53

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Demografia i procesy osadnicze

Zakres podstawowy. Grupa A

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

1.

E

B

C

A

Za poprawne uzupełnienie:
– 3 kolejnych elementów ............ 1 p.
– wszystkich elementów ............. 2 p.

2

2.

Przykładowe konsekwencje:

gwałtowny przyrost liczby ludności,

–

młody wiek społeczeństwa,

–

wzrost bezrobocia,

–

wzrost wydatków na edukację,

–

problemy wyżywienia ludności.

–

Za wymienienie:
– 2 konsekwencji ........................ 1 p.
– 3 konsekwencji ........................ 2 p.

2

3.

Przykładowe cechy:

zmniejsza się liczba ludności w wieku przedproduk-

–

cyjnym,
wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym,

–

najwięcej ludności jest w wieku produkcyjnym.

–

Za przedstawienie:
– 2 cech ..................................... 1 p.
– 3 cech ..................................... 2 p.

2

4.

Japonia, Francja, Ukraina

Za podkreślenie 3 krajów............ 1 p.

1

5.

W miarę wzrostu poziomu rozwoju gospodarczego
maleje zatrudnienie w rolnictwie kraju.

Za sformułowanie zależności ....... 1 p.

1

6.

Przykładowe przyczyny:

mechanizacja i automatyzacja produkcji w przemyśle

–

i rolnictwie powoduje zmniejszenie zatrudnienia,
likwidowanie zakładów pracy z powodu np. restruk-

–

turyzacji przemysłu,
recesja gospodarcza.

–

Za podanie:
– 1 przyczyny............................. 1 p.
– 2 przyczyn .............................. 2 p.

2

7.

c), d)

Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p.

1

8.

Przykładowe czynniki:

przewaga nizin,

–

duży udział żyznych gleb,

–

sprzyjający umiarkowany ciepły klimat,

–

występowanie licznych surowców mineralnych,

–

długotrwałe procesy osadnicze,

–

wysoki poziom rozwoju gospodarczego.

–

Za podanie:
– 2 czynników ............................ 1 p.
– 3 czynników ............................ 2 p.

2

9.

Kolejno od góry:

A.

2 (2,5), 2 (1,6), 3 (2,6) w nawiasach

podano wynik bez zaokrąglenia
Kolejno od góry:

B.

Namibia, Mongolia, Australia

Bariera wodna

C.

Za poprawne wykonanie polecenia:
– A ............................................ 1 p.
– B ............................................ 1 p.
– C ............................................ 1 p.

3

54

10.

Przykładowe cechy:

kraje są wysoko rozwinięte gospodarczo,

–

duża liczba inwestycji przyciągających siłę roboczą,

–

stabilizacja polityczna,

–

brak konfliktów i wojen.

–

Za podanie:
– 1 cechy ................................... 1 p.
– 2 cech ..................................... 2 p.

2

11.

Przykładowe skutki pozytywne:

wzrost liczby ludzi w młodym wieku,

–

wpływy z podatków oraz wydatków na konsumpcję,

–

wzrost dochodów firm z powodu niższych płac dla

–

obcokrajowców,
wzrost liczby młodych, często dobrze wykształconych

–

pracowników.

Przykładowe skutki negatywne:

konflikty społeczne,

–

wzrost bezrobocia.

–

Za wymienienie:
– 2 skutków pozytywnych .......... 1 p.
– 2 skutków negatywnych .......... 1 p.
– 1 skutku pozytywnego

i 1 negatywnego ..................... 1 p.

2

12.

1

wiersz:

rozbudowa połączeń komunikacyjnych (dworce,

–

lotniska), lokalizacja obiektów użyteczności publicznej
np. stolice krajów

–
2 wiersz:

funkcja komunikacyjna (miasto portowe)

–

wszystkie porty

–
3 wiersz:

ośrodek nauki, funkcja usługowa,

–

lokalizacja miasteczek akademickich, uczelni, akade-

–

mików, bibliotek itp.

Za uzupełnienie 1 wiersza .......... 1 p.

3

13.

Typ fizjonomiczny:

miasto średniowieczne

Funkcje miasta:

obronna, handlowa, administracyjna.

Za podanie:
– typu miasta ............................ 1 p.
– 2 funkcji ................................. 1 p.

2

14.

Przykład:

Zagłębie Rury, Zagłębie Donieckie

Za wykonanie poprawnego rysunku

............................................... 1 p.

Za podanie przykładu ................. 1 p.

2

55

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Demografia i procesy osadnicze

Zakres podstawowy. Grupa B

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

1.

F

A

D

C

Za poprawne uzupełnienie:
– 3 kolejnych elementów ............ 1 p.
– wszystkich elementów ............. 2 p.

2

2.

Przykładowe konsekwencje:

zahamowanie tempa wzrostu liczby ludności,

–

wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym,

–

spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym,

–

wzrost wydatków na świadczenia socjalne,

–

wzrost wydatków na opiekę medyczną ludzi star-

–

szych.

Za wymienienie:
– 2 konsekwencji ........................ 1 p.
– 3 konsekwencji ........................ 2 p.

2

3.

Przykładowe cechy:

mała liczba ludności w wieku poprodukcyjnym,

–

duży udział liczby ludności w wieku przedprodukcyj-

–

nym,
krótka długość trwania życia,

–

liczebna przewaga mężczyzn nad kobietami.

–

Za przedstawienie:
– 2 cech ..................................... 1 p.
– 3 cech ..................................... 2 p.

2

4.

Indie, Etiopia, Tanzania

Za podkreślenie 3 krajów............ 1 p.

1

5.

W miarę wzrostu poziomu rozwoju gospodarczego
kraju rośnie zatrudnienie w usługach.

Za sformułowanie zależności ....... 1 p.

1

6.

Przykładowe przyczyny:

mechanizacja i automatyzacja produkcji w przemyśle

–

i rolnictwie powoduje zmniejszenie zatrudnienia,
likwidowanie zakładów pracy z powodu ich nieren-

–

towności (wprowadzenie gospodarki rynkowej),
likwidacja miejsc pracy z powodu przyrostu zatrud-

–

nienia (zwłaszcza w administracji),
napływ konkurencyjnych towarów z rynków wschod-

–

nich.

Za podanie:
– 1 przyczyny............................. 1 p.
– 2 przyczyn .............................. 2 p.

2

7.

c), d)

Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p.

1

8.

Przykładowe czynniki:

przewaga nizin,

–

duży udział żyznych gleb,

–

sprzyjający ciepły klimat monsunowy,

–

występowanie licznych surowców mineralnych,

–

długotrwałe procesy osadnicze,

–

wysoki przyrost naturalny.

–

Za podanie:
– 2 czynników ............................ 1 p.
– 3 czynników ............................ 2 p.

2

56

9.

Kolejno od góry:

A.

3 (2,9), 12 (11,9), 3 (3,2) w nawia-

sach podano wynik bez zaokrąglenia
Kolejno od góry:

B.

Islandia, Norwegia, Kanada

Bariera termiczna (świetlna)

C.

Za poprawne wykonanie polecenia:
– A ............................................ 1 p.
– B ............................................. 1 p.
– C ............................................. 1 p.

3

10.

Przykładowe cechy:

kraje są słabo rozwinięte gospodarczo,

–

niskie płace,

–

mało inwestycji dających zatrudnienie,

–

brak stabilizacji politycznej,

–

toczą się w nim konflikty i wojny,

–

duże bezrobocie.

–

Za podanie:
– 1 cechy ................................... 1 p.
– 2 cech ..................................... 2 p.

2

11.

Przykładowe skutki pozytywne:

zmniejszenie bezrobocia,

–

wzrost dochodów ludności w wyniku napływu

–

pieniędzy od rodzin przebywających na emigracji
zarobkowej,
zmniejszenie przyrostu naturalnego.

–
Przykładowe skutki negatywne:

„drenaż mózgów”,

–

destabilizacja rodzin.

–

Za wymienienie:
– 2 skutków pozytywnych .......... 1 p.
– 2 skutków negatywnych .......... 1 p.
– 1 skutku pozytywnego

i 1 negatywnego ..................... 1 p.

2

12.

1

wiersz:

lokalizacja zakładów przemysłowych, rozbudowa

–

połączeń komunikacyjnych (dworce, linie komunika-
cyjne)
np. Donieck, Fushun

–
2 wiersz:

funkcja administracyjna (stolica regionu)

–

wszystkie stolice

–
3 wiersz:

ośrodek kultu religijnego, funkcja usługowa

–

lokalizacja klasztorów, sanktuariów, domów dla

–

pielgrzymów itp.

Za uzupełnienie 1 wiersza .......... 1 p.

3

13.

Typ fizjonomiczny:

miasto przemysłowe.

Funkcje miasta:

przemysłowa, komunikacyjna.

Za podanie:
– typu miasta ............................ 1 p.
– 2 funkcji .................................. 1 p.

2

14.

Przykład:

paryska, londyńska itp.

Za wykonanie poprawnego rysunku

............................................... 1 p.

Za podanie przykładu ................. 1 p.

2

57

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Demografia i procesy osadnicze

Zakres rozszerzony. Grupa A

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

1.

1 wiersz:

I faza – niewielki, ale rosnący przyrost naturalny,

–

II faza – zwiększający się i na końcu fazy bardzo

–

wysoki,
IV faza – niewielki, ale dodatni,

–

V faza – ujemny przyrost naturalny.

–
2 wiersz:

I faza – społeczeństwo młode,

–

II faza – społeczeństwo młode,

–

III faza – społeczeństwo młode,

–

V faza – społeczeństwo starzejące się.

–

Za poprawne uzupełnienie:
– 1 wiersza ................................. 1 p.
– 2 wierszy ................................. 2 p.

2

2.

Przykładowe konsekwencje:

gwałtowny wzrost liczby ludności,

–

duży udział ludności w wieku przedprodukcyjnym,

–

mała liczba ludności w wieku poprodukcyjnym,

–

wzrost wydatków na świadczenia, edukację,

–

wzrost bezrobocia.

–

Za wymienienie 1 konsekwencji .. 1 p.

3

3.

b), d)

Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p.

1

4.

Włochy, Rumunia

Za wybór 2 krajów ..................... 1 p.

1

5.

Przykładowe konsekwencje:

wzrost wydatków z budżetu państwa na emerytury

–

i opiekę socjalną,
zmniejszanie się bezrobocia,

–

mniej młodych, kreatywnych osób,

–

zmniejszenie współczynnika urodzeń, bo jest coraz

–

mniej młodych kobiet,
regres demograficzny.

–

Za podanie 1 konsekwencji ......... 1 p.

3

6.

Przykładowe konsekwencje:

różny poziom wykształcenia ludności,

–

zróżnicowanie zapotrzebowania na usługi, np.

–

turystyka, edukacja, służba zdrowia,
w krajach słabo rozwiniętych dużo osób pracuje

–

w rolnictwie i przemyśle, bo są to kraje słabo zme-
chanizowane i zautomatyzowane,
względnie duże zatrudnienie w usługach mają kraje

–

słabiej rozwinięte gospodarczo, ale atrakcyjne
turystycznie (dobrze rozwinięta infrastruktura
turystyczna), np.: Egipt.

Za wymienienie 1 konsekwencji .. 1 p.

3

7.

Do grupy romańskiej należą:

Hiszpania, Włochy,

Portugalia, Rumunia, Francja.
W tabeli kolejno wierszami:
A – chorwacki – grupa słowiańska
B – węgierski– grupa ugrofińska

Za zakreskowanie:
– 2 krajów .................................. 1 p.
– 4 krajów .................................. 2 p.
Za podanie języka i grupy
językowej dla 1 kraju .................. 1 p.

4

58

8.

c)

Za poprawne zaznaczenie ........... 1 p.

1

9.

Przykładowe wpływy:

rozmieszczenie kierunków hodowli, np. owiec

–

w krajach muzułmańskich,
liczba dni wolnych od pracy – święta kościelne,

–

rozwój miejsc kultu religijnego,

–

poszanowanie pracy w krajach znajdujących się pod

–

wpływem filozofii buddyjskiej.

Za podanie 1 przykładu .............. 1 p.

3

10.

Anekumena

– np. Sahara, Kotlina Kongo.

Przykładowe przyczyny zróżnicowania zaludnienia:

mała gęstość zaludnienia na obszarach występowania

–

suchego klimatu (bariera wodna),
niewielka żyzność gleb na pustyniach,

–

koncentracja ludności w miejscach eksploatacji

–

surowców mineralnych, np. RPA,
duża gęstość zaludnienia delty i doliny Nilu, gdzie

–

występują żyzne gleby aluwialne i istnieje możliwość
nawadniania terenów rolniczych,
kolonizacja kontynentu od strony wybrzeży.

–

Za zakreskowanie anekumeny .... 1 p.
Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 4 przyczyn .............................. 2 p.

3

11.

Wyjaśnienie:

„drenaż mózgów” to efekt emigracji

ludności o wysokich kwalifikacjach z krajów o niższym
poziomie rozwoju gospodarczego, który ponosi koszty
związane z wykształceniem tych osób. Kraj traci także
najlepiej wykształconych specjalistów, którzy mogliby
przyczynić się do rozwoju gospodarczego.
Przykład kierunku:

Z Indii do USA.

Za podanie wyjaśnienia .............. 1 p.
Za podanie kierunku................... 1 p.

2

12.

1 wiersz:

zwarta zabudowa, mury obronne.

–
2 wiersz:

lokalizacja portów morskich, lotnisk, powstawanie

–

dróg i linii kolejowych.

3 wiersz:

lokalizacja obiektów uzdrowiskowych, noclegowych,

–

parki zdrojowe.

Za uzupełnienie 1 wiersza .......... 1 p.

3

13.

Charakterystyka:

gwałtowny rozwój miast, duża

migracja ludności ze wsi do miast, rozrastają się
dzielnice wokół centrum miasta; często są to dzielnice
biedy (slumsy), ponieważ rozwój miasta nie nadąża za
napływem ludności.
Faza:

suburbanizacja.

Za charakterystykę procesu ........ 2 p.
Za podanie nazwy fazy ............... 1 p.

3

14.

C

Za podanie fazy ......................... 1 p.

1

15.

Lagos – 7
Kalkuta – 11
Rio de Janeiro – 6
Los Angeles – 4
Seul – 13
Teheran – 9
Tokio – 14
Pekin – 12

Za przyporządkowanie cyfr do:
– 6 miast .................................... 1 p.
– 8 miast .................................... 2 p.

2

16.

Los Angeles, Tokio

Za wybór 2 miast ....................... 1 p.

1

59

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Demografia i procesy osadnicze

Zakres rozszerzony. Grupa B

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

1.

1 wiersz:

I faza – wysoki współczynnik zgonów,

–

II faza – zmniejszający się współczynnik zgonów,

–

IV faza – niski współczynnik zgonów,

–

V faza – niski współczynnik zgonów.

–
2 wiersz:

I faza – niewielki przyrost liczby ludności,

–

II faza – duży przyrost liczby ludności,

–

III faza – duży przyrost liczby ludności,

–

V faza – regres liczby ludności.

–

Za poprawne uzupełnienie:
– 1 wiersza ................................. 1 p.
– 2 wierszy ................................. 2 p.

2

2.

Przykładowe konsekwencje:

zahamowanie tempa wzrostu liczby ludności,

–

wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym,

–

spadek liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym,

–

wzrost wydatków na świadczenia socjalne,

–

zrost wydatków na opiekę medyczną ludzi starszych.

–

Za wymienienie 1 konsekwencji .. 1 p.

3

3.

b), c)

Za wybór 2 prawidłowych zdań .. 1 p.

1

4.

Brazylia, Meksyk

Za wybór 2 krajów ..................... 1 p.

1

5.

Przykładowe konsekwencje:

duże nakłady finansowe na edukację młodego

–

społeczeństwa,
dużo osób w wieku produkcyjnym – wzrost bezrobo-

–

cia,
małe nakłady finansowe na opiekę socjalną – mało

–

ludności w wieku poprodukcyjnym.

Za podanie 1 konsekwencji ......... 1 p.

3

6.

Przykładowe konsekwencje:

różny poziom wykształcenia ludności,

–

zróżnicowanie zapotrzebowania na usługi, np.

–

turystyka, edukacja, służba zdrowia,
w krajach słabo rozwiniętych dużo osób pracuje

–

w rolnictwie i przemyśle, bo są to kraje słabo zme-
chanizowane i zautomatyzowane,
duże zatrudnienie w usługach występuje w krajach

–

atrakcyjnych turystycznie, np. Bahamy.

Za wymienienie 1 konsekwencji .. 1 p.

3

7.

Do grupy germańskiej należą:

Niemcy, Anglia, Norwe-

gia, Islandia, Szwecja, Dania, Holandia.
W tabeli kolejno wierszami:
A – rumuński – grupa romańska;
B – estoński – grupa ugrofińska,

Za zakreskowanie:
– 2 krajów .................................. 1 p.
– 4 krajów .................................. 2 p.
Za podanie języka i grupy
językowej dla 1 kraju .................. 1 p.

4

8.

b)

Za poprawne zaznaczenie ........... 1 p.

1

60

9.

Przykładowe wpływy:

rozmieszczenie kierunków hodowli, np. owiec

–

w krajach muzułmańskich,
liczba dni wolnych od pracy – święta kościelne,

–

rozwój miejsc kultu religijnego,

–

poszanowanie pracy w krajach znajdujących się pod

–

wpływem filozofii buddyjskiej.

Za podanie 1 przykładu .............. 1 p.

3

10.

Anekumena

– np. pustynie na Wyżynie Zachodnioau-

stralijskiej.
Przykładowe przyczyny zróżnicowania zaludnienia:

wilgotność klimatu największa w Górach Wododziało-

–

wych,
niewielka żyzność gleb we wnętrzu kontynentu,

–

występowanie surowców mineralnych w Górach

–

Wododziałowych,
kolonizacja kontynentu od strony wybrzeży.

–

Za zakreskowanie anekumeny .... 1 p.
Za podanie:
– 2 przyczyn .............................. 1 p.
– 4 przyczyn .............................. 2 p.

3

11.

Wyjaśnienie:

„uchodźstwo” to przymusowa migracja

ludności. Występuje w obszarach dotkniętych wojnami,
konfliktami lub klęskami żywiołowymi, w których są
trudne warunki życia.
Przykład kierunku:

Z Sudanu do Czadu.

Za podanie wyjaśnienia .............. 1 p.
Za podanie kierunku .................. 1 p.

2

12.

1 wiersz:

rozbudowa różnego typu połączeń komunikacyjnych,

–

lokalizacja urzędów, ambasad, przedstawicielstw
firm.

2 wiersz:

lokalizacja zakładów przemysłowych, rozbudowa

–

połączeń komunikacyjnych.

3 wiersz:

kościoły, klasztory, baza noclegowa dla pielgrzymów.

–

Za uzupełnienie 1 wiersza .......... 1 p.

3

13.

Charakterystyka:

ludność przenosi się z centrów miast,

w których bardzo pogarszają się warunki życia, na obrze-
ża miasta i do strefy podmiejskiej, gdzie rozrastają się
dzielnice zabudowy jednorodzinnej (willowe). Śródmie-
ścia wyludniają się (kryzys śródmieścia) i przekształcają
w centra usługowo-rekreacyjne (tzw. city).
Faza:

dezurbanizacja.

Za charakterystykę procesu ........ 2 p.
Za podanie nazwy fazy ............... 1 p.

3

14.

B

Za podanie fazy ......................... 1 p.

1

15.

Kair – 8
Delhi – 10
Nowy Jork – 3
Buenos Aires – 5
Szanghaj – 15
Dżakarta – 16
Moskwa – 1
Tokio – 14

Za przyporządkowanie cyfr do:
– 6 miast .................................... 1 p.
– 8 miast .................................... 2 p.

2

16.

Nowy Jork, Tokio

Za wybór 2 miast ....................... 1 p.

1