Nazwa przedmiotu:
Archeologia Śródziemnomorska – Grecja
Typ przedmiotu:
Obowiązkowy
Rok studiów, semestr:
II rok, I semestr
Kierunek i tryb studiów:
Archeologia, studia licencjackie stacjonarne
Imię i nazwisko prowadzącego (prowadzących):
Ewdoksia Papuci-Władyka
Liczba godzin zajęć dydaktycznych, formuła przedmiotu:
45 godzin konwersatorium
Punktacja ECTS: 6
Czy przedmiot stanowi podstawę obliczania średniej ważonej: TAK
Forma i warunki zaliczenia, w tym zasady dopuszczania do egzaminu:
Dopuszczenie do egzaminu po zaliczeniu ćwiczeń; egzamin ustny

TREŚCI MERYTORYCZNE PRZEDMIOTU:

Tytuł: ARCHEOLOGIA I SZTUKA STAROśYTNEJ GRECJI
OK. 1150 – 30 P.N.E.
Mapa starożytnej Grecji - omówienie najważniejszych krain geograficznych i stanowisk.
Chronologia sztuki greckiej

WIEKI CIEMNE – OKRES SUBMYKEŃSKI I PROTOGEOMETRYCZNY

1150 – 900 p.n.e.

Krótka charakterystyka architektury, plastyki, ceramiki i rzemiosła okresu submykeńskiego i
protogeometrycznego

OKRES GEOMETRYCZNY 900 – 720/700 p.n.e.

Charakterystyka okresu geometrycznego i sztuki tej epoki: architektura, rzeźba, ceramika
(przede wszystkim Attyka i krótko pozostałe ośrodki) oraz wyrobów rzemiosła.

OKRES ARCHAICZNY 720/700 – 480 p.n.e.

Urbanistyka – rozwój wczesnych miast greckich i systemu polis (miasta-państwa).
WCZESNY OKRES ARCHAICZNY – OKRES ORIENTALIZUJĄCY (720/700-600)
Architektura – plan świątyni greckiej i typy świątyń, porządki (style) w architekturze greckiej;
ważniejsze świątynie VII w. p.n.e.; inne typy budowli w starożytnej Grecji (z przykładami);
sanktuarium greckie: Olimpia i Delfy – dwa najważniejsze sanktuaria panhelleńskie.
Rzeźba – charakterystyka stylu dedalickiego; narodziny monumentalnej rzeźby; typ postaci
siedzącej; typ kory; typ kurosa; reliefy.
Ceramika orientalizująca – ceramika protokoryncka; ceramika protoattycka; inne ośrodki
produkcji ceramiki orientalizującej: Lakonia, Eretria, wyspy cykladzkie, Kreta, zachodnie
kolonie greckie, wschodnia Grecja (głównie Milet).
Inne dziedziny sztuki – figurki terakotowe; brązy (w tym duże kotły); broń i uzbrojenie; kość
słoniowa; drewno.

OKRES ARCHAICZNY ROZWINIĘTY (600-500) I SUBARCHAICZNY (500-480)

Architektura – świątynie doryckie; świątynie jońskie; inne budowle.
Rzeźba – charakterystyka rzeźby archaicznej; typ postaci siedzącej; typ kory; typ kurosa; inne
typy; stwory mitologiczne i wyobrażenia zwierząt; rzeźby architektoniczene; reliefy nagrobne
i inne.
Ceramika – ceramika koryncka; ceramika attycka czarnofigurowa; ceramika attycka
czerwonofigurowa (styl surowy: 530-480 p.n.e.).

Malarstwo monumentalne okresu archaicznego
Inne dziedziny sztuki
OKRES KLASYCZNY 480-323 P.N.E.
A. Wczesny okres klasyczny (480-450 p.n.e.)
Omówienie architektury tego okresu ze szczególnym uwzględnieniem architektury i wystroju
rzeźbiarskiego świątyni Zeusa w Olimpii, tj. najważniejszego zespołu wczesnego okresu
klasycznego.
Rzeźbiarze wczesnego okresu klasycznego: Kritios i Nesjotes, Kalamis, Pitagoras z Rhegion,
Mistrz z Olimpii.
Ceramika czerwonofigurowa attycka - styl klasyczny 480-450 p.n.e.: Malarz Pana, Malarz
Niobidów, Malarz Pentezileji. Wielcy mistrzowie pędzla: Polignot z Tazos i Mikon.
B. Dojrzały okres klasyczny (450-400 p.n.e.)
Przebudowa Akropolis ateńskiej i wielki plan urbanistyczno-architektoniczny Peryklesa.
Szczegółowe omówienie budowli na Akropolis i ich dekoracji rzeźbiarskiej: Partenon,
Propyleje, świątynia Ateny Nike i Erechtejon. Świątynia Hefajstosa przy Agorze ateńskiej i
ś

wiątynia Apollina Epikuriosa w Bassaj.

Szczegółowe omówienie wielkich rzeźbiarzy V wieku: Myrona, Polikleta i Fidiasza oraz ich
dzieł. Krótkie przedstawienie pozostałych rzeźbiarzy V wieku: Kresilas, uczniowie Fidiasza –
Alkamenes i Agorakritos; Kallimachos, Pajonios z Mende – styl „mokrych szat”.
Wielcy malarze dojrzałego okresu klasycznego: Apollodoros, Parrasjos i Zeuksis.
Ceramika ateńska czerwonofigurowa: Malarz Achillesa, lekyty polichromowane, Polignotos,
Malarz Dinosu, Malarz Kleofona; styl bogaty i inne kierunki lat 420-390 p.n.e.
C. Późny okres klasyczny (400-323 p.n.e.)
Urbanistyka grecka: rozwój milezyjskiego (hippodamejskiego) planu miast na przykładzie
Priene.
Architektura IV wieku: świątynie doryckie (Ateny Alea w Tegei) i jońskie (Ateny w Priene,
Artemidy w Efezie); porządek koryncki i tolosy; grobowce: Mauzoleum w Halikarnasie –
jeden z siedmiu cudów świata i jego dekoracja rzeźbiarska, grobowce macedońskie na
przykładzie Werginy: Grobowiec Filipa II i tzw. Grób Księcia (III w.); teatr grecki –
podstawowe elementy jego budowy, rozwój i przykłady.
Wielcy rzeźbiarze IV wieku i ich dzieła: Praksyteles, Skopas i Lizyp – szczegółowe
omówienie życia i twórczości. Inni rzeźbiarze IV wieku: Kefizodotos, Timoteos, Leochares,
Demetrios z Alopeke i Silanion – rozwój portretu.
Malarstwo monumetalne IV wieku: Apelles, Nikiasz, Nikomachos i jego uczeń Filoksenos z
Eretrii; malowidła z Werginy: Bitwa Aleksandra z Dariuszem i Porwanie Persefony przez
Hadesa.
Ceramika ateńska – główny kierunek tzw. styl kerczeński; ceramika warsztatów południowej
Italii i Sycylii – warsztaty Lukanii, Apulii, Kampanii, Paestum i Sycylii, ceramika Gnathia.

OKRES HELLENISTYCZNY 323 – 30 P.N.E.

Architektura i urbanistyka okresu hellenistycznego: rozprzestrzenienie się szachownicowego
planu miasta (tzw. hippodamejskiego) i przykłady (Aleksandria); Pergamon – szczegółowy
opis miasta górnego. Świątynie doryckie – Ateny w Lindos na Rodos, jońskie– Artemidy
Leukofryene architekta Hermogenesa; Didymajon koło Miletu; świątynie korynckie:
Olimpiejon w Atenach. Agora ateńska – budowle użyteczności publicznej, szczególnie
portyki (np. Attalosa); zmiany w teatrze (np. w Priene); budownictwo mieszkalne; grobowce:
w Belevi oraz komorowe grobowce macedońskie.

Rzeźba i płaskorzeźba z lat ok. 323-200 p.n.e.: portrety, np. Książę hellenistyczny, Antioch
III Wielki, Demostenes Polieuktosa; Tyche Antiochii Eutychidesa, Kolos Rodyjski Charesa z
Lindos (na Rodos); Serapis Bryaksisa w Aleksandrii; Afrodyta Kapitolińska; Grupy

„barokowe” : grupa Galów, Menelaos z ciałem Patroklosa, Ukaranie Marsjasza; realizm w
rzeźbie: Stara Pijaczka. Płaskorzeźba, przede wszystkim reliefy tzw. Sarkofagu Aleksandra.
Rzeźba II w. p.n.e.: nurt „barokowy”: Nike z Samotraki, Ukaranie Dirke (Byk Farnese). Nurt
„rokokowy”: temat dziecka - Chłopiec z gęsią, śpiący Eros, Spinario (chłopiec wyciągający
cierń z nogi); kompozycje erotyczne - Eros i Psyche, Hermafrodyta odrzucający zaloty
Satyra; temat tańca - zaproszenie do tańca, tańczący Faun; postacie śpiące: Śpiący Satyr
Berberini. nurt realistyczny: Stara kobieta z koszem. Nawiązanie do tradycji klasycznej:
Damofon i jego kolosalna grupa kultowa z Likosury. Wyobrażenia Afrodyty: Afrodyta
Przykucnięta, Afrodyta Anadiomene, Afrodyta z Melos.
Wielki Ołtarz Zeusa i Ateny w Pergamonie i jego dekoracja rzeźbiarska – szczegółowe
omówienie.
Rzeźba I w. p.n.e.: Szermierz Borghese Agasjasa z Efezu; Dżokej z przylądka Artemizjon.
Odpoczywający pięściarz Apolloniosa (?); Grupa Laokoona (oryginał z ok. 200 p.n.e.).
Neoattycyzm, neoklasycyzm i kopiowanie dzieł greckich; nurt archaizujący.

Malarstwo monumentalne – krótkie omówienie najważniejszych artystów. Mozaika grecka –
rozwój i przykłady.
Ceramika hellenistyczna – podstawowe kategorie i grupy – krótkie omówienie.

Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej

Podstawowa
M.L. Bernhard, Historia starożytnej sztuki greckiej, t. I-IV, Warszawa 1970-1993 (kilka
wydań)
J. Boardman, Sztuka grecka, Toruń 1999
E. Papuci-Władyka, Sztuka starożytnej Grecji, Warszawa-Kraków 2001.
W. Müller-Wiener, Greckie budownictwo antyczne, Platan 2004.
Uzupełniająca:
K. Majewski (red.), Kultura materialna starożytnej Grecji. Zarys, t. I-III, Wrocław 1975-1978
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983
J. A. Ostrowski, Słownik artystów starożytności, Katowice 1994.