PISMO ŚWIĘTE W RODZINIE

9.10.2014

Ćwiczenia

I.

KANON – etymologia i znaczenie



Podstawowe pojęcia
- kanoniczność a natchnienie
- kryteria kanoniczności w ujęciu katolickim

k a u w u
k a n o n

Kanon – oznacza łodygę trzciny, pręt trzcinowy

hebrajski -> kanech
asyryjski -> kanu

W znaczeniu pochodnym oznacza prosta długa laskę drewnianą.
W sensie przenośnym – wiara, prowincja, reguła gramatyczna.

Od czasów świętego Klemensa Rzymskiego wyraz „kanon” jest odnoszony do
prawd wiary, obyczajów, liturgii a zwłaszcza do Pisma Świętego.

W liturgii czytano teksty które uważano za natchnione. W międzyczasie
powstały apokryfy czyli teksty nienatchnione.

KANON BIBLIJNY

Od IV w pojęcie „Księga Kanoniczna”, „Kanon Biblijny” weszły już na stałe do
terminologii kościelnej.

Św. Atanazy wżywa określenia „kanon” informując że „Pasterz” Hermasa nie
należy do kanonu biblijnego.

Księga natchniona – to takie pismo hagiografów Starego Testamentu i Nowego
Testamentu którego pierwszym autorem jest Bóg i dzięki temu autorytetowi
Bożemu jest on rzeczywistym, pisanym słowem Bożym.

Hagiograf -> święty pisarz
hagio -> święty

hagios -> święty

grafe -> pismo

grafo -> piszę, pisać

hafiofrafia -> opisywanie życia świętych

Księga kanoniczna – to taka księga której Boże pochodzenie i autorytet pisma
natchnionego Kościół nauczający stwierdził jako taką (natchnioną) podał swoim
wiernym aby stanowiła dla nich nieomylną regułę wiary i obyczajów.

Natchnienie księgi pisma zależy wyłącznie od Boga a jej kanoniczność jest
uzależniona bezpośrednio od Kościoła nauczającego który działa autorytatywnie
w imieniu Chrystusa.

Kanoniczność księgi suponuje (zakłada) natchnienie.
Tylko księgi natchnione mogą być kanoniczne.

Kanon bblijny – oficjalny zbiór (spis) ksiąg natchnionych.

KRYTERIUM KANONICZNOŚCI

Kryterium którym należy się posłużyć aby zaliczyć księgi do natchnionych:



Tradycja bosko-apostolska

- o tym mówi Konstytucja o objawieniu Bożym nr. 8 (Sobór II)
Oznaczenie że jakaś księga jest natchniona sprowadza się do
stwierdzenia że albo Jezus albo apostołowie uznali ową księgę za
natchnioną.
Nie wiadomo jak i kiedy Jezus pouczył apostołów które księgi są
natchnione. Księgi natchnione Starego Testamentu są przejęte od
tradycji apostolskiej.

Inne kryteria – poboczne



Czytanie liturgiczne jakiejś księgi w kościele jako Pisma Świętego
- jest ono niewystarczające ponieważ np. Kościół Syryjski czytał III
list Świętego Pawła (apokryf)



Apostolskie pochodzenie Księgi które można polegać na tym że
albo apostoł był jej autorem albo autor oparł jej treść na
informacjach, katechezach lub nauczaniu apostolskim
- pojawiają się w historii takie apokryfy które mają nazwy
apostolskie



Budująca treść zgodna z nauką proroków oraz hagiografów Starego
testamentu i Nowego Testamentu
- budującą treść miał np. list Świętego Pawła do Koryntian

Nie można uznać za kryterium wewnętrznego Światła Ducha Świętego
(Kalwin), zgodności treści z nauką o usprawiedliwieniu przez wiarę (Luter).

Nie jest też wystarczającym kryterium świadectwo pierwszych wieków, są to
bowiem kryteria subiektywne lub maja charakter zwykłego stwierdzenia
historycznego że dana księgę uważają świętą.

II.

ZAGADNIENIA SZCZEGÓŁOWE



Księgi natchnione i zagubione



Księgi protokanoniczne i deuterokanoniczne



Księgi apokryficzne



Pseudoepigrafy

Sykstus Sjeneński OP (dominikanim) zm. 1569

- podzielił księgo Starego Testamentu i Nowego Testamentu na księgi
protokanoniczne i deuterokanoniczne

Protokanoniczne – księgi które najwcześniej zostały uznane przez natchnione

Deuterokanoniczne – księgi które jako drugie z kolei zostały przyjęte do kanonu
biblijnego

Wszystkich ksiąg deuterokanonicznych jest 14 , licząc list Jeremiasza (w Ba 6)
to będzie ich 15. Do tej liczby dochodzą jeszcze pewne perykopy ksiąg
protokanonicznych.

KANON KSIĄG ŚWIĘTYCH

Judaistyczny – 39 ksiąg

W kanonie katolickim – 45 ksiąg

STARY TESTAMENT

Judaistyczny zbiór Starego Testamentu (39 ksiąg)

1. PRAWO (Tora czyli Pięcioksiąg Mojżesza)

- na początku – Księga Rodzaju (Rdz)
- oto imiona – Księga Wyjścia (Wj)
- wezwał – Księga Kapłańska (Kpł)
- na pustyni – Księga liczb (Lb)
- tymi słowami – Księga Powtórzonego Prawa (Pwt)

2. PROROCY (Nebiim)

- pierwsi:

 Księga Jozuego – Jehoszua (Joz)
 Księga Sędziów – Szoftim (Sdz)
 1-2 Księgi Samuela – Szemuel (Sm)
 1-2 Księgi Królów – Melachim (Krl)

są nazwane dziełem deuteronomistycznym

- późniejsi:
 Księga Izajasza – Jeszajahu (Iz)
 Księga Jeremiasza – Jiremijahu (Ir)
 Księga Ezechiela – Jichzekel (Ez)
- oraz Dwunastu Proroków Mniejszych – Trej Asar (ירת רשע)
 Księga Ozeasza (Oz)
 Księga Joela (Jl)
 Księga Amosa (Am)

 Księga Abdiasza (Ab)
 Księga Jonasza (Jon)
 Księga Micheasza (Mi)
 Księga Nahuma (Na)
 Księga Habakuka (Ha)
 Księga Sofoniasza (So)
 Księga Aggeusza (Ag)
 Księga Zachariasza (Za)
 Księga Malachiasza (Ml)

3. PISMA (ketuwim przez Żydów hellenistów zwane hagiografami)

- pisma wielkie


Księga Psalmów – Tehilim (Ps)



Księga Przysłów – Miszlei (Prz)



Księga Hioba – Ijow (Hi)

- pięć zwojów (megillot) Używanych podczas świąd żydowskich


Pieśń nad pieśniami – Szir Haszirim (Pnp) →

Pascha



Księga Rut – Rut (Rt) →

Tygodni/Pięćdziesiątnicy



Lamentacje Jeremiasza – Eika (Lm) →

9 dnia miesiąca (Ab – lipiec-

sierpień tj. rocznica zniszczenia Jerozolimy – 586 p.Chr)



Księga Koheleta – Kohelet (Koh) →

Namiotów [EKLEZJASTES]



Księga Estery – Ester (Est) → Purim



Księga Daniela – Daniel (Dn)



Księgi Ezdrasza i Nehemiasza – Ezra wuNechemia (Ezd i Ne lub 1-2
Ezd)



1-2 Księgi Kronik – Diwrej Hajamim (Krn)

W kanonie żydowskim nie ma:



Księka Tobiasza (Tb)



Księga Judyty (Jdt)



Księga Barucha (Ba)



1-2 Ksiega Machabejska (1-2 Mch)



Księga Mądrości (Mdr)



Mądrość Syracha (Syr) [EKLEZJASTYK]

Chrześcijański zbiór Starego Testamentu:

1. KSIĘGI HISTORYCZNE



Prawo (Pięcioksiąg Mojżesza)
 Księga Rodzaju (Rdz) – Liber Genesis (Gen)
 Księga Wyjścia (Wj) – Liber Exodus (Ex)
 Księga Kapłańska (Kpł) – Liber Leviticus (Lev)
 Księga Liczb (Lb) – Liber Numeri (Nu)
 Księga Powtórzonego Prawa (Pwt) – Liber Deuteronomium (Deu)



Dzieło deoteonomistyczne

 Księga Jozuego (Joz) – Liber Iosue
 Księga Sędziów (Sdz) – Liber Iudicum
 1-2 Księga Samuela (1-2Sm) – Liber I-II Samuelis
 1-2 Księga Królewska (1-2Krl) – Liber I-II Regum



Dzieło kronikarskie
 1 Księga Kronik (1Krn) – Liber I Paralipomenon
 Księga Ezdrasza (Ezd) – Liber Esdrae
 Księga Nehemiasza (Ne) – Liber Nehemiae



Księgi historyczno-dydaktyczne
 Księga Rut (Rt) – Liber Ruth
 Księga Tobiasza (Tb) – Liber Thobis
 Księga Judyty (Jd) – Liber Iudith
 Księga Estery (Est) – Liber Esther
 1-2 Księga Machabejska (1-2Mch) – Liber I-II Maccabeorum

2. KSIĘGI DYDAKTYCZNE (Sapincjalne/Mądrościowe lub Poetycko-

Dydaktyczne)



Księga Hioba (Hi) – Liber Iob



Księga Psalmów (Ps) – Liber Psalmorum



Księga Przysłów (Prz) – Liber Proverbiorum



Księga Koheleta (Koh) – Liber Ecclesiastes (Ecl)



Pieśń nad pieśniami (Pnp) – Canticum Canticorum



Księga Mądrości (Mdr) – Liber Sapientiae



Mądrość Syracha (Syr) – Liber Ecclesiasticus

3. KSIĘGI PROROCKIE



Prorocy więksi
 Księga Izajasza (Iz) – Liber Isaiae
 Księga Jeremiasza (Jer) – Liber Ieremiae
 Lamentacje Jeremiasza (Treny) (Lm) – Lamentationes (Threni)
 Księga Barucha (Ba) – Liber Baruch
 Księga Ezechiela (Ez) – Prophetia Ezechielis
 Księga Daniela (Dn) – Prophetia Danielis



Prorocy mniejsi

 Księga Ozeasza (Oz) – Prophetia Osee
 Księga Joela (Jl) – Prophetia Ioel
 Księga Amosa (Am) – Prophetia Amos
 Księga Abdiasza (Ab) – Prophetia Abdiae
 Księga Jonasza (Jon) – Prophetia Ionae
 Księga Micheasza (Mi) – Prophetia Michaeae
 Księga Nahuma (Na) – Prophetia Nahum
 Księga Habakuka (Ha) – Prophetia Habacuc
 Księga Sofoniasza (So) – Prophetia Sophoniae
 Księga Aggeusza (Ag) – Prophetia Aggaei
 Księga Zachariasza (Za) – Prophetia Zachariae
 Księga Malachiasza (Ml) – Prophetia Malachiae

NOWY TESTAMENT (27 pism)

1. KSIĘGI HISTORYCZNE

 Ewangelie



Ewangelia Mateusza (MT)



Ewangelia Marka (Mk)*



Ewangelia Łukasza (Łk)*



Ewangelia Jana (J)*

* niektóre fragmenty zaliczane są do deuterokanonicznych
 Dzieje Apostolskie (Dz)

2. KSIĘGI DYDAKTYCZNE

 14 listów Świętego Pawła



List do Rzymian (Rz)



1-2 List do Koryntian (1-2 Kor)



List do Galatów/List do Galacjan (Ga)



List do Efezjan (Ef)



List do Filipian (Flp)



List do Kolosan (Kol)



1-2 List do Tesaloniczan (1-2 Tes)



1-2 List do Tymoteusza (1-2 Tm)



List do Tytusa (Tt)



List do Filemona (Flm)



List do Hebrajczyków/List do Żydów (Hbr) – zaliczany do corpus
Paulinum

 7 listów katolickich



List Jakuba (Jk)



1-2 List Piotra (1-2 P)



1-2-3 List Jana (1-2-3 J)



List Judy (Jud)

3.

KSIĘGA PROROCKA



Apokalipsa św. Jana/Objawienie św. Jana (Ap)

___ podkreślone zaliczane są do deuterokanonicznych

Protestanci przyjęli kanon palestyński 39 ksiag i nie przyjmują ksiąg
deuterokanonicznych Starego Testamentu z tego powodu nazwali je apokryfami
(gr. Apokryfon – księga tajemna). Natomiast właściwe apokryfy nazwali
pseudoepigrafami (fałszywy zapis)

Kościół zachował cały depozyt wiary, wszystkie księgi i żadnej z nich nie
zgubił.

Dogmat trydencki 8 kwietnia 1546 r.

Sobór podaje ile jest ksiąg, jakie są księgi i że jest to cały depozyt jaki kościół.

Stary testament powstaje przy ponad 1000 lat (od XII do I w. p. Chr.).

Najstarszym tekstem jest Pieśń Debory, powstała ok. 1120 r. p. Chr. Znajduje
się w Księdze Sędziów (Sdz 5,1-31).

Księga Prawa posiada ustalony kształt w V w. P. Chr., natomiast prorocy i
pisma w III w. p. Chr.

Teodor z Mopsywesty (zm. 428r.) zdecydowanie odrzucał nie tylko księgi
deuterokanoniczne ale także nie przyjmował jako kanonicznych niektórych
ksiąg protokanonicznych jak Hioba, przysłów, Kochelta, pieśni nad pieśniami,
1-2 kroniki Esdrasza i Niehełmiasta.
Jego opinie potępił sobór konstantynopolitański w 553 r.

Święty Hieronim, przebywał w Palestynie od 386 r., kontaktował się z Żydami
w Palestynie i wysnuł zasadę hebrajską (veritas hebrajca), nie uznawał ksiąg
deuterokanonicznych za natchnione

W V w. Ustąpiły wątpliwości.

Jeśli chodzi o Nowy Testament to aż do 175 r. nie było oficjalnego spisu ksiąg
natchnionych.