ROZDZIA Ł 1

Dlaczego

nowe nowe media

?

Książka Nowe nowe media została poświęcona mediom nowszym niż
nowe media – w takim samym stopniu różniącym się od klasycznych
przykładów nowych mediów, takich jak poczta elektroniczna czy strony
internetowe, jak te nowe środki przekazu różniły się od mediów
tradycyjnych, między innymi gazet czy telewizji. Nowe nowe media są
nowe w pełnym tego słowa znaczeniu – jeszcze pięć lat temu większość
z nich nie miała znaczącego wpływu na rzeczywistość. Cztery lata temu
niektóre z nich nawet nie istniały. Nie zmienia to faktu, że dzisiejsi studenci
swobodnie się nimi posługują, co więcej – używają ich bezustannie.
Podczas wykładów oglądają filmy w YouTube i odbierają tweety za
pośrednictwem iPhone’ów oraz BlackBerry. Mimo to refleksja poświęcona
nowym nowym mediom jest w niewielkim stopniu obecna w dyskursie
akademickim – brakuje odpowiednich zajęć i literatury. Pisząc tę
książkę, staram się wypełnić powstałą w ostatnim czasie lukę.
Jak rozumiem termin nowe nowe media? Tematy, które będę chciał
poruszyć, staram się sygnalizować w tytułach kolejnych rozdziałów:
blogowanie, YouTube, Wikipedia, Digg, MySpace, Facebook, Twitter,
Second Life i podcasty. Jakie są przesłanki, które pozwalają stworzyć
kategorię nowych nowych mediów i tym samym przeciwstawić je nowym
mediom?
Blogi stanowią najstarszą i najpełniejszą egzemplifikację nowych
nowych mediów. Oto podstawowe elementy opisywanego zjawiska:
Każdy konsument jest jednocześnie producentem: Ktokolwiek czyta
cudzy blog, może w dowolnym momencie założyć własny. Nie należy
mylić blogów na stronach MSNBC.com czy NYTimes.com z nowymi
nowymi mediami – wymienione serwisy stanowią przykład nowych
mediów. Ich umiejscowienie w Internecie sankcjonuje ich przynależność
do tej kategorii. Nie zapominajmy, że ich czytelnicy mają niewielki
wpływ na ostateczny kształt strony, z której korzystają. Odbiorcy

12

Dlaczego

nowe nowe media?

mogą dodawać komentarze, ale tworzenie własnych postów pozostaje
poza ich zasięgiem. A przecież to blog stworzony przez czytelnika i pozostający
pod jego wyłączną kontrolą stanowi istotę nowych nowych
mediów, które pozwalają zwykłym ludziom stawać się autorami, a z widzów
tworzą producentów.
Autentyczność wynikająca z braku profesjonalizmu: Blogi mogą powstawać
nieustannie, 24 godziny na dobę, ponieważ nie są uzależnione
od wydawców czy administratorów. Z tych samych powodów ich tematyka
nie podlega właściwie żadnym ograniczeniom. Blogerzy piszą
zarówno o rzeczach błahych, jak i sięgają po tematy poruszające miliony
odbiorców. Blogi stanowią potencjalne źródło dochodów. Jednak
rzadko kiedy działalność komercyjna staje się podstawowym celem ich
autorów. Autentyczność blogerów wynika z tego, że nie pracują oni
jako profesjonalni dziennikarze w mediach tradycyjnych (prasa, radio,
telewizja) ani w nowych mediach (internetowe wydania mediów tradycyjnych).
Sam wybierasz swoje medium: Ludzie mają różne talenty i nie każdy
zostaje nimi w równym stopniu obdarowany. Nie najlepszy autor
z pewnością nie okaże się dobrym blogerem. Może za to mieć doskonały
głos – idealny do podcastów. Niektórzy zdecydowanie lepiej redagują,
niż piszą teksty – Wikipedia jest medium stworzonym dla takich
osób. Jeszcze inni celują w pisaniu krótkich form, takich jak jednowierszowe
noty – Twitter będzie dla nich najlepszym środkiem przekazu.

Świat nowych nowych mediów otwiera olbrzymi wachlarz możliwości.
Łatwy dostęp do bardzo różnych form pozwala bez trudu wybrać tę
najbardziej odpowiednią dla każdego użytkownika.
Nie płacisz, a dostajesz: Konsument nowych nowych mediów z założenia
nie płaci za dostęp do oferowanych mu treści. Zdarza się także,
że producent nie musi inwestować w swoją działalność. Zgodnie z tą
prawidłowością Amazon oraz iTunes Store stanowiłyby raczej przykłady
nieco starszych środków przekazu – nowych mediów. Książki i inne
produkty oferowane przez Amazon, a także piosenki dostępne w iTunes
Store nie są dystrybuowane bez opłat. Natomiast teledysk oglądany
w YouTube, nowym nowym medium, jest całkowicie darmowy. Także
platformy blogowe, takie jak Blogspot czy Wordpress, są bezpłatne.
Typepad ma charakter komercyjny, Movable Type i LiveJournal oferują
zarówno darmowe, jak i płatne usługi. Za hosting podcastów
w serwisie Libsyn także trzeba płacić; Mevio i Talkshoe nie wymagają
od odbiorcy żadnych wydatków. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że

13

Dlaczego

nowe nowe media?

wszystkie te platformy blogowe i podcastowe nic nie kosztują swoich
odbiorców. Mimo że konsument nowych nowych mediów nie ponosi
żadnych kosztów, to producent może czerpać zyski – jedną z możliwości
jest umieszczanie reklam na blogu czy podcaście. Trzeba pamiętać,
że firmy i serwisy, do których należą określone nowe nowe media, zarabiają
na nich – choć czasem są to niewystarczające dochody. Wikipedia
opiera się na darowiznach (podobnie jak Public Broadcasting Service),
Twitter – na kapitale wysokiego ryzyka, Digg, MySpace i Facebook
zarabiają dzięki reklamom. Także YouTube zamieszcza reklamy, ale
w kwietniu 2009 roku pojawiła się informacja, że serwis traci 1,65
miliona dolarów dziennie (Silversmith, 2009). Na szczęście nie jest to
szczególnie duża strata w perspektywie przychodów jego właściciela,
Google, który w 2008 roku zarobił prawie 22 miliardy dolarów.
Wzajemnie katalityczna relacja mimo rywalizacji: Jak to szczegółowo
opisałem w pracy Human Replay: A Theory of the Evolution of Media
(1979; patrz także Miękkie ostrze: Naturalna historia i przyszłość rewolucji
informacyjnej, 1999), media rywalizują ze sobą, walcząc o nasz czas
i uwagę. Pojawiają się i wymierają jak żywe organizmy opisane przez
Darwina. W świecie przyrody poza mechanizmem eliminacji istnieje
też zjawisko symbiozy – pszczoły zapylają kwiaty, żywiąc się ich nektarem
i pyłkami. To dzięki tej zależności możemy cieszyć się miodem.
Podobnie jest z mediami, które nie tylko ze sobą rywalizują, ale także
wzajemnie się dopełniają. Post na moim blogu, zawierający teledysk
z YouTube, jest automatycznie przesyłany na Twittera, który z kolei
generuje jednowierszową wiadomość składającą się z tytułu bloga,
pierwszej linijki wpisu i odpowiedniego linku. Ta wiadomość pojawia
się następnie w formie specjalnej aplikacji, którą mogę umieścić na
Facebooku i MySpace. Wszystkie nowe nowe media wspierają się, choć
jednocześnie walczą o naszą uwagę. Nowe nowe media rywalizują także
z mediami starszymi. Blogerzy odbierają czytelników książkom i widzów
stacjom telewizyjnym, ale następnie sami piszą książki i pojawiają
się w telewizji.
Więcej niż wyszukiwarki i poczta elektroniczna: Google i Yahoo są
układem nerwowym Internetu, stanowią odpowiedniki Microsoft Explorera,
Firefoxa oraz innych systemów zainstalowanych w naszych
komputerach, pozwalających użytkownikom korzystać z sieci. Poczta
elektroniczna i wyszukiwarki są podstawą funkcjonowania nowych nowych

mediów, choć jako takie do nich nie należą. Podobnie jest z internetowymi
serwisami finansowymi, takimi jak PayPal: są one ważne

14

Dlaczego

nowe nowe media?

dla nowych nowych mediów, stanowią ich systemy operacyjne, ale nie są
z nimi tożsame. Chociaż Google, Yahoo i PayPal nie wymagają opłat,
a użytkownicy mogą personalizować swoje konta e-mailowe, wyszukiwarki
czy procedury bankowe w przypadku serwisu PayPal – to nie sami
użytkownicy tworzą fundamenty tych systemów. Nie cieszą się oni
taką swobodą jak czytelnicy Wikipedii, którzy w każdej chwili mogą
stać się autorami i redaktorami internetowej encyklopedii, a następnie
wybrać informacje, które powinny trafić na stronę główną serwisu
Digg. Chociaż członkowie grup serwisu Yahoo mogą pisać na forach
dyskusyjnych, to podobnie jak w przypadku starych mediów całkowitą
kontrolę nad prowadzonymi dyskusjami sprawują moderatorzy.
W efekcie status wszystkich postów zależy tylko od nich. Także takie
aplikacje jak Google AdSense wspierają w istotny sposób nowe nowe
media – AdSense pozwala między innymi zarabiać na pisaniu blogów.
W dalszej części tej książki przyjrzymy się dokładniej znaczeniu tego
typu aplikacji dla funkcjonowania nowych nowych mediów.
Jednak nawet im niezbędne są niewidoczne na pierwszy rzut oka
fundamenty znajdujące się poza zasięgiem i kontrolą konsumentów/
producentów. Należą do nich platformy i serwisy blogowe, formaty
YouTube, procedury edycyjne Wikipedii. Są to stałe elementy – mimo
to nowe nowe media oferują użytkownikom zdecydowanie więcej możliwości
niż takie infrastruktury jak Google czy Yahoo. W tej pracy staram
się pokazać, jak wyżej wymienione mechanizmy kształtują nowe
nowe media.

Nowe nowe media

utrwalają osiągnięcia

nowych m

ediów

Nowe nowe media charakteryzuje niespotykana dotąd dostępność,
której nie ogranicza program telewizyjny czy radiowy, tak więc odbiorca
dostosowuje oferowany mu przekaz do rytmu własnego życia.
Tę prawidłowość dało się zauważyć już w połowie lat dziewięćdziesiątych
XX wieku, kiedy powstawały nowe nowe media.
Nieograniczona elastyczność od samego początku stanowiła
ogromną siłę nowych nowych mediów. Nie musimy już czekać, aż otrzymamy
poranną gazetę, aż radio zagra naszą ulubioną piosenkę albo
telewizja wyemituje nasz ukochany serial. Konieczność dostosowania
się do tworzonej przez profesjonalistów ramówki była jednym z pod

15

Dlaczego

nowe nowe media?

stawowych elementów porządku wyznaczanego przez media tradycyjne.
W jakimś stopniu zmieniły tę sytuację magnetowidy – dzięki nim
telewizja mogła pokonać drogę od starych do nowych mediów.
Nowe nowe media dają użytkownikom tę samą co nowe media kontrolę,
z którą wiąże się możliwość samodzielnego decydowania o tym,
gdzie i kiedy czyta się dany tekst czy słucha lub ogląda przekaz audiowizualny.
W istocie nowe nowe media utrwaliły wszystkie przewagi
mediów nowych nad starymi. Są jednak czymś więcej. Dają odbiorcy
wolność i władzę, która nie istniała w rzeczywistości nowych mediów.
Dawniej trzeba było czekać, aż przekaz zostanie włączony do obiegu,
aż określona książka pojawi się w ofercie serwisu Amazon albo kiedy
jakieś nagranie trafi wreszcie do iTunes. Nowe nowe media zrównały
konsumentów i producentów – teraz każdy może tworzyć własny
przekaz i każdy może korzystać z milionów propozycji przedstawianych

przez innych użytkowników sieci.

Dlaczego

nowe nowe media

– a nie media

społecznościowe, sztuka ekranowana,
Web 2.0 albo Web 3.0?

Nowe nowe media z definicji mają charakter społecznościowy. Niezależnie
od tego, czy chodzi o odbiorców i komentatorów blogów, czytelników/
edytorów Wikipedii czy grupy na Facebooku – wymiar społecznościowy
jest nie tylko konieczny do funkcjonowania nowych nowych
mediów, ale także nadaje im niezbędną dynamikę.
Nie można zapominać, że także w strukturze starszych mediów
(grupy mailingowe, fora internetowe) można dostrzec komponent
społecznościowy. Czym zresztą jest grupa czytelnicza, jeśli nie medium
społeczniościowym? To samo odnosi się do książek – najstarszych
środków przekazu o społecznościowym charakterze.
Zatem społecznościowy charakter nowych nowych mediów ma kluczowe
znaczenie dla ich funkcjonowania. Mimo to, jak pokazaliśmy
wyżej, określa on więcej niż jeden typ mediów, dlatego też nie możemy
używać wymiennie terminów nowe nowe media i media społecznościowe.
Argumentację tę wzmacnia fakt, że nowe nowe media tak samo
często wykorzystywane są do praktyk o charakterze indywidualnym
(pisanie postów, nagrywanie podcastów). Ten przypadek dobrze ilustruje
proces przekształcania konsumenta w producenta.

16

Dlaczego

nowe nowe media?

University of Michigan oferuje licencjackie i magisterskie kursy
poświęcone sztuce ekranowanej (screen arts), podczas których analizuje
się media rozkwitające na ekranach kin, odbiorników telewizyjnych
i komputerów. Blogi, YouTube i większość nowych nowych mediów
ogląda się właśnie na ekranach – czy zatem termin „cyfrowa sztuka
ekranowana” pozwala opisać fenomen, który będziemy analizowali
w tej książce? Takie rozstrzygnięcie już w pierwszej chwili wydaje się
niewystarczające, gdyż: (1) nie można wprowadzić rozróżnienia między
„nową” a „nową nową” cyfrową sztuką ekranowaną; (2) choć blogowanie,
produkowanie i publikowanie teledysków w YouTube czy nawet
redagowanie i pisanie artykułów w Wikipedii dałoby się uznać za
formę „sztuki”, określenie to nie do końca pasuje do takich serwisów
jak Facebook czy MySpace (chyba że relacje towarzyskie on-line potraktujemy
jako „sztukę” interaktywną); (3) podcasty oraz inne czysto
audialne formy nowych nowych mediów odbieramy zwykle za pomocą
słuchawek, a nie ekranów.
Czy lepszy byłby zatem termin „Web 2.0”? Nowe nowe media, które
poddamy analizie, z całą pewnością stanowią część Internetu innego
niż ten z okresu przełomu połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku –
bez wątpienia reprezentują raczej technologię Web 2.0 niż Web 1.0.
Ale dlaczego nie użyć terminu Web 2.5 czy Web 3.0? To kolejne popularne
ostatnio określenia, którymi opisuje się nowy typ życia w sieci.
John Markoff użył terminu „Web 3.0” w „New York Timesie” w 2006
roku. W Wikipedii Web 3.0 definiowany jest między innymi poprzez
„mobilny dostęp do Internetu”. W haśle dotyczącym Web 3.0 znajduje
się zastrzeżenie, zgodnie z którym podawana definicja „ma charakter
spekulatywny”, a „opisywane zjawisko jeszcze w pełni nie zaistniało”.
Jednak dostęp do Internetu za pomocą urządzeń przenośnych był już
powszechny, od kiedy wprowadzono na rynek iPhone w lecie 2007 roku.
Czy zatem logując się na MySpace albo oglądając klip w YouTube

za pomocą naszych iPhone’ów, poruszamy się w rzeczywistości Web
2.0 czy Web 3.0?
I taki jest właśnie główny problem z definiowaniem rzeczywistości
za pomocą liczb. W przeciwieństwie do słów mają one słaby ładunek
semantyczny. Co najwyżej pozwalają umiejscowić dane zjawisko
w czasie, ale pozbawiają odbiorcę jakiegokolwiek punktu odniesienia.
Właśnie dlatego zdecydowałem się używać terminu nowe nowe media.
Kiedy pisano o „nowych mediach”, przedstawiano kontrast pomiędzy
Internetem a rzeczywistością mediów tradycyjnych. Zestawiano

17

Dlaczego

nowe nowe media?

wtedy między innymi list i e-mail, artykuły on-line i prasę drukowaną.
Podobnie nowe nowe media są zupełnie inne niż nowe media. Różnicę
pomiędzy nimi ilustruje choćby porównanie łatwego do edytowania
artykułu z Wikipedii i materiału zamieszczonego na oficjalnej stronie
internetowej telewizji CNN.
Zresztą określenie „nowe nowe” miało już swój precedens. William
Greider zatytułował artykuł poświęcony sytuacji po przejściu huraganu
„Katrina”: A New New Deal („The Nation”, 16 września 2005).
„Time” wykorzystał to określenie na okładce numeru z 24 listopada
2008 roku (ukazał się on w chwili, kiedy kończyłem tę książkę) – opisano
w ten sposób plany Baracka Obamy dotyczące walki z kryzysem
ekonomicznym.

Kategorie

nowych nowych mediów

Nowe nowe media określa się w bardzo różny sposób – wystarczy spojrzeć
na nazwy różnych platform blogowych w części Nie płacisz, a dostajesz.
Można je też opisywać za pomocą kategorii ogólnych, takich
jak „media społecznościowe”. Spróbujmy jednak uporządkować ten
chaos terminologiczny i zastanówmy się: jakie są związki między konkretnymi
przykładami nowych nowych mediów? Jakie usługi one oferują
i w jaki sposób to się dzieje?
Pismo, dźwięk, audiowizualność, fotografia: Pismo odgrywa istotną
rolę we wszystkich nowych nowych mediach, nawet jeśli pojawia się wyłącznie
w postaci podpisów i tytułów pod zdjęciami czy filmami wideo.
Jest też podstawową formą komunikacji na blogach, w Wikipedii,
a także w serwisach takich jak Digg, MySpace, Facebook czy Twitter (te
media mogą też oczywiście wykorzystywać obrazy oraz nagrania audio
i wideo). Audiowizualny charakter mają zarówno teledyski w YouTube,
jak i wirtualna rzeczywistość Second Life, po której poruszają się awatary
użytkowników. Podcasty są środkami przekazu czysto audialnymi
(w przeciwieństwie do audiowizualnych wideocastów), a Flickr i Photobucket
służą do przechowywania zdjęć oraz innego typu obrazów.
Informacja: Informacja jest celem, a nie formą przekazu nowych nowych
mediów. Choć większość z nich oferuje treści o charakterze informacyjnym,
Wikipedia, Digg i blogi stanowią główne przykłady nowych
nowych mediów, których podstawowym celem jest informowanie.
YouTube zawiera wiele wartych opublikowania materiałów wideo i stał

18

Dlaczego

nowe nowe media?

się żywą, alternatywną formą informacji. Także Facebook, MySpace
i Twitter przekazują użytkownikom wiadomości, choć nie jest to ich
podstawowe przeznaczenie.
Media społecznościowe: Wszystkie nowe nowe media mają charakter
społecznościowy – komentowanie wpisów czy filmów na czyimś blogu
jest przecież formą aktywności w obrębie grupy. Jednak niektóre nowe

nowe media z założenia pełnią funkcję społecznościową: ich podstawowym
celem jest łączenie ludzi, budowanie relacji. Facebook i MySpace,
a także Twitter, stanowią najlepsze przykłady tego typu portali, gdzie
możliwość publikowania krótkich, jednowierszowych postów zachęca
użytkowników do dzielenia się ze znajomymi swoimi historiami, przemyśleniami
i emocjami.
Nowe nowe media – kategorie ogólne i przykłady: Blogi, podcasty, wideocasty
i portale społecznościowe to kategorie ogólne, pozwalające
nazywać poszczególne typy nowych nowych mediów. Mogą one funkcjonować
w wielu różnych postaciach – na platformach przeznaczonych
wyłącznie do blogowania czy podcastowania, a także w serwisach
takich jak MySpace, oferujących między innymi opcję blogowania.
Takie serwisy, na przykład YouTube, Wikipedia i Digg, są zazwyczaj
skoncentrowane wokół jednego typu komunikatów: wideo (YouTube),
encyklopedycznej informacji (Wikipedia) oraz linków i skrótów najważniejszych
wiadomości (Digg).
Polityka i rozrywka: Z uwagi na to, że produkcja jest w nowych nowych
mediach zdemokratyzowana – każdy konsument ma szansę zostać producentem
– nie powinno nas dziwić, że te środki przekazu pozwalają
zajmować się wszystkim: preferencjami kulinarnymi, ogrodnictwem,
zwierzętami, samopomocą czy finansami. Tematów poruszanych w ramach
nowych nowych mediów jest jeszcze więcej niż w kiosku z gazetami
w wielkim mieście czy na półce z czasopismami w ogromnej księgarni.
Zresztą wyrażenie „jeszcze więcej” jest kolejnym elementem wyróżniającym
nowe nowe media – produkcja, jak już mówiliśmy, okazuje się
tu prawie tak samo łatwa jak konsumpcja (czytanie, oglądanie, słuchanie).
Zwykle nie wymaga od odbiorcy żadnych nakładów. By jednak ta
książka nie rozrosła się do niewyobrażalnych rozmiarów, skupimy się
tylko na dwóch dominujących w nowych nowych mediach tematach. Tematach
poruszanych codziennie, co godzinę, a nawet częściej, w dyskusjach
na portalach społecznościowych, w mediach informacyjnych,
a także opartych na piśmie, przekazach audialnych lub audiowizualnych.
Biorąc pod uwagę wybór Baracka Obamy na prezydenta w 2008

19

Dlaczego

nowe nowe media?

roku i stopień zależności jego kampanii od nowych nowych mediów – od
blogów, Facebooka, Digg i YouTube – musimy spojrzeć na nadejście
nowych nowych mediów z perspektywy ich znaczenia i konsekwencji politycznych.
Często powtarzam, że Obama będzie w przyszłości znany
prawdopodobnie nie tylko jako twórca „Nowego Nowego Ładu” w ekonomii,
ale także jako pierwszy polityk, który tak sprawnie wykorzystał
nowe nowe media (patrz mój wpis Not Just New New Deal, New New
Media, 2008). Drugim tematem związanym z nowymi nowymi mediami,
którego nie można pominąć i który będzie stanowił oś tej książki, jest
ich wpływ na branżę rozrywkową we wszystkich jej przejawach, szczególnie
na telewizję. W latach 2007-2008 strajk scenarzystów z Writers
Guild of America pokazał, że Internet stał się dziś jedną z głównych
przestrzeni, w których ogląda się telewizję. (Moja córka Molly, mająca
niewiele ponad dwadzieścia lat, zdecydowanie częściej ogląda telewizję
w sieci niż w tradycyjny sposób). Blogi i portale społecznościowe są
obecnie jednym z głównych miejsc, gdzie widzowie mogą czytać recenzje
programów telewizyjnych i swobodnie dyskutować o tym, co niedawno
widzieli. Nowe nowe media zmieniły naturę telewizji – podobnie
jak zmieniły sposób uprawiania polityki podczas kampanii prezydenckiej
w 2008 roku.

Nowe nowe media pod kontrolą państwa: Jednym z problemów, z którym
od zawsze borykają się wszystkie środki przekazu – zarówno nowe
nowe media, jak i media nowe oraz tradycyjne – jest cenzura. Prasa stoczyła
zaciętą walkę, by wyzwolić się z modelu drukarni królewskiej, pociągającego
za sobą całkowite uzależnienie od monarchy. Pierwsza poprawka
do konstytucji Stanów Zjednoczonych stanowiła próbę zagwarantowania,
że owa kontrola nie umocni się na nowo w naszej nowej
demokracji. Jednak radio i telewizja w Stanach Zjednoczonych wielokrotnie
wchodziły w konflikt z Federalną Komisją Łączności, a ustawa
o przyzwoitości telekomunikacji (Communications Decency Act) z 1996
roku stanowiła nieskuteczną próbę wprowadzenia częściowej kontroli
w sieci (patrz Levinson, The Flouting of the First Amendment, 2005, oraz
Levinson, Miękkie ostrze, 1999). Wszyscy mieli nadzieję, że nowe nowe
media będą wolne od tych ograniczeń. Internet nie opiera się przecież
na „kontrolowanych przez państwo falach radiowych”. Jednak, jak
pokażemy w tej książce, blogerom odmówiono w pewnym momencie
praw gwarantowanych przez pierwszą poprawkę, które chronią dziennikarzy
mediów tradycyjnych w Stanach Zjednoczonych. W Pakistanie
miał miejsce przypadek odcięcia YouTube przez władze tego kraju.

20

Dlaczego

nowe nowe media?

Blokada trwała dwie godziny (Malkin, 2008). W Wielkiej Brytanii tymczasowo
zablokowano Wikipedię, ponieważ przedstawiona w internetowej
encyklopedii okładka płyty została uznana za pornograficzną
(Kirk, 2008; Raphael, 2008). W okresie, kiedy zablokowano YouTube,
w Pakistanie panowała dyktatura – ale Stany Zjednoczone i Wielka
Brytania były przecież państwami demokratycznymi. Oznacza to, że
problem cenzurowania nowych nowych mediów nie ogranicza się do
reżimów autorytarnych. Co prawda nowe nowe media są czynnikami
demokratyzującymi, ale nie oznacza to, że demokratyczne społeczeństwa
przyjmują je z otwartymi ramionami.
Mikroblogowanie i blogowanie: Przykładem istotnej kategoryzacji,
która z pozoru wygląda na pozbawioną konsekwencji, jest wprowadzenie
rozróżnienia między krótkimi mikroblogami w Twitterze
i statusami na Facebooku czy MySpace – składającymi się dosłownie
z kilku słów – a blogami, zawierającymi wpisy „normalnej” długości
(kilka akapitów). Różnica w długości okazuje się tu istotna i głębsza,
niż można by przypuszczać – formy sprzyjają zdecydowanie bardziej
osobistej komunikacji. Ograniczenia objętości materiałów obowiązują
w takich serwisach jak YouTube, gdzie można zwykle publikować klipy
trwające nie dłużej niż 10 minut, a także w Wikipedii, gdzie codziennie
wybuchają spory na temat tego, na ile rozbudowany powinien być
artykuł i czym właściwie jest „szablon”.
Sprzęt kontra oprogramowanie – iPhone, BlackBerry, laptop: Ostatnim
elementem tej książki, a zarazem kolejnym sposobem charakteryzowania
i kategoryzowania nowych nowych mediów będzie analiza
sprzętu, który pozwala nam z nich korzystać. Czytając blog, oglądając
teledysk w YouTube albo wyszukując określoną osobę w Wikipedii –
posługujemy się różnego typu urządzeniami, takimi jak komputery
stacjonarne, laptopy czy iPhone’y. Przenośne urządzenia w znacznym
stopniu ułatwiają korzystanie z serwisów społecznościowych, na przykład
Twittera czy Facebooka. W tych portalach szczególnie ważna jest
częsta aktualizacja statusów.
Skutkiem przedstawionej wyżej kategoryzacji – jej największą zaletą
dla nas jako użytkowników, uczących się korzystać z nowych nowych

mediów – jest fakt, że dowiadujemy się wiele o danym środku przekazu
poprzez przyporządkowanie mu odpowiednich kategorii. Facebook
to przykład medium społecznościowego opartego głównie na piśmie,
prezentującego rozrywkę, politykę i newsy przede wszystkim w posta

21

Dlaczego

nowe nowe media?

ci krótkich postów. Można z niego korzystać zarówno dzięki urządzeniom
przenośnym, jak i stacjonarnym. Tymczasem Wikipedia, choć
także opiera się na piśmie, nie ma w pierwszej kolejności charakteru
społecznościowego – podstawowym celem jej istnienia nie jest ułatwianie
interakcji między ludźmi, tylko tworzenie encyklopedii. Wikipedia
zajmuje się przede wszystkim faktami i informacjami. Ma niewiele
wspólnego z krótkimi formami właściwymi mikroblogowaniu. Zważywszy
na to, że do pisania i edytowania jej artykułów niezbędne jest
skupienie – zwykle tworzą ją ludzie pracujący w biurach czy we własnych
gabinetach, a nie wracający do domu metrem czy autobusem.

Gwałtowna ewolucja

nowych nowych mediów

– oprogramowanie i sprzęt

Obserwowane w ostatnim czasie gwałtowne przemiany sprawiły, że
nowe nowe media stały się powszechnie dostępne. Temu procesowi
towarzyszył dynamiczny rozwój urządzeń pozwalających korzystać
z mediów najnowszej generacji. W lipcu 2007 roku na rynku pojawił
się iPhone – telefon komórkowy pozwalający w łatwy i pozbawiony
dawnych ograniczeń sposób korzystać z sieci. Premiera iPhone’a to
niewątpliwy przełom w historii nowych nowych mediów.
Przyjrzyjmy się telefonom komórkowym, których James Bond
używa w Casino Royale, filmie z końca 2006, oraz w Quantum of Solace,
z końca 2008 roku. Wikipedia (artykuł List of James Bond gadgets,
2009) opisuje telefon Bonda w pierwszym z tych filmów – model Sony
Ericsson K800 – jako „wysokiej klasy telefon komórkowy z systemem
GPS”. Był on też wyposażony w doskonałą kamerę cyfrową. Dwa lata
później w Quantum of Solace Bond ma do dyspozycji model Sony
Ericsson C902. Należący do nowej serii telefon jest zdecydowanie bardziej
zaawansowany technologicznie. Agent 007 może korzystać m.in.
z „wbudowanego w mechanizm telefonu urządzenia, pozwalającego
opracować dokładny obraz podejrzanego, nawet kiedy na zdjęciu zarejestrowany
został tylko profil poszukiwanego”. Co więcej, Sony Ericsson
C902 zapewnia „bezpośrednią łączność z centralną bazą danych
wywiadu brytyjskiego – co pozwala na błyskawiczną identyfikację
podejrzanego”. Pokazana w przedstawionym wyżej opisie dynamika
przepływu informacji świetnie ilustruje specyfikę nowych nowych me

22

Dlaczego

nowe nowe media?

diów, gdzie przenośne urządzenia – takie jak iPhone czy Blackberry –
pozwalają swobodnie operować zdjęciami, filmami, tekstami i wszystkimi
danymi znajdującymi się w sieci.

Nauka poprzez doświadczenie

Większość źródeł cytowanych w tej książce znajduje się w Internecie.
Napisane w ostatnich latach książki poświęcone nowym nowym mediom
są już w dużej mierze nieaktualne – nawet te wydane w 2008 roku.
W indeksie pracy Mousepads, Shoe Leather, and Hope: Lessons from the
Howard Dean Campaign for the Future of Internet Politics (Teachout &
Streeter i in., 2008) nie pojawia się ani Wikipedia, ani Digg czy Twitter;
informację o Facebooku i YouTube znaleźć można na jednej stronie, a o
MySpace – na trzech. Natomiast poczcie elektronicznej poświęcono aż
35 stron. Mówiąc wprost, książka ta skupia się raczej na nowych mediach

(e-mail) niż nowych nowych mediach (Wikipedia itp.). Duża część
nowych nowych mediów, które pokażemy na kolejnych stronach, w ogóle
nie istniała w czasie zakończonej niepowodzeniem kampanii Howarda
Deana, ubiegającego się o nominację Partii Demokratycznej w wyborach
prezydenckich 2004 roku. Istniała już wtedy Wikipedia, ale był
to projekt zdecydowanie mniej zaawansowany. Autorzy esejów (2006–
2007), które zostały włączone do pracy Mousepads, nie mogli przypuszczać,
że nowe nowe media będą miały tak duże znaczenie podczas
wyborów w 2008 roku, a nowe media, na których Howard Dean oparł
swoją kampanię, stracą na znaczeniu. Jeszcze trzy, cztery lata temu nie
zdawano sobie sprawy z potencjału nowych nowych mediów, dlatego też
w przywoływanej tutaj pracy nie poświęcono im wiele miejsca.
Książka Millennial Makeover (Winogrady & Hais, 2008) – zgodnie
z podtytułem MySpace, YouTube, and the Future of American Politics –
prezentuje serwisy MySpace i YouTube, a także Facebook. Wspomina
się również o Wikipedii, ale Digg i Twitter zostały pominięte. Barackowi
Obamie poświęcono 15 z 267 stron (w Mousepads wzmianka na jego
temat pojawiła się tylko raz). Natomiast Ron Paul – który ostatecznie
nie zdobył nominacji Republikanów do startu w wyborach prezydenckich
– nie został nawet w Millennial Makeover wspomniany, choć
przez wiele miesięcy, na przełomie 2007 i 2008 roku, na głównych
stronach serwisu Digg znajdowało się zdecydowanie więcej artykułów
poświęconych jemu niż Obamie. Można to wytłumaczyć tym, że wstęp

23

Dlaczego

nowe nowe media?

do Millennial Makeover powstał w sierpniu 2007 roku. W zestawieniu
z tempem i skalą ewolucji nowych nowych mediów okres, który dzieli
tamtą książkę od chwili obecnej – stycznia 2009 roku, kiedy piszę te
słowa – odpowiada co najmniej dekadzie.
Praca The Huffington Post Complete Guide to Blogging została opublikowana
w grudniu 2008 roku. Pojawiają się w niej przykłady postów
Gary’ego Harta, Aleca Baldwina, a nawet samej Arianny Huffington
i innych znanych osób. Są to wpisy naprawdę aktualne, pochodzące
z sierpnia 2008 roku. Książka zawiera doskonałe, krótkie wprowadzenia
prezentujące platformy blogowe, sposoby mierzenia liczby czytelników
i zarabiania na blogach, a także innych tematów szerzej omówionych
w 2 rozdziale Nowych nowych mediów. Jednak poza tym, że
Complete Guide to Blogging jest jedynie przewodnikiem pozbawionym
pogłębionej analizy, trzeba zwrócić uwagę, że nie zawiera on informacji
na temat Wikipedii, MySpace i jakichkolwiek innych nowych nowych
mediów poza blogami. Nie pisze się tam o kluczowej roli, jaką odegrało
blogowanie i rzeczywistość on-line w ostatnich miesiącach kampanii
prezydenckiej 2008 roku ani w okresie pomiędzy wygraną Obamy
w wyborach a jego zaprzysiężeniem na prezydenta Stanów Zjednoczonych
(20 stycznia 2009 roku).
Na szczęście wszystkie media w sieci – nawet te starsze, całkowicie
kontrolowane – mogą natychmiast informować o wszystkich nowościach
i analizować je niezależnie od tego, czy chodzi o politykę, czy
nowe technologie. Jednak oprócz tego, że moja praca opiera się raczej
na źródłach pozyskanych z sieci niż na książkach, „badania”, które
prowadziłem, żeby ją napisać, zostały podporządkowane założeniu, że
konsument przekształca się w nowych nowych mediach w producenta.
Odzwierciedlają one tezę sformułowaną przez amerykańskiego filozofa,
przedstawiciela pragmatyzmu Johna Deweya (np. Dewey, 1925),
zgodnie z którą uczymy się poprzez doświadczenie. I rzeczywiście,

podstawowym źródłem dużej części informacji przedstawianych w tej
książce jest właśnie moja praktyka jako autora, producenta i wydawcy
we wszystkich nowych nowych mediach, które omawiam. Oczywiście
istnieje zawsze ryzyko, że indywidualne doświadczenie – moje czy innego
badacza – może nie być reprezentatywne dla ogółu. Dlatego tam,
gdzie wydawało mi się to istotne, zwracałem uwagę na to, że status
profesora i autora licznych prac mógł zaważyć na moich doświadczeniach
z nowymi nowymi mediami. Cytaty z innych źródeł, dotyczące
tematów omawianych w tej książce, będą zatem służyły do potwier

24

Dlaczego

nowe nowe media?

dzenia przeprowadzonych przeze mnie badań, opierających się przede
wszystkim na „praktyce” nowych nowych mediów.
Oto krótki spis moich pierwszych doświadczeń z nowymi nowymi
mediami:
Dołączyłem do Facebooka jesienią 2004 roku za radą mojego syna
Simona, który był wówczas studentem Harvardu (gdzie narodził się
Facebook), dzięki swojemu kontu z Fordham University, gdzie do dziś
jestem profesorem. W tamtym okresie jedynie osoby z adresami e-mailowymi
zawierającymi „.edu” mogły zarejestrować się na Facebooku.
Serwis już dawno zrezygnował z tego wymogu – jedną z najbardziej
charakterystycznych cech nowych nowych mediów jest brak jakichkolwiek
ograniczeń. Użytkownikiem MySpace zostałem w maju 2005 roku,
ale tak naprawdę zacząłem bardziej intensywnie korzystać z niego
dopiero wtedy, gdy opublikowałem w lutym 2006 roku moją ostatnią
powieść science fiction – The Plot to Save Socrates. W tym samym miesiącu
zamieściłem na MySpace pierwszy post. Potem zacząłem coraz
częściej korzystać z tego serwisu. Moje działania były podporządkowane
dwóm celom: prowadziłem badania potrzebne do napisania tej
pracy i promowałem swoją nową książkę. Przedstawione tu motywacje
dobrze ilustrują specyfikę nowych nowych mediów: ich dynamiczny charakter
pozwala używać różnych serwisów i aplikacji niemal jednocześnie,
dzięki temu, korzystając z nich, można bez trudu łączyć różne rodzaje
aktywności. Jak powiedział William James (1890, s. 462), inny
amerykański psycholog i filozof, przedstawiciel szkoły pragmatycznej:
nasze mózgi pozwalają nam dostrzec sens w „oszałamiającym i straszliwym
zamęcie świata”, w którym żyjemy.
Pojawiałem się w państwowej telewizji kablowej oraz naziemnej
od października 2003 roku, kiedy wystąpiłem w krótkim programie
Jesse’ego Ventury w MSNBC. Fragmenty swoich wystąpień zacząłem
publikować w serwisie YouTube w sierpniu 2006 roku. W tym samym
miesiącu odkryłem, że w Wikipedii pojawiły się artykuły o mnie
i o mojej książce The Plot to Save Socrates – wtedy zacząłem korzystać
także i z tego serwisu. Wkrótce napisałem w internetowej encyklopedii
artykuły poświęcone wielu różnym postaciom, od Teresy Carpenter,
reporterki „Village Voice” i zdobywczyni Nagrody Pulitzera, po Paula
Feinera, burmistrza Greenburgh w stanie Nowy Jork. Zaangażowałem
się też w zaciętą dyskusję dotyczącą tego, czy podcastowi „Jawbone
Radio” należy się osobny artykuł. (Uważałem, że tak, ale przegrałem
w tym sporze. Niedługo później udało mi się uratować artykuł dotyczą

25

Dlaczego

nowe nowe media?

cy Podcast Pickle, serwisu podcastowego, pełniącego zarazem funkcję
forum dyskusyjnego).
W październiku 2006 roku zacząłem prowadzić własny podcast –
„Light On Light Through”, poświęcony kulturze popularnej, telewizji,
polityce i mediom. Miesiąc później założyłem też „Levinson News

Clips” prezentujący recenzje programów telewizyjnych, a pod koniec
tego samego roku miałem już trzeci podcast – „Ask Lev”, oferujący
porady dla początkujących autorów.
W listopadzie 2006 roku założyłem „Infinite Regress”, mój pierwszy
i do dziś najważniejszy niezależny blog – niezwiązany z MySpace,
„Salon” itd. W styczniu 2009 roku znajdowało się już na nim ponad
tysiąc wpisów, które przeczytało ponad 500 tysięcy czytelników. Jednym
ze sposobów na przyciągnięcie odbiorców jest publikowanie linków
i krótkich streszczeń własnych postów w serwisie Digg, do którego
dołączyłem w grudniu 2006 roku. Kolejną metodą pozwalającą
promować blog jest Twitter, gdzie zarejestrowałem się latem 2007
roku. Dzięki aplikacjom – specjalnym drobnym programom – można
wysyłać tytuły swoich wpisów na blogach i w podcastach oraz odsyłające
do nich linki bezpośrednio na Twittera i do innych serwisów,
które można z kolei automatycznie połączyć z takimi portalami jak
Facebook.
W listopadzie 2007 roku Ken Hudson poprosił mnie, żebym wygłosił
wykład poświęcony nowym nowym mediom w Second Life. Zarejestrowałem
się i odkryłem, że muszę wyposażyć mojego awatara we
włosy, odpowiednią sylwetkę, płeć i ubrania, a także upewnić się, czy
mam sprawny mikrofon. Second Life stanowi ostatni przykład nowych
nowych mediów, które zdecydowałem się omówić, a w konsekwencji
zacząłem z nich korzystać i poznawać je jako niedoświadczony użytkownik.
Zachowałem konta we wszystkich wymienionych wyżej serwisach
i portalach – nie tylko dlatego, że zamierzam je badać, ale także dlatego,
że korzystanie z nich jest dla mnie zarazem przyjemne i pouczające.