Z2.03

Wykonywanie montażu i justowanie

zespołów sprzętu optycznego

731[04].Z2.04

Wykonywanie montażu końcowego

i justowanie kompletnego sprzętu

optycznego

731[04].Z2.05

Wykonywanie montażu i justowanie

sprzętu optoelektronicznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

stosować jednostki układu SI,

–

przeliczać jednostki,

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu fizyki,

–

posługiwać się pojęciami z charakteryzowania elementów optycznych, dobierania
przyrządów optycznych, wykonywanie elementów optycznych,

–

czytać szkice i rysunki wykonawcze,

–

obsługiwać komputer,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

sklasyfikować sposoby mocowania elementów optycznych okrągłych,

−

sklasyfikować sposoby mocowania elementów optycznych o różnym kształcie,

−

dobrać sposoby mocowania elementów optycznych,

−

dobrać uszczelnienia do mocowania,

−

dobrać narzędzia i przyrządy do mocowania elementów optycznych,

−

dobrać i zastosować przyrządy kontrolno-pomiarowe do montażu,

−

zorganizować stanowisko pracy do mocowania elementów optycznych,

−

zawalcować soczewki,

−

wkleić i zatopić soczewki,

−

uszczelnić elementy optyczne,

−

zamocować pryzmaty o różnym kształcie,

−

sprawdzić naprężenia w zmontowanych zespołach,

−

zamocować płytki ogniskowe,

−

zamocować elementy o różnym kształcie,

−

odczytać dokumentację techniczną i montażową,

−

zachować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska przy mocowaniu elementów optycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Mocowanie elementów optycznych okrągłych

4.1.1. Materiał nauczania

Elementy optyczne ze względu na kształt zewnętrzny dzielimy na:

−

elementy optyczne o kształtach obrotowych,

−

pryzmaty,

−

płytki.

Okrągłe części optyczne możemy mocować:

−

przez zawalcowywanie,

−

pierścieniami gwintowymi,

−

przez docisk membranami,

−

płytkami sprężystymi,

−

przez wklejanie,

−

przez zatapianie.

Mocowanie przez zawalcowywanie

Rys. 1. Profil krawędzi oprawy do zawalcowania: 1 – oprawa, 2 – soczewka [13, s. 227]

Sposób ten nie powoduje zwiększenia gabarytów opraw. Oprawę mocuje się we

wrzecionie tokarki, w jej gniazdo wkładamy mocowany element optyczny i przez nacisk na
końcówkę K odkształca się ją do położenia K

1

na fazie elementu. Zwalcowany materiał nie

powinien wystawać poza fazę na elemencie optycznym. Do zawalcowania małych elementów
optycznych używamy pałeczki z hartowanej stali z zaokrąglonym końcem, a do dużych –
specjalnego narzędzia z trzema rolkami. Zawalcowanie powinno być wykonane z taką siłą,
aby element się nie obracał, jednocześnie nie powodował naprężeń. Jeśli połączenie ma być
szczelne to w gniazdo przed włożeniem elementu wypełnia się odpowiednim kitem.

Często zawalcowanie łączy się z centrowaniem soczewek względem oprawy. Wtedy

najpierw toczy się średnice d

1

i d

2

oraz czoło C jak na rys 1. W czasie zwalcowywania

obserwuje się autokolimacyjny obraz odbity od powierzchni P

1

i P

2

przemieszczając

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

soczewkę po lekkim dociśnięciu kołnierza. Po całkowitym zawalcowaniu obraz
autokolimacyjny nie może wykazywać bicia.

Bardzo często podczas toczenia płaszczyzny C podtacza się jednocześnie średnicę

zewnętrzną d

4

i powierzchnię R, które później służą jako powierzchnie bazowe. W takim

przypadku do mocowania służy technologiczny gwint G, a oprawka opiera się na trzpieniu
tokarskim czołem B. Czoło to przetacza się, aby nie wykazywało bicia względem wrzeciona.

Soczewki klejone balsamem możemy również mocować tą metodą. Pozwala to nam

zmieniać nie tylko położenie soczewek względem oprawy, ale również względem siebie po
lekkim nagrzaniu, obserwując obrazy autokolimacyjne od powierzchni sklejonych.

Rys. 2. Zawalcowanie wewnątrz oprawy [13, s. 229]

Przy zwalcowywaniu na wewnętrznych osadzeniach (rys. 2) należy zachować parametry:

−

szerokość szczeliny a nie może być mniejsza od 0,5 mm,

−

głębokość h = 2÷3 mm,

−

grubość kołnierza b 0,1÷0,5 mm zależnie od średnicy D,

−

pasowanie średnic gniazda i elementu optycznego H9/f8.

Oprawy soczewek wykonane z metalu są czernione, dlatego powierzchnie po toczeniu

pokrywa się (przy obracającym się wrzecionie) cienką warstwą czarnej emalii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Mocowanie pierścieniami gwintowymi jest najczęściej stosowanym mocowaniem.

Rys. 3. Zespoły soczewkowe w oprawach z pierścieniami gwintowanymi: a) z gwintem zewnętrznym,

b) z gwintem wewnętrznym [2, s. 40]

Rys. 4. Typowe kształty pierścieni dociskowych [2, s. 40]

Przy stosowaniu tej metody ze względu na chropowatość i nieprostopadłości powierzchni

dociskowych mogą występować naprężenia. W celu uniknięcia ich stosujemy pierścienie
sprężynujące umieszczane pomiędzy soczewkę a pierścień dociskowy (rys. 5).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Rys. 5. Zastosowanie pierścienia sprężynującego do wyrównania nacisków: a) pierścień w zespole,

b) przekrój pierścienia 1 – pierścień dociskowy, 2 – soczewka, 3 – pierścień sprężynujący [13, s. 229]

Duże elementy mocuje się przez docisk membranami (rys. 6a) i płytkami sprężystymi

(rys. 6b).

Rys. 6. Mocowanie soczewek: a) membranami, b) płytkami sprężystymi [13, s. 230]

Proste jest również mocowanie pierścieniowymi sprężynami, wciskanymi w stożkowe

gniazdo (rys. 7)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

.

Rys. 7. Mocowanie pierścieniem sprężystym: a) soczewka, b) oprawa [13, s. 230]

Najtańszymi metodami mocowania soczewek jest:

−

wklejanie – za pomocą specjalnych klejów, duże elementy za pomocą gąbczastych
hermetyków,

−

zatapianie w specjalnych formach tworzywami termoplastycznymi.

Rys. 8. Elementy optyczne wklejane [13, s. 230]

Rys. 9. Elementy optyczne zatapiane [2, s. 45]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak mocujemy elementy optyczne okrągłe?

2.

Na czym polega zawalcowywanie?

3.

Na czym polega centrowanie soczewek przy zawalcowywaniu?

4.

Czym różni się zawalcowywanie w oprawie zewnętrznej i wewnętrznej?

5.

Na czym polega mocowanie pierścieniami gwintowanymi?

6.

Na czym polega mocowanie za pomocą wklejania i zatapiania?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zamocuj soczewkę dodatnią za pomocą pierścienia dociskowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
elementów optycznych,

2)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do wykonania
mocowania elementów optycznych,

3)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,

4)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,

5)

zorganizować stanowisko do montażu,

6)

skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do mocowania soczewki,

7)

skompletować potrzebny sprzęt do mycia elementów optycznych,

8)

przygotować elementy do montażu,

9)

zamocować soczewkę w oprawie,

10)

sprawdzić zmontowany zespół,

11)

umyć zmontowany zespół,

12)

zanotować spostrzeżenia z przeprowadzonego montażu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek mocowania soczewki,

−

karta technologiczna wykonania montażu soczewki w oprawie,

−

komplet narzędzi do mocowania soczewki,

−

komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montażu soczewki,

−

komplet sprzętu do mycia elementów optycznych,

−

soczewka dodatnia,

−

oprawa soczewki z pierścieniem dociskowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ćwiczenie 2

Zawalcuj soczewkę dodatnią w oprawie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zawalcowywania soczewki
w oprawie,

2)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do zawalcowania
soczewki w oprawie,

3)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,

4)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,

5)

zorganizować stanowisko do montażu,

6)

skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do zawalcowywania
soczewki,

7)

skompletować potrzebny sprzęt do mycia elementów optycznych,

8)

przygotować elementy do montażu (soczewkę i oprawę),

9)

zawalcować soczewkę w oprawie,

10)

sprawdzić zmontowany zespół,

11)

umyć zmontowany zespół,

12)

zanotować spostrzeżenia z przeprowadzonego montażu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek mocowania soczewki,

−

karta technologiczna wykonania montażu soczewki w oprawie,

−

komplet narzędzi do mocowania soczewki,

−

komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montażu soczewki,

−

komplet sprzętu do mycia elementów optycznych,

−

soczewka dodatnia,

−

oprawa soczewki.

Ćwiczenie 3

Wklej soczewkę płasko wypukłą w oprawę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące wklejania soczewki
w oprawę,

2)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do wklejania
soczewki w oprawę,

3)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,

4)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,

5)

zorganizować stanowisko do montażu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

6)

skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do wklejania soczewki,

7)

skompletować potrzebny sprzęt do mycia elementów optycznych,

8)

przygotować elementy do montażu (soczewkę i oprawę),

9)

przygotować klej zgodnie z kartą technologiczną,

10)

wkleić soczewkę w oprawę,

11)

sprawdzić zmontowany zespół,

12)

umyć zmontowany zespół,

13)

zanotować spostrzeżenia z przeprowadzonego montażu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek mocowania soczewki,

−

karta technologiczna wykonania wklejania soczewki w oprawę,

−

komplet narzędzi do mocowania soczewki,

−

komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montażu soczewki,

−

komplet sprzętu do mycia elementów optycznych,

−

soczewka płaskowypukła,

−

oprawa soczewki,

−

klej.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcia zwalcowywania elementów optycznych?

2)

sklasyfikować i scharakteryzować sposoby mocowania elementów
o kształcie okrągłym?

3)

zawalcować soczewkę w oprawie?

4)

zamocować soczewkę za pomocą pierścienia gwintowego?

5)

wkleić soczewkę w oprawę?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.2. Mocowanie elementów optycznych o różnym kształcie

4.2.1. Materiał nauczania

Mocowanie pryzmatów

Pryzmaty prostokątne z jednym odbiciem mocujemy za pomocą mostka złożonego ze

słupków 1 i beleczki 2 (rys. 10). Pomiędzy beleczkę i pryzmat wkłada się podkładkę 4
z papieru, korka lub polietylenu. Nakładki 5 służą regulacji i ustaleniu położenia na podstawie 6.

Rys. 10. Mocowanie pryzmatu za pomocą mostka: 1 - słupek, 2 – beleczka, 3 – pryzmat,

4 – podkładka, 5 – nakładki ustalające, 6 podstawka [13, s. 231]

Pryzmaty prostokątne z dwoma odbiciami mocujemy do podstawy za pomocą

sprężystej beleczki 3 (rys. 11) wsuniętej pod specjalne wyfrezowane w korpusie występy W.

Rys. 11. Mocowanie pryzmatu w lornetce: 1 – pryzmat, 2 – korpus lornetki, 3 – beleczka [13, s. 231]

Pryzmaty dachowe wymagają bardziej złożonych konstrukcji. Przykładowe mocowania

pokazano na rysunku 12 i 13.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Rys. 12. Sprężyste mocowanie pryzmatu dachowego: 1 – pryzmat,

2 – nakładka, 3 – chomątko, 4 – wkręt [13, s. 233]

Rys. 13. Mocowanie pryzmatu Schmidta: 1 – pryzmat, 2 – podstawa, 3, 4 – nakładki, 5 – próg [13, s. 233]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak mocujemy pryzmaty prostokątne z jednym odbiciem?

2.

Jak mocujemy pryzmaty prostokątne z dwoma odbiciami?

3.

Na czym polega mocowanie pryzmatów dachowych?

4.

Na czym polega mocowanie pryzmatów Schmidta?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zamocuj pryzmat prostokątny z dwoma odbiciami w korpusie lornetki pryzmatycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
pryzmatów,

2)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do mocowania
pryzmatów,

3)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,

4)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,

5)

zorganizować stanowisko do montażu,

6)

skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do mocowania pryzmatów,

7)

skompletować potrzebny sprzęt do mycia elementów optycznych,

8)

przygotować elementy do montażu,

9)

zamocować pryzmat w oprawie zgodnie z kartą technologiczną,

10)

sprawdzić zmontowany zespół,

11)

umyć zmontowany zespół,

12)

zanotować spostrzeżenia z przeprowadzonego montażu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek mocowania pryzmatu,

−

karta

technologiczna

wykonania

mocowania

pryzmatu w korpusie lornetki

pryzmatycznej,

−

komplet narzędzi do mocowania pryzmatów,

−

komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montażu pryzmatów,

−

komplet sprzętu do mycia elementów optycznych,

−

pryzmat prostokątny równoramienny z dwoma odbiciami,

−

korpus lornetki pryzmatycznej.

Ćwiczenie 2

Zamocuj pryzmat prostokątny z jednym odbiciem w obudowie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
pryzmatów,

2)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do mocowania
pryzmatów,

3)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,

5)

zorganizować stanowisko do montażu,

6)

skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do mocowania pryzmatów,

7)

skompletować potrzebny sprzęt do mycia elementów optycznych,

8)

przygotować elementy do montażu,

9)

zamocować pryzmat w oprawie zgodnie z kartą technologiczną,

10)

sprawdzić zmontowany zespół,

11)

umyć zmontowany zespół,

12)

zanotować spostrzeżenia z przeprowadzonego montażu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek mocowania pryzmatu,

−

karta technologiczna wykonania mocowania pryzmatu w obudowie,

−

komplet narzędzi do mocowania pryzmatów,

−

komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montażu pryzmatów,

−

komplet sprzętu do mycia elementów optycznych,

−

pryzmaty prostokątne równoramienny z jednym odbiciem do montażu,

−

obudowy pryzmatów.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

sklasyfikować i scharakteryzować sposoby mocowania pryzmatów?

2)

opisać czynności obejmujące mocowanie pryzmatów?

3)

zamocować pryzmat prostokątny równoramienny z jednym
odbiciem?

4)

zamocować pryzmat prostokątny równoramienny z dwoma
odbiciami?

5)

zamocować pryzmat dachowy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.3. Mocowanie elementów optycznych płaskich

4.3.1. Materiał nauczania

Mocowanie części płaskich jak zwierciadła, płytki światłodzielące, szybki ochronne itp.

dokonuje się najczęściej za pomocą płytek lub wsporników (rys. 14 i 15).

Rys. 14. Mocowanie płytki światłodzielącej: 1 – płytka światłodzieląca,

2 – płytka metalowa, 3 – korpus [13, s. 233]

Rys. 15. Mocowanie zwierciadła: 1 – zwierciadło, 2 – podstawa, 3 – wspornik [13, s. 233]

Szybki ochronne mocujemy za pomocą wklejania klejem lub hermetykiem (rys. 16).

W przypadku, gdy szybka ściśle przylega do podstawy P, należy w niej wykonać kanałki K na
nadmiar hermetyku. Gdy zespół pracuje w zmiennej temperaturze mocujemy je na grubej
warstwie hermetyku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Rys. 16. Mocowanie szybki ochronnej [13, s. 234]

Do montażu pryzmatów i płytek w gniazdach stosujemy pęsety, kleszczy i ssawek, a do

mocowania opraw: wkrętaki, klucze uniwersalne i specjalne.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak mocujemy części płaskie?

2.

Jakich narzędzi używamy do mocowania elementów optycznych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz sposób mocowania, narzędzia i przyrządów kontrolno-pomiarowych do montażu

do wskazanych elementów optycznych o różnym kształcie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
elementów optycznych,

2)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do wykonania
mocowania elementów optycznych,

3)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,

4)

sklasyfikować wskazane elementy według kształtu zewnętrznego,

5)

dobrać sposoby mocowania elementów dla każdej grupy otrzymanych elementów,

6)

dobrać narzędzia do wykonania mocowania w wytypowanych grupach mocowań,

7)

dobrać przyrządy kontrolno-pomiarowe do wykonania wybranych typów mocowań,

8)

zanotować spostrzeżenia z przeprowadzonej klasyfikacji i doboru sposobu mocowania,
wytypowanych narzędzi i wytypowanych przyrządów kontrolno-pomiarowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

komplet elementów optycznych o różnych kształtach ,

−

komplet narzędzi potrzebnych do mocowania elementów optycznych,

−

komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych,

−

arkusz spostrzeżeń,

Ćwiczenie 2

Zamocuj zwierciadło w obudowie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
elementów płaskich,

2)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do mocowania
elementów płaskich,

3)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,

4)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,

5)

zorganizować stanowisko do montażu,

6)

skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do mocowania elementów
płaskich,

7)

przygotować elementy do montażu,

8)

zamocować zwierciadło w oprawie zgodnie z kartą technologiczną,

9)

sprawdzić zmontowany zespół,

10)

zanotować spostrzeżenia z przeprowadzonego montażu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek mocowania zwierciadła,

−

karta technologiczna wykonania mocowania zwierciadła w obudowie,

−

komplet narzędzi do mocowania zwierciadeł,

−

komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montażu zwierciadeł,

−

zwierciadła płaskie do montażu,

−

obudowy pryzmatów.

Ćwiczenie 3

Zamocuj płytkę ochronną w obudowie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów mocowania
elementów płaskich,

2)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące narzędzi do mocowania
elementów płaskich,

3)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące przyrządów pomiarowo-
kontrolnych do wykonania mocowania elementów optycznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych,

5)

zorganizować stanowisko do montażu,

6)

skompletować narzędzia i przyrządy pomiarowo-kontrolne do mocowania elementów
płaskich,

7)

przygotować elementy do montażu,

8)

zamocować płytki ochronne w oprawie zgodnie z kartą technologiczną,

9)

sprawdzić zmontowany zespół,

10)

zanotować spostrzeżenia z przeprowadzonego montażu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rysunek mocowania płytki ochronnej,

−

karta technologiczna wykonania mocowania płytki ochronnej w obudowie,

−

komplet narzędzi do mocowania elementów płaskich,

−

komplet przyrządów pomiarowo-kontrolnych do montażu płytki ochronnej,

−

płytki ochronne do montażu,

−

obudowy pytek ochronnych.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

sklasyfikować i scharakteryzować sposoby mocowania płytek?

2)

zamocować płytkę ochronną?

3)

zamocować zwierciadło płaskie?

4)

zamocować płytkę światłodzielącą?

5)

opisać narzędzia używane do mocowania elementów optycznych?

6)

dobrać sposoby mocowania elementów optycznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.4.

Sprawdzanie i mycie zamocowanych elementów optycznych

4.4.1. Materiał nauczania

Położenie

pryzmatów

sprawdza

się

za

pomocą

uniwersalnych

lunetek

autokolimacyjnych z odpowiednio ukształtowanymi powierzchniami bocznymi i czołowymi
ich korpusów.
Naprężenia sprawdza się za pomocą polaryskopów

Po montażu w obudowach musi nastąpić czyszczenie elementów optycznych.

W pomieszczeniach do mycia elementów optycznych musi być zachowana wzorcowa
czystość. Do mycia elementów optycznych używa się:

−

mieszanki spirytusowo-eterowej (70% eteru etylowego do narkozy i 30% bezwodnego
alkoholu etylowego),

−

eteru naftowego z dodatkiem 6÷10% alkoholu.

Mieszanki przechowuje się w małych, ciemnych słoiczkach z dotartymi szklanymi

korkami. Narzędzia pomocnicze: pałeczki, łopatki, pędzelki, watę do czyszczenia, należy
przechowywać w specjalnych pudełkach pod przykryciem. Wata jest specjalnie odtłuszczana.

Mycie elementów obrotowych obejmuje czynności:

−

nawinięcie tamponu z waty (rys. 17) na pałeczkę za pomocą podstawki,

−

zwilżenie tamponu w mieszance czyszczącej,

−

zamocowanie elementu na bączku i obracanie go lewą ręką (rys. 18),

−

prawą przykładamy tampon do środka i przesuwamy go ku brzegowi,

−

zdjęcie tamponu za pomocą ściągacza (rys. 19),

−

czynności te powtarzamy, aż tampon będzie czysty, a na powierzchni mytej nie będzie
plam.

Rys. 17. Nawijanie tamponu na pałeczkę [13, s. 235]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Rys. 18. Czyszczenie soczewki na bączku [13, s. 235]

Rys. 19. Usuwanie tamponu z waty [13, s. 236]

Mycie soczewek z powłokami wymaga znacznie większej ostrożności, aby ich nie

uszkodzić.

Elementy nieobrotowe myjemy za pomocą tamponu na pałeczce lub za pomocą

specjalnej pałeczki z wygiętym i spłaszczonym zakończeniem wyklejonym irchą. Przy myciu
przesuwamy tamponem wzdłuż dłuższego boku kilkakrotnie. Małe elementy trzymamy
pęsetą, większe można trzymać w rękach poprzez rękawiczki bawełniane lub gumowe za
powierzchnie matowe.

Powierzchnie nie utwardzone zwierciadeł zewnętrznych należy czyścić tylko za pomocą

pędzelka wiewiórczego i gruszki gumowej.

Powierzchnie metalowe stykające się z elementami optycznymi należy również

przemywać mieszanką spirytusowo-eterową pałeczką z irchy i przesuszyć. Tak oczyszczone
elementy przechowywujemy w specjalnych pojemnikach pod przykryciem.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak mocujemy części płaskie?

2.

Jakich narzędzi używamy do mocowania elementów optycznych?

3.

Jak sprawdzamy zmontowane elementy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sprawdź naprężenia w otrzymanych zamocowanych elementach optycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sprawdzania naprężeń
w elementach optycznych,

2)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące budowy polaryskopu,

3)

zapoznać się z obsługą polaryskopu,

4)

przygotować elementy optyczne do kontroli,

5)

sprawdzić naprężenia w otrzymanych elementach,

6)

zanotować spostrzeżenia z przeprowadzonej kontroli naprężeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

komplet elementów optycznych do kontroli naprężeń,

−

polaryskop,

−

instrukcja obsługi polaryskopu,

−

arkusz spostrzeżeń.

Ćwiczenie 2

Umyj wskazane elementy optyczne o różnych kształtach po montażu w obudowę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące mycia elementów
optycznych po montażu,

2)

wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad mycia elementów
o różnych kształtach,

3)

przygotować płyny do mycia,

4)

przygotować stanowisko do mycia elementów optycznych,

5)

dobrać narzędzia do mycia elementów optycznych,

6)

umyć wskazane elementy optyczne,

7)

zanotować spostrzeżenia z przeprowadzonego mycia elementów optycznych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

komplet elementów optycznych do mycia,

−

komplet płynów do mycia elementów optycznych,

−

komplet narzędzi do mycia elementów optycznych,

−

pojemniki do przechowywania czystych elementów optycznych,

−

arkusz spostrzeżeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

opisać przyrządy pomiarowo-kontrolne używane do mocowania
elementów optycznych?

2)

opisać czynności obejmujące mycie elementów nieokrągłych?

3)

sprawdzić naprężenia w zamocowanych elementach optycznych?

4)

sprawdzić zamocowane pryzmaty prostokątne?

5)

umyć zawalcowaną soczewkę?

6)

umyć elementy okrągłe po zamocowaniu?

7)

umyć elementy płaskie po zamocowaniu?

8)

umyć pryzmaty po zamocowaniu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 25 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 50 min.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Soczewki w oprawach możemy mocować za pomocą

a)

zawalcowania.

b)

mostka.

c)

sprężystej beleczki.

d)

wsporników.

2.

Rysunek przedstawia sposób mocowania soczewki przez

a)

zawalcowanie na zewnątrz oprawy.

b)

zawalcowanie wewnątrz oprawy.

c)

wklejanie.

d)

wtapianie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

3.

Rysunek przedstawia sposób mocowania soczewki

a)

przez zawalcowanie.

b)

pierścieniem gwintowanym.

c)

pierścieniem sprężystym.

d)

przez zatapianie.

4.

Duże elementy możemy mocować przez

a)

docisk pierścieniami gwintowanymi.

b)

zawalcowanie.

c)

docisk membranami.

d)

wklejanie.

5.

Pryzmaty prostokątne z jednym odbiciem mocujemy za pomocą

a)

sprężystej beleczki.

b)

nakładki ze sprężystym chomątkiem.

c)

mocowania wkrętami.

d)

słupków i beleczek.

6.

Pryzmaty prostokątne z dwoma odbiciami mocujemy za pomocą
a)

sprężystej beleczki.

b)

nakładki ze sprężystym chomątkiem.

c)

mocowania wkrętami.

d)

słupków i beleczek.

7.

Pryzmaty dachowe mocujemy za pomocą
a)

dwóch nakładek mocowanych wkrętami do bocznych progów.

b)

sprężystej beleczki której końce wsunięte są pod specjalne wyfrezowania.

c)

mostka złożonego ze słupków i beleczki.

d)

pierścieni sprężystych.

8.

Części płaskie mocujemy za pomocą
a)

wsporników.

b)

pierścieni sprężystych.

c)

beleczek.

d)

pierścieni gwintowanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

9.

Narzędziami których nie stosujemy do mocowania elementów optycznych są

a)

pęsety.

b)

ssawki.

c)

młotki.

d)

klucze uniwersalne.

10.

Przyrządy pomiarowo-kontrolne które stosujemy do sprawdzania mocowania elementów
optycznych to

a)

lunetka autokolimacyjna.

b)

mikroskop.

c)

kolimator.

d)

lunetka diopryjna.

11.

Do sprawdzania naprężeń w zamocowanych elementach optycznych używamy

a)

polarymetru.

b)

polaryskopu.

c)

interferometru.

d)

aperturometru.

12.

Watę na pałeczkę nawijamy

a)

za pomocą podstawki.

b)

na dłoni.

c)

na bączku.

d)

na kolanie.

13.

Bączek służy do mycia

a)

pryzmatów odbijających.

b)

soczewek.

c)

płytek światłodzielących.

d)

pryzmatów załamujących.

14.

Do czyszczenia elementów optycznych używamy

a)

eteru etylowego do narkozy.

b)

spirytusu etylowego.

c)

mieszanki spirytusowo-eterowej.

d)

benzyny.

15.

Pojemnik w którym przechowujemy płyny do mycia elementów optycznych to

a)

dowolny z korkiem.

b)

ciemny z dotartymi szklanymi korkami.

c)

plastikowy z korkiem.

d)

metalowy z zakrętką.

16.

Skład mieszanki do mycia elementów optycznych to

a)

10% spirytusu i 90% eteru.

b)

20% spirytusu i 80% eteru.

c)

30% spirytusu i 70% eteru.

d)

40% spirytusu i 60% eteru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

17.

Do mycia elementów optycznych nie używamy

a)

pałeczki.

b)

łopatki.

c)

szczoteczki.

d)

pędzelka.

18.

Powierzchnie nieutwardzone zwierciadeł zewnętrznych należy czyścić tylko za pomocą

a)

pędzelka wiewiórczego.

b)

szczoteczki.

c)

łopatki.

d)

pałeczki.

19.

Powierzchnie części metalowych stykających się z elementami optycznymi należy

a)

przemyć benzyną.

b)

przemyć mieszanką spirytusowo-eterową.

c)

przemyć wodą.

d)

przemyć acetonem.

20.

Podczas mycia elementy optyczne należy trzymać za powierzchnie

a)

czynne.

b)

polerowane.

c)

matowe.

d)

z powłokami.

21.

Pokazane urządzenie służy do

a)

nawijania waty na patyczek.

b)

usuwania waty z patyczka.

c)

przechowywania spirytusu.

d)

przechowywania smaru.

22.

Do mycia elementów optycznych używamy
a)

waty wiskozowej.

b)

waty odtłuszczonej.

c)

waty higienicznej.

d)

waty szklanej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

23.

Pokazane elementy służą do mocowania soczewek

a)

za pomocą zawalcowywania.

b)

za pomocą pierścieni gwintowych.

c)

przez zatapianie.

d)

za pomocą klejenia.

24.

Chomątka używamy do mocowania
a)

pryzmatów dachowych.

b)

pryzmatów prostokątnych.

c)

soczewek.

d)

płytek ochronnych.

25.

Zawalcowywanie soczewek łączy się z
a)

ustawieniem równoległości.

b)

centrowaniem.

c)

ustawianiem prostopadłości.

d)

sklejaniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Mocowanie elementów optycznych

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek

.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

6.

LITERATURA

1.

Bartkowska J.: Optyka i korekcja wad wzroku. Wydawnictwo Lekarskie, PZWL
Warszawa 1996

2.

Chalecki J.: Przyrządy optyczne. WNT, Warszawa 1979

3.

Hanc T.: Pomiary optyczne. WNT, Warszawa 1964

4.

Hein A., Sidorowicz A., Wagnerowski T.: Oko i okulary. Wydawnictwo Przemysłu
Lekkiego i Spożywczego, Warszawa 1966

5.

Jóźwicki R.: Optyka Instrumentalna. WNT, Warszawa 1970

6.

Krawcow J. A., Orłow J. I.: Optyka geometryczna ośrodków jednorodnych. WNT,
Warszawa 1993

7.

Krajowy standard kwalifikacji zawodowych dla zawodu: Optyk mechanik (731103).
MPiPS, Warszawa 2006

8.

Legun Z.: Technologia elementów optycznych. WNT, Warszawa 1982

9.

Meyer – Arendt J. R.: Wstęp do optyki. PWN, Warszawa 1977

10.

Nowak J., Zając M.: Optyka – kurs elementarny. Oficyna Wydawnicza Politechniki
Wrocławskiej, Wrocław 1998

11.

Pluta M.: Mikroskopia optyczna. PWN, Warszawa 1982

12.

Sojecki A.: Optyka. WSiP, Warszawa 1997

13.

Szymański J.: Budowa i montaż aparatury optycznej. WSiP, Warszawa 1978

14.

Tryliński W. (red.): Konstrukcja przyrządów i urządzeń precyzyjnych. WNT, Warszawa
1996