Przedsiębiorczość

innowacyjna

-

Przedsiębiorczość

międzynarodowa (11)

Dr Izabela

Kijeńska-Dąbrowska

KiGL1S

1

Zakres tematyczny

• Przedsiębiorczość w procesie globalizacji.
• Przedsiębiorczość międzynarodowa w Polsce.
• Opcja międzynarodowa dla nowego

przedsięwzięcia. Eksporter w działaniu.

• Pomoc wyspecjalizowanych usługodawców.
• Szanse w imporcie. Bezpośrednia obecność na

obcych rynkach.

• Pomoc publiczna dla rozwoju operacji

międzynarodowych.

2

Jeśli mamy zaistnieć na rynku

to…

• Dlaczego tylko na polskim?
• Międzynarodowa inspiracja zewnętrzna – źródło

pomysłów biznesowych

–Czy i w jakim zakresie Twój pomysł był

zainspirowany czy szerzej ma kontekst
międzynarodowy?

• Może opcja międzynarodowa jest bardziej atrakcyjna?
• Inni odnoszą sukcesy dlaczego nie my?

–Korzystny klimat gospodarczy
–Atuty ludzi młodych i wykształconych

Geneza przedsiębiorczości

międzynarodowej na świecie

• Tradycyjny model biznesu międzynarodowego

– Dominacja kilkuset największych firm
– Mniejsze firmy obecne ale ich pozycja marginesowa bo

obiektywne trudności i bariery

• Nowe trendy po 1990 r

– Przyspieszona wymiana informacji (Internet)
– Obniżka kosztów komunikacji międzynarodowej
– Liderzy mniejszych firm – wykształceni, znający języki
– Stopniowe ograniczenie a nawet zniesienie ceł i innych barier w

handlu międzynarodowym

Nowe zjawiska w biznesie

międzynarodowym

•

Globalny kontekst procesu przedsiębiorczości (procesu identyfikacji,
weryfikacji i wykorzystywania szans)

•

Kupcy międzynarodowi nowej generacji

•

Eksport towarów i usług dźwignią rozwoju mniejszych firm

•

Małe dynamiczne firmy bardzo szybko po starcie wychodzą na obce rynki

– born globals – firmy wychodzące na rynki międzynarodowe krótko po starcie

(„od urodzenia”)

– mMultinationals (Micromultinationals) – firmy młode bez obawy angażujące się

w złożone przedsięwzięcia kooperacyjne i inwestycyjne

Przedsiębiorczość

międzynarodowa w Polsce

• Rewolucja przedsiębiorcza, jaka dokonała się w Polsce po 1988 r.

dotyczyła w znacznie większym stopniu obrotu międzynarodowego niż
innych dziedzin aktywności gospodarczej

• Zmiany ilościowe i jakościowe dotyczyły jak dotąd tylko eksportu i importu

towarów oraz usług. Dopiero ostatnio polskie firmy podejmują inwestycje za
granicą

Zmiany strukturalne w Polsce w

sferze obrotów z zagranicą

• Do 1989 r. – monopol handlu zagranicznego – kilkadziesiąt central

handlu zagranicznego, tylko kilkaset firm uprawnionych

• Obecnie ponad 51 tys. polskich firm eksportuje

• Duży udział firm z kapitałem zagranicznym (72% w przemyśle

przetwórczym)

• Eksporterzy trzymają się mocno mimo trudności (n.p. silna

złotówka)

• Szanse w imporcie – nie tylko pomysły na biznes ale także towary i

usługi atrakcyjne dla krajowych odbiorców

Porównanie 1988 - 2003

• 1988 – 2003 liczba podmiotów wzrosła 3-krotnie a liczba eksporterów 66-

krotnie!

• Operacje międzynarodowe prowadzą zarówno firmy większe jak i bardzo

małe

– Z ogólnej liczby 51 tys. eksporterów ok. 38 tys. to firmy zatrudniające poniżej 10

osób ( w tym także firmy jednoosobowe)

• Jak taka liczba firm radzi sobie z operacjami zagranicznymi”?

– Brak długoletniej tradycji
– Brak zakumulowanej wiedzy i doświadczenia
– Tylko nieliczni eksporterzy (także pośredni) z 1988 r. przetrwali do chwili obecnej

(z 7245 tylko 588)

Kluczowa rola kapitału

zagranicznego

• Znaczący udział sektora zagranicznego w gospodarce Polski

– Syntetyczny wskaźnik ich roli w gospodarce ok.40% w 200r r.
– Podmiotów z kapitałem zagranicznym ok. 16 tys. (1% populacji firm, 8% spółek

kapitałowych)

• W niektórych sektorach – przemysł samochodowy, banki ale także w wielu

innych gałęziach i branżach (n.p. gazy techniczne) – udział dominujący

• Spółki zagraniczne generują 57% polskiego eksportu i 61% importu (2003)

• Ich udział w eksporcie przemysłu przetwórczego wynosi 72%

• Spółkami zagranicznymi na początku działalności często kierują

obcokrajowcy. Jednak potem firmy te chętnie zatrudniają polskich
menedżerów.

Zagraniczne firmy w Polsce

– dobrze czy źle

zwłaszcza dla małych, początkujących firm?

Źle?
• Likwidacja wielkich przedsiębiorstw państwowych – tych nie

sprywatyzowanych

• Problemy mniejszych kooperantów

Dobrze
• Wprowadzenie nowych technologii, metod organizacji i zasad

funkcjonowania

• Filozofia outsourcingu „lean organization” sprzyja rozwojowi kooperacji –

współpracy z małymi firmami

• Szeroka skala „biznesu międzynarodowego” w kraju?
• Czy sektor międzynarodowy jest/może być Twoim klientem

Przykład: Rinf

Zaczęło się też we Frankfurcie. W czerwcu 2003 r. Lewicki i Podoba
sprzedali forda focusa

i za te pieniądze razem z dziesiątką informatyków

zwerbowanych z ogłoszenia w prasie pojechali na targi Cebit. Wrócili z

plikiem 50 wizytówek przedstawicieli największych firm informatycznych. Od

ludzi z Siemensa dowiedzieli się, że należące do tej firmy Centrum Rozwoju

Oprogramowania we Wrocławiu będzie szukać informatyków do pracy nad

projektem telefonów komórkowych trzeciej generacji, które na rynku pojawią

się za dwa lata.

-

Po kilku tygodniach dzwonienia udało mi się umówić z osobą

odpowiedzialną za projekt - opowiada Lewicki. Olaf Diker z działu telefonii

komórkowej Siemensa potrzebował ponad 100 osób, chętnie przystał więc

na propozycję Rinfu wyleasingowania mu dziesięciu. Nie miał nic do

stracenia. Projekt był tak zaawansowany technologicznie, że informatycy

musieli doszkalać się już na miejscu.

Wspólnicy podeszli do sprawy profesjonalnie: zatrudnili łowców głów i

przesiali 200 kandydatów. Opłaciło się - referencje z Siemensa pozwoliły

zdobyć podobne kontrakty, m.in. w Comarchu oraz IBM.

Obrót krajowy – obrót

międzynarodowy

• Specyficzny świat handlu międzynarodowego

– Wspaniałe karty w historii
– Ludzie o szczególnych predyspozycjach i cechach osobowych
– Ukształtowane historycznie standardy, także skodyfikowane
– Specyficzny język, skróty, itp.

ale jednocześnie

• Dawniej ograniczony zasięg teraz procesy masowe

• Postępująca integracja, globalizacja, elektronizacja

• Czy sprzedaż z Belgii do Holandii to eksport?

• Za chwile podobne pytanie w relacji Polska - Niemcy

• Międzynarodowy obrót wewnątrzkorporacyjny i kooperacyjny

Dziedzina

Obrót
krajowy

Obrót między-
narodowy

Inicjacja sprzedaży

Współpraca z agentem,
dystrybutorem

Negocjacje

Typy kontraktów,
dokumentacja

Zwyczaje i formuły
handlowe

Sprawy celne,
dokumentacja statystyczna

Transport

Ubezpieczenie

Rozliczenia finansowe

Rozstrzyganie sporów

Przygotowanie do wyjścia na

rynki międzynarodowe

• www

• Materiały promocyjne

• Udział w wystawach i targach

• Certyfikacja wyrobów

• Nawiązanie współpracy z agentami i/lub dystrybutorami

Promocja

– wykorzystanie

dźwigni Internetu

• Rewolucja z perspektywy mniejszych firm

– Radykalna obniżka kosztów działań promocyjnych
– Komunikacja via www z klientem zagranicznym via (www)

prawie zrównuje sytuacje małych firm i wielkich korporacji

– Szybka aktualizacja – tłumaczenie tekstu
– Informacja o odwiedzających

• Wszelkie inne działania promocyjne skierowane za granicę powinny

być poprzedzone przygotowaniem eksportowej strony internetowej

Eksportowa wersja strony www

• Zwyczaj sprawdzania internetowego nowych kontaktów

• Czy nazwa firmy, domena internetowa dobrze brzmi w obcych

językach?

• Języki, jakim posługują się użytkownicy Internetu

– Angielski - 36%
– Chiński - 11%
– Japoński - 7%
– Hiszpański - 7%
– Niemiecki - 7%
– Ale 96% transakcji internetowych realizowane w języku

angielskim!

Kwestie techniczne i organizacyjne

• Domena polska, .com, .eu czy kraju importera

• Czy potencjalni klienci w danym kraju korzystają z Internetu

• Przepustowość łączy

• Dostępny sprzęt, rozdzielczość

• Szybkość otwierania się stron

• Czy przewidujesz obcojęzyczną wersję swojej witryny?

Przykład: świetliki rurowe

Iwona Wolna wróciła z USA do Polski i... wykorzystuje nasz kraj do ekspansji. W

sprzedaży świetlików za granicą bardzo pomaga internet.

„PB”: Studio Dom proponuje świetlik rurowy — cóż to takiego?

Iwona Wolna, zastępca prezesa, współwłaściciel Studia Dom: Jest to urządzenie

składające się z giętkiej rury, która wprowadza naturalne światło do niedoświetlonych

pomieszczeń.

Jak polski rynek przyjął produkt?

— Lata 1997-98 były naznaczone piętnem kryzysu w branży budowlanej. Klienci nie

poszukiwali nowinek. Szybko zaczęliśmy szukać rynków zbytu w zachodniej Europie.

Najbliższa mi była Wielka Brytania, ze względu na język i mentalność. To był strzał w

dziesiątkę, w 2003 roku 35 proc. ogółu dochodów pochodziło z Anglii.

Anglia ma wśród polskich przedsiębiorców opinię kraju, na który trudno wejść. Czy Pani

jako obywatelce amerykańskiej było łatwiej?

— Na pewno nie było trudno. Wyspiarze są bardzo elastycznymi klientami i szybko

chłoną rynkowe sensacje. Za granicą niestety pokutuje jeszcze stereotyp Polski jako

kraju socjalistycznego. Brak szerszej promocji naszego kraju na rynkach zewnętrznych

jest głównym problemem polskich przedsiębiorstw.

W jaki sposób firma prowadzi sprzedaż w Wielkiej Brytanii?

— Świetlik trafia głównie do klientów indywidualnych za pośrednictwem internetu. Tam

sklepy takie są bardzo popularne, w Polsce wzbudzają jeszcze wiele nieufności.

Typowe błędy

• Wersja zagraniczna – uboga krewna wersji polskiej

• Siermiężne tłumaczenie

• Argumentacja i sposób prezentacji nie uwzględnia różnic kulturowych

• Niektóre strony „Under construction”

• Wersja polska aktualniejsza niż wersja obcojęzyczna

• Dane kontaktowe firmy – telefon na centralę bądź do osoby bez znajomości

obcych języków

Udział w misjach, wystawach i

targach

• Misje handlowe

– Typowo organizowane przez agendy rządowe, organizacje

biznesowe

– Często związane z uczestnictwem w wystawach i targach

• Targi, wystawy

– Generalne (wielobranżowe)
– Specjalistyczne
– Indywidualne

Uczestnictwo w targach: za i

przeciw

Argumenty za
• Zdobycie klientów
• Analiza trendów na

rynku

• Demonstracja

własnego potencjału

• Nawiązanie więzi

kooperacyjnyc

h

Argumenty przeciw
• Wysokie koszty
• Minimalna ekipa 2-4

osoby

• Pracochłonne

przygotowanie

• Zbliżony efekt

możliwy do uzyskania
innymi środkami

Uczestnictwo w targach

– kiedy

warto?

• Targi uznane za ważne w branży

• Solidne przygotowanie

• Koncepcja przyciągnięcia uwagi (ekspozycja, gadżety, itp.)

• Notatki ze wszystkich spotkań

• Follow-up

• Niezbyt wysoki koszt + uzyskanie 50 % dofinansowania z

Ministerstwa Gospodarki i Pracy

Specyfika międzynarodowych

operacji handlowych

• Tradycja i zwyczaje w handlu międzynarodowym (sztuka dla

wybranych)

• Potrzebna specjalistyczna wiedza makroekonomiczna n.t. ceł,

systemów podatkowych, kursów walut, znajomość różnych kultur,
itp.

• Wiedza o potencjalnych odbiorcach, rynkach branżowych –

umiejętności zdobycia wiarygodnych informacji

Przykłady specyficznych rozwiązań

– Negocjacje – implikacje różnic kulturowych
– System pośrednictwa
– Formuły handlowe
– Systemy rozliczeń

Negocjacje

• Czy potrzebna jest odrębna teoria i praktyka negocjacji

w obrocie międzynarodowym?

• Specyfika negocjacji międzynarodowych

–Język
–Różnice kulturowe
–Formuły i zwyczaje w handlu międzynarodowym

Język negocjacji

• Z naszej perspektywy prawie nigdy po polsku

– 90% w języku międzynarodowym (angielski, niemiecki, francuski, hiszpański)
– 10% w języku lokalnym

• Czy znamy dobrze język obcy

– Idiomy
– Profesjonalny żargon

• Czy rozumiemy co mówi nasz partner

– Uwarunkowania kulturowe
– Poziom opanowania języka

• Sposób wymowy – uwarunkowania fizjologiczne

Negocjacje: Nastawienie na

partnera lub transakcję

• Kultura propartnerska

– Najważniejsza relacja międzyludzka
– Najchętniej z osobami znanymi
– Źle się czują z obcymi, zwłaszcza z cudzoziemcami

• Kultura protransakcyjna

– Orientacja na transakcję
– Otwarcie na kontakt z obcymi
– Nie ma konieczności spotkań, wystarczy e-mail,telefon
– Liczy się rezultat – umowa na względnie korzystnych warunkach, bezpieczna i

szybko zawarta

Geografia kultur negocjacyjnych

• Kraje protransakcyjne

Skandynawia, kraje niemieckojęzyczne, Ameryka północna, Australia,

Nowa Zelandia

• Kraje „pośrednie”

Wielka Brytania, romańskie kraje Europy, Europa Środkowo-Wschodnia

• Kraje propartnerskie

Świat arabski, Afryka, Południowa Ameryka, Azja

Pośrednictwo w obrocie

międzynarodowym

• Najlepiej działać bez pośredników

• W wielu dziedzinach występuje taka konieczność zwłaszcza dla

mniejszych firm

• Głownie dotyczy eksportu towarów w minimalnym zakresie usług

• Tradycja pośrednictwa w handlu międzynarodowym –

wyspecjalizowani agenci i dystrybutorzy

Eksport pośredni

Polski

producent

Kraj

Zagranica

Polska firma

handlowa

eksportowa

?

Eksport bezpośredni :

Dystrybutor

Polski

Producent

eksporter

Kraj

Zagranica

Dystrybutor

Odbiorca

finalny

Eksport bezpośredni: Agent

zagraniczny

Polski

Producent

eksporter

Kraj

Zagranica

Odbiorca

finalny

Agent

zagraniczny

Międzynarodowe zwyczaje i

formuły handlowe

• International Commercial Terms – aktualna wersja z 2000

• Baza ceny – kto i za co płaci

• Baza dostawy – miejsce dostawy i moment przejścia odpowiedzialności i

ryzyka z importera na importera

• Gestia transportowa – kto ma zorganizować transport, ponieść jego koszty i

ryzyko

• Specyfika transportu morskiego

• Kilkadziesiąt szczegółowo opisanych formuł. Podstawowe to:

– EXW - Ex works

– FOB – Free on Board

– CIF – Cost Insurance Freight

Jak zapewnić, że otrzymamy

zapłatę?

• Przedpłata przed wysyłką towaru

• Gwarancja zapłaty banku importera

• Faktoring międzynarodowy

• Akredytywa dokumentowa

• Inkaso dokumentowe

• Kluczowa rola banków w ograniczeniu ryzyka związanego z płatnościami w

obrocie międzynarodowym

A może eksport usług i szerzej

kooperacja?

• Można zacząć świadczyć usługi dla zagranicznych firm w Polsce

• W wielu dziedzinach można nie wyjeżdżać z kraju!

• Kwestie transportu, barier celnych pośrednictwa – praktycznie

nieistotne

Przykład: Kucie koni na

eksport

Wśród adeptów sztuki kucia koni zdarzają się ludzie z dyplomami wyższych

uczelni. Jednym z nich jest Cezary Mikołajczyk z Łodzi, który cztery lata

temu skończył Akademię Rolniczą w Szczecinie, gdzie napisał 150 stron
pracy dyplomowej o podkuwnictwie

. Publikacja trafiła do Internetu, a

niedługo potem Mikołajczyk dostał propozycję pracy od szefa stajni
katarskiego szejka Hamada bin Khalifa Al-Thaniego. -

Pomyślałem, że to

świetna przygoda - wspomina Mikołajczyk. - Spakowałem się i poleciałem.

W Katarze był jednym z czterech podkuwaczy, którzy opiekowali się 450

końmi czystej krwi. Wierzchowce zdobywały nagrody na międzynarodowych

wystawach. Po roku podkuwacza z Polski podkupiła firma Saudi Aranco z
Arabii Saudyjskiej.

W Katarze i Arabii Saudyjskiej posiadanie rasowych wierzchowców

świadczy o wysokiej pozycji społecznej. Normą jest klimatyzacja w boksach,

codzienne kąpiele (w Polsce konie kąpie się kilka razy w roku) i podkowy po

100 dolarów za parę, gdy zwykłe kosztują ok. 20 zł. Mikołajczyk chce potem

otworzyć w kraju prywatną szkołę dla podkuwaczy, by maksymalnie

wykorzystać koński boom. Kowal wie, że żelazo trzeba kuć póki gorące.

Przykład: Psiloc

Poniedziałek, godz. 9. Duży dom na przedmieściach Koszalina, w oddali

widać las. Pachnie rozkwitający bez. Dobiegający z tarasu stukot klawiszy

laptopa przerywa pobrzękiwanie filiżanki. To jednoosobowe centrum
dowodzenia firmy Psiloc

, specjalizującej się w oprogramowaniu dla

palmtopów. Dowodzi 38-letni Marek Filipiak - zdalnie kierujący pracą 40

informatyków, między innymi w USA, Kuwejcie, Kijowie i Warszawie. Psiloc

należy do grona kilku polskich firm, które zawojowały międzynarodowe rynki

i ani myślą o podbijaniu krajowego.

W roku 2000 już prawie zdecydował, że likwiduje interes, gdy nagle okazało

się, że koncerny telekomunikacyjne: Nokia, Ericsson, Motorola i Matsushita

(Panasonic) wprowadzając na rynek tzw. smartphony (telefony z

możliwościami palmtopa), będą korzystać ze wspólnego systemu

operacyjnego, który powstał na bazie Psiona. A ten Filipiak miał w małym

palcu. Szybko napisał więc program dla pierwszego modelu Nokii 9210

Communicator i umieścił go w swoim sklepie internetowym Psiloc.com.

Kosztował... 10 dolarów. Natychmiast namierzyli go fanatycy nowinek

technologicznych. Zamówienia od użytkowników smartphonów posypały się

lawinowo. W ciągu pierwszego tygodnia sprzedano kilkaset kopii
oprogramowania.

A może import?

• Społeczeństwo się bogaci

• Rośnie skłonność do poszukiwania produktów i usług niszowych,

oryginalnych w tym pochodzenia zagranicznego

• Ile jest na świecie towarów i usług dotychczas nieznanych, a które można z

powodzeniem wprowadzić na rynek Polski?

Przykład: Rico

Arkadiusz Rusiński siedem lat temu wybrał się na wakacje do Hiszpanii.

Wrócił nie tylko z albumem zdjęć i głową pełną wrażeń, ale także z pomysłem

na otworzenie firmy. Popularną przekąską na Półwyspie Iberyjskim jest

łuskany i prażony słonecznik oraz kukurydza.

— U nas to była nowość, pomyślałem więc, że można by sprzedawać je w Polsce —

wspomina Rusiński. Dotarł do firmy Son Sanchez — producenta słonecznika, zamówił

pierwszy transport do Polski i okazało się, że to strzał w dziesiątkę.

Na początku Hiszpanie przysłali próbki niemal wszystkich swoich produktów,

a jest ich kilkadziesiąt.

—

Niektórych nawet nie próbowałem sprzedać, bo dostałem na przykład łubin w

zalewie i nie chciały tego w Polsce zjeść nawet łabędzie. Podobnie było z popularną u

nich przekąską z suszonej świńskiej skóry — sam spróbowałem i wyrzuciłem — mówi

Arkadiusz Rusiński.

Przebojem na nasz rynek wszedł za to prażony i solony słonecznik. Rusiński

zarejestrował działalność gospodarczą i hiszpańskie produkty zaczął

sprzedawać jako firma Rico.

Przykład: Spreadshirt

Kiedy Łukasz Gadowski założył firmę Spreadshirt, miał 24 lata i był jeszcze

studentem. Firma była 3-osobowa (zatrudnili jeszcze programistę) i nie miała

swojej siedziby (wszyscy pracowali w swoich mieszkaniach). Teraz w głównym

biurze w Lipsku (Niemcy), gdzie mieści się również zakład produkcyjny,

pracuje 80 osób. Oprócz tego Spreadshirt ma zakład w Louisville w Stanach

Zjednoczonych, a także kilka małych przedstawicielstw handlowych w Europie:

w Irlandii, Hiszpanii, Szwajcarii i Polsce. W ciągu 3 lat działalności z małej

firmy stała się przedsiębiorstwem działającym w kilkunastu krajach i na dwóch

kontynentach. Na czym więc polega ich recepta na sukces? Twierdzą, że na
prostocie...

Business is simple

Ich pomysł na biznes jest prosty. Spreadshirt to strona internetowa

(www.spreadshirt.com), za pomocą której każdy użytkownik internetu może za

darmo zaprojektować swój własny indywidualny wzór koszulki (choć nie tylko,
bo w ofercie Spreadshirt

są także m.in. bluzy, czapki, parasole, kubki itp.).

Jeśli internauta zdecydował już o wyborze produktu, jego kroju, kolorze, a

także opatrzył go swoim napisem, grafiką lub zdjęciem, to może sobie to

zwizualizować i umieścić w wirtualnej ofercie swojego specjalnego sklepu
partnerskiego Spreadshirt

. Pomysł prosty, ale niewiarygodnie skuteczny.

Spreadshirt

posiada już około 70 tys. sklepów partnerskich w Europie.

Formy bezpośredniej obecności

na obcych rynkach

• Wspomagające eksport

– Własny przedstawiciel handlowy
– Przedstawicielstwo – bez samodzielnej osobowości prawnej
– Własna spółka zajmująca się marketingiem i promocją
– J.w. z rozszerzeniem na usługi posprzedażne
– J.w. z rozszerzeniem na konfekcjonowanie i przygotowanie produktu do

wymogów lokalnego rynku

• Uruchamiające produkcję, świadczenie usług w kraju importera

– Spółka montująca produkty z importowanych części i podzespołów
– Spółka produkcyjno-handlowa z kapitałem mieszanym (joint venture)
– Spółka produkcyjno-handlowa kontrolowana w 100%

Przykład: Przyczółek Berlin

• W ciągu roku liczba polskich firm zarejestrowanych w berlińskiej Izbie

Handlowo-

Przemysłowej IHK prawie potroiła się. Pod koniec 2004 r. było ich

1327.

• Wzrost jest tak duży, że wśród firm, których właścicielami są cudzoziemcy,

polskie znajdują się na drugim miejscu po tureckich.

• Wśród nowych polskich firm pojawił się w ostatnich miesiącach w Berlinie

Bytom. Firma Fleitscher

Mat z Zielonej Góry otworzyła sklep mięsny. Od

niedawna działa cukiernia Jagoda i restauracja Alt Krakau.

• Powstające w Berlinie polskie firmy są w większości małymi

przedsiębiorstwami pełniącymi często rolę pośrednika pomiędzy polskimi

producentami a niemieckimi odbiorcami. Zatrudniają jednak co najmniej po

kilku niemieckich pracowników i coraz bardziej liczą się w niemieckiej
gospodarce.

Przykład: Polskie firmy idą w

świat

• Zaczęło się. Podczas gdy w roku 2003 polskie inwestycje zagraniczne

sięgnęły 720 mln zł, po trzech kwartałach ubiegłego przekroczyły już miliard
złotych

• MASPEX szturmem zdobył Czechy, Węgry i Słowację

• ŚNIEŻKA ma na Ukrainie 40% rynku farb emulsyjnych

• ATLAS - klej tylko dla druzjej w Rosji

• PLAST-BOX odkrywa Ukrainę jako raj ze skazą biurokracji

• HOOP do Moskwy po klientów na colę i inne napoje

• GROCLIN kontynuuje budowę swej fabryki w Użgorodzie

• Sanplast – z garażu na łazienkowe salony

Na jakich rynkach mamy

szansę?

• Historyczny dylematy polskiej orientacji politycznej i gospodarczej: Zachód

czy Wschód?

• Najlepsza strategia - dywersyfikacja stosunków gospodarczych

• Nasze szanse na wschodniej rubieży – śladami Wokulskiego

• Biznes dynamiczny = biznes międzynarodowy (globalny)

Na podstawie materiałów:

Sieć Edukacyjna Innowacyjnej Przedsiębiorczości Akademickiej

(SEIPA),

Projekt dofinansowany przez

Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

44

44